Απόπειρες Τερματισμού της Φτώχειας

ΟΙ ΠΛΟΥΣΙΟΙ έχουν τερματίσει ήδη τη φτώχεια​—για τον εαυτό τους. Αλλά οι απόπειρες να απαλλαχτεί όλη η ανθρωπότητα από τη φτώχεια αποτυγχάνουν πάντα. Γιατί; Επειδή γενικά οι πλούσιοι δεν θέλουν να θίξει τα προνόμιά τους κανένας και τίποτα. Ο Βασιλιάς Σολομών του αρχαίου Ισραήλ έγραψε: «Ορίστε! τα δάκρυα των καταδυναστευμένων, οι οποίοι όμως δεν είχαν παρηγορητή· και στο πλευρό εκείνων που τους καταδυνάστευαν υπήρχε δύναμη».​—Εκκλησιαστής 4:1.

Μπορούν να αλλάξουν την κοινωνία άνθρωποι με κύρος και εξουσία ώστε να εξαλειφθεί η φτώχεια από τον κόσμο; Ο Σολομών έγραψε υπό θεϊκή έμπνευση: «Ορίστε! τα πάντα ήταν ματαιότητα και κυνήγι του ανέμου. Ό,τι έχει γίνει στραβό δεν είναι δυνατόν να ισιώσει». (Εκκλησιαστής 1:14, 15) Μια ματιά στις απόπειρες που έχουν γίνει στη σύγχρονη εποχή για να τερματιστεί η φτώχεια το δείχνει αυτό καθαρά.

Θεωρίες Περί Ευημερίας για Όλους

Το 19ο αιώνα, καθώς αρκετά έθνη συσσώρευαν πρωτοφανή πλούτο μέσω του εμπορίου και της βιομηχανίας, ορισμένοι σημαίνοντες άνθρωποι ασχολήθηκαν σοβαρά με το ζήτημα της φτώχειας. Θα μπορούσαν άραγε να κατανεμηθούν πιο δίκαια οι πόροι της γης;

Μερικοί διατύπωσαν τη θεωρία ότι μέσω του σοσιαλισμού ή του κομμουνισμού θα ερχόταν σε ύπαρξη μια διεθνής αταξική κοινωνία στην οποία θα γινόταν ίση κατανομή του πλούτου. Φυσικά, οι πλούσιοι ενοχλήθηκαν πολύ με αυτές τις ιδέες. Αλλά το σύνθημα «Από τον καθένα σύμφωνα με τις ικανότητές του, στον καθένα σύμφωνα με τις ανάγκες του» έτυχε ευρείας αποδοχής. Πολλοί έλπιζαν ότι όλα τα έθνη θα εφάρμοζαν το σοσιαλισμό και ότι έτσι ο κόσμος θα γινόταν Ουτοπία. Κάποια πλούσια έθνη εφάρμοσαν ορισμένες πτυχές του σοσιαλισμού και δημιούργησαν κράτη πρόνοιας που υπόσχονταν φροντίδα για όλους τους πολίτες «από την κούνια ως τον τάφο». Αυτά τα έθνη ισχυρίζονται ότι έχουν εξαλείψει από τους λαούς τους το είδος της φτώχειας που θέτει σε κίνδυνο τη ζωή.

Ο σοσιαλισμός, όμως, δεν πέτυχε ποτέ το στόχο του, δηλαδή τη δημιουργία μιας ανιδιοτελούς κοινωνίας.  Ο αντικειμενικός του σκοπός, που ήταν να εργάζονται οι πολίτες με στόχο το κοινό όφελος και όχι το ατομικό, απέτυχε. Μερικοί δυσανασχετούσαν για το ότι ήταν υποχρεωμένοι να συνεισφέρουν για τους φτωχούς, επειδή παρατηρούσαν ότι οι γενναιόδωρες παροχές έκαναν ορισμένους από εκείνους απρόθυμους να εργαστούν. Έχουν επαληθευτεί τα λόγια της Γραφής: «Δεν υπάρχει άνθρωπος δίκαιος στη γη που να κάνει συνεχώς το καλό και να μην αμαρτάνει. . . . Ο αληθινός Θεός έκανε τους ανθρώπους ευθείς αλλά εκείνοι επιζήτησαν πολλά σχέδια».​—Εκκλησιαστής 7:20, 29.

Άλλοι έθεσαν τις ελπίδες τους στο λεγόμενο Αμερικανικό Όνειρο​—το όνειρο για έναν τόπο στον οποίο μπορούσε να ευημερήσει ο καθένας, αν ήταν διατεθειμένος να εργαστεί σκληρά. Σε όλο τον κόσμο, πολλά έθνη εφάρμοσαν την πολιτική που, κατά τα φαινόμενα, είχε κάνει πλούσιες τις Ηνωμένες Πολιτείες​—τη δημοκρατία, την ελεύθερη οικονομία και το ελεύθερο εμπόριο. Αλλά δεν κατάφεραν όλα τα έθνη να αντιγράψουν το Αμερικανικό Όνειρο επειδή ο πλούτος της Βόρειας Αμερικής δεν οφειλόταν απλώς στο πολιτικό της σύστημα. Οι ανεξάντλητοι φυσικοί της πόροι και η εύκολη πρόσβαση σε διεθνείς εμπορικές οδούς αποτέλεσαν επίσης σημαντικούς παράγοντες. Εκτός αυτού, το ανταγωνιστικό παγκόσμιο οικονομικό σύστημα δεν αναδεικνύει μόνο νικητές που ευημερούν αλλά και ηττημένους που υποφέρουν. Θα μπορούσαν άραγε να παρακινηθούν τα εύπορα έθνη να βοηθήσουν όσα είναι ακόμη φτωχά;

Σχέδιο Μάρσαλ​—Θα Τερμάτιζε τη Φτώχεια;

Μετά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, η Ευρώπη είχε μεταβληθεί σε ερείπια και μεγάλο μέρος του πληθυσμού της βρισκόταν στα πρόθυρα της λιμοκτονίας. Η κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών ανησυχούσε επειδή ο σοσιαλισμός κέρδιζε όλο και περισσότερο έδαφος στην Ευρώπη. Γι’ αυτό, επί μία τετραετία, διέθεσε πακτωλό χρημάτων για την ανασυγκρότηση της βιομηχανίας και της γεωργίας όσων χωρών αποδέχονταν την πολιτική της. Το Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα Ανόρθωσης, γνωστό ως Σχέδιο Μάρσαλ, θεωρήθηκε επιτυχία.Οι Ηνωμένες Πολιτείες αύξησαν την επιρροή τους στη Δυτική Ευρώπη, και το είδος της φτώχειας που θέτει σε κίνδυνο τη ζωή έγινε σπάνιο φαινόμενο. Θα τερμάτιζε αυτό το σχέδιο τη φτώχεια σε παγκόσμιο επίπεδο;

Η επιτυχία του Σχεδίου Μάρσαλ ώθησε την κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών να προσφέρει βοήθεια σε φτωχές χώρες ανά τον κόσμο, ώστε να αναπτύξουν τη γεωργία, την ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, την παιδεία και τις συγκοινωνίες. Το κίνητρο, όπως παραδέχονται ανοιχτά οι Ηνωμένες Πολιτείες, είναι η προώθηση των συμφερόντων τους. Και άλλες χώρες επιχείρησαν να επεκτείνουν την επιρροή τους προσφέροντας βοήθεια σε διάφορα κράτη. Έπειτα από 60 χρόνια, και αφού δαπανήθηκαν ποσά πολλαπλάσια του Σχεδίου Μάρσαλ, τα αποτελέσματα ήταν απογοητευτικά. Ομολογουμένως, ορισμένα πρώην φτωχά έθνη έγιναν πάμπλουτα, ιδιαίτερα στην Ανατολική Ασία. Αλλού, όμως, παρότι χάρη στη βοήθεια πέθαιναν λιγότερα παιδιά και πήγαιναν σχολείο περισσότερα, πολλά έθνη βρίσκονταν ακόμη σε συνθήκες απόλυτης φτώχειας.

Ξένη Βοήθεια​—Γιατί Δεν Πέτυχε το Στόχο Της

Αποδείχτηκε ότι είναι πιο δύσκολο το να βοηθήσει κανείς φτωχά έθνη να βγουν από τη φτώχεια από ό,τι το να βοηθήσει πλούσια έθνη να ανακάμψουν από τον πόλεμο. Η Ευρώπη είχε ήδη βιομηχανία, εμπόριο και συγκοινωνίες. Η οικονομία χρειαζόταν απλώς ανασυγκρότηση. Στις φτωχές χώρες, ακόμη και όταν χάρη στην ξένη βοήθεια κατασκευάστηκαν δρόμοι, σχολεία και νοσοκομεία, ο λαός εξακολούθησε να ζει σε απόλυτη φτώχεια, επειδή δεν υπήρχαν επιχειρήσεις, φυσικοί πόροι και πρόσβαση σε εμπορικές οδούς.

Οι φαύλοι κύκλοι της φτώχειας είναι περίπλοκοι, και δύσκολα ξεφεύγει κανείς από αυτούς. Για  παράδειγμα, οι αρρώστιες φέρνουν φτώχεια, και η φτώχεια φέρνει αρρώστιες. Τα υποσιτισμένα παιδιά ίσως είναι τόσο εξασθενημένα από σωματική και ψυχολογική άποψη ώστε δεν μπορούν, ως ενήλικοι πλέον, να φροντίσουν τα δικά τους παιδιά. Επίσης, όταν οι πλούσιες χώρες ξεφορτώνονται τα πλεονάζοντα τρόφιμα στις φτωχές ως «βοήθεια», οι ντόπιοι γεωργοί και οι έμποροι λιανικής χάνουν τη δουλειά τους, πράγμα που οδηγεί σε μεγαλύτερη φτώχεια. Η χρηματοδότηση των κυβερνήσεων στις φτωχές χώρες μπορεί να αρχίσει έναν άλλον φαύλο κύκλο: Τα κονδύλια που στέλνονται ως βοήθεια είναι εύκολο να κλαπούν, οδηγώντας έτσι σε διαφθορά, η οποία, με τη σειρά της, μπορεί να οδηγήσει σε μεγαλύτερη φτώχεια. Ουσιαστικά, η ξένη βοήθεια αποτυγχάνει επειδή δεν αντιμετωπίζει τη βασική αιτία της φτώχειας.

Η Αιτία της Φτώχειας

Η απόλυτη φτώχεια εμφανίζεται όταν έθνη, κυβερνήσεις και άτομα προωθούν και προστατεύουν αποκλειστικά τα δικά τους συμφέροντα. Λόγου χάρη, οι κυβερνήσεις των εύπορων χωρών δεν ασχολούνται ιδιαίτερα με τον τερματισμό της φτώχειας σε όλο τον κόσμο, επειδή εκλέγονται δημοκρατικά και πρέπει να ικανοποιούν τους ψηφοφόρους τους. Γι’ αυτό, απαγορεύουν στους γεωργούς των φτωχών χωρών να πουλούν τα προϊόντα τους σε πλούσιες χώρες, ώστε να μην πλήττονται οικονομικά οι γεωργοί των πλούσιων χωρών. Επίσης, οι ηγεσίες των πλούσιων χωρών επιδοτούν αφειδώς τους γεωργούς τους ώστε να μπορούν αυτοί να πουλούν περισσότερα προϊόντα από τους γεωργούς των φτωχών χωρών.

Αναμφίβολα, η αιτία της φτώχειας​—η τάση που έχουν οι άνθρωποι και οι κυβερνήσεις να προστατεύουν τα δικά τους συμφέροντα—​είναι ανθρωπογενής. Ο Βιβλικός συγγραφέας Σολομών το έθεσε ως εξής: «Ο άνθρωπος εξουσιάζει τον άνθρωπο προς βλάβη του».​—Εκκλησιαστής 8:9.

Υπάρχει, λοιπόν, ελπίδα ότι θα τερματιστεί η φτώχεια; Μπορεί κάποια κυβέρνηση να αλλάξει την ανθρώπινη φύση;

[Πλαίσιο στη σελίδα 6]

Ένας Νόμος για την Αντιμετώπιση της Φτώχειας

Ο Ιεχωβά Θεός έδωσε στο αρχαίο έθνος του Ισραήλ ένα σύνολο νόμων, χάρη στους οποίους θα απέφευγαν ως επί το πλείστον τη φτώχεια​—με την προϋπόθεση ότι θα υπάκουαν σε αυτούς. Υπό το Νόμο, κάθε οικογένεια, εκτός από την ιερατική φυλή του Λευί, λάβαινε ως κληρονομιά μια έκταση γης. Η οικογενειακή κληρονομιά ήταν διασφαλισμένη επειδή η γη απαγορευόταν να πουληθεί για πάντα. Κάθε 50 χρόνια, οποιαδήποτε έκταση γης έπρεπε να επιστρέφεται στον αρχικό ιδιοκτήτη της ή στην οικογένειά του. (Λευιτικό 25:10, 23) Αν κάποιος αναγκαζόταν να πουλήσει τη γη του, λόγω αρρώστιας, καταστροφής ή οκνηρίας, την έπαιρνε πίσω δωρεάν το Ιωβηλαίο έτος. Καμιά οικογένεια δεν θα βυθιζόταν στη φτώχεια επί ολόκληρες γενιές.

Επίσης, ο Νόμος του Θεού προέβλεπε με έλεος ότι κάποιος που είχε περάσει δυσκολίες μπορούσε να πουλήσει τον εαυτό του ως δούλο. Αυτός λάβαινε εκ των προτέρων το αντίτιμο της πώλησης για να ξεπληρώσει τα χρέη του. Αν δεν εξαγόραζε τον εαυτό του μέχρι το έβδομο έτος, έπρεπε να απελευθερωθεί και να του χορηγηθούν σπόροι και ζώα ώστε να ξαναρχίσει τις γεωργικές εργασίες. Επιπλέον, αν ένας φτωχός ήταν υποχρεωμένος να δανειστεί χρήματα, ο Νόμος απαγόρευε στους ομοεθνείς του να του ζητούν τόκο. Επίσης, ο Νόμος πρόσταζε τους Ισραηλίτες να μη θερίζουν τις άκρες του αγρού τους, ώστε να σταχυολογούν οι φτωχοί. Ως αποτέλεσμα, κανένας Ισραηλίτης δεν θα ήταν αναγκασμένος να ζητιανεύει.​—Δευτερονόμιο 15:1-14· Λευιτικό 23:22.

Εντούτοις, η ιστορία δείχνει ότι μερικοί Ισραηλίτες περιήλθαν σε φτώχεια. Γιατί συνέβη αυτό; Επειδή ο Ισραήλ δεν υπάκουσε στο Νόμο του Ιεχωβά. Συνεπώς, όπως και στις περισσότερες χώρες, κάποιοι έγιναν πλούσιοι γαιοκτήμονες, ενώ άλλοι, φτωχοί ακτήμονες. Η φτώχεια εμφανίστηκε μεταξύ των Ισραηλιτών επειδή ορισμένοι αγνόησαν το Νόμο του Θεού και έβαλαν τα δικά τους συμφέροντα πάνω από των άλλων.​—Ματθαίος 22:37-40.