Πότε Καταστράφηκε η Αρχαία Ιερουσαλήμ;​—Μέρος Δεύτερο

Τι Δείχνουν στην Ουσία τα Κείμενα σε Πηλό

Αυτό είναι το δεύτερο από δύο άρθρα σε διαδοχικά τεύχη του περιοδικού Η Σκοπιά τα οποία αναλύουν ερωτήματα που απασχολούν τους λογίους σχετικά με το πότε καταστράφηκε για πρώτη φορά η αρχαία Ιερουσαλήμ. Αυτή η διμερής σειρά παρουσιάζει εμπεριστατωμένες και Γραφικές απαντήσεις σε ερωτήματα που έχουν προβληματίσει κάποιους αναγνώστες.

Το Πρώτο Μέρος Τεκμηρίωσε τα Εξής Σημεία:

▪ Οι ιστορικοί λένε ότι η Ιερουσαλήμ καταστράφηκε το 587 Π.Κ.Χ. *

▪ Η Βιβλική χρονολόγηση παρέχει ενδείξεις ότι η καταστροφή έλαβε χώρα το 607 Π.Κ.Χ.

▪ Οι ιστορικοί βασίζουν τα συμπεράσματά τους στα συγγράμματα κλασικών ιστορικών και στον Κανόνα του Πτολεμαίου.

▪ Κάποια συγγράμματα κλασικών ιστορικών περιέχουν σημαντικά λάθη και δεν συμφωνούν πάντοτε με τα κείμενα των πήλινων πινακίδων. *

Η ΑΓΙΑ ΓΡΑΦΗ λέει ότι οι Ιουδαίοι αιχμάλωτοι θα παρέμεναν εξόριστοι στη Βαβυλώνα ωσότου “συμπληρωθούν τα εβδομήντα χρόνια . . . για να εκπληρωθούν τα λόγια του Κυρίου διά στόματος του Ιερεμία”. Πότε απελευθερώθηκαν; “Το πρώτο [βασιλικό] έτος του Κύρου, βασιλιά της Περσίας”. (2 Χρονικών 36:21, 22, Η Αγία Γραφή, Ν. Λούβαρι–Α. Χαστούπη) Η Γραφή και η ιστορία συμφωνούν ότι η βαβυλωνιακή εξορία τελείωσε όταν ο Κύρος κατέκτησε τη Βαβυλώνα και απελευθέρωσε τους Ιουδαίους, οι οποίοι επέστρεψαν στην Ιερουσαλήμ το 537 Π.Κ.Χ. Εφόσον η Γραφή δηλώνει ρητά ότι η εξορία διήρκεσε 70 χρόνια, πρέπει να άρχισε το 607 Π.Κ.Χ.

Εντούτοις, οι περισσότεροι λόγιοι τοποθετούν χρονικά την καταστροφή της Ιερουσαλήμ στο 587 Π.Κ.Χ. Αν ισχύει κάτι τέτοιο, τότε η εξορία διήρκεσε μόνο 50 χρόνια. Γιατί καταλήγουν σε αυτό το συμπέρασμα; Επειδή βασίζουν τους υπολογισμούς τους σε αρχαία κείμενα σφηνοειδούς γραφής που παρέχουν λεπτομέρειες για τον Ναβουχοδονόσορα Β΄ και τους διαδόχους του.¹ Πολλά από αυτά γράφτηκαν από ανθρώπους οι οποίοι έζησαν τον καιρό της καταστροφής της Ιερουσαλήμ ή λίγο αργότερα. Πόσο βάσιμοι, όμως, είναι οι υπολογισμοί που υποδεικνύουν το έτος 587 Π.Κ.Χ.; Τι δείχνουν στην ουσία αυτά τα κείμενα;

Για απαντήσεις, ας εξετάσουμε τριών ειδών κείμενα στα οποία στηρίζονται συνήθως οι λόγιοι: (1) Τα βαβυλωνιακά χρονικά, (2) τις πινακίδες οικονομικού περιεχομένου και (3) τις πινακίδες αστρονομικού περιεχομένου.

 ● Τα βαβυλωνιακά χρονικά.

Περί τίνος πρόκειται; Τα βαβυλωνιακά χρονικά είναι σύνολο πινακίδων όπου αναγράφονται τα κυριότερα γεγονότα της βαβυλωνιακής ιστορίας.²

Τι έχουν πει οι ειδικοί; Ο Ρ. Χ. Σακ, αυθεντία στα κείμενα σφηνοειδούς γραφής, λέει ότι τα χρονικά παρέχουν ελλιπές υπόμνημα των σημαντικών γεγονότων. * Ο ίδιος έγραψε ότι οι ιστορικοί αναγκάζονται να ανατρέχουν σε «δευτερεύουσες πηγές . . . ελπίζοντας να εξακριβώσουν τι συνέβη πραγματικά».

Τι δείχνουν τα κείμενα; Η καταγραφή της ιστορίας στα βαβυλωνιακά χρονικά παρουσιάζει κενά.³ (Βλέπε το  πλαίσιο κάτω.) Λογικά, λοιπόν, προκύπτει το ερώτημα: Πόσο αξιόπιστα είναι τα πορίσματα που βασίζονται σε ένα τέτοιο ελλιπές υπόμνημα;

● Πινακίδες οικονομικού περιεχομένου.

Περί τίνος πρόκειται; Οι περισσότερες πινακίδες οικονομικού περιεχομένου από τη νεοβαβυλωνιακή περίοδο είναι νόμιμες αποδείξεις. Οι πινακίδες έφεραν ως ημερομηνία τη μέρα, το μήνα, καθώς και το έτος του εκάστοτε βασιλιά. Για παράδειγμα, κάποια πινακίδα αναφέρει ότι μια συναλλαγή έλαβε χώρα «τον Νισάν, την 27η μέρα, το 11ο έτος του [Ναβουχοδονόσορα], βασιλιά της Βαβυλώνας».⁴

Όταν ο βασιλιάς πέθαινε ή καθαιρούνταν και ένας νέος βασιλιάς ανέβαινε στο θρόνο, οι υπόλοιποι μήνες εκείνου του βασιλικού έτους θεωρούνταν ως το έτος ανάρρησης του νέου ηγεμόνα. *⁵ Με άλλα λόγια, η μετάβαση από τον έναν βασιλιά στον επόμενο γινόταν μέσα στο ίδιο βαβυλωνιακό ημερολογιακό έτος. Επομένως, οι πινακίδες από το έτος ανάρρησης του νέου ηγεμόνα πρέπει λογικά να φέρουν ημερομηνίες των μηνών μετά τον τελευταίο μήνα του προηγούμενου βασιλιά.

Τι έχουν πει οι ειδικοί; Ο Ρ. Χ. Σακ εξέτασε πολλές πινακίδες οικονομικού περιεχομένου από τη νεοβαβυλωνιακή περίοδο. Το 1972, έγραψε ότι νέα αδημοσίευτα κείμενα από το Βρετανικό Μουσείο που τέθηκαν στη διάθεσή του «ανατρέπουν εντελώς» προηγούμενα  συμπεράσματα σχετικά με τη μετάβαση εξουσίας από τον Ναβουχοδονόσορα Β΄ στο γιο του, τον Αμίλ‐Μαρντούκ (γνωστό και ως Εβίλ‐μερωδάχ).⁶ Γιατί; Ο Σακ ήξερε ότι, σύμφωνα με τις πινακίδες, ο Ναβουχοδονόσορ Β΄ κυβερνούσε ακόμη τον έκτο μήνα του τελευταίου (43ου) έτους του. Αλλά αυτές οι πρόσφατα αποκρυπτογραφημένες πινακίδες από το έτος ανάρρησης του επόμενου βασιλιά, του Αμίλ‐Μαρντούκ, έφεραν ημερομηνίες του τέταρτου και του πέμπτου μήνα του υποτιθέμενου ίδιου έτους.⁷ Όπως είναι σαφές, λοιπόν, υπήρχε ανακολουθία.

Τι δείχνουν τα κείμενα; Υπάρχουν και άλλες ανακολουθίες όσον αφορά τη μετάβαση από τον έναν βασιλιά στον άλλον. Για παράδειγμα, ένα κείμενο δείχνει ότι ο Ναβουχοδονόσορ Β΄ κυβερνούσε ακόμη το δέκατο μήνα του​—έξι μήνες αφότου υποτίθεται ότι είχε αρχίσει να βασιλεύει ο διάδοχός του.⁸ Παρόμοια ανακολουθία υπάρχει και στη μετάβαση από τον Αμίλ‐Μαρντούκ στο διάδοχό του, τον Νηριγλίσαρο.⁹

Γιατί είναι σημαντικές αυτές οι ανακολουθίες; Όπως προαναφέρθηκε, τα κενά στην καταγραφή της ιστορίας σύμφωνα με τα βαβυλωνιακά χρονικά αφήνουν να εννοηθεί ότι ίσως δεν έχουμε συνεχές χρονολογικό υπόμνημα.¹⁰ Θα μπορούσαν άραγε να είχαν παρεμβληθεί και άλλοι βασιλιάδες ανάμεσα σε αυτούς; Αν ισχύει κάτι τέτοιο, πρέπει να προστεθούν επιπλέον χρόνια στη νεοβαβυλωνιακή περίοδο. Άρα, ούτε τα βαβυλωνιακά χρονικά ούτε οι πινακίδες οικονομικού περιεχομένου τεκμηριώνουν με βεβαιότητα ότι η Ιερουσαλήμ καταστράφηκε το 587 Π.Κ.Χ. *

● Πινακίδες αστρονομικού περιεχομένου.

Περί τίνος πρόκειται; Είναι πινακίδες σφηνοειδούς γραφής που περιγράφουν τις θέσεις του ήλιου, της σελήνης, των πλανητών και των άστρων, σε συνδυασμό με ιστορικές πληροφορίες, όπως το βασιλικό έτος ενός συγκεκριμένου βασιλιά. Λόγου χάρη, στο αστρονομικό ημερολόγιο που εικονίζεται κάτω είναι καταγραμμένη μια σεληνιακή έκλειψη η οποία συνέβη τον πρώτο μήνα του πρώτου έτους διακυβέρνησης του Βασιλιά Μουκίν‐ζερί.¹¹

Τι έχουν πει οι ειδικοί; Οι ειδικοί συμφωνούν ότι οι Βαβυλώνιοι είχαν συντάξει λεπτομερείς χάρτες και καταλόγους για να προβλέπουν πότε θα συνέβαιναν κατά πάσα πιθανότητα εκλείψεις.¹²

Μπορούσαν, όμως, οι Βαβυλώνιοι να υπολογίζουν προς τα πίσω πότε είχαν συμβεί εκλείψεις στο παρελθόν; Ο καθηγητής Τζον Στίλι δηλώνει: «Πιθανόν κάποιες παλιότερες προβλέψεις να έγιναν κατά τη σύνταξη του κειμένου επεκτείνοντας τον κατάλογο προς τα πίσω». (Τα πλάγια γράμματα δικά μας.)¹³ Ο καθηγητής Ντέιβιντ Μπράουν,  ο οποίος πιστεύει ότι οι αστρονομικοί χάρτες περιλάμβαναν προβλέψεις που έγιναν λίγο πριν από τα καταγραμμένα συμβάντα, δέχεται ότι μερικές μπορεί να ήταν «αναδρομικοί υπολογισμοί των γραφέων κατά τον 4ο αιώνα ή και σε μετέπειτα αιώνες».¹⁴ Αν πρόκειται για αναδρομικούς υπολογισμούς, μπορούν πράγματι να θεωρηθούν απόλυτα αξιόπιστοι αν δεν τεκμηριώνονται από άλλα στοιχεία;

Ακόμη και αν κάποια έκλειψη συνέβη όντως μια δεδομένη ημερομηνία, σημαίνει αυτό ότι είναι ακριβείς και οι ιστορικές πληροφορίες που αποδίδει ο συγγραφέας της πινακίδας σε εκείνη την ημερομηνία; Όχι απαραίτητα. Ο λόγιος Ρ. Γ. φαν ντερ Σπεκ εξηγεί: «Οι συντάκτες ήταν αστρολόγοι, όχι ιστορικοί». Χαρακτηρίζει τμήματα των πινακίδων που περιέχουν ιστορικές αναφορές ως «λίγο πολύ πρόχειρα» και προειδοποιεί ότι τέτοιες ιστορικές πληροφορίες πρέπει «να χρησιμοποιούνται με επιφύλαξη».¹⁵

Τι δείχνουν τα κείμενα; Εξετάστε για παράδειγμα την πινακίδα VAT 4956. Η πρώτη γραμμή της αναφέρει: «Έτος 37 του Ναβουχοδονόσορα, βασιλιά της Βαβυλώνας».¹⁶ Στη συνέχεια, περιγράφει λεπτομερώς τη θέση της σελήνης και κάποιων πλανητών σε συνάρτηση με διάφορα άστρα και αστερισμούς. Περιλαμβάνει επίσης μια σεληνιακή έκλειψη. Οι λόγιοι λένε ότι όλες αυτές οι θέσεις σημειώθηκαν το 568/567 Π.Κ.Χ., πράγμα που θα σήμαινε ότι το 18ο έτος του Ναβουχοδονόσορα Β΄, οπότε αυτός κατέστρεψε την Ιερουσαλήμ, ήταν το 587 Π.Κ.Χ. Αλλά υποδεικνύουν αδιάσειστα αυτές οι αστρονομικές αναφορές μόνο το έτος 568/567 Π.Κ.Χ.;

Η πινακίδα κάνει λόγο για μια σεληνιακή έκλειψη που, βάσει υπολογισμών, συνέβη τη 15η μέρα του τρίτου βαβυλωνιακού μήνα, του Σιμάνου. Και όντως, συνέβη μια σεληνιακή έκλειψη τη βαβυλωνιακή ημερομηνία που αντιστοιχεί στις 4 Ιουλίου (σύμφωνα με το Ιουλιανό ημερολόγιο) του 568 Π.Κ.Χ. Εντούτοις, συνέβη και μια άλλη 20 χρόνια νωρίτερα, στις 15 Ιουλίου του 588 Π.Κ.Χ.¹⁷

Αν το 37ο έτος του Ναβουχοδονόσορα Β΄ ήταν το 588 Π.Κ.Χ., τότε το 18ο έτος του ήταν το 607 Π.Κ.Χ.​—αυτό ακριβώς που υποδηλώνει η Βιβλική χρονολόγηση ως το έτος καταστροφής της Ιερουσαλήμ! (Βλέπε το  χρονοδιάγραμμα κάτω.) Μήπως, όμως, η πινακίδα VAT 4956 περιέχει και άλλα στοιχεία που τεκμηριώνουν το έτος 607 Π.Κ.Χ.;

Εκτός από την προαναφερθείσα έκλειψη, στην ίδια πινακίδα εμφανίζονται 13 παρατηρήσεις για τη σελήνη και 15 παρατηρήσεις για διάφορους πλανήτες. Αυτές περιγράφουν τη θέση της σελήνης ή κάποιων πλανητών σε συνάρτηση με ορισμένα άστρα ή αστερισμούς.¹⁸ Ακόμη, επισημαίνονται οχτώ χρονικά διαστήματα ανάμεσα σε κάποια ανατολή και σε κάποια δύση του ήλιου και της σελήνης.^18α

Επειδή οι θέσεις της σελήνης είναι πιο αξιόπιστες, οι μελετητές ανέλυσαν προσεκτικά τις 13 θέσεις της που αναφέρει η πινακίδα VAT 4956. Έκαναν ανάλυση των δεδομένων με τη βοήθεια ενός ηλεκτρονικού προγράμματος που έχει τη δυνατότητα να δείχνει πού βρίσκονταν διάφορα ουράνια σώματα σε μια συγκεκριμένη ημερομηνία στο παρελθόν.¹⁹ Τι αποκάλυψε η  ανάλυσή τους; Αν και δεν αντιστοιχούν όλες αυτές οι θέσεις της σελήνης στο έτος 568/567 Π.Κ.Χ., και οι 13 αντιστοιχούν στις θέσεις όπου, βάσει υπολογισμών, είχε βρεθεί η σελήνη 20 χρόνια νωρίτερα, δηλαδή το έτος 588/587 Π.Κ.Χ.

Ένα από τα σημεία όπου οι παρατηρήσεις για τη σελήνη ταιριάζουν ακόμη καλύτερα στο 588 Π.Κ.Χ. από ό,τι στο 568 Π.Κ.Χ. επισημαίνεται στην πινακίδα που εικονίζεται σε αυτές τις σελίδες. Στη γραμμή 3 αυτής της πινακίδας, διαβάζουμε ότι η σελήνη βρέθηκε σε μια ορισμένη θέση τη «νύχτα της 9ης [Νισάνου]». Ωστόσο, οι λόγιοι που για πρώτη φορά τοποθέτησαν χρονικά αυτό το γεγονός στο 568 Π.Κ.Χ. (αστρονομικό ‐567) παραδέχτηκαν ότι εκείνο το έτος η σελήνη βρέθηκε σε αυτή τη θέση «την 8η Νισάνου και όχι την 9η». Για να υποστηρίξουν ότι η πινακίδα αναφέρεται στο 568 Π.Κ.Χ., αποφάνθηκαν ότι ο γραφέας έγραψε εσφαλμένα «9» αντί για «8».²⁰ Αλλά η θέση της σελήνης σύμφωνα με τη γραμμή 3 αντιστοιχεί ακριβώς στις 9 Νισάνου του 588 Π.Κ.Χ.²¹

Αναμφίβολα, λοιπόν, πολλά αστρονομικά δεδομένα της πινακίδας VAT 4956 ταιριάζουν στο έτος 588 Π.Κ.Χ., υποδεικνύοντας αυτό ως το 37ο έτος του Ναβουχοδονόσορα Β΄. Επομένως, υποστηρίζουν τη χρονολογία 607 Π.Κ.Χ. ως το έτος καταστροφής της Ιερουσαλήμ​—όπως ακριβώς υποδηλώνει η Γραφή.

Γιατί Πρέπει να Εμπιστευτείτε τη Γραφή;

Προς το παρόν, οι περισσότεροι ιστορικοί πιστεύουν ότι η Ιερουσαλήμ καταστράφηκε το 587 Π.Κ.Χ. Εντούτοις, οι Βιβλικοί συγγραφείς Ιερεμίας και Δανιήλ δηλώνουν ξεκάθαρα ότι οι Ιουδαίοι παρέμειναν εξόριστοι 70 χρόνια, όχι 50. (Ιερεμίας 25:1, 2, 11· 29:10· Δανιήλ 9:2) Οι δηλώσεις τους αποτελούν ισχυρές ενδείξεις ότι η Ιερουσαλήμ καταστράφηκε το 607 Π.Κ.Χ. Όπως δείχνουν τα παραπάνω στοιχεία, αυτό το συμπέρασμα υποστηρίζεται ως έναν βαθμό και από εξωβιβλικές πηγές.

Οι ειδικοί έχουν αμφισβητήσει πολλές φορές την ακρίβεια της Γραφής. Καθώς, όμως, έρχονται στο φως περισσότερα στοιχεία, το Βιβλικό υπόμνημα δικαιώνεται επανειλημμένα. * Όσοι εμπιστεύονται τη Γραφή έχουν βάσιμους λόγους για αυτό. Στηρίζουν την άποψή τους σε αποδείξεις ότι είναι ιστορικά, επιστημονικά και προφητικά ακριβής. Χάρη σε αυτά τα στοιχεία δέχονται τον ισχυρισμό της ότι είναι ο Λόγος του Θεού. (2 Τιμόθεο 3:16) Σας παροτρύνουμε να τα ερευνήσετε προσωπικά. Ίσως φτάσετε κάλλιστα στο ίδιο συμπέρασμα.

[Υποσημειώσεις]

[Πλαίσιο​/Πίνακας στη σελίδα 23]

 (Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)

ΤΑ ΒΑΒΥΛΩΝΙΑΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ​—ΙΣΤΟΡΙΑ ΜΕ ΚΕΝΑ

Τα βαβυλωνιακά χρονικά παρέχουν πληροφορίες μόνο για 35 χρόνια της νεοβαβυλωνιακής περιόδου, η οποία κατά παράδοση θεωρείται ότι διήρκεσε περίπου 88 χρόνια.

□ΕΤΟΣ ΠΟΥ ΔΕΝ ΚΑΛΥΠΤΕΤΑΙ ΑΠΟ ΤΑ ΧΡΟΝΙΚΑ

▪ΕΤΟΣ ΠΟΥ ΚΑΛΥΠΤΕΤΑΙ ΑΠΟ ΤΑ ΧΡΟΝΙΚΑ

BM 21901 BM 21946 BM 35382

↓ ↓ ↓ ↓

ΝΕΟΒΑΒΥΛΩΝΙΑΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΠΕΡΣΕΣ

Ναβοπολασσάρ Ναβουχοδονόσορ Β΄ Αμίλ‐Μαρντούκ Ναβονίδης

Νηριγλίσαρος Λαβασί‐Μαρντούκ

↑ ↑ ↑

BM 25127 BM 22047 BM 25124

[Ευχαριστίες]

BM 21901 and BM 35382: Photograph taken by courtesy of the British Museum; BM 21946: Copyright British Museum; BM 22047, 25124, 25127: © The Trustees of the British Museum

[Πλαίσιο/​Εικόνα στη σελίδα 24]

ΑΣΤΡΟΝΟΜΙΚΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ BM 32238

Αυτή η πινακίδα περιέχει ένα υπόμνημα σεληνιακών εκλείψεων, αλλά συντάχθηκε μόνο αφότου συνέβη η τελευταία έκλειψη, περίπου 400 χρόνια μετά την πρώτη. Εφόσον ο γραφέας δεν υπήρξε μάρτυρας όλων των συμβάντων, ίσως προσδιόρισε με μαθηματικούς υπολογισμούς πότε έλαβαν χώρα οι παλιότερες εκλείψεις. Αν τα συμπεράσματά του δεν επιβεβαιώνονται από άλλες συγκλίνουσες αποδείξεις, τέτοιοι υπολογισμοί μπορεί να μην αποτελούν πηγή αξιόπιστων χρονολογικών πληροφοριών.

[Ευχαριστίες]

© The Trustees of the British Museum

 [Πλαίσιο/​Εικόνες στις σελίδες 26, 27]

ΤΙ ΛΕΕΙ ΣΤΗΝ ΟΥΣΙΑ Η ΠΙΝΑΚΙΔΑ VAT 4956;

Γιατί τίθεται θέμα; Η τρίτη γραμμή αυτής της πινακίδας αναφέρει ότι, τη «νύχτα της 9ης» του πρώτου μήνα (Νισάνου/Νισάν), η «σελήνη στάθηκε 1 πήχη μπροστά από τον β της Παρθένου». Ωστόσο, οι Νόιγκεμπάουερ και Βάιντνερ έγραψαν το 1915 σχετικά με το έτος 568 Π.Κ.Χ. (το οποίο θα υποδείκνυε το 587 Π.Κ.Χ. ως το έτος καταστροφής της Ιερουσαλήμ) ότι «η σελήνη στάθηκε 1 πήχη μπροστά από αυτόν τον αστέρα στις 8 Νισάν, και όχι στις 9 Νισάν». (Τα πλάγια γράμματα δικά μας.) Εντούτοις, αυτή η περιγραφή αντιστοιχεί ακριβώς στη θέση της σελήνης στις 9 Νισάν του 588 Π.Κ.Χ., έτος που υποδεικνύει τη χρονολογία 607 Π.Κ.Χ.

Πρέπει να είναι η 9η μέρα ή η 8η;

(1) Όπως φαίνεται στη συνοδευτική φωτογραφία, το ακκαδικό σύμβολο του αριθμού 9 διακρίνεται καθαρά.

(2) Όταν οι Νόιγκεμπάουερ και Βάιντνερ μετέγραψαν φωνητικά αυτό το κείμενο σφηνοειδούς γραφής, άλλαξαν το «9» σε «8».

(3) Μόνο η υποσημείωση δείχνει ότι στο πρωτότυπο κείμενο υπήρχε «9».

(4) Ακόμη και όταν μετέφρασαν το κείμενο στη γερμανική, έβαλαν «8».

(5) Το 1988, οι Ζαξ και Χούνγκερ δημοσίευσαν το κείμενο αυτούσιο, με τον αριθμό «9».

(6) Όταν, όμως, το μετέφρασαν στην αγγλική, διατήρησαν την αλλαγή, σημειώνοντας ότι γράφτηκε «9η» ενώ «το σωστό είναι: 8η».

[Ευχαριστίες]

bpk/​Vorderasiatisches Museum, SMB/​Olaf M. Teßmer

 [Πλαίσιο στη σελίδα 28]

Σημειώσεις για το άρθρο «Πότε Καταστράφηκε η Αρχαία Ιερουσαλήμ;​—Μέρος Δεύτερο»

 1. Στη σφηνοειδή γραφή, ο γραφέας αποτύπωνε διάφορα σημάδια στην επιφάνεια μαλακής πήλινης πινακίδας χρησιμοποιώντας αιχμηρή γραφίδα με σφηνοειδή ακίδα.

 2. Assyrian and Babylonian Chronicles, του A. K. Grayson, έκδοση 1975, ανατύπωση 2000, σελίδα 8.

 3. Η νεοβαβυλωνιακή περίοδος άρχισε τον έβδομο αιώνα Π.Κ.Χ., με τη διακυβέρνηση της Βαβυλωνιακής Αυτοκρατορίας από τη χαλδαϊκή δυναστεία βασιλιάδων. Πρώτος ηγεμόνας υπήρξε ο Ναβοπολασσάρ, πατέρας του Ναβουχοδονόσορα Β΄. Αυτή η περίοδος τελείωσε με την ανατροπή του τελευταίου βασιλιά, του Ναβονίδη, από τον Βασιλιά Κύρο της Περσίας το 539 Π.Κ.Χ.

 4. Neo‐Babylonian Business and Administrative Documents, της Ellen Whitley Moore, έκδοση 1935, σελίδα 33.

 5. Archimedes, Volume 4, New Studies in the History and Philosophy of Science and Technology, “Observations and Predictions of Eclipse Times by Early Astronomers”, του John M. Steele, έκδοση 2000, σελίδα 36.

 6. Amel‐Marduk 562‐​560 B.C.​—A Study Based on Cuneiform, Old Testament, Greek, Latin and Rabbinical Sources. With Plates, του Ronald H. Sack, έκδοση 1972, σελίδα 3.

 7. Οι πινακίδες BM 80920 και BM 58872 φέρουν ημερομηνίες του τέταρτου και του πέμπτου μήνα του έτους ανάρρησης του Εβίλ‐μεροδάχ. Δημοσιεύτηκαν από τον Σακ στο έργο Amel‐Marduk 562‐​560 B.C.​—A Study Based on Cuneiform, Old Testament, Greek, Latin and Rabbinical Sources. With Plates, σελίδες 3, 90, 106.

 8. Η πινακίδα στο Βρετανικό Μουσείο (BM 55806) φέρει ημερομηνία του δέκατου μήνα του 43ου έτους.

 9. Οι πινακίδες BM 75106 και BM 61325 φέρουν ημερομηνίες του έβδομου και του δέκατου μήνα του υποτιθέμενου τελευταίου (δεύτερου) έτους του Βασιλιά Εβίλ‐μερωδάχ. Ωστόσο, η πινακίδα BM 75489 φέρει ημερομηνία του δεύτερου μήνα του έτους ανάρρησης του Νηριγλίσαρου, του διαδόχου του.​—Catalogue of the Babylonian Tablets in the British Museum, Τόμος VIII, (Tablets From Sippar 3) των Erle Leichty, J. J. Finkelstein και C.B.F. Walker, έκδοση 1988, σελίδες 25, 35.

Catalogue of the Babylonian Tablets in the British Museum, Τόμος VII, (Tablets From Sippar 2) των Erle Leichty και A. K. Grayson, έκδοση 1987, σελίδα 36.

Neriglissar​—King of Babylon, του Ronald H. Sack, έκδοση 1994, σελίδα 232. Ο μήνας στην πινακίδα είναι ο Αγιάρου (δεύτερος μήνας).

10. Εξετάστε το παράδειγμα του Νηριγλίσαρου. Μια βασιλική επιγραφή σχετικά με αυτόν αναφέρει ότι ήταν «γιος του Μπελ‐σουμ‐ισκούν», του «βασιλιά της Βαβυλώνας». (Τα πλάγια γράμματα δικά μας.) Άλλη επιγραφή αποκαλεί τον Μπελ‐σουμ‐ισκούν «σοφό άρχοντα». Η λέξη ρουμπού του πρωτότυπου κειμένου, η οποία αποδίδεται «άρχοντας», είναι τίτλος που σημαίνει επίσης «βασιλιάς, ηγεμόνας». Εφόσον υπάρχει φανερή ανακολουθία ανάμεσα στη βασιλεία του Νηριγλίσαρου και του υποτιθέμενου προκατόχου του, του Αμίλ‐Μαρντούκ, θα μπορούσε άραγε αυτός ο “βασιλιάς της Βαβυλώνας”, ο Μπελ‐σουμ‐ισκούν, να είχε κυβερνήσει ανάμεσα σε αυτούς τους δύο; Ο καθηγητής Ρ. Φ. Ντόχερτι αναγνώρισε ότι «δεν μπορούμε να αγνοήσουμε τα στοιχεία που αποδεικνύουν ότι ο Νηριγλίσαρος ήταν ευγενούς καταγωγής».​—Nabonidus and Belshazzar​—A Study of the Closing Events of the Neo‐Babylonian Empire, του Raymond P. Dougherty, έκδοση 1929, σελίδα 61.

11. Astronomical Diaries and Related Texts From Babylonia, Τόμος V, επιμέλεια Hermann Hunger, έκδοση 2001, σελίδες 2, 3.

12. Journal of Cuneiform Studies, Τόμος 2, Αρ. 4, 1948, “A Classification of the Babylonian Astronomical Tablets of the Seleucid Period”, του A. Sachs, σελίδες 282, 283.

13. Astronomical Diaries and Related Texts From Babylonia, Τόμος V, σελίδα 391.

14. Mesopotamian Planetary Astronomy‐Astrology, του David Brown, έκδοση 2000, σελίδες 164, 201, 202.

15. Bibliotheca Orientalis, L N° 1/2, Januari‐Maart, 1993, “The Astronomical Diaries as a Source for Achaemenid and Seleucid History”, του R. J. van der Spek, σελίδες 94, 102.

16. Astronomical Diaries and Related Texts From Babylonia, Τόμος I, του Abraham J. Sachs, ολοκλήρωση και επιμέλεια Hermann Hunger, έκδοση 1988, σελίδα 47.

17. Babylonian Eclipse Observations From 750 BC to 1 BC, των Peter J. Huber και Salvo De Meis, έκδοση 2004, σελίδα 186. Σύμφωνα με την πινακίδα VAT 4956, αυτή η έκλειψη συνέβη στις 15 του τρίτου βαβυλωνιακού μήνα, άρα ο μήνας Σιμάνου είχε αρχίσει 15 μέρες νωρίτερα. Αν η έκλειψη σημειώθηκε στις 15 Ιουλίου του 588 Π.Κ.Χ., σύμφωνα με το Ιουλιανό ημερολόγιο, τότε η πρώτη μέρα του Σιμάνου συμπίπτει με την 30ή Ιουνίου/1η Ιουλίου του 588 Π.Κ.Χ. Συνεπώς, ο πρώτος βαβυλωνιακός μήνας (ο Νισάνου) θα είχε σημάνει την έναρξη του νέου έτους δύο μήνες νωρίτερα, στις 2/3 Μαΐου. Αν και κανονικά το έτος αυτής της έκλειψης θα είχε αρχίσει στις 3/4 Απριλίου, η πινακίδα VAT 4956 αναφέρει στη γραμμή 6 ότι προστέθηκε ένας επιπλέον μήνας (εμβόλιμος) μετά το δωδέκατο (τελευταίο) μήνα (τον Αντάρου) του προηγούμενου έτους. (Η πινακίδα αναφέρει: «8η του μήνα XII₂ [13ου μήνα]».) Επομένως, αυτό σημαίνει ότι στην ουσία το νέο έτος δεν άρχισε παρά μόνο στις 2/3 Μαΐου. Άρα, η ημερομηνία αυτής της έκλειψης το 588 Π.Κ.Χ. ταιριάζει απόλυτα στα δεδομένα της πινακίδας.

18. Σύμφωνα με το έργο Berichte über die Verhandlungen der Königl. Sächsischen Gesellschaft der Wissenschaften zu Leipzig· Τόμος 67· 1 Μαΐου 1915· στο άρθρο “Ein astronomischer Beobachtungstext aus dem 37. Jahre Nebukadnezars II”, των Paul V. Neugebauer και Ernst F. Weidner, σελίδες 67‐​76, υπάρχουν 13 παρατηρήσεις για τη σελήνη, όπου αυτή περιγράφεται σε συνάρτηση με ορισμένο άστρο ή αστερισμό. Παραθέτουν επίσης 15 παρατηρήσεις για πλανήτες. (Σελίδες 72‐76) Μολονότι το σφηνοειδές σύμβολο για τη σελήνη είναι ευδιάκριτο και σαφές, κάποια σύμβολα για τα ονόματα των πλανητών και για τις θέσεις τους είναι δυσδιάκριτα. (Mesopotamian Planetary Astronomy​—Astrology, του David Brown, έκδοση 2000, σελίδες 53‐​57) Λόγω αυτού, οι παρατηρήσεις για τους πλανήτες επιδέχονται εικασίες και αρκετές διαφορετικές ερμηνείες. Εφόσον η τροχιά και οι φάσεις της σελήνης ακολουθούνται εύκολα, οι θέσεις των άλλων ουράνιων σωμάτων που αναφέρονται στην πινακίδα VAT 4956 και συνδέονται με τη σελήνη προσδιορίζονται και τοποθετούνται χρονικά με αρκετή βεβαιότητα.

18α. Αυτά τα ενδιάμεσα χρονικά διαστήματα δείχνουν, για παράδειγμα, πόσος χρόνος περνάει από τη δύση του ήλιου ως τη δύση της σελήνης την πρώτη μέρα του μήνα, καθώς και σε δύο άλλες περιόδους τον ίδιο μήνα. Οι λόγιοι έχουν συσχετίσει αυτές τις χρονικές μετρήσεις με συγκεκριμένες ημερομηνίες. (“The Earliest Datable Observation of the Aurora Borealis”, των F. R. Stephenson και David M. Willis, στο έργο Under One Sky​—Astronomy and Mathematics in the Ancient Near East, επιμέλεια John M. Steele και Annette Imhausen, έκδοση 2002, σελίδες 420‐​428) Για να μετρήσουν οι αρχαίοι παρατηρητές αυτή την περίοδο χρησιμοποιούσαν κάποιου είδους ρολόι. Τέτοιες μετρήσεις δεν ήταν αξιόπιστες. (Archimedes, Volume 4, New Studies in the History and Philosophy of Science and Technology, “Observations and Predictions of Eclipse Times by Early Astronomers”, του John M. Steele, έκδοση 2000, σελίδες 65, 66) Από την άλλη, ο υπολογισμός της θέσης της σελήνης σε συνάρτηση με άλλα ουράνια σώματα γινόταν με μεγαλύτερη βεβαιότητα.

19. Αυτή η ανάλυση έγινε με το λογισμικό TheSky6™ που χρησιμοποιείται στην αστρονομία. Επιπρόσθετα, η ανάλυση επαυξήθηκε από το λεπτομερές δωρεάν λογισμικό πρόγραμμα Cartes du Ciel/Sky Charts (CDC) και με ένα πρόγραμμα μετατροπής ημερομηνίας του Ναυτικού Αστεροσκοπείου των ΗΠΑ. Επειδή τα σφηνοειδή σύμβολα για πολλές θέσεις των πλανητών επιδέχονται εικασίες και αρκετές ερμηνείες, αυτές οι θέσεις δεν χρησιμοποιήθηκαν στην εν λόγω έρευνα για να προσδιοριστεί το έτος που υποδηλώνεται από αυτό το αστρονομικό ημερολόγιο.

20. Berichte über die Verhandlungen der Königl. Sächsischen Gesellschaft der Wissenschaften zu Leipzig· Τόμος 67· 1 Μαΐου 1915· “Ein astronomischer Beobachtungstext aus dem 37. Jahre Nebukadnezars II, (‐567/66)”, των Paul V. Neugebauer και Ernst F. Weidner, σελίδα 41.

21. Η πινακίδα VAT 4956 αναφέρει στη γραμμή τρία: «Η σελήνη στάθηκε 1 πήχη [δηλαδή 2 μοίρες] μπροστά από τον β της Παρθένου». Η προαναφερθείσα ανάλυση έδειξε ότι, στις 9 Νισάνου, η σελήνη βρέθηκε 2°04′ μπροστά και 0° κάτω από τον αστέρα β της Παρθένου. Αυτό θεωρήθηκε ακριβής αντιστοιχία.

[Πίνακας στη σελίδα 25]

 (Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)

ΠΟΙΟ ΕΤΟΣ ΥΠΟΔΕΙΚΝΥΕΙ Η ΠΙΝΑΚΙΔΑ VAT 4956 ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΤΗΣ ΙΕΡΟΥΣΑΛΗΜ​—ΤΟ 587 Π.Κ.Χ. Ή ΤΟ 607 Π.Κ.Χ.;

▪ Η πινακίδα περιγράφει αστρονομικά συμβάντα που έλαβαν χώρα το 37ο έτος της διακυβέρνησης του Βασιλιά Ναβουχοδονόσορα Β΄.

▪ Ο Ναβουχοδονόσορ Β΄ κατέστρεψε την Ιερουσαλήμ το 18ο βασιλικό του έτος.​—Ιερεμίας 32:1.

Αν το 37ο έτος του

Ναβουχοδονόσορα Β΄

ήταν το 568 Π.Κ.Χ.,

τότε η Ιερουσαλήμ

587 ← ← καταστράφηκε το 587 Π.Κ.Χ.

610 Π.Κ.Χ. 600 590 580 570 560

607 ← ← Αν το 37ο έτος του ήταν το 588 Π.Κ.Χ.,

τότε η Ιερουσαλήμ καταστράφηκε το

607 Π.Κ.Χ, το έτος που υποδηλώνει

η Βιβλική χρονολόγηση.

▪ Η πινακίδα VAT 4956 υποδεικνύει πιο πειστικά το 607 Π.Κ.Χ.

[Ευχαριστίες για την προσφορά της εικόνας στη σελίδα 22]

Photograph taken by courtesy of the British Museum