Εξουθενωμένες και εξασθενημένες αλλά απτόητες, η Ιρίνα Ζαχάρτσενκο και η Βαλιντά Ζαμπραγίλοβα εμφανίστηκαν ενώπιον του Περιφερειακού Δικαστηρίου του Πιραλάχι, στο Μπακού, στις 28 Ιανουαρίου 2016. Κλεισμένες σε κλωβό ασφαλείας, σαν να ήταν στυγνοί εγκληματίες, άκουγαν τον Δικαστή Ακράμ Γκαχραμάνοφ να αναγγέλλει την ποινή τους. Τις ανακήρυξε ένοχες για διανομή θρησκευτικών εντύπων χωρίς άδεια από το Κράτος και επέβαλε πρόστιμο 7.000 μανάτ (σχεδόν 4.000 ευρώ) στην καθεμιά. Εφόσον είχαν ήδη εκτίσει ποινή φυλάκισης 11 μηνών, ακύρωσε τα πρόστιμα και τις αποφυλάκισε.

Το Υπουργείο Εθνικής Ασφάλειας του Αζερμπαϊτζάν ισχυρίστηκε ότι η κ. Ζαχάρτσενκο και η κ. Ζαμπραγίλοβα, δύο Μάρτυρες του Ιεχωβά, διέπραξαν έγκλημα όταν πρόσφεραν σε κάποια γειτόνισσά τους στο Μπακού ένα δωρεάν βιβλιάριο που βασίζεται στην Αγία Γραφή. Επί δέκα εβδομάδες, το Υπουργείο ερευνούσε το υποτιθέμενο έγκλημα και υπέβαλλε τις γυναίκες σε συνεχείς, πιεστικές ανακρίσεις. Όταν οι γυναίκες ανταποκρίθηκαν άλλη μια φορά σε κλήση του Υπουργείου στις 17 Φεβρουαρίου 2015, έμειναν έκπληκτες όταν παραπέμφθηκαν σε δίκη * και προφυλακίστηκαν.

Από την πρώτη στιγμή, οι αρχές φέρονταν στις γυναίκες σαν να ήταν εγκληματίες που αποτελούν «απειλή για την κοινωνία». Ένας από τους συνηγόρους υπεράσπισης δήλωσε: «Έμεινα έκπληκτος όταν άκουσα τον ανακριτή να χρησιμοποιεί τόσο βαρείς χαρακτηρισμούς για τις ενέργειες των δύο γυναικών. Υποστήριξε ότι συνέπραξαν έχοντας εγκληματικές προθέσεις και ότι παραβίασαν εσκεμμένα τον νόμο. Στην πραγματικότητα, η Βαλιντά ξαναεπισκέφτηκε μια κυρία στην οποία άρεσαν οι Γραφικές συζητήσεις και είχε ζητήσει θρησκευτικά έντυπα. Η κυρία προσκάλεσε τη Βαλιντά και την Ιρίνα μέσα στο σπίτι της για τσάι και δέχτηκε ένα θρησκευτικό βιβλιάριο».

Κατά τη διάρκεια της 11μηνης φυλάκισής τους, το Υπουργείο κρατούσε την κ. Ζαχάρτσενκο και την κ. Ζαμπραγίλοβα στην απομόνωση, απαγορεύοντάς τους το επισκεπτήριο, τα τηλεφωνήματα, την αλληλογραφία ή την κατοχή Αγίας Γραφής. Οι αξιωματούχοι του Υπουργείου τούς ασκούσαν συνεχώς ψυχολογική πίεση. Κατέληξαν αποστεωμένες, άυπνες και σωματικά εξασθενημένες. Το δικαστήριο απέρριψε όλες τις προσφυγές και τις προτάσεις για μεταφορά τους σε κατ’ οίκον περιορισμό μέχρι τη δίκη.

Σε ακροαματικές διαδικασίες που έλαβαν χώρα τον Μάιο, τον Ιούλιο και τον Σεπτέμβριο του 2015, το Υπουργείο επέτεινε την ταλαιπωρία των γυναικών ζητώντας από το δικαστήριο να παρατείνει τη φυλάκισή τους. Όταν τελικά η υπόθεση εκδικάστηκε τον Δεκέμβριο, ο Δικαστής Ακράμ Γκαχραμάνοφ ανέβαλε τρεις φορές τις ακροαματικές διαδικασίες. Τελικά, η Ιρίνα και η Βαλιντά πέρασαν σχεδόν έναν χρόνο στη φυλακή προτού το δικαστήριο ανακοινώσει την απόφασή του στις 28 Ιανουαρίου 2016.

Οι δικαστικές διαδικασίες αποκάλυψαν μια εκτεταμένη εκστρατεία του Υπουργείου εναντίον των Μαρτύρων του Ιεχωβά. Το Υπουργείο ζήτησε από το δικαστήριο να θέσει υπό κράτηση τις δύο γυναίκες προκειμένου να εντοπίσει και άλλους Μάρτυρες που συμμετείχαν σε αυτή την υποτιθέμενη εγκληματική δραστηριότητα. Ενόσω οι γυναίκες ήταν στη φυλακή, αξιωματούχοι κακομεταχειρίζονταν Μάρτυρες του Ιεχωβά στο Μπακού, ανακρίνοντάς τους ξανά και ξανά και εισβάλλοντας σε δεκάδες σπίτια και οίκους λατρείας.

Οι Μάρτυρες του Ιεχωβά στράφηκαν σε διεθνείς φορείς που ασχολούνται με τα ανθρώπινα δικαιώματα, επιζητώντας την απαλλαγή της κ. Ζαχάρτσενκο και της κ. Ζαμπραγίλοβα. Κατέθεσαν προσφυγές στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και σε αρκετούς φορείς των Ηνωμένων Εθνών. Μάρτυρες του Ιεχωβά σε όλη την υδρόγειο έστειλαν χιλιάδες επιστολές σε αξιωματούχους του Αζερμπαϊτζάν. Εκπρόσωποι των Μαρτύρων του Ιεχωβά συναντήθηκαν με κυβερνητικούς αξιωματούχους στις χώρες τους και έστειλαν επιστολές απευθείας στον πρόεδρο του Αζερμπαϊτζάν, ζητώντας ανθρωπιστική παρέμβαση.

Στις 2 Δεκεμβρίου 2015, η Ομάδα Εργασίας του ΟΗΕ για την Αυθαίρετη Κράτηση γνωμοδότησε ότι ο τρόπος με τον οποίο μεταχειρίστηκε το Αζερμπαϊτζάν τις δύο γυναίκες παραβίαζε τα δικαιώματά τους και συνιστούσε περιστατικό θρησκευτικών διακρίσεων. Συνέστησε στους Αζέρους αξιωματούχους να αποφυλακίσουν την κ. Ζαχάρτσενκο και την κ. Ζαμπραγίλοβα και να τις αποζημιώσουν για την αυθαίρετη κράτησή τους. Την επόμενη μέρα, η Επιτροπή του ΟΗΕ για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα ζήτησε από την κυβέρνηση να μεταφέρει την κ. Ζαχάρτσενκο σε κατ’ οίκον περιορισμό λόγω της υγείας της που συνεχώς χειροτέρευε.

Στη δίκη, ο δικαστής Γκαχραμάνοφ αρχικά άκουσε από τη φερόμενη ως θύμα ότι η κ. Ζαχάρτσενκο και η κ. Ζαμπραγίλοβα της είχαν δώσει ένα βιβλιάριο. Ωστόσο, κατά τη διάρκεια της ακροαματικής διαδικασίας, η φερόμενη ως θύμα έδινε συγκεχυμένη και αντιφατική κατάθεση που συγκρουόταν με προηγούμενες δηλώσεις της. Δεν μπορούσε να εξηγήσει πώς είχε υποστεί βλάβη ως «θύμα». Στη συνέχεια, ο δικαστής έδωσε την ευκαιρία στην κ. Ζαχάρτσενκο και στην κ. Ζαμπραγίλοβα να της κάνουν ερωτήσεις. Εκείνες εστίασαν με σεβασμό στις αντιφάσεις που περιλάμβανε η κατάθεση της κυρίας και στις ανακρίβειες των δηλώσεών της. Και οι δύο γυναίκες είπαν στο «θύμα» ότι την έχουν συγχωρήσει.

Επίσης, ο δικαστής άκουσε τις καταθέσεις δύο ατόμων που ήταν «μάρτυρες» στο υποτιθέμενο έγκλημα διανομής θρησκευτικών εντύπων χωρίς άδεια από το Κράτος. Αυτοί οι μάρτυρες είχαν υπογράψει δηλώσεις με τις οποίες υποστήριζαν ότι η κ. Ζαχάρτσενκο και η κ. Ζαμπραγίλοβα είχαν διαπράξει έγκλημα, αλλά παραδέχτηκαν ότι δεν είχαν καν διαβάσει τις δηλώσεις. Όταν ρωτήθηκαν, παραδέχτηκαν και εκείνοι ότι δεν γνώριζαν την Ιρίνα και τη Βαλιντά και ότι οι δύο γυναίκες δεν τους είχαν δώσει θρησκευτικά έντυπα. Η δήλωση ενός τρίτου μάρτυρα, η οποία διαβάστηκε μεγαλόφωνα από τον δικαστή στη δίκη, περιείχε και αυτή ασυνέπειες και αντιφάσεις.

Παρά τις αποδείξεις υπέρ της κ. Ζαχάρτσενκο και της κ. Ζαμπραγίλοβα, ο δικαστής Γκαχραμάνοφ τις έκρινε ένοχες για τις κατηγορίες. Μετά τη δίκη, ένας από τους συνηγόρους υπεράσπισης των δύο γυναικών σχολίασε: «Η απόφαση μου φαίνεται παράλογη. Η Ομάδα Εργασίας του ΟΗΕ για την Αυθαίρετη Κράτηση διέκρινε την αδικία που υπέστησαν οι γυναίκες και ζήτησε να αποφυλακιστούν και να τους δοθεί αποζημίωση. Τώρα, έπειτα από λίγες μόλις εβδομάδες, ο δικαστής τις έκρινε ένοχες». Οι δύο γυναίκες εξετάζουν το δικαίωμα που έχουν να εφεσιβάλουν την άδικη καταδίκη τους.

Η παγκόσμια κοινότητα των Μαρτύρων του Ιεχωβά νιώθει ανακούφιση που η Ιρίνα Ζαχάρτσενκο και η Βαλιντά Ζαμπραγίλοβα είναι ελεύθερες και δέχονται τη φροντίδα των δικών τους, καθώς και απαραίτητη ιατρική περίθαλψη. Οι Μάρτυρες είναι συγκλονισμένοι με τη στάση του Αζερμπαϊτζάν το οποίο, όχι μόνο επέτρεψε την αδικαιολόγητη και βάναυση μεταχείριση δύο ειρηνικών και αθώων γυναικών, αλλά την επισφράγισε κιόλας με την καταδίκη τους.

Όπως οι Μάρτυρες, έτσι και πολλοί άλλοι ανησυχούν για τις κατάφωρες παραβιάσεις της θρησκευτικής ελευθερίας από μέρους του Αζερμπαϊτζάν. Η διεθνής κοινότητα προσμένει έντονα να βελτιωθεί η συμπεριφορά της κυβέρνησης απέναντι στις θρησκευτικές μειονότητες. Οι Μάρτυρες του Ιεχωβά συνεχίζουν να αναζητούν ευκαιρίες προκειμένου να συζητήσουν με την κυβέρνηση του Αζερμπαϊτζάν διάφορα θέματα που επηρεάζουν τη λατρεία τους και να καταλήξουν σε κοινώς αποδεκτές λύσεις.