Την 1η Απριλίου 2021, διεξάχθηκε στη Μόσχα μια συνέντευξη τύπου αφιερωμένη στην 70ή επέτειο της εξορίας των Μαρτύρων του Ιεχωβά στη Σιβηρία. Λίγες μέρες αργότερα, στις 6 Απριλίου, η Διεθνής Ένωση Μεμοριάλ πραγματοποίησε ένα ακαδημαϊκό συνέδριο με Ρώσους πανεπιστημιακούς και ακτιβιστές για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Οι ομιλητές δεν μίλησαν μόνο για τον εκτοπισμό του 1951—που ονομάστηκε Επιχείρηση Βορράς από τους Σοβιετικούς—αλλά και για τη μακρόχρονη ιστορία διωγμού που έχουν υπομείνει οι Μάρτυρες του Ιεχωβά στη Ρωσία.

Η Επιχείρηση Βορράς ξεκίνησε από το Σοβιετικό Υπουργείο Κρατικής Ασφάλειας (MGB). Στις αρχές του 1951, το MGB έστειλε ένα υπόμνημα στον Ιωσήφ Στάλιν, ηγέτη της Σοβιετικής Ένωσης, το οποίο ανέφερε εν μέρει τα εξής: «Προκειμένου να καταστείλει περαιτέρω τις αντισοβιετικές ενέργειες των Ιεχωβιτών που δρουν υπό την επιφάνεια, το MGB της ΕΣΣΔ θεωρεί ότι είναι απαραίτητο, παράλληλα με τη σύλληψη των ηγετικών μελών της αίρεσης των Ιεχωβιτών, να εκδιώξει και τους προσδιορισμένους ως Ιεχωβίτες από τα σύνορα της Ουκρανίας, της Λευκορωσίας, της Μολδαβίας, της Λετονίας, της Λιθουανίας και της Εσθονίας—μαζί με τις οικογένειές τους—και να τους στείλει στις περιφέρειες του Ιρκούτσκ και του Τομσκ». Συνολικά, εκδιώχθηκαν σχεδόν 10.000 άνθρωποι, περισσότερες από 3.000 οικογένειες. Ήταν ο μεγαλύτερος θρησκευτικός εκτοπισμός στην ιστορία της Ένωσης Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών (ΕΣΣΔ).

Ο Αλεξάντρ Γκουριάνοφ, διοργανωτής του συνεδρίου, ανέφερε τα εξής στα εισαγωγικά του σχόλια: «Ο διωγμός αυτής της θρησκευτικής ομάδας . . . συνεχίζεται ως τις μέρες μας, γεγονός που καθιστά ιδιαίτερα επίκαιρη τη σημερινή εξέταση της ιστορίας της Επιχείρησης Βορράς».

Ο Πάβελ Πολιάν, ιστορικός, γεωγράφος και ειδικός στη μελέτη των εκτοπισμών στην ΕΣΣΔ, μίλησε για την ιστορία των Μαρτύρων του Ιεχωβά στη Σοβιετική Ένωση και εξήγησε έναν από τους λόγους που βρίσκονταν πίσω από τον εκτοπισμό. Στα τέλη της δεκαετίας του 1940 και στις αρχές της δεκαετίας του 1950, το MGB διαπίστωσε ότι οι Μάρτυρες του Ιεχωβά ήταν πολύ καλά οργανωμένοι. Επίσης, ο κ. Πολιάν δήλωσε: «[Οι Μάρτυρες του Ιεχωβά] είναι εξαιρετικοί ιεραπόστολοι, κάτι που δεν άρεσε στις αθεϊστικές κοσμικές αρχές».

Ο Βαλέρι Μπαρσόφ, ακτιβιστής για τα ανθρώπινα δικαιώματα και βοηθός του επικεφαλής της Ομάδας του Ελσίνκι στη Μόσχα, μίλησε για το πώς οι σοβιετικές αρχές προσπάθησαν να «αναμορφώσουν» τους Μάρτυρες του Ιεχωβά χρησιμοποιώντας προπαγάνδα και άλλες παραπλανητικές μεθόδους. Με τον καιρό, «οι επίτροποι [για θρησκευτικές υποθέσεις] συνειδητοποίησαν ότι όλα αυτά ήταν άχρηστα και αναποτελεσματικά», είπε ο κ. Μπαρσόφ. «Οφείλουμε να επαινέσουμε τους Μάρτυρες του Ιεχωβά. Έμειναν σταθεροί στην απόφασή τους».

Ο Σεργκέι Νταβίντις, μέλος του Συμβουλίου του Κέντρου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων Μεμοριάλ και επικεφαλής του προγράμματος Υποστήριξη για Πολιτικούς Κρατουμένους, εξέτασε τον κλιμακούμενο διωγμό των Μαρτύρων του Ιεχωβά στη Ρωσία από το 1998. Ανέφερε ότι η απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου τον Απρίλιο του 2017 για τη διάλυση των σωματείων των Μαρτύρων του Ιεχωβά βασίστηκε κατά κύριο λόγο στην κατηγορία ότι οι Μάρτυρες του Ιεχωβά ισχυρίζονται πως η θρησκεία τους είναι ανώτερη από τις άλλες. «Είναι ολοφάνερο ότι πρόκειται για παράλογη κατηγορία», τόνισε ο κ. Νταβίντις. «Είναι φυσιολογικό για κάθε θρησκεία να θεωρεί σωστά μόνο τα δικά της δόγματα».

Ο αδελφός Γιαροσλάβ Σιβούλσκι, εκπρόσωπος του Ευρωπαϊκού Σωματείου των Μαρτύρων του Ιεχωβά, μίλησε για τις δυσκολίες που αντιμετώπισαν οι Μάρτυρες στους οικισμούς της Σιβηρίας, όπως τις είχαν αφηγηθεί σε αυτόν οι γονείς του. Κάποιες οικογένειες έπρεπε να επιβιώσουν στις σκληρές συνθήκες του δάσους της Σιβηρίας χωρίς να έχουν κάπου να μείνουν. Οι αδελφοί έσκαψαν στο έδαφος καταφύγια που έμοιαζαν με σπηλιές. Οι οικογένειές τους έπρεπε να ζήσουν σε αυτά για μήνες, μέχρι να φτιάξουν πιο μόνιμες κατασκευές. Για όσο διάστημα έμεναν στο δάσος, χρειαζόταν πολλές φορές να τρώνε τσουκνίδες και φλοιούς δέντρων. Πολλοί πέθαναν από την πείνα ή τις ασθένειες.

Ο αδελφός Σιβούλσκι τόνισε ότι ο εκτοπισμός των Μαρτύρων το 1951 και ο σύγχρονος διωγμός τους στη Ρωσία οφείλονται στην ίδια αιτία. Οι αρχές θεωρούν λανθασμένα ότι η πολιτικά ουδέτερη στάση των Μαρτύρων φανερώνει ότι δεν αναγνωρίζουν την εξουσία του Κράτους. Ωστόσο, δεν λαβαίνουν υπόψη ότι οι Μάρτυρες είναι γνωστοί για τη γεμάτη σεβασμό στάση τους απέναντι στις αρχές, την υπακοή στους νόμους και την εργατικότητά τους.

Ο διοργανωτής του συνεδρίου, Αλεξάντρ Γκουριάνοφ, έκανε μερικά τελικά σχόλια σχετικά με την τρέχουσα κατάσταση στη Ρωσία. Είπε: «Η κυβέρνηση δείχνει ιδιαίτερο μίσος εναντίον της συγκεκριμένης θρησκείας». Σε όλους τους παρόντες έγινε η υπενθύμιση ότι, 70 χρόνια μετά τον εκτοπισμό, η ιστορία επαναλαμβάνεται. Νομοταγείς πολίτες της χώρας ανακηρύσσονται ξανά εγκληματίες απλώς και μόνο επειδή ασκούν τη θρησκεία τους, ένα δικαίωμα που προστατεύεται από το σύνταγμα.

Το βίντεο της εκδήλωσης είναι διαθέσιμο στο διαδίκτυο μόνο στα ρωσικά.