دو مترجم که اسم خدا را به عهد جدید برگرداندند
یکی از اولین دعاهایی که خیلی از مردم یاد میگیرند دعای سرور است که عیسی به شاگردانش یاد داد. این دعا در بخشی از کتاب مقدّس است که به عهد جدید معروف است و این طور شروع میشود: «پدر ما که در آسمانهایی، نام تو مقدّس باد. [یا مقدّس شمرده شود.]» (مَتّی ۶:۹) با این حال اسم خدا «یهوه» به ندرت در ترجمههای انگلیسی عهد جدید کتاب مقدّس دیده میشود. جالب است که در این ترجمهها اسم خدایان دروغین مثل زِئوس، هِرمِس و آرتِمیس آمده، پس آیا نباید اسم خدای حقیقی هم که نویسندهٔ کتاب مقدّس است در این ترجمهها بکار میرفت؟—اعمال ۱۴:۱۲؛ ۱۹:۳۵؛ ۲تیموتائوس ۳:۱۶.
اسم خدا در نوشتههای اصلی کتاب مقدّس بکار رفته بود اما بعدها در ترجمهها این اسم حذف شده بود. شادوِل و پارکِر، دو مترجم کتاب مقدّس معتقد بودند که اسم خدا باید به ترجمهٔ عهد جدید برگردانده شود. آنها از کجا میدانستند که اسم خدا در ترجمههای کتاب مقدّس حذف شده؟
آنها میدانستند که در نسخههای اصلی عهد قدیم به زبان عِبری، اسم خدا هزاران بار آمده است. برای آنها این سؤال پیش آمد که چرا در نسخههای اصلی عهد جدید که در دسترسشان است اسم کامل خدا aحذف شده. همین طور شادوِل متوجه شد که در بعضی از عبارتهای عهد جدید که از عهد قدیم گرفته شده بود، مثل «فرشته یَهُوَه،» اسم یَهُوَه حذف شده بود و به جای آن از کلمهٔ کوریئوس «سَرور» استفاده شده بود.—۲پادشاهان ۱:۳، ۱۵؛ اعمال ۱۲:۲۳.
حتی قبل از این که ترجمهٔ کتاب مقدّس شادوِل و پارکِر منتشر شود، در ترجمههای دیگر، اسم خدا به بعضی از آیههای عهد جدید برگردانده شده بود. b تا سال ۱۸۶۳ یعنی وقتی که پارکِر ترجمهٔ عهد جدیدش را منتشر کرد، هیچ ترجمهٔ دیگری از عهد جدید به آن اندازه از اسم خدا استفاده نکرده بود. شادوِل و پارکِر چه کسانی بودند؟
لانسِلُت شادوِل
لانسِلُت شادوِل (۱۸۰۸ تا ۱۸۶۱) وکیل، عضو کلیسای انگلیس و معاون صدر اعظم انگلیس بود. شادوِل با وجود این که به تثلیث اعتقاد داشت، احترام عمیقی برای اسم خدا قائل بود و گفت که «اسم یَهُوَه باشکوه است.» او در ترجمهٔ انجیل مَتّی و مَرقُس، از اسم «یَهُوَه» ۲۸ بار در متن اصلی و ۴۶۵ بار در ضمیمه استفاده کرد.
شادوِل احتمالاً از طریق نوشتههای عِبری عهد قدیم با اسم خدا آشنا شده بود. او گفت مترجمانی که عهد قدیم را از عِبری به یونانی ترجمه کردهاند «صداقت به خرج ندادهاند،» چون اسم خدا را حذف کردهاند و بجای آن از عبارت کوریئوس (سَرور) استفاده کردهاند.
شادوِل در ترجمهاش اسم «یَهُوَه» را اولین بار در مَتّی ۱:۲۰ به کار برد. او در ضمیمهٔ این آیه نوشت: «کلمهٔ [کوریئوس] در این آیه و آیههای دیگر عهد جدید به یَهُوَه اشاره دارد که اسم خداست و خیلی مهم است که به ترجمههای انگلیسی برگردانده شود. به این شکل نشان میدهیم که برای خدا احترام قائلیم. خدا خودش را یَهُوَه معرفی کرده، پس چرا با همین اسم صدایش نکنیم؟ در ترجمهای که در دست داریم [کینگ جِیمز] اسم خدا، یَهُوَه، به ندرت استفاده شده و با لقب سَرور جایگزین شده. … اصلاً شایستهٔ خدا نیست که اسمش را حذف کنیم و با سَرور جایگزین کنیم. چون جایی که من زندگی میکنم مردم مرا هم سَرور صدا میکنند.»
«[خدا] خودش را یَهُوَه معرفی کرده، پس چرا با همین اسم صدایش نکنیم؟»—لانسِلُت شادوِل
شادوِل ترجمهٔ مَتّی را سال ۱۸۵۹ و ترجمهٔ مَرقُس را سال ۱۸۶۱ منتشر کرد. اما نتوانست به کارش ادامه بدهد چون در۱۱ ژانویهٔ همان سال در ۵۲ سالگی درگذشت. اما زحمتهای او به هدر نرفت.
فردریک پارکِر
ترجمهٔ کتاب مَتّی توسط شادوِل مورد توجه یک تاجر ثروتمند به اسم فردریک پارکِر (۱۸۰۴ تا ۱۸۸۸) قرار گرفت. او هم ترجمهٔ عهد جدید را از ۲۰ سالگی شروع کرده بود. اما برخلاف شادوِل تثلیث را قبول نداشت. او گفت: «باشد که تمام جماعتِ پسر عزیز خدا حقیقت را بپذیرند و یَهُوَه قادر مطلق را بپرستند.» پارکِر معتقد بود که چون در نوشتههای اصلی عهد جدید از کلمهٔ کوریئوس (سَرور) هم برای خدا و هم برای عیسی استفاده شده است نمیشود تفاوت این دو را در متن تشخیص داد. پس وقتی که دید در ترجمهٔ شادوِل به جای کوریئوس (سَرور) از یَهُوَه استفاده شده خیلی خوشحال شد.
پارکِر این اطلاعات را از کجا آورده بود؟ او زبان یونانی خوانده بود و چندین کتاب و تراکت دربارهٔ دستور زبان یونانی نوشته بود. او همینطور عضو مؤسسهای بود که در مورد نوشتههای اصلی کتاب مقدّس تحقیق میکردند با این هدف که یک ترجمهٔ خوب انگلیسی ارائه بدهند. در سال ۱۸۴۲، پارکِر اولین ترجمهاش را از بخشهایی از عهد جدید در ویرایشهای مختلف منتشر کرد. c
تلاشهای پارکِر برای برگرداندن اسم خدا
پارکِر برای چند سال در مورد موضوعاتی مطالبی نوشته بود؛ موضوعاتی مثل: کلمهٔ کوریئوس (سَرور) در کجا به عیسی اشاره دارد و در کجا به خدا؟ چرا این کلمه از نظر دستور زبان اغلب به عنوان اسم استفاده شده نه لقب؟
وقتی پارکِر ترجمهٔ کتاب مَتّی توسط شادوِل و ضمیمهٔ آن در مورد کوریئوس (سَرور) را خواند مطمئن شد که در بعضی از آیهها این کلمه باید یَهُوَه ترجمه شود. برای همین او در ترجمهٔ جدیدش، طبق مضمون متن و دستور زبان یونانی هر جا که تشخیص میداد باید کوریئوس (سَرور) با یَهُوَه جایگزین میشد، این تغییر را داد. در ترجمهٔ تحتاللفظی عهد جدید پارکِر (۱۸۶۳) اسم خدا ۱۸۷ بار آمده است. از قرار معلوم این اولین نسخهٔ عهد جدید است که اسم خدا بارها در آن به کار رفته است. d
در سال ۱۸۶۴، پارکِر ترجمهٔ عهد جدیدش را با ترجمهٔ کینگ جِیمز در یک جلد منتشر کرد. e هدف او این بود که مردم موقع خواندن کتاب مقدّس بتوانند این دو ترجمه را با هم مقایسه کنند و تفاوتها را به خوبی ببینند. f
پارکِر برای این که نشان بدهد به کار بردن اسم خدا اهمیت دارد به بعضی از آیهها در ترجمهٔ کینگ جِیمز اشاره کرد. مثلاً رومیان ۱۰:۱۳ که میگوید: «زیرا هر که نام سَرور را بخواند نجات خواهد یافت.» او پرسید: «آیا کسی با خواندن این آیه در ترجمهٔ کینگ جِیمز متوجه میشود که منظور از سَرور یَهُوَه است، نه عیسی؟»
پارکِر برای چاپ و تبلیغ تراکتها و نوشتههایش هزاران پوند خرج کرد که در آن زمان پول زیادی بود. او فقط در یک سال ۸۰۰ پوند (۱۳۲٬۰۰۰ دلار) خرج کرد. او چند نسخه از نوشتههایش را به صورت رایگان به روحانیون سرشناس و دیگران فرستاد تا آنها را بررسی کنند.
از دید بعضی از محققان، نوشتهها و ترجمهٔ عهد جدید پارکِر که تعداد کمی از آن چاپ شده بود، مسخره به نظر آمد. آنها به تلاشهایی که پارکِر، شادوِل و خیلیهای دیگر کردند تا اسم یَهُوَه را به ترجمهٔ عهد جدید انگلیسی برگردانند اهمیتی ندادند.
برای اطلاعات بیشتر میتوانید ویدیوی: بازدید از موزۀ وارویک: «کتاب مقدّس و نام الٰهی» را ببینید.
a «یاه» مخفف «یَهُوَه» اسم خداست. برای مثال در مکاشفه ۱۹:۱، ۳، ۴، ۶، عبارت «هَلِلویاه» به معنی «یَهُوَه را ستایش کنید» است.
b شادوِل کل عهد جدید را ترجمه نکرد. مترجمان دیگری از جمله فیلیپ دادریج، اِدوارد هارود، ویلیام نیوکام، اِدکار تیلر و گیلبرت ویکفلید در این کار نقش داشتند.
c پارکر برای این که کارش را از تحقیقاتش روی کتاب مقدّس جدا نگه دارد، در ترجمهٔ کتاب مقدّس و نوشتههایش از نام هرمن هاینفِتِر استفاده کرد. این نام چندین بار در ضمیمههای ترجمهٔ دنیای جدید کتاب مقدّس آمده است.
d سال ۱۸۶۴، پارکِر ترجمهٔ عهد جدیدش را منتشر کرد که نام خدا ۱۸۶ بار در آن آمده است.
e ترجمهٔ عهد جدید پارکِر: A Collation of an English Version of the New Testament . . . With the Authorized English Version
f قبل از ترجمههای پارکِر در بسیاری از ترجمههای عهد جدید به زبان عِبری، نام خدا در آیههای مختلف آمده بود. همچنین در سال ۱۷۹۵ یاکوب اشتولز ترجمهای به زبان آلمانی منتشر کرد که نام خدا در آن بیشتر از ۹۰ بار از مَتّی تا یهودا بکار رفته بود.