مراجعه به متن

مراجعه به فهرست مطالب

آیا با دستکاری ژن‌های انسان می‌توان به راز عمر طولانی پی برد؟‏

در جستجوی عمر طولانی

در جستجوی عمر طولانی

‏«من کاری را که خدا به بنی‌آدم سپرده تا بدان مشغول باشد،‏ مشاهده کردم.‏ او هر چیز را در وقتش زیبا ساخته است.‏ نیز ابدیت را در دلهای ایشان نهاده است.‏»‏‏—‏جامعه ۳:‏۱۰،‏ ۱۱‏.‏

این گفتهٔ سلیمان پیامبر به‌خوبی توصیف‌کنندهٔ احساس انسان‌ها در مورد زندگیست.‏ زندگی کوتاه است و مرگ گریزناپذیر،‏ از این رو انسان همواره به دنبال عمر طولانی بوده است.‏ طی تاریخ داستان‌ها و افسانه‌های بسیاری در مورد جستجوی انسان برای راز عمر طولانی گفته شده است.‏

برای مثال حماسهٔ گیلگمش،‏ پادشاه سومری.‏ افسانه‌ها و اسطوره‌های زیادی در مورد زندگی او ساخته و پرداخته شده است.‏ در حماسهٔ گیلگمش،‏ او برای یافتن راهی برای گریز از مرگ،‏ سفری پر خطر را به جان می‌خرد و در نهایت،‏ تلاشش نافرجام می‌ماند.‏

کیمیاگری از قرون وسطی در آزمایشگاهش

در قرن چهارم قبل از میلاد کیمیاگران چینی در جستجوی «اکسیر حیات» برای عمر جاودان بودند.‏ آنان معجونی از ترکیب جیوه و آرسِنیک ساختند.‏ گفته شده است این اکسیر حیات جان چندین امپراتور چینی را گرفت!‏ در قرون وسطی کیمیاگران در اروپا تلاش کردند طلا را برای انسان خوردنی و قابل جذب سازند،‏ چون معتقد بودند طلا از میان نمی‌رود و خوردن آن می‌تواند عمر را طولانی کند.‏

امروزه در زمینهٔ زیست‌شناسی و ژنتیک محققین در صدد برآمده‌اند روند پیری را کندتر یا از آن جلوگیری کنند.‏ تمامی این تلاش‌ها از یافتن «اکسیر حیات» گرفته تا تحقیقات امروزی حاکی از این است که امید برای غلبه بر پیری و مرگ هنوز در ذهن و دل انسان باقیست.‏ اما نتیجهٔ این تحقیقات چه بوده است؟‏

‏‹خدا ابدیت را در دل آدمی نهاده است.‏›—‏جامعه ۳:‏۱۰،‏ ۱۱

جستجوی علل پیری

محققین با مطالعهٔ سلول انسان ۳۰۰ تئوری مختلف ارائه داده‌اند که دلیل پیر شدن و مرگ را توضیح می‌دهد.‏ در سال‌های اخیر بیولوژیست‌ها با دستکاری ژن‌ها و پروتئین‌ها موفق شده‌اند روند پیری را در حیوانات آزمایشگاهی و سلول‌های انسان کُندتر کنند.‏ این پیشرفت‌ها برخی ثروتمندان را بر آن داشته که هزینهٔ تحقیقات برای یافتن دلیل مرگ را متقبل شوند.‏ این تحقیقات به کجا کشیده است؟‏

تلاش برای به تأخیر انداختن پیری.‏ برخی بیولوژیست‌ها معتقدند علّت اصلی پیری به بخشی از کروموزوم به نام تلومر مربوط است.‏ هنگام تقسیم سلولی تلومرها اطلاعات ژنتیکی سلول‌های ما را حفظ می‌کنند.‏ اما پس از هر بار تقسیم سلولی این تلومرها کوتاه‌تر می‌شوند.‏ تا جایی که در نهایت تقسیم سلولی ممکن نیست و روند پیری آغاز می‌شود.‏

در سال ۲۰۰۹ برندهٔ جایزهٔ نوبل،‏ اِلیزابِت بلکبرن و تیم او آنزیمی را شناسایی کردند که می‌تواند از کوتاه شدن تلومرها جلوگیری کند و روند پیری سلول را به تعویق اندازد.‏ با این همه در گزارشِ تحقیقاتی آنان آمده است که تلومر «جادوی افزایش عمر نیست و باعث نمی‌شود که انسان بیشتر از عمر طبیعی عمر کند.‏»‏

برنامه‌ریزی دوبارهٔ سلول تلاش دیگری برای مهار کردن پیریست.‏ پیری سلول در کپی سازی می‌تواند باعث شود که سیگنال‌های اشتباه به سلول‌های ایمنی اطراف خود بفرستد که یکی از عوامل ورم،‏ دردهای مزمن و بیماریست.‏ اخیراً محققینی در فرانسه سلول‌های افرادی مسن را که برخی بیش از ۱۰۰ سال داشته‌اند،‏ دوباره برنامه‌ریزی کرده‌اند.‏ این کار باعث شده است که سلول باردیگر سلول‌سازی کند.‏ پروفسور ژان مارک لُمِتر،‏ سرپرست این تیم می‌گوید،‏ این کار معکوس کردن روند پیری در سلول است.‏

آیا علم می‌تواند راهگشای عمر طولانی باشد؟‏

بسیاری از محققین معتقدند با وجود معالجاتی که برای جلوگیری از پیری انجام می‌شود طول عمر انسان نمی‌تواند از آنچه هست فراتر رود.‏ درست است که از قرن نوزدهم طول عمر بشر به مرور افزایش یافته است.‏ اما دلیل اصلی آن رعایت بهداشت،‏ پیشگیری از برخی بیماری‌های عفونی و استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها و واکسن‌ها بوده است.‏ برخی پژوهشگرانِ علم ژنتیک معتقدند طول عمر انسان امروزه تا حدود زیادی به حد طبیعی خود رسیده است.‏

حدود ۳۵۰۰ سال پیش موسی پیامبر خدا چنین نوشت:‏ «روزهای عمر ما هفتاد سال است و اگر قوی باشیم،‏ هشتاد سال.‏ اما مایهٔ فخری در آنها جز محنت و اندوه نیست.‏» (‏مزمور ۹۰:‏۱۰‏)‏ با وجود تلاش بشر برای افزایش طول عمر،‏ طول عمر بشر همان است که موسی گفته بود.‏

از سوی دیگر موجوداتی مثل توتیا یا خارپشت دریایی قرمز یا نوعی صدف دوکفه‌ای بیش از ۲۰۰ سال عمر می‌کنند یا طول عمر درخت سکویای عظیم‌الجثه هزاران سال است.‏ با مقایسه طول عمر بشر با این موجودات و موجودات زندهٔ دیگر این پرسش برایمان پیش می‌آید که ‹آیا باید پذیرفت که زندگی به همین ۷۰ یا ۸۰ سال محدود است؟‏›‏