مراجعه به متن

مراجعه به فهرست مطالب

بی‌طرفی خود را در دنیایی پر از تفرقه حفظ کنید

بی‌طرفی خود را در دنیایی پر از تفرقه حفظ کنید

‏‹مال خدا را به خدا بدهید.‏›—‏مَتّی ۲۲:‏۲۱‏.‏

سرودهای:‏ ۳۳،‏ ۱۳۷

۱.‏ چگونه می‌توانیم از خدا و در عین حال از حکومت‌های بشری اطاعت کنیم؟‏

از یک سو کلام خدا از ما می‌خواهد که مطیع حکومت‌ها و حکمرانان باشیم و از سوی دیگر می‌گوید که نخست از خدا اطاعت کنیم،‏ نه از انسان.‏ (‏اعما ۵:‏۲۹؛‏ تیت ۳:‏۱‏)‏ آیا در اینجا تضادی وجود دارد؟‏ به هیچ وجه!‏ اصل اطاعتِ نسبی،‏ به ما در درک این فرامین و اطاعت از آن‌ها کمک می‌کند.‏ عیسی این اصل را چنین خلاصه کرد:‏ «پس مال قیصر را به قیصر بدهید و مال خدا را به خدا.‏»‏ ‏[۱]‏ (‏مت ۲۲:‏۲۱‏)‏ چگونه می‌توانیم هماهنگ با راهنمایی عیسی عمل کنیم؟‏ ما به اختیارات دولتی که تحت حکمرانی آن زندگی می‌کنیم گردن می‌نهیم،‏ به این معنی که از قوانین آن حکومت اطاعت می‌کنیم،‏ به مسئولین آن احترام می‌گذاریم و مالیاتمان را می‌پردازیم.‏ (‏روم ۱۳:‏۷‏)‏ اما اگر دولت‌ها از ما بخواهند که قانون خدا را زیر پا بگذاریم،‏ با احترام آن را رد می‌کنیم.‏

۲.‏ چگونه نشان می‌دهیم که در امور سیاسی دنیا بی‌طرفیم؟‏

۲ یک جنبهٔ عمل کردن به این گفتهٔ عیسی که ‹مال خدا را به خدا بدهید› این است که همواره در امور سیاسی این دنیا بی‌طرف بمانیم.‏ (‏اشع ۲:‏۴‏)‏ از آنجا که یَهُوَه خدا به دولت‌های انسانی اجازهٔ موجودیت داده است،‏ ما با آن‌ها مخالفت نمی‌کنیم و یا در فعالیت‌های ملی‌گرانه و وطن‌پرستانه شرکت نمی‌کنیم.‏ (‏روم ۱۳:‏۱،‏ ۲‏)‏ تلاش نمی‌کنیم که بر سیاستمداران اِعمال نفوذ کنیم،‏ در رأی‌گیری‌ها شرکت نمی‌کنیم،‏ در پی تغییر دولت‌ها نیز نیستیم و مسند سیاسی نیز برنمی‌گزینیم.‏

۳.‏ چرا باید بی‌طرف بمانیم؟‏

۳ در کتاب مقدّس دلایل متعددی آمده است که چرا خدا از ما می‌خواهد که در امور سیاسی بی‌طرف بمانیم.‏ یک دلیل آن این است که ما پیروان عیسی،‏ او را سرمشق خود قرار می‌دهیم و او چنین گفته است:‏ «من به دنیا تعلّق ندارم.‏» عیسی در امور سیاسی و جنگ‌ها هیچ جانبداری نکرد.‏ (‏یو ۶:‏۱۵؛‏ ۱۷:‏۱۶‏)‏ دلیل دیگر این است که با بی‌طرفی وفاداری‌مان را به پادشاهی خدا نشان می‌دهیم.‏ اگر چنین نباشد،‏ چگونه می‌توانیم هنگام موعظهٔ خبر خوش با وجدانی پاک بگوییم که تنها پادشاهی خداست که مشکلات بشر را از میان برمی‌دارد؟‏ افزون بر این،‏ برخلاف مذاهب کاذب که با دخالت در سیاست باعث تفرقهٔ اعضایشان می‌شوند،‏ پرستش حقیقی به ما یاری می‌کند که بی‌طرف بمانیم و از این طریق برادری جهانی‌مان را حفظ می‌کند.‏—‏۱پطر ۲:‏۱۷‏.‏

۴.‏ الف)‏ چرا می‌توان گفت که حفظ بی‌طرفی برایمان دشوارتر خواهد شد؟‏ ب)‏ چرا اکنون باید عزممان را برای حفظ بی‌طرفی تقویت کنیم؟‏

۴ ممکن است در منطقه‌ای که ما زندگی می‌کنیم شرایط سیاسی آرام باشد و ما برای حفظ بی‌طرفی‌مان با مشکلی روبرو نباشیم.‏ اما نظام شیطان به پایان خود نزدیک می‌شود و می‌توان انتظار داشت که حفظ موضع بی‌طرفی برای ما دشوار شود.‏ دنیا مملو از مردمان ناسازگار و خودسر است که این خود از عوامل مخالفت و تفرقه در دنیاست.‏ (‏۲تیمو ۳:‏۳،‏ ۴‏)‏ در برخی کشورها،‏ به دلیل تغییر سریع فضای سیاسی برخی برادرانمان با شرایط غیرمنتظره روبرو شده‌اند.‏ از این رو،‏ اکنون زمان آن است که خود را برای حفظ بی‌طرفی در هر شرایطی آماده کنیم.‏ اگر چنین نکنیم،‏ زمانی که با شرایط دشوار روبرو شویم ممکن است تن به سازش دهیم و بی‌طرفی‌مان را زیر پا بگذاریم.‏ پس چگونه می‌توانیم خود را از پیش آماده کنیم که در این دنیای پر از تفرقه بی‌طرف بمانیم؟‏ در اینجا چهار راه موفقیت برای حفظ بی‌طرفی بررسی می‌شود.‏

همچون یَهُوَه به حکومت‌ها بنگرید

۵.‏ یَهُوَه خدا چه دیدی به حکومت‌های انسانی دارد؟‏

۵ اولین راه برای حفظ موضع بی‌طرفی این است که دیدی همچون یَهُوَه به نظام سیاسی دنیا داشته باشیم.‏ ممکن است برخی حکومت‌ها عادلانه‌تر از دیگری به نظر برسند،‏ اما در هر حال حکومت انسان بر انسان هیچ گاه در مقصود یَهُوَه جایی نداشته است.‏ (‏ار ۱۰:‏۲۳‏)‏ حکومت‌های بشری ملیت‌گرایی را ترویج می‌دهند که عامل تفرقه میان خانوادهٔ بشری است.‏ حتی بهترین رهبران نیز نمی‌توانند تمامی مشکلات را حل کنند.‏ به علاوه آنان دشمنان پادشاهی خدا شده‌اند،‏ حکومتی که از سال ۱۹۱۴ حکمرانی‌اش را آغاز کرده است.‏ این حکومت پادشاهی به زودی حکم داوری خود را اجرا خواهد کرد و تمامی حکومت‌های بشری را نابود خواهد ساخت.‏—‏مزمور ۲:‏۲،‏ ۷-‏۹ خوانده شود.‏

۶.‏ نسبت به آنانی که در حکمرانی بر سر قدرتند چه رفتاری باید داشته باشیم؟‏

۶ خدا اجازه داده است که حکومت‌های سیاسی وجود داشته باشند،‏ چون تا حدّی حافظ نظم و صلحند،‏ طوری که ما را در فعالیت موعظهٔ خبر خوش پادشاهی یاری می‌کنند.‏ (‏روم ۱۳:‏۳،‏ ۴‏)‏ حتی در کلام خدا آمده است که برای آنانی که بر سر قدرت هستند دعا کنیم،‏ به‌خصوص زمانی که تصمیمات آنان بر پرستش ما تأثیر دارد.‏ (‏۱تیمو ۲:‏۱،‏ ۲‏)‏ همچون پولُس رسول،‏ زمانی که با ما نیز غیرمنصفانه رفتار می‌شود،‏ برای قضاوتی عادلانه به آنان که بر سر قدرتند،‏ روی می‌آوریم.‏ (‏اعما ۲۵:‏۱۱‏)‏ در کتاب مقدّس آمده است که دشمن خدا،‏ شیطان بر نظام سیاسی دنیا تسلّط دارد،‏ اما گفته نشده است که تک‌تک رهبران سیاسی یا مسئولین را مستقیماً کنترل می‌کند.‏ (‏لو ۴:‏۵،‏ ۶‏)‏ از این رو هیچ گاه نباید در مورد کسی که بر سر قدرت است مستقیم یا به صورت ضمنی بگوییم که شیطان او را تحت تسلّط خود دارد.‏ در کتاب مقدّس آمده است که ما نباید به دیگران بد گوییم،‏ از جمله به «حکومت‌ها و حکمرانان.‏»—‏تیت ۳:‏۱،‏ ۲‏.‏

۷.‏ از چه طرزفکری باید دوری کنیم؟‏

۷ ما از خدا اطاعت می‌کنیم و هیچ گاه یک سیاستمدار یا حزب سیاسی را برتر از دیگری نمی‌دانیم،‏ چه با ما مخالف باشند،‏ چه از ما پشتیبانی کنند.‏ چگونه ممکن است بی‌طرفی ما در بوتهٔ آزمایش قرار گیرد؟‏ فرض کنید برای برکناری رژیمی ظالم که قوم خدا را نیز تحت آزار قرار می‌دهد،‏ قیامی با حمایت مردم بر پا می‌شود.‏ مسلّم است که ما با آنان در خیابان‌ها راهپیمایی نمی‌کنیم،‏ اما آیا ممکن است که با خود بگوییم این سرکشی بجاست و امیدوار باشیم که به منظور خود برسند؟‏ (‏افس ۲:‏۲‏)‏ ما باید بی‌طرف بمانیم نه فقط در کلام و عمل بلکه همین طور در دلمان.‏

هوشیار اما بی‌آزار و پاکدل باشید

۸.‏ زمانی که حفظ بی‌طرفی برای ما دشوار می‌شود،‏ چگونه می‌توانیم هوشیارانه عمل کنیم و در عین حال پاک بمانیم؟‏

۸ راه دوم برای حفظ بی‌طرفی‌مان این است که هنگامی که با مشکلی روبرو می‌شویم به اصطلاح مانند مار،‏ هوشیار باشیم و مانند کبوتر بی‌آزار و پاکدل.‏ ‏(‏مَتّی ۱۰:‏۱۶،‏ ۱۷ خوانده شود؛‏ پاورقی‏)‏ اگر خطر را از پیش تشخیص دهیم،‏ هوشیارانه عمل کرده‌ایم و برای این که به اصطلاح همچون کبوتر پاک مانیم،‏ نباید تن به سازش بدهیم.‏ در ادامه برخی مشکلات و شیوهٔ برخورد با آن‌ها را بررسی می‌کنیم.‏

۹.‏ هنگام گفتگو با دیگران در مورد چه امری باید هوشیار باشیم؟‏

۹ گفتگوها.‏ هنگامی که مسائل سیاسی مطرح می‌شود باید هوشیار باشیم.‏ برای مثال،‏ در موعظه هیچ گاه از خطّ‌مشی رهبر یا حزبی سیاسی جانبداری یا انتقاد نکنید.‏ تلاش کنید نکته‌ای مشترک با مخاطبتان بیابید و گفتگویتان را بر آن بنا کنید.‏ چگونه؟‏ بر عامل اصلی مشکل تمرکز کنید،‏ نه بر راه‌حل سیاسی پیشنهاد شده.‏ سپس،‏ از کتاب مقدّس به او نشان دهید که حکومت خدا چگونه مشکلات بشر را کاملاً و برای همیشه از میان برمی‌دارد.‏ اگر موضوعاتی همچون ازدواجِ همجنس‌گرایان یا سِقط جنین مطرح شد،‏ معیارهای خدا و این که ما چگونه آن‌ها را در زندگی به کار می‌گیریم،‏ توضیح دهید.‏ طی گفتگو همیشه به دقت بی‌طرفی‌تان را در مورد جنبه‌های سیاسی این مسائل اجتماعی حفظ کنید.‏ در خصوص این مسائل قوانین وضع می‌شود،‏ قوانین برداشته می‌شود یا تغییر داده می‌شود،‏ اما ما نسبت به این مسائل موضع‌گیری نمی‌کنیم و بر دیگران فشار نمی‌آوریم که با عقاید ما موافقت کنند.‏

۱۰.‏ در استفاده از رسانه‌های گروهی چگونه می‌توانیم بی‌طرفی‌مان را حفظ کنیم؟‏

۱۰ رسانه‌های گروهی.‏ اطلاعات و گزارش‌هایی که تحت عنوان «خبر» عرضه می‌شود،‏ اغلب جانبدارانه و با پیش‌داوری مطرح می‌شود.‏ گاه رسانه‌های گروهی ابزاری است در دست نظام سیاسی.‏ در کشورهایی که دولت بر رسانه‌های گروهی اعمال قدرت می‌کند،‏ گاه گزارش‌ها به شکلی شدیداً مغرضانه عرضه می‌شود.‏ مسیحیان حتی در کشورهای به اصطلاح آزاد باید مراقب باشند که تحت تأثیر پیش‌داوری‌های گزارشگران قرار نگیرند.‏ خود را محک بزنید و از خود بپرسید:‏ ‹آیا از گوش کردن به گفته‌های کسی لذّت می‌برم،‏ چون با گرایش‌های سیاسی او موافقم؟‏› اگر چنین است،‏ بهتر است که به منبع اطلاعاتِ بی‌غرضانه‌تری روی آورید.‏ در هر صورت،‏ عاقلانه است که برای کسب اطلاعات از منابعی که موضع سیاسی خاصّی را ترویج می‌دهند،‏ کمتر استفاده کنید و همیشه هر آنچه می‌شنوید را با «معیار کلام صحیح» که در کتاب مقدّس یافت می‌شود،‏ مقایسه کنید.‏—‏۲تیمو ۱:‏۱۳‏.‏

۱۱.‏ چگونه ممکن است دلبستگی به دارایی حفظ بی‌طرفی را برای ما دشوار سازد؟‏

۱۱ مادیات.‏ اگر به دارایی‌مان دلبسته باشیم،‏ این خطر وجود دارد که در شرایط دشوار نتوانیم بی‌طرفی‌مان را حفظ کنیم.‏ روت خواهری در مالاوی شاهد بود که در دههٔ ۱۹۷۰ زمانی که با آزار و اذیت روبرو شدند،‏ چندین شاهد یَهُوَه نتوانستند بی‌طرفی خود را حفظ کنند.‏ او می‌گوید:‏ «آنان نمی‌توانستند از زندگی مرفه‌شان چشم بپوشند.‏ برخی به همراه ما تبعید شدند،‏ اما بعدها به حزب‌های سیاسی پیوستند و به خانه‌هایشان باز گشتند،‏ چون زندگی در اردوگاه‌های پناهندگی برایشان دشوار بود.‏» اکثر قوم خدا همچون این افراد عمل نکرده‌اند.‏ آنان علی‌رغم فشارهای اقتصادی و حتی با وجود از دست دادن تمامی دارایی‌شان،‏ بی‌طرفی خود را حفظ می‌کنند.‏—‏عبر ۱۰:‏۳۴‏.‏

۱۲،‏ ۱۳.‏ الف)‏ دید یَهُوَه خدا در خصوص خانوادهٔ بشری چیست؟‏ ب)‏ چگونه می‌توانیم متوجه شویم که نسبت به کشورمان غرور بی‌جا داریم؟‏

۱۲ غرور بی‌جا.‏ مردم اغلب به نژاد،‏ قوم،‏ فرهنگ شهر یا ملیت خود می‌بالند.‏ اما غرور نسبت به نژاد،‏ قوم،‏ فرهنگ یا ملیتی با دید یَهُوَه خدا نسبت به حکمرانی انسانی و خانوادهٔ بشری در تضاد است.‏ مسلّم است که یَهُوَه خدا نمی‌خواهد ما فرهنگ خود را نادیده بگیریم.‏ بلکه فرهنگ‌های مختلف نشانهٔ تنوع فوق‌العادهٔ خانوادهٔ بشری است.‏ با این همه باید به یاد داشته باشیم که از دید خدا تمامی مردم یکسان هستند.‏—‏روم ۱۰:‏۱۲‏.‏

۱۳ ملیت‌گرایی از غرور نسبت به کشور یا قوم برمی‌خیزد و کسی که چنین غروری دارد مشکل بتواند بی‌طرفی خود را حفظ کند.‏ این غرور می‌تواند در مسیحیان نیز وجود داشته باشد،‏ حتی در جماعت قرن اول نیز به دلیل ملیت‌گرایی تبعیض میان برادران وجود داشت.‏ (‏اعما ۶:‏۱‏)‏ چگونه می‌توانیم متوجه شویم که آیا در ما چنین غرور نابجایی نهفته است؟‏ فرض کنید برادر یا خواهری از کشوری دیگر پیشنهادی به شما می‌کند.‏ آیا فوراً فکر می‌کنید،‏ ‹ما از این چیزها بهتر سر در می‌آوریم› و پیشنهاد او را رد می‌کنید؟‏ به جای چنین طرز فکری همگی ما باید این پند الهامی را مد نظر داشته باشیم:‏ «با فروتنی دیگران را از خود بهتر بدانید.‏»—‏فیلیپ ۲:‏۳‏.‏

از یَهُوَه قدرت گیرید

۱۴.‏ چگونه دعا می‌تواند به ما کمک کند،‏ و چه نمونه‌ای در کتاب مقدّس این را ثابت می‌کند؟‏

۱۴ راه سوم برای حفظ بی‌طرفی کسب قدرت از یَهُوَه خداست.‏ برای کسب روح‌القدس که می‌تواند به شما صبر و خویشتنداری ببخشد،‏ دعا کنید.‏ برای کنار آمدن با حکومتی فاسد یا ناعادل به این خصوصیات نیاز دارید.‏ همچنین می‌توانید از یَهُوَه خدا طلب حکمت کنید تا شرایطی را که می‌تواند سبب شود از بی‌طرفی مسیحی‌تان تخطّی کنید تشخیص دهید و راه مقابله با آن‌ها را بیابید.‏ (‏یعقو ۱:‏۵‏)‏ اگر به دلیل عزم محکمتان در پای‌بندی به معیارهای پرستش حقیقی در زندان هستید یا مورد آزار قرار می‌گیرید،‏ برای شهامت و دفاع از ایمانتان طلب نیرو و قدرت کنید تا در هر سختی و آزاری که ممکن است روی دهد،‏ استقامت نشان دهید.‏—‏اعمال ۴:‏۲۷-‏۳۱ خوانده شود.‏

۱۵.‏ چگونه کتاب مقدّس می‌تواند به ما کمک کند که بی‌طرفی‌مان را حفظ کنیم؟‏ (‏کادر «‏کلام خدا به آنان قدرت بخشید‏» ملاحظه شود.‏)‏

۱۵ یَهُوَه از طریق کلامش می‌تواند به شما قدرت بخشد.‏ بر آیاتی تأمّل کنید که به شما برای حفظ بی‌طرفی‌تان در آزمایش‌ها کمک می‌کند.‏ اکنون آن‌ها را به خاطر بسپارید،‏ تا اگر روزی به کتاب مقدّس دسترسی نداشتید،‏ از آن‌ها بهره گیرید.‏ کلام خدا می‌تواند امید شما را به برکات آیندهٔ پادشاهی خدا قوّت بخشد.‏ چنین امیدی برای پایداری در سختی‌ها ضروری است.‏ (‏روم ۸:‏۲۵‏)‏ آیاتی که در مورد برکات آینده در دنیای جدید است و شما مشتاق آن‌ها هستید انتخاب کنید و خود را در بهشت مجسم کنید که از آن برکات برخوردارید.‏

تأمّل بر شرح‌حال خادمان وفادار یَهُوَه

۱۶،‏ ۱۷.‏ از شرح‌حال خادمان وفادار یَهُوَه که بی‌طرفی‌شان را حفظ کردند،‏ چه می‌آموزیم؟‏ (‏تصویر ابتدای مقاله ملاحظه شود.‏)‏

۱۶ راه چهارم برای حفظ بی‌طرفی،‏ تأمّل بر شرح‌حال خادمان وفادار یَهُوَه است.‏ نمونهٔ آنان می‌تواند به ما حکمت و قدرت لازم را برای پایداری ببخشد.‏ برای مثال شَدرَک،‏ میشَک و عَبِدنِغو از پرستش تمثالی که مظهر حکمرانی بابِل بود،‏ سر باز زدند.‏ ‏(‏دانیال ۳:‏۱۶-‏۱۸ خوانده شود.‏)‏ امروزه با مطالعهٔ عزم راسخ آنان بسیاری از خادمان یَهُوَه شهامت یافته‌اند که از اَدای احترام به پرچم کشوری که در آن زندگی می‌کنند،‏ سر باز زنند.‏ همچنین عیسی نیز کاملاً خود را از کشمکش‌های سیاسی و اجتماعی دنیا دور نگاه می‌داشت.‏ او با آگاهی از این که نمونهٔ او می‌توانست چه تأثیری بر انسان‌ها داشته باشد،‏ شاگردانش را چنین ترغیب کرد:‏ «قوی‌دل باشید!‏ من بر دنیا غالب آمده‌ام.‏»—‏یو ۱۶:‏۳۳‏.‏

۱۷ در عصر حاضر بسیاری از خادمان خدا بی‌طرفی خود را حفظ کرده‌اند.‏ برخی مورد ضرب و شتم قرار گرفتند،‏ به زندان افتادند و حتی برای ایمانشان جانشان را فدا کردند.‏ نمونهٔ آنان می‌تواند همان گونه که به باریش در ترکیه کمک کرد یاری‌بخش شما نیز باشد،‏ او می‌گوید:‏ «فرانتس رایتر برادری جوان بود که از پیوستن به ارتش هیتلر سر باز زد و اعدام شد.‏ نامه‌ای که او شب پیش از اعدامش برای مادرش نوشت،‏ بیانگر ایمان فوق‌العادهٔ او و اعتمادش به یَهُوَه است.‏ من نیز می‌خواهم در مقابله با چنین سختی‌هایی نمونهٔ او را دنبال کنم.‏»‏ ‏[۲]‏

۱۸،‏ ۱۹.‏ الف)‏ چگونه اعضای جماعت شما می‌توانند به شما کمک کنند که بی‌طرفی‌تان را حفظ کنید؟‏ ب)‏ شما مصمم به چه کاری هستید؟‏

۱۸ برادران و خواهرانتان در جماعت نیز می‌توانند شما را حمایت و پشتیبانی کنند.‏ موقعیت‌هایی را که بی‌طرفی‌تان در بوتهٔ آزمایش قرار می‌گیرد با پیران جماعت در میان بگذارید و از آن برادران باتجربه بخواهید که بر مبنای کتاب مقدّس پند و توصیه به شما دهند.‏ اگر برادران و خواهران در جماعت از مشکلاتی که شما با آن روبرو هستید آگاه شوند،‏ می‌توانند قوّت‌قلب و تشویق لازم را به شما بدهند.‏ از آنان بخواهید که برایتان دعا کنند.‏ البته اگر می‌خواهیم که برادرانمان برای ما دعا کنند و از ما پشتیبانی کنند،‏ ما نیز باید برای آنان چنین کنیم.‏ (‏مت ۷:‏۱۲‏)‏ اگر می‌خواهید مشخصاً برای برادرانمان که در زندان هستند دعا کنید،‏ می‌توانید به مقاله‌ای در این رابطه در سایت jw.org بخش پیشرفت‌های حقوقی رجوع کنید.‏ ‏[۳]‏ در لینک‌های این مقاله به فهرست اسامی شاهدان یَهُوَه که اکنون به دلیل ایمانشان در زندان هستند،‏ دسترسی دارید.‏ برخی اسامی را در نظر بگیرید و مشخصاً برای آنان دعا کنید که با شهامت بی‌طرفی خود را حفظ کنند.‏—‏افس ۶:‏۱۹،‏ ۲۰‏.‏

۱۹ همچنان که حکومت‌های بشری به پایان خود نزدیک می‌شوند،‏ انتظار می‌رود که وفاداری به یَهُوَه خدا و پادشاهی او را برایمان مشکل سازند.‏ پس اکنون زمان آن است که عزممان را تقویت کنیم تا در این دنیای پر از تفرقه بی‌طرفی‌مان را حفظ کنیم.‏

^ ‏[۱] ‏(‏بند ۱)‏ در زمان عیسی «قیصر» بالاترین مقام را در حکومت داشت و عیسی این واژه را به عنوان مظهر حکومت‌ها و قدرت‌های حاکم به کار برد.‏

^ ‏[۲] ‏(‏بند ۱۷)‏ کتاب «شاهدان یَهُوَه—‏اعلام‌کنندگان ملکوت خدا» انگلیسی،‏ ص ۶۶۲ و کتاب «پادشاهی خدا حکمفرماست!‏» انگلیسی،‏ فصل ۱۴،‏ کادر «او برای جلال خدا،‏ جان داد» ملاحظه شود.‏

^ ‏[۳] ‏(‏بند ۱۸)‏ در NEWSROOM < LEGAL DEVELOPMENTS مقالهٔ ”‏Jehovah’s Witnesses Imprisoned for Their Faith—By Location‏“‏