مراجعه به متن

مراجعه به فهرست مطالب

مقالهٔ مطالعه‌ای ۳۹

‏«گروهی عظیم را دیدم»‏

‏«گروهی عظیم را دیدم»‏

‏«گروهی عظیم را دیدم که .‏ .‏ .‏ هیچ کس قادر به شمارش آنان نبود.‏ آنان همگی در پیشگاه تخت و در حضور برّه ایستاده بودند.‏»—‏مکاشفه ۷:‏۹‏.‏

سرود ۶۰ جان انسان‌ها در گرو بشارت

معرفی مقاله *

۱.‏ یوحنای رسول در اواخر قرن اول میلادی چه شرایطی داشت؟‏

یوحنای رسول،‏ در اواخر قرن اول میلادی در شرایط سختی قرار داشت.‏ او سالخورده و به جزیرهٔ پاتموس تبعید شده بود.‏ (‏مکا ۱:‏۹‏)‏ او احتمالاً تنها رسولی بود که هنوز زنده بود.‏ یوحنا می‌دانست که مخالفان در پی گمراه کردن جماعات مسیحی و ایجاد تفرقه در آن‌ها بودند.‏ شاید او فکر می‌کرد که آخرین شعله‌های مسیحیت رو به خاموشی است.‏—‏یهو ۴؛‏ مکا ۲:‏۱۵،‏ ۲۰؛‏ ۳:‏۱،‏ ۱۷‏.‏

یوحنای رسول «گروهی عظیم» را دید که رداهای سفید بر تن داشتند و شاخه‌های نخل در دستشان بود (‏بند ۲ ملاحظه شود)‏

۲.‏ مطابق مکاشفه ۷:‏۹-‏۱۴ چه رؤیای هیجان‌انگیزی به یوحنا الهام شد؟‏ (‏تصویر روی جلد ملاحظه شود.‏)‏

۲ در آن شرایط سخت،‏ یوحنا تحت الهام خدا رؤیایی هیجان‌انگیز دربارهٔ اتفاقات آینده دید.‏ در آن رؤیا،‏ فرشته‌ای به چهار فرشتهٔ دیگر گفت که بادهای ویرانگر مصیبت عظیم را تا مُهر شدن نهایی غلامان،‏ محکم نگاه دارند.‏ (‏مکا ۷:‏۱-‏۳‏)‏ این غلامان،‏ گروهی متشکل از ۱۴۴٬۰۰۰ نفر هستند که در آسمان با عیسی حکومت خواهند کرد.‏ (‏لو ۱۲:‏۳۲؛‏ مکا ۷:‏۴‏)‏ سپس یوحنا به گروهی دیگر اشاره کرد که بسیار بزرگ است.‏ او دربارهٔ آن گروه گفت:‏ «پس از آن نگاه کردم و گروهی عظیم را دیدم که از هر ملت،‏ طایفه،‏ قوم و زبان بودند و هیچ کس قادر به شمارش آنان نبود.‏ آنان همگی در پیشگاه تخت و در حضور برّه ایستاده بودند.‏» ‏(‏مکاشفه ۷:‏۹-‏۱۴ خوانده شود.‏)‏ احتمالاً وقتی یوحنا پی برد که در آینده چنین گروه عظیمی،‏ یَهُوَه را به نحوی شایسته پرستش خواهند کرد،‏ بسیار خوشحال شد.‏

۳.‏ الف)‏ چرا رؤیای یوحنا باعث تقویت ایمان ما می‌گردد؟‏ ب)‏ ما در این مقاله به بررسی چه موضوعی می‌پردازیم؟‏

۳ مطمئناً آن رؤیا،‏ ایمان یوحنا را تقویت کرد.‏ بنابراین،‏ چقدر بیشتر باید باعث تقویت ایمان ما گردد؛‏ چرا که ما اکنون در زمان تحقق آن رؤیا زندگی می‌کنیم!‏ ما شاهد این امر هستیم که میلیون‌ها نفر به پرستش یَهُوَه روی آورده‌اند و امید دارند که پس از نجات از مصیبت عظیم،‏ تا ابد بر روی زمین زندگی کنند.‏ در این مقاله خواهیم دید که بیش از ۸۰ سال پیش،‏ یَهُوَه چگونه هویت گروه عظیم را بر قومش آشکار ساخت.‏ همچنین دو نکته را دربارهٔ این گروه بررسی می‌کنیم که عبارتند از:‏ ۱)‏ بزرگ بودن آن و ۲)‏ چند ملیتی بودن آن.‏ مطمئناً بررسی این نکات باعث تقویت ایمان آنانی می‌شود که عضو این گروه عظیم هستند.‏

گروه عظیم کجا زندگی خواهند کرد؟‏

۴.‏ جهان مسیحیت کدام تعلیم کتاب مقدّس را درک نکرده است و طرز فکر شاگردان کتاب مقدّس دربارهٔ آن تعلیم چه بود؟‏

۴ جهان مسیحیت تعلیم کتاب مقدّس را دربارهٔ این که انسان‌های مطیع تا ابد بر روی زمین زندگی خواهند کرد،‏ به پیروانش آموزش نمی‌دهد.‏ (‏۲قر ۴:‏۳،‏ ۴‏)‏ امروزه اکثر فرقه‌های مسیحیت به پیروانشان تعلیم می‌دهند که انسان‌های نیکوکار پس از مرگشان به آسمان می‌روند.‏ اما گروه کوچکی از شاگردان کتاب مقدّس که از سال ۱۸۷۹ مجلّهٔ برج دیده‌بانی را به چاپ می‌رساندند،‏ طرز فکر دیگری داشتند.‏ آنان پی برده بودند که خدا دوباره بهشت را بر روی زمین برقرار خواهد کرد و میلیون‌ها نفر از انسان‌های مطیع بر روی زمین زندگی خواهند کرد،‏ نه در آسمان.‏ با این حال،‏ شاگردان کتاب مقدّس برای پی بردن به هویت این انسان‌های مطیع،‏ به زمان نیاز داشتند.‏—‏مت ۶:‏۱۰‏.‏

۵.‏ شاگردان کتاب مقدّس دربارهٔ ۱۴۴٬۰۰۰ مسح‌شده چه طرز فکری داشتند؟‏

۵ شاگردان کتاب مقدّس با بررسی کلام خدا پی بردند که گروهی ‹از زمین خریده می‌شوند› و در آسمان با عیسی پادشاهی خواهند کرد.‏ (‏مکا ۱۴:‏۳‏)‏ آنان درک کردند که این گروه متشکل از ۱۴۴٬۰۰۰ مسیحی باغیرت است که خود را کاملاً به خدا وقف می‌کنند و در طول زندگی زمینی‌شان وفادارانه به او خدمت خواهند کرد.‏ اما شاگردان کتاب مقدّس دربارهٔ گروه عظیم چه طرز فکری داشتند؟‏

۶.‏ شاگردان کتاب مقدّس دربارهٔ گروه عظیم چه طرز فکری داشتند؟‏

۶ یوحنا در رؤیای خود دید که گروهی عظیم «در پیشگاه تخت و در حضور برّه ایستاده بودند.‏» (‏مکا ۷:‏۹‏)‏ از این رو،‏ نتیجه‌گیری شاگردان کتاب مقدّس از این آیه این بود که گروه عظیم نیز همچون ۱۴۴٬۰۰۰ مسح‌شده به آسمان می‌روند.‏ اما اگر قرار بود هر دو گروه به آسمان بروند،‏ پس چه فرقی با یکدیگر داشتند؟‏ شاگردان کتاب مقدّس فکر می‌کردند که گروه عظیم،‏ مسیحیانی هستند که کاملاً مطیع خدا نبوده‌اند و با این که مطابق معیارهای اخلاقی خدا زندگی کرده‌اند،‏ شاید کلیساهای جهان مسیحیت را ترک نکرده‌اند.‏ شاگردان کتاب مقدّس معتقد بودند که محبت این مسیحیان به خدا تا حدّی نیست که بتوانند با عیسی پادشاهی کنند؛‏ از این رو،‏ در آسمان می‌توانند تنها در پیشگاه تخت بایستند و مجاز نیستند بر آن بنشینند.‏

۷.‏ شاگردان کتاب مقدّس معتقد بودند که طی حکومت هزارسالهٔ مسیح چه کسانی بر روی زمین زندگی خواهند کرد و دربارهٔ خادمان وفاداری که در گذشته می‌زیستند چه طرز فکری داشتند؟‏

۷ حال،‏ چه کسانی بر روی زمین زندگی خواهند کرد؟‏ شاگردان کتاب مقدّس معتقد بودند که پس از این که ۱۴۴٬۰۰۰ مسح‌شده و گروه عظیم به آسمان بروند،‏ میلیون‌ها انسان دیگر می‌توانند تحت حکومت هزارسالهٔ مسیح بر روی زمین زندگی کنند و از برکات آن برخوردار شوند.‏ آنان فکر می‌کردند که این افراد پیش از حکومت مسیح،‏ خادم یَهُوَه نبوده‌اند و طی حکومت هزارسالهٔ مسیح با یَهُوَه و معیارهای او آشنا خواهند شد.‏ بنابراین آنانی که مطیع معیارهای یَهُوَه بمانند،‏ تا ابد بر روی زمین زندگی خواهند کرد و آنانی که معیارهای او را رد کنند،‏ نابود خواهند شد.‏ شاگردان کتاب مقدّس همچنین معتقد بودند که برخی طی حکومت هزارسالهٔ مسیح،‏ به عنوان ‹سَرور› بر روی زمین زندگی خواهند کرد که شامل خادمان وفاداری نیز می‌شوند که پیش از عیسی می‌زیستند.‏ آنان فکر می‌کردند که در پایان حکومت هزارسالهٔ مسیح،‏ برخی از آن «سروران» به آسمان می‌روند.‏—‏مز ۴۵:‏۱۶‏.‏

۸.‏ طبق برداشت شاگردان کتاب مقدّس،‏ مقصود یَهُوَه کدام سه گروه را در بر می‌گرفت؟‏

۸ بنابراین،‏ شاگردان کتاب مقدّس فکر می‌کردند که سه گروه تحقق مقصود یَهُوَه را خواهند دید که عبارتند از:‏ ۱)‏ ۱۴۴٬۰۰۰ مسح‌شده که در آسمان با عیسی پادشاهی خواهند کرد،‏ ۲)‏ گروه عظیم که کمتر از مسح‌شدگان به یَهُوَه محبت دارند و «در پیشگاه تخت و در حضور برّه» خواهند ایستاد و ۳)‏ میلیون‌ها انسان دیگر که طی حکومت هزارسالهٔ مسیح با یَهُوَه و معیارهای او آشنا خواهند شد.‏ * با این حال،‏ یَهُوَه بعدها به شاگردان کتاب مقدّس کمک کرد که به درک روشن‌تری در این باره برسند.‏—‏امث ۴:‏۱۸‏.‏

روشن‌تر شدن حقیقت

در کنگرهٔ سال ۱۹۳۵،‏ بسیاری که امید زمینی داشتند تعمید گرفتند (‏بند ۹ ملاحظه شود)‏

۹.‏ الف)‏ گروه عظیم چگونه می‌توانند بر روی زمین «در پیشگاه تخت و در حضور برّه» بایستند؟‏ ب)‏ چرا می‌توان گفت که درک جدید از مکاشفه ۷:‏۹ کاملاً منطقی است؟‏

۹ در سال ۱۹۳۵ هویت گروه عظیم در رؤیای یوحنا روشن‌تر شد.‏ شاهدان یَهُوَه پی بردند که ایستادن گروه عظیم «در پیشگاه تخت و در حضور برّه،‏» جنبهٔ نمادین دارد و آنان به آسمان نخواهند رفت.‏ آنان با این که بر روی زمین زندگی خواهند کرد،‏ می‌توانند با به رسمیت شناختن حاکمیت یَهُوَه و اطاعت از او اصطلاحاً «در پیشگاه تخت» او بایستند.‏ (‏اشع ۶۶:‏۱‏)‏ همچنین می‌توانند با ایمان به فدیهٔ عیسی اصطلاحاً «در حضور برّه» بایستند.‏ در مَتّی ۲۵:‏۳۱،‏ ۳۲ نیز آمده است که «تمام قوم‌ها» از جمله شریران،‏ «در برابر [عیسی] گرد آورده خواهند شد.‏» مسلّماً،‏ «تمام قوم‌ها» نمی‌توانند در آسمان باشند.‏ بنابراین درک جدید از هویت گروه عظیم کاملاً منطقی است.‏ به همین دلیل،‏ در کتاب مقدّس نیز نیامده است که آنان به آسمان برده خواهند شد.‏ تنها گروهی که در انتظار زندگی ابدی در آسمان هستند،‏ ۱۴۴٬۰۰۰ مسح‌شده می‌باشند که در کنار عیسی «در مقام پادشاه بر زمین سلطنت خواهند کرد.‏»—‏مکا ۵:‏۱۰‏.‏

۱۰.‏ چرا اهمیت دارد که گروه عظیم پیش از آغاز حکومت هزارسالهٔ مسیح با معیارهای یَهُوَه آشنا شوند؟‏

۱۰ شاهدان یَهُوَه در سال ۱۹۳۵ پی بردند که گروه عظیم در رؤیای یوحنا،‏ مسیحیان وفاداری هستند که چشم‌انتظار زندگی ابدی بر روی زمین می‌باشند.‏ این گروه برای نجات از مصیبت عظیم،‏ باید پیش از آغاز حکومت هزارسالهٔ مسیح،‏ با یَهُوَه و معیارهای او آشنا شوند و ایمانی قوی در خود پرورش دهند.‏ تنها در این صورت می‌توانند ‹از هر آنچه باید به وقوع بپیوندد،‏ نجات یابند.‏›—‏لو ۲۱:‏۳۴-‏۳۶‏.‏

۱۱.‏ چرا شاگردان کتاب مقدّس فکر می‌کردند که برخی در پایان حکومت هزارسالهٔ مسیح به آسمان می‌روند؟‏

۱۱ حال،‏ چرا شاگردان کتاب مقدّس فکر می‌کردند که برخی خادمان وفاداری که در گذشته می‌زیستند،‏ در پایان حکومت هزارسالهٔ مسیح به آسمان می‌روند؟‏ این طرز فکر در مجلّهٔ برج دیده‌بانی ۱۵ فوریهٔ ۱۹۱۳ آمده بود.‏ شاید آنان با خود فکر می‌کردند که ‹چرا خادمان وفاداری که در گذشته می‌زیستند باید بر روی زمین بمانند،‏ اما مسیحیانی که محبت کمتری به یَهُوَه دارند به آسمان بروند؟‏› در واقع،‏ این طرز فکر ناشی از دو استدلال نادرست بود که عبارتند از:‏ ۱)‏ گروه عظیم به آسمان خواهند رفت و ۲)‏ این گروه کمتر از مسح‌شدگان به یَهُوَه محبت دارند.‏

۱۲-‏۱۳.‏ گروه عظیم و مسح‌شدگان دربارهٔ پاداششان به چه امری پی برده‌اند؟‏

۱۲ همان طور که دیدیم،‏ شاهدان یَهُوَه در سال ۱۹۳۵ به‌روشنی پی بردند که نجات‌یافتگان جنگ حارمَگِدّون همان گروه عظیم در رؤیای یوحنا هستند.‏ آنان کسانی هستند که ‹از مصیبت عظیم بیرون آمده،‏› بر روی زمین زندگی خواهند کرد و «همواره با صدای بلند می‌گویند:‏ ‹نجات را مدیون خدایمان که بر تخت نشسته است و مدیون برّه هستیم.‏›» (‏مکا ۷:‏۱۰،‏ ۱۴‏)‏ به علاوه،‏ کتاب مقدّس تعلیم می‌دهد که آنانی که به آسمان می‌روند،‏ نسبت به خادمان وفاداری که در گذشته می‌زیستند،‏ امید ‹بهتری› دارند.‏ (‏عبر ۱۱:‏۴۰‏)‏ این درک جدید در سال ۱۹۳۵،‏ برادران و خواهران را ترغیب کرد که انسان‌ها را با یَهُوَه و امید زندگی ابدی بر روی زمین آشنا سازند.‏

۱۳ گروه عظیم با شادی در انتظار دستیابی به زندگی ابدی بر روی زمین هستند.‏ آنان به‌خوبی می‌دانند که این یَهُوَه است که تعیین می‌کند چه کسانی در آسمان او را بپرستند و چه کسانی بر روی زمین.‏ به علاوه،‏ گروه عظیم و مسح‌شدگان می‌دانند که تنها از طریق لطف یَهُوَه که با قربانی عیسی نشان داده شده است،‏ می‌توانند به پاداششان دست یابند.‏—‏روم ۳:‏۲۴‏.‏

بزرگ بودن گروه عظیم

۱۴.‏ پس از سال ۱۹۳۵،‏ چرا هنوز عده‌ای دربارهٔ گروه عظیم سؤال داشتند؟‏

۱۴ پس از روشن‌تر شدن هویت گروه عظیم در سال ۱۹۳۵،‏ بسیاری با خود فکر می‌کردند که این افراد با امید زندگی ابدی بر روی زمین،‏ چگونه به گروهی «عظیم» تبدیل خواهند شد.‏ برای مثال،‏ زمانی که هویت گروه عظیم روشن‌تر شد،‏ رونالد پارکین ۱۲ سال داشت.‏ او می‌گوید:‏ «در آن زمان حدود ۵۶٬۰۰۰ مبشّر در سراسر دنیا وجود داشت که احتمالاً بیشتر آنان مسح‌شده بودند.‏ به همین دلیل،‏ گروه عظیم چندان ‹عظیم› هم به نظر نمی‌رسید!‏»‏

۱۵.‏ رشد گروه عظیم،‏ طی سال‌ها چگونه بوده است؟‏

۱۵ پس از سال ۱۹۳۵،‏ طی ده‌ها سال میسیونرهایی به کشورهای بسیاری فرستاده شدند و شمار شاهدان یَهُوَه مرتباً در حال افزایش بود.‏ سپس در سال ۱۹۶۸،‏ مطالعهٔ کتاب مقدّس از طریق کتاب حقیقتی که به حیات ابدی هدایت میکند،‏ آغاز شد.‏ توضیحات ساده و قابل‌فهم این کتاب در مورد حقایق کتاب مقدّس،‏ باعث شد که افراد فروتن بسیاری به سمت حقیقت جذب شوند.‏ این رشد تا حدّی بود که طی چهار سال،‏ بیش از نیم میلیون نفر تعمید گرفتند و شاهد یَهُوَه شدند.‏ با کاهش قدرت کلیسای کاتولیک در آمریکای لاتین و دیگر کشورها و آزاد شدن فعالیت شاهدان یَهُوَه در اروپای شرقی و بخش‌هایی از آفریقا،‏ میلیون‌ها نفر دیگر نیز تعمید گرفتند.‏ (‏اشع ۶۰:‏۲۲‏)‏ سازمان یَهُوَه طی سال‌های اخیر ابزارهای مفید دیگری نیز در دسترسمان قرار داده است که از طریق آن‌ها می‌توانیم مردم را با تعالیم کتاب مقدّس آشنا سازیم.‏ به وضوح می‌توان دید که آنانی که امید زندگی ابدی بر روی زمین را دارند،‏ اکنون به گروهی «عظیم» تبدیل شده‌اند که تعدادشان به بیش از هشت میلیون نفر می‌رسد.‏

چند ملیتی بودن گروه عظیم

۱۶.‏ گروه عظیم متشکل از چه کسانی است؟‏

۱۶ یوحنا در رؤیای خود گروهی عظیم را دید که «از هر ملت،‏ طایفه،‏ قوم و زبان بودند.‏» پیش از آن،‏ زَکَریای نبی نیز پیشگویی مشابهی کرده بود.‏ او گفت:‏ «در آن روزها،‏ ده تن از همهٔ زبانها و قومها دست به دامن یک یهودی شده،‏ خواهند گفت:‏ ‹بگذارید همراه شما بیاییم،‏ زیرا شنیده‌ایم که خدا با شماست.‏›»—‏زکر ۸:‏۲۳‏.‏

۱۷.‏ شاهدان یَهُوَه امروزه چگونه به مردم همهٔ ملت‌ها و زبان‌ها کمک می‌کنند؟‏

۱۷ شاهدان یَهُوَه پی بردند اگر مردمی با زبان‌های مختلف بخواهند به گروه عظیم بپیوندند،‏ خبر خوش باید به آن زبان‌ها موعظه شود.‏ از این رو،‏ بیش از ۱۳۰ سال است که آنان نشریاتشان را که بر اساس کتاب مقدّس است به زبان‌های مختلف ترجمه می‌کنند.‏ امروزه نشریات شاهدان یَهُوَه به صدها زبان ترجمه می‌شود که این تعداد در طول تاریخ بی‌سابقه است.‏ به وضوح می‌توان دید که جمع‌آوری گروه عظیم از همهٔ ملت‌ها،‏ یکی از معجزات یَهُوَه در دنیای امروز است!‏ از آنجا که کتاب مقدّس و نشریات مسیحی به زبان‌های بسیاری در دسترس است،‏ اعضای این گروه می‌توانند در سراسر دنیا در اتحاد یَهُوَه را پرستش کنند.‏ در دنیای امروز،‏ موعظهٔ غیورانه و محبت برادرانه از مشخصه‌های بارز شاهدان یَهُوَه است.‏ به راستی که عملکرد آنان باعث تقویت ایمان ما می‌گردد!‏—‏مت ۲۴:‏۱۴؛‏ یو ۱۳:‏۳۵‏.‏

تأثیر رؤیای یوحنا بر هر یک از ما

۱۸.‏ الف)‏ مطابق اِشَعْیا ۴۶:‏۱۰،‏ ۱۱ چرا از تحقق پیشگویی یوحنا دربارهٔ گروه عظیم متعجب نیستیم؟‏ ب)‏ چرا آنانی که امید زندگی در بهشت روی زمین را دارند،‏ فکر نمی‌کنند که پاداش کمتری نصیبشان شده است؟‏

۱۸ به راستی که پیشگویی یوحنا در مورد گروه عظیم بسیار هیجان‌انگیز است!‏ جای تعجب نیست که یَهُوَه این پیشگویی را به شکلی خارق‌العاده به تحقق رسانده است.‏ ‏(‏اِشَعْیا ۴۶:‏۱۰،‏ ۱۱ خوانده شود.‏)‏ اعضای گروه عظیم بابت امیدی که یَهُوَه به آنان داده است بسیار قدردانند.‏ آنان هرگز فکر نمی‌کنند که چون مسح‌شده نیستند و با عیسی در آسمان خدمت نخواهند کرد،‏ پاداش کمتری نصیبشان شده است.‏ ما در کتاب مقدّس نمونهٔ مردان و زنان باایمانی را می‌بینیم که اگرچه جزو ۱۴۴٬۰۰۰ مسح‌شده نبودند،‏ اما تأثیر روح‌القدس یَهُوَه در زندگی‌شان کاملاً مشخص بود.‏ یحیای تعمیددهنده و داوود نمونه‌هایی از چنین افرادی هستند.‏ (‏مت ۱۱:‏۱۱؛‏ اعما ۲:‏۳۴‏)‏ آنان و افراد بی‌شمار دیگری برای زندگی در بهشت روی زمین رستاخیز خواهند یافت.‏ آنان به همراه گروه عظیم این فرصت را خواهند داشت تا وفاداری خود را به یَهُوَه و حاکمیت او نشان دهند.‏

۱۹.‏ تحقق رؤیای یوحنا در مورد گروه عظیم،‏ چگونه اهمیت زمانی را که در آن هستیم نشان می‌دهد؟‏

۱۹ این اولین باری است که یَهُوَه میلیون‌ها نفر را از ملت‌های مختلف با هم متحده ساخته است که او را بپرستند.‏ ما چه امید آسمانی داشته باشیم چه امید زمینی،‏ می‌خواهیم تا جای ممکن به افراد بیشتری کمک کنیم که عضو گروه عظیم گردند.‏ (‏یو ۱۰:‏۱۶‏)‏ یَهُوَه مطابق پیشگویی‌اش،‏ به‌زودی در مصیبت عظیم به حکومت‌ها و ادیان کاذب که باعث درد و رنج انسان‌ها بوده‌اند پایان خواهد داد.‏ اما اعضای گروه عظیم فرصتی فوق‌العاده دارند تا یَهُوَه را تا به ابد بر روی زمین خدمت کنند!‏—‏مکا ۷:‏۱۴‏.‏

سرود ۱۳۹ بنگر خود را در دنیای نو

^ بند 5 در این مقاله به بررسی رؤیای یوحنا می‌پردازیم که در آن،‏ جمع‌آوری «گروهی عظیم» پیشگویی شده است.‏ اعضای این گروه چشم‌انتظار آینده‌ای درخشان هستند.‏ بدون شک،‏ آنان با خواندن این مقاله ایمانشان تقویت می‌گردد.‏

^ بند 8 کتاب «شاهدان یَهُوَه—‏اعلام‌کنندگان پادشاهی خدا» صفحات ۱۵۹-‏۱۶۳ به انگلیسی ملاحظه شود.‏