برای رفتار نمودن به طریق شایستهٔ یَهُوَه دیگران را یاری رسانیم
برای رفتار نمودن به طریق شایستهٔ یَهُوَه دیگران را یاری رسانیم
«ما . . . باز نمیایستیم از دعا کردن برای شما و مسألت نمودن . . . تا شما به طریق شایستهٔ خداوند به کمال رضامندی رفتار نمایید و در هر عمل نیکو بار آورید.» — کُولُسیان ۱:۹، ۱۰.
۱، ۲. چه کاری خصوصاً مایهٔ شادی و مسرت است؟
زوجی در خدمت تماموقت در آفریقای جنوبی چنین گفتند: «ما در یک کاروان زندگی میکنیم. زندگیمان را ساده نگه داشتهایم تا وقت بیشتری صرف بشارت دادن به مردم کنیم. و چقدر یَهُوَه ما را برکت داده است که عدهٔ زیادی بتوانند به کمک ما خود را به او وقف کنند.»
۲ براستی که کمک به دیگران بسیار مایهٔ شادی و مسرت است! برخی این رضایتخاطر را از کمک به مریضان، محرومان، و افراد تنها به دست میآورند. لیکن، برای مسیحیان واقعی جای شکی نیست که آموزش در مورد یَهُوَه خدا و عیسی مسیح مفیدترین کمکی است که میتوان به همنوع خود کرد. تنها بدین طریق میتوان به انسانها در درک فدیهٔ عیسی، برقراری رابطهای صمیمانه با خدا، و شایسته شناخته شدن برای حیات ابدی کمک کرد. — اعمال ۳:۱۹-۲۱؛ ۱۳:۴۸.
۳. کمک به چه کسانی حائز اهمیت است؟
۳ اما، به کسانی که در «طریقت» هستند و یَهُوَه را خدمت میکنند چگونه میتوان یاری رساند؟ (اعمال ۱۹:۹) بدیهی است که ما برادران و خواهران خود را بسیار دوست میداریم، لیکن گاه نمیدانیم از چه راههایی دیگری میتوان به آنان کمک کرد. گاهی نیز امکانات خود را برای کمک به ایشان محدود حس میکنیم، و در نتیجه از لذتی که میتوانستیم از کمک کردن به آنان کسب کنیم تا حدی محروم میگردیم. (اعمال ۲۰:۳۵) در هر دوی این موارد از رسالهٔ پولس به کُولُسیان درسهای مفیدی میتوان آموخت.
۴. الف) پولس در چه وضعیتی رسالهٔ خود را به کُولُسیان نوشت؟ ب) اِپَفْراس چه ارتباطی با محتویات آن رساله داشت؟
۴ پولس هنگام نوشتن رسالهٔ خود به کُولُسیان در خانهای در شهر روم به حالت توقیف به سر میبرد. البته، دیگران میتوانستند به ملاقات او بروند و تردیدی نیست که پولس از همین موقعیت محدود کمال استفاده را میکرد تا ملکوت خدا را موعظه کند. (اعمال ۲۸:۱۶-۳۱) عدهای از برادران به ملاقات او میرفتند و برخی نیز احتمالاً در همانجا با او به حالت توقیف به سر میبردند. (کُولُسیان ۱:۷، ۸؛ ۴:۱۰) یکی از ملاقاتکنندگان پولس مبشری به نام اِپَفْراس بود. وی که اهل کولسی در ناحیهٔ فَرِیجیّه واقع در شرق فلات اَفَسُس در آسیای میانه (ترکیهٔ کنونی) بود، کمک کرده بود تا جماعتی در کولسی شکل گیرد و برای رسیدگی به کارهای جماعات همسایه در لاوُدکیه و هیراپولِس نیز تلاش بسیار میکرد. (کُولُسیان ۴:۱۲، ۱۳) چرا اِپَفْراس برای دیدن پولس به روم سفر کرد، و چه چیزهایی میتوان از رسالهٔ پولس به کُولُسیان آموخت؟
کمکی مؤثر به کُولُسیان
۵. دلیل آنچه پولس به کُولُسیان نوشت چه بود؟
۵ اِپَفْراس تمام دشواری و خستگی سفر به روم را به جان خرید تا با پولس اوضاع جماعت کولسی را در میان بگذارد. او از امید، محبت و تلاشهای غیورانه مسیحیان در کار موعظه گزارش کرد. (کُولُسیان ۱:۴-۸) و نگرانی خود را در خصوص عواملی که بر روحیهٔ مسیحیان کُولُسی تأثیر منفی میگذاشت با پولس در میان گذاشت. از این رو، پولس با الهام خدا رسالهای نوشت و شماری از عقایدی را که معلمان کاذب ترویج میدادند محکوم نموده، بر اهمیت نقش اساسی عیسی مسیح تأکید فراوان کرد. * آیا او فقط به نوشتن رساله و برشمردن یکسری حقایق پایهای کتاب مقدس اکتفا نمود؟ پولس به چه طریق دیگری میتوانست به مسیحیان کُولُسی کمک کند، و ما چه درسی از آن میآموزیم؟
۶. پولس در رسالهٔ خود به کُولُسیان بر چه موضوعی تأکید کرد؟
۶ پولس در مقدمهٔ رسالهٔ خود توجه ما را به یکی از شیوههای کمک به دیگران که شاید از نگاهمان دور مانده باشد جلب میکند. لازم به ذکر است که پولس و اِپَفْراس از مسیحیان کولسی فاصلهٔ زیادی داشتند، با این حال با آن شیوه حتی از مسافت دور میتوانستند به برادران خود کمک کنند. پولس اظهار داشت: «خدا و پدر خداوند خود عیسی مسیح را شکر میکنیم و پیوسته برای شما دعا مینماییم.» منظور وی از دعا، دعاها و تضرعاتی بود که پولس مخصوص مسیحیان کولسی به درگاه خدا میآورد. پولس در ادامه گفت: «از آن جهت ما نیز از روزی که این را شنیدیم، باز نمیایستیم از دعا کردن برای شما و مسألت نمودن تا از کمال معرفت ارادهٔ او در هر حکمت و فهم روحانی پُر شوید.» —۷، ۸. در دعاهای شخصی و در جماعت عموماً به چه چیزهایی اشاره میکنیم؟
۷ ما نیک میدانیم که یَهُوَه ‹شنوندهٔ دعاست› و اطمینان داریم که او مشتاقانه هر آنچه مطابق ارادهٔ او طلب کنیم به ما میدهد. (مزمور ۶۵:۲؛ ۸۶:۶؛ امثال ۱۵:۸، ۲۹؛ ۱یوحنّا ۵:۱۴) ولی، برای دیگران چه چیزهایی میتوانیم در دعا طلب کنیم؟
۸ ما اغلب به فکر ‹برادران در دنیا› هستیم و برای آنان دعا میکنیم. (۱پِطْرُس ۵:۹) همچنین برای مسیحیان و مردمی که در مناطق مصیبتزده زندگی میکنند دعا میکنیم. در قرن اول وقتی مسیحیان پی بردند برادرانشان در یهودا دچار قحطی شدهاند مسلماً پیش از ارسال کمکهای خود برای ایشان بسیار دعا کردند. (اعمال ۱۱:۲۷-۳۰) در جلسات مسیحی بسیار معمول است که برای وحدت برادرانهمان و یا گروه بزرگی از برادران با کلماتی ساده و واضح دعا کنیم تا تمام حاضران جلسه بتوانند به آنچه که بیان میشود در آخر «آمین» بگویند. — ۱قُرِنتیان ۱۴:۱۶.
ذکر نام افراد در دعا
۹، ۱۰. الف) چه نمونههایی در کتاب مقدس نشان میدهد که ذکر نام افراد در دعا بجاست؟ ب) چگونه برای پولس دعا میشد؟
۹ در کتاب مقدس دعاهایی میبینیم که برای فردی خاص بوده است. برای مثال، سخنان عیسی را در لوقا ۲۲:۳۱، ۳۲ در نظر بگیریم. عیسی وقتی با یازده رسولش نشسته بود از خدا درخواست کرد تا از ایشان در مقابل مصائبی که در پیش بود حمایت کند. (یوحنّا ۱۷:۹-۱۴) کمی بعد عیسی در دعایی به طور اخص به پِطْرُس اشاره کرد. نمونهٔ دیگر، اَلِیشَع است که برای خادم خود در دعا از خدا کمک خواست. (۲پادشاهان ۶:۱۵-۱۷) یوحنّای رسول نیز برای غایُس دعا کرد تا روحاً کامیاب و جسماً تندرست باشد. (۳یوحنّا ۱، ۲) در کتاب مقدس غیر از اینها دعاهای دیگری است که برای جمع یا گروهی بخصوص میباشد. — ایّوب ۴۲:۷، ۸؛ لوقا ۶:۲۸؛ اعمال ۷:۶۰؛ ۱تیموتاؤس ۲:۱، ۲.
۱۰ در رسالههای پولس بر دعاهایی که فرد یا گروهی بخصوص را شامل میشود تأکید فراوان شده است. پولس از برادران خواست تا برای او و همکارانش، و گاهی نیز فقط برای خود او دعا کنند. در کُولُسیان ۴:۲، ۳ آمده است: «در دعا مواظب باشید و در آن با شکرگزاری بیدار باشید. و دربارهٔ ما نیز دعا کنید که خدا درِ کلام را به روی ما بگشاید تا سرّ مسیح را که بجهت آن در قید هم افتادهام بگویم.» آیات دیگری از این نوع عبارتند از: رومیان ۱۵:۳۰؛ ۱تَسّالونیکیان ۵:۲۵؛ ۲تَسّالونیکیان ۳:۱؛ عبرانیان ۱۳:۱۸.
۱۱. اِپَفْراس در روم برای چه کسانی دعا میکرد؟
۱۱ همکار پولس نیز در روم به همین ترتیب دعا میکرد. «اَپِفْراس به شما سلام میرساند که یکی از شما . . . است و پیوسته برای شما در دعاهای خود جدّ و جهد میکند.» (کُولُسیان ۴:۱۲) واژهای که «جدّ و جهد» ترجمه شده است، در یونان باستان تصور «تلاش و پشتکار» ورزشکاران را به ذهن میآورْد. آیا دعاهای اِپَفْراس که چنین پشتکاری در آنها به خرج میداد صرفاً حالت کلی داشت و برای کل برادران در جهان یا کل منطقهٔ آسیای صغیر بود؟ خیر، پولس صریحاً مشخص کرد که دعاهای اِپَفْراس برای برادران و خواهران کولسی بود. شکی نیست که اِپَفْراس بخوبی از حال و وضع ایشان خبر داشت. با این حال، ما نه از همهٔ اسامی آنان اطلاع داریم و نه از مشکلاتی که با آنها روبرو بودند، اما میتوان برخی از مشکلات ایشان را تصور کرد. برای مثال، ممکن است لینُس جوان با تأثیراتِ مخربِ فلسفههای رایج در جنگ بوده باشد، و یا روفُس به قوّت الهی نیاز داشته است تا در برابر جاذبهٔ رسومی که سابقاً در دین یهود به جا میآورد مقاومت کند. پَرْسیس که همسری غیر مسیحی داشت احتمالاً برای بزرگ کردن فرزندان خود به استقامت و حکمت بسیار نیاز داشت، و اَسنِکَریطُس نیز که به مرضی مهلک مبتلا بود میبایست تسلی داده میشد. آری، اِپَفْراس بخوبی با برادران و خواهران جماعت خود آشنا بود و مجدانه برای آنان دعا میکرد چرا که او و پولس میخواستند این مسیحیان وفادار به طریق شایستهٔ یَهُوَه رفتار نمایند.
۱۲. چگونه میتوانیم دعاهای شخصی خود را از حالت کلی درآوریم؟
فیلپّیان ۲:۲۵-۲۸ و اول تیموتاؤس ۵:۲۳ بخوبی میتوان توجه و نگرانی پولس را نسبت به سلامتی تیموتاؤس و اَپَفرُودِتُس مشاهده کرد. آیا ما نیز نسبت به دوستان بیمار خود چنین توجهی را نشان میدهیم؟
۱۲ در این گزارشات چه الگویی میتوان برای دعا و کمک کردن به دیگران مشاهده کرد؟ همانطور که دیدیم، در جلسات مسیحی دعاهای عمومی با نظر به تنوع و تعداد حاضران باید شکل عمومیتری داشته باشد. ولیکن در دعاهای شخصی و یا خانوادگی میتوانیم به موضوعی خاص اشاره کنیم. گاهی در دعا برای تمام سرپرستان سیار و یا شبانان مسیحی هدایت و برکت از خدا میطلبیم، با این حال خوب است گاهی نیز دعای خود را از حالت کلی درآوریم و به عنوان مثال، نام سرپرست حوزهٔ خودمان یا ادارهکنندهٔ جلسهٔ مطالعهٔ کتاب را عنوان کنیم؟ در۱۳. در دعاهای شخصی خود به چه مشکلاتی میتوانیم اشاره کنیم؟
۱۳ اینکه در دعا علاقه و دلبستگی خود را به دوستان و عزیزانمان نشان دهیم بجاست، ولی باید از دخالت بیجا در امور خصوصی دیگران پرهیز کنیم. (۱تیموتاؤس ۵:۱۳؛ ۱پِطْرُس ۴:۱۵) فرض کنیم برادری شغل خود را از دست داده باشد و ما هم دست خود را در کمک به او کوتاه ببینیم. در چنین موقعیتی میتوانیم در دعای شخصی خود نام او را بیاوریم و به مشکل او اشاره کنیم. (مزمور ۳۷:۲۵؛ امثال ۱۰:۳) همچنین شاید متوجه خواهری شویم که همواره مصمم بوده است «در خداوند» ازدواج کند، ولی پا به سن گذاشته و صاحب شوهر و فرزند نیست؟ (۱قُرِنتیان ۷:۳۹) میتوانیم در دعای شخصی خود از یَهُوَه برای وی طلب برکت و کمک کنیم تا بتواند با وفاداری به خدمت خود ادامه دهد. همچنین فرض کنیم دو پیر مسیحی به برادری که دست به کاری خطا زده است پند داده باشند. ایشان میتوانند در دعاهای شخصی خود نام او را ذکر کنند.
۱۴. چگونه میتوان با دعا کردن به دیگران کمک کرد؟
۱۴ موقعیتهای بسیاری وجود دارد که میتوانیم در دعاهای شخصی برای آشنایان خود طلب حمایت، تسلی، حکمت، روحالقدس و یا ثمرات روح یَهُوَه را بنماییم. گاه به دلیل دوری یا مشکلات دیگر دست خود را برای کمکهای نقدی یا عملی کوتاه میبینیم. اما کمکی که همواره از دست ما بر میآید دعا کردن برای برادران و خواهرانمان است. البته شکی نداریم که ایشان میخواهند به طریق شایستهٔ یَهُوَه رفتار نمایند و مسلماً برای تداوم آن نیاز به قوّت الهی دارند. یکی از راههای کمک به ایشان دعاست. — مزمور ۱۸:۲؛ ۲۰:۱، ۲؛ ۳۴:۱۵؛ ۴۶:۱؛ ۱۲۱:۱-۳.
تلاش برای تقویت دیگران
۱۵. چرا حتی بخش پایانی رسالهٔ پولس به کُولُسیان حائز اهمیت است؟
۱۵ البته برای عزیزانی که نزدیکمان هستند غیر از ذکر نامشان در دعا، کارهای دیگری نیز میتوانیم انجام دهیم. در رسالهٔ پولس به کُولُسیان این موضوع بخوبی منعکس میباشد. بسیاری از محققان کتاب مقدس معتقدند که پولس در این رساله رهنمودها و نصایح عقیدتی میدهد و در پایان فقط سلام و درود میفرستد. (کُولُسیان ۴:۷-۱۸) لیکن، تا همینجا دیدیم که حتی در پایان رسالهٔ پولس نصایح آموزندهای وجود دارد که هنوز همهٔ آنها را بررسی نکردهایم.
۱۶، ۱۷. چه موضوع قابل توجهی در مورد برادرانی که در کُولُسیان ۴:۱۰، ۱۱ از آنان یاد شد وجود دارد؟
۱۶ پولس نوشت: «اَرِسْتَرْخُس همزندان من شما را سلام میرساند، و مَرقُس عموزادهٔ برنابا که دربارهٔ او حکم یافتهاید، هرگاه نزد شما آید او را بپذیرید، و یَسُوع، ملقّب به یُسْطُس که ایشان تنها از اهل ختنه برای ملکوت خدا همخدمت شده، [«کمکی قوّتافزا برای من بودند،» د ج].» — کُولُسیان ۴:۱۰، ۱۱.
۱۷ پولس در رسالهٔ خود از برادرانی یاد کرد که شایستهٔ توجهی خاص بودند. وی گفت که ایشان اهل ختنه، یعنی از قوم یهودند. در روم یهودیان بسیاری زندگی میکردند، و شماری از ایشان مسیحی شده بودند. اما ظاهراً فقط همانها که پولس نام برد به یاری او آمده بودند. آن برادران احتمالاً از اینکه با مسیحیانی از قومهای دیگر معاشرت کنند ابایی نداشتند، و در کمال خوشی و رضایت پولس را در کار موعظه به غیریهودیان یاری میکردند. — رومیان ۱۱:۱۳؛ غَلاطیان ۱:۱۶؛ ۲:۱۱-۱۴.
۱۸. چگونه پولس از برادرانی که با او بودند ابراز خوشنودی کرد؟
کُولُسیان ۴:۱۱. — متّیٰ ۵:۴؛ اعمال ۴:۳۶؛ ۹:۳۱؛ ۲قُرِنتیان ۱:۴؛ کُولُسیان ۲:۲؛ ۴:۸.
۱۸ پولس گفت که آنان «کمکی قوّتافزا» به من نمودند. وی از واژهٔ یونانیی استفاده کرد که تنها همین یکبار در کتاب مقدس آمده است. بسیاری از مترجمان آن را «تسلی» ترجمه کردهاند. اما عموماً واژهٔ یونانی دیگری (پاراکالِئو) «تسلی» ترجمه میشود. پولس نیز پاراکالِئو را در رسالهٔ کُولُسیان به کار برده است، اما نه در۱۹، ۲۰. الف) مفهوم واژهای که پولس در رابطه با کمک برادران در روم به کار برد چیست؟ ب) آن برادران احتمالاً به چه طرقی به پولس کمک میکردند؟
۱۹ پیداست کسانی که پولس نام برد کاری بیش از تسلی لفظی برای او کرده بودند. واژهٔ یونانیی که در کُولُسیان ۴:۱۱ «کمکی قوّتافزا» ترجمه شده است در متون غیرمذهبی در اشاره به داروهای رفع خستگی به کار رفته است. در کتاب مقدس تودِیز انگلیش ورژن (انگل.) این بخش آیه چنین ترجمه شده است: «آنان کمک بزرگی برای من بودند.» و در انجیل به زبان پارسی (برگردان بهمن آرمیتی) آمده است: «آنها یاریدهندهٔ من بودند.» آن برادران مسیحی چگونه پولس را یاری میکردند؟
۲۰ چنانکه میدانیم پولس اجازهٔ ملاقات داشت، لیکن از بسیاری کارهای دیگر منع شده بود؛ از جمله خرید مایحتاج زندگی همچون غذا و لباس زمستانی. او چگونه میتوانست طومار برای مطالعه، و لوازم تحریر برای نوشتن تهیه کند؟ (۲تیموتاؤس ۴:۱۳) میتوان تصور کرد که آن برادران پولس را در خرید و کارهای بیرون خانه یاری میکردند؟ شاید پولس میخواست بر جماعتی نظارت کند و یا آن را بنا نماید اما به دلیل محبوس بودن نمیتوانست مستقیماً کاری انجام دهد. احتمالاً آن برادران کارهایی را همچون ملاقات مسیحیان در جماعات، پیام رسانی، و آوردن گزارش برای وی انجام میدادند. براستی که آنان کمک قابل توجهی به پولس میکردند!
۲۱، ۲۲. الف) چرا کلماتی که در کُولُسیان ۴:۱۱ به کار رفته است برای ما حائز اهمیت است؟ ب) از چه راههایی ما نیز میتوانیم همچون یاران پولس به برادران و خواهران خود کمک کنیم؟
۲۱ آنچه پولس از «کمکی قوّتافزا» در نظر داشت ما را در یافتن راههایی برای کمک به دیگران بصیرت میدهد. برادران ما نهایت سعی خود را مینمایند تا به نحو شایستهٔ یَهُوَه مطابق معیارهای والای اخلاقی رفتار کنند، در جلسات مسیحی حضور یابند، و در خدمت موعظه شرکت کنند و به همین منظور در خور قدردانی هستند. اما چگونه میتوانیم بیشتر به آنان ‹کمک› کنیم، همانگونه که به پولس کمک میشد؟
اول قُرِنتیان ۷:۳۷ را به کار گیرد، ولی گهگاه در دل فقدان گرمی خانواده را حس میکند. شاید بتوانیم او را در پارهای فعالیتهای خانوادگی شرکت دهیم. مثلاً میتوانیم او را به صرف غذا یا مهمانیی کوچک با دوستان یا خویشان دعوت کنیم؟ میتوانیم از او بخواهیم با ما به سفری خانوادگی، کنگره، و یا تعطیلات بیاید؟ یا در فرصتی مناسب او را با خود به خرید مواد غذایی ببریم. همین کار را میتوانیم با بیوگان و یا کسانی که دیگر امکان رانندگی کردن ندارند انجام دهیم. با این کار همچنین از تجارب پرارزش و معلومات ایشان، حتی در امور سادهای همچون خرید میوه، انتخاب لباس برای فرزندان، و غیره فایدهٔ بسیار میبریم. (لاویان ۱۹:۳۲؛ امثال ۱۶:۳۱) این کار باعث میشود روابطمان محکمتر و صمیمیتر گردد و برای مثال وقتی شخص به دارویی نیاز پیدا کرد براحتی از ما درخواست کمک کند. برادران در روم نیز بیشک کمکهای بسیار سودمندی به پولس میکردند. افزون بر تمام آن برکات، این کمکها باعث مستحکم شدن پیوند محبت میان مسیحیان میگردد و ما را مصمم میکند تا دوشادوش یکدیگر وفادارانه یَهُوَه را خدمت کنیم.
۲۲ شاید خواهری را بشناسیم که معقولانه در دل جازم و مصمم است توصیهٔ۲۳. خوب است هر یک از ما وقت صرف چه کاری کند؟
۲۳ خوب است هر یک از ما بر روی مثالهایی که در این مقاله عنوان شد تعمق کند. این مثالها میتواند الگویی باشد برای موقعیتهای واقعیی که میتوان به برادران و خواهران خود ‹کمک› کرد. موضوع ابداً تقلید از طرفداران امور خیریه نیست. برادرانی که در کُولُسیان ۴:۱۰، ۱۱ از آنان یاد شد نیز چنین گرایشی نداشتند. آنچه برای ایشان اولویت داشت ‹همخدمت بودن برای ملکوت خدا› بود. کمک به یکدیگر نتیجهٔ مستقیم آن است. باشد که ما نیز اولویتها را از نظر دور نداریم.
۲۴. دلیل اصلیی که برای دیگران دعا میکنیم و سعی میکنیم بدیشان قوّت بخشیم چیست؟
۲۴ آری، ما معتقدیم که برادران و خواهران مسیحی ما مصممند ‹به طریق شایستهٔ خداوند به کمال رضامندی رفتار نمایند› و به همین منظور در دعاهای شخصی از آنها یاد کرده، با سعی تمام به آنان کمک میکنیم. (کُولُسیان ۱:۱۰) پولس نکتهٔ دیگری را نیز در خصوص دعای اِپَفْراس برای کُولُسیان که به موضوع فوق مربوط میشود عنوان کرده، گفت: «در تمامی ارادهٔ خدا کامل و متیقّن شوید.» (کُولُسیان ۴:۱۲) چگونه شخصاً میتوانیم به این هدف نائل آییم؟ در مقالهٔ بعدی به بررسی آن خواهیم پرداخت.
[پاورقی]
^ بند 5 به کتاب «بینش بر نوشتههای مقدس» (انگل.) جلد ۱ صفحههای ۴۹۰-۴۹۱ و کتاب «تمامی نوشتههای مقدس از الهام خدا و مفید است» (انگل.) صفحههای ۲۲۶-۲۲۸ چاپ انجمن بینالمللی شاگردان کتاب مقدس مراجعه شود.
آیا توجه کردی؟
• چگونه میتوانیم از طریق دعاهای شخصی خود به دیگران کمک کنیم؟
• بعضی از مسیحیان به چه صورت «کمکی قوّتافزا» برای پولس بودند؟
• در چه موقعیتهایی میتوانیم به دیگران ‹کمک› کنیم؟
• دلیل اینکه برای برادران و خواهران خود دعا میکنیم و سعی میکنیم ایشان را قوّت بخشیم چیست؟
[سؤالات مقالهٔ مطالعهای]
[تصویر در صفحهٔ ۱۲]
گاهی میتوان از برادر یا خواهری مسیحی تقاضا کنیم همراه ما به گردش خانوادگی بیاید
[سطر اعتبار]
Courtesy of Green Chimney’s Farm