از احسان یَهُوَه بهره‌مند گردیم

‏«کیست خردمند تا بدین چیزها تفکّر نماید؟‏ که ایشان رحمت‌های [احسان‌های] خداوند را خواهند فهمید.‏» —‏ مزمور ۱۰۷:‏۴۳‏.‏

۱.‏ واژهٔ عبری‌ای که عموماً ‹احسان› و گاهی نیز ‹رحمت› ترجمه شده نخستین بار در چه آیه‌ای ذکر شده است و چه سؤالاتی را در مورد این خصوصیّت مورد بررسی قرار خواهیم داد؟‏

حدود ۴۰۰۰ سال پیش لوط برادرزادهٔ ابراهیم به یَهُوَه گفت:‏ «احسانی عظیم به من کردی.‏» (‏ پیدایش ۱۹:‏۱۹‏)‏ این آیه اوّلین آیه از کتاب مقدّس است که در آن واژهٔ عبری‌ای که عموماً ‹احسان› و گاهی نیز ‹رحمت› ترجمه شده است به چشم می‌خورد.‏ یعقوب،‏ نَعُومی،‏ داود و خادمان دیگر خدا نیز به این خصوصیّت یَهُوَه اشاره کرده‌اند.‏ (‏ پیدایش ۳۲:‏۱۰؛‏ روت ۱:‏۸؛‏ ۲سموئیل ۲:‏۶‏)‏ این واژهٔ عبری حدود ۲۵۰ بار در متون اصلی کتاب مقدّس ذکر شده است.‏ امّا واقعاً منظور از احسان الٰهی چیست؟‏ در دوران باستان یَهُوَه به چه کسانی احسان نمود؟‏ و امروزه چگونه می‌توانیم از احسان الٰهی بهره‌مند گردیم؟‏

۲.‏ چرا توصیف واژهٔ عبری مورد بحث دشوار است،‏ و چه واژه‌ای تا حد زیادی معنای آن را می‌رساند؟‏

^۲ در کتاب مقدّس واژهٔ عبری‌ای که احسان و رحمت ترجمه شده چنان در معنا گسترده است که در اکثر زبان‌ها دشوار می‌توان واژه‌ای برابر با آن یافت.‏ واژگانی همچون «احسان،‏» «رحمت،‏» و «رحمانیّت» واقعاً تمام معنای واژهٔ عبری را نمی‌رسانند.‏ با این حال،‏ این واژه عبری در کتاب مقدّس فارسی «ترجمهٔ قدیم» در بسیاری آیات «احسان» ترجمه شده است که به معنای واژهٔ عبری بسیار نزدیک است.‏ —‏ خروج ۱۵:‏۱۳؛‏ مزمور ۵:‏۷‏.‏

تفاوت احسان با محبّت و وفاداری

۳.‏ وجه تمایز احسان و محبّت چیست؟‏

^۳ اگرچه احسان در معنا به محبّت و همچنین وفاداری بسیار نزدیک است،‏ از برخی جهات از این دو خصوصیّت متمایز می‌شود.‏ نخست وجه تمایز احسان را با محبّت بررسی کنیم.‏ محبّت یا دوست داشتن ممکن است به چیز یا موضوعی باشد.‏ کتاب مقدّس صحبت از ‹ دوست داشتن شراب و روغن› و یا ‹حکمت› می‌کند.‏ (‏ امثال ۲۱:‏۱۷؛‏ ۲۹:‏۳‏)‏ امّا،‏ احسان در مورد انسان به کار می‌رود،‏ نه در مورد موضوعات و اشیا.‏ برای نمونه،‏ وقتی یَهُوَه در خروج ۲۰:‏۶ می‌گوید ‹تا هزار پشت بر آنان رحمت [احسان] می‌کنم› منظور او انسان‌ها هستند.‏

۴.‏ فرق میان احسان و وفاداری چیست؟‏

^۴ مفهوم واژهٔ عبری‌ای که اغلب احسان ترجمه شده از وفاداری نیز فراتر می‌رود.‏ وفاداری در برخی زبان‌ها رفتاری است که اغلب شخصِ زیردست نسبت به بالادست خود ابراز می‌دارد.‏ در حالی که محققی راجع به استفادهٔ واژهٔ عبری مذکور در کتاب مقدّس می‌گوید:‏ «غالباً جهت عکس رابطه است:‏ یعنی وفاداری شخص مقتدر نسبت به شخص ضعیف یا نیازمند‏.‏‏» داود پادشاه نیز با توجه به همین مطلب از یَهُوَه استدعا نمود:‏ «روی خود را بر بنده‌ات تابان ساز و مرا به رحمت [احسان] خود نجات بخش.‏» (‏ مزمور ۳۱:‏۱۶‏)‏ در اینجا شخص نیازمندی همچون داود از شخصیّتی بااقتدار همچون یَهُوَه طلب احسان،‏ یا به بیان دیگر محبّتی وفادارانه  می‌کند.‏ از آنجایی که شخص محتاج اختیاری بر شخص مقتدر ندارد،‏ احسانی که به او می‌شود از روی رضامندی است نه اجبار.‏

۵.‏ الف)‏ کدام جنبه از احسان الٰهی در کتاب مقدّس جلب توجه می‌کند؟‏ ب)‏ چه جنبه‌هایی از احسان الٰهی را مورد بررسی قرار خواهیم داد؟‏

^۵ مزمورنویس سؤال می‌کند:‏ «کیست خردمند تا بدین چیزها تفکّر نماید؟‏ که ایشان رحمت‌های [احسان‌های] خداوند را خواهند فهمید.‏» (‏ مزمور ۱۰۷:‏۴۳‏)‏ احسان رحیمانهٔ یَهُوَه موجب نجات و بقا می‌گردد.‏ (‏ مزمور ۶:‏۴؛‏ ۱۱۹:‏۸۸،‏ ۱۵۹‏)‏ از ما محافظت می‌کند و عاملی اساسی در رهایی از مصایب است.‏ (‏ مزمور ۳۱:‏۱۶،‏ ۲۱؛‏ ۴۰:‏۱۱؛‏ ۱۴۳:‏۱۲‏)‏ همین خصوصیّت یَهُوَه است که انسان را از گناه رستگار می‌سازد.‏ (‏ مزمور ۲۵:‏۷‏)‏ با نقل و بررسی حکایات و آیاتی در کتاب مقدّس خواهیم دید که احسان یَهُوَه (‏ ۱)‏ عملی خاص است که (‏ ۲)‏ نسبت به خادمان وفادار خود ابراز می‌دارد.‏

احسان الٰهی موجب نجات می‌گردد

۶،‏ ۷.‏ الف)‏ یَهُوَه چگونه به لوط احسان کرد؟‏ ب)‏ لوط چه موقع به احسان یَهُوَه اشاره کرد؟‏

^۶ شاید بهترین شیوه برای بررسی مفهوم کلّی احسان الٰهی مطالعهٔ گزارشاتی در کتاب مقدّس باشد که این خصوصیّت در آنها به نحو بارزی قابل مشاهده است.‏ در پیدایش ۱۴:‏۱-‏۱۶‏،‏ می‌خوانیم که لوط برادرزادهٔ ابراهیم به دست نیروهای دشمن ربوده شد.‏ امّا،‏ ابراهیم او را از دست دشمنانش رهایی داد.‏  همچنین وقتی یَهُوَه قصد نمود شهر پرشرارت سُدُوم را که محل سکونت لوط بود نابود سازد جان لوط دوباره در خطر افتاد.‏ —‏ پیدایش ۱۸:‏۲۰-‏۲۲؛‏ ۱۹:‏۱۲،‏ ۱۳‏.‏

^۷ درست پیش از نابودی سُدُوم،‏ دو فرشتهٔ یَهُوَه لوط و خانواده‌اش را از شهر خارج ساختند.‏ لوط به یَهُوَه گفت:‏ «بنده‌ات در نظرت التفات یافته است و احسانی عظیم به من کردی که جانم را رستگار ساختی.‏» (‏ پیدایش ۱۹:‏۱۶،‏ ۱۹‏)‏ لوط با این سخنان اذعان نمود که نجات جانش به سبب احسان فوق‌العادهٔ یَهُوَه بوده است.‏ در این مورد خاص می‌بینیم که یَهُوَه احسان خویش را با نجات و رستگاری ابراز کرده است.‏ —‏ ۲پِطْرُس ۲:‏۷‏.‏

احسان و رهنمودهای یَهُوَه

۸،‏ ۹.‏ الف)‏ خادم ابراهیم چه مأموریّتی داشت؟‏ ب)‏ چرا آن خادم برای احسان الٰهی دعا کرد،‏ و هنگام دعا چه پیش آمد؟‏

^۸ در پیدایش باب ۲۴ نیز می‌توانیم احسان یَهُوَه را ملاحظه کنیم.‏ در آنجا می‌خوانیم که ابراهیم خادم خود را مأمور ساخت تا به سرزمین خویشان و اقوام وی رفته برای پسرش اِسحاق زنی بگیرد.‏ (‏ آیات ۲-‏۴‏)‏ این مأموریّت بسیار دشوار بود،‏ امّا خادم ابراهیم اطمینان داشت که فرشتهٔ یَهُوَه او را راهنمایی خواهد کرد.‏ (‏ آیهٔ ۷‏)‏ سرانجام وی به چاهی ‹ در خارج شهر ناحُور› رسید (‏ شاید در حَران یا منطقه‌ای در همان نواحی)‏ درست هنگامی که زنانی برای کشیدن آب بر سر چاه آمده بودند.‏ (‏ آیات ۱۰،‏ ۱۱‏)‏ او با دیدن آن زنان خوب می‌دانست که لحظهٔ حساس مأموریّتش نزدیک شده است.‏ امّا کدام یک از آنها فرد مورد نظر می‌بود؟‏

^۹ خادم ابراهیم می‌دانست که بدون کمک یَهُوَه کاری از پیش نخواهد برد،‏ لذا چنین دعا کرد:‏ «ای یَهُوَه،‏ خدای آقایم ابراهیم،‏ امروز مرا کامیاب بفرما،‏ و با آقایم ابراهیم احسان بنما.‏» (‏ آیهٔ ۱۲‏)‏ یَهُوَه چگونه می‌توانست احسان خویش را ابراز دارد؟‏ خادم در دعا نشانی خواست تا بتواند زن جوانی را که یَهُوَه در نظر دارد شناسایی کند.‏ (‏ آیات ۱۳،‏ ۱۴‏)‏ یکی از آن زنان دقیقاً همان کاری را کرد که خادم در دعا مشخص کرده بود.‏ شگفتا،‏ گویی آن زن سخنان خادم را در دعا شنیده بود!‏ (‏ آیات ۱۵-‏۲۰‏)‏ خادم از تعجّب «بر وی چشم دوخته بود.‏» با این حال،‏ هنوز موضوعاتی بود که می‌بایست روشن می‌شد.‏ اینکه آیا این زن نیک‌منظر از اقوام ابراهیم است؟‏ آیا هنوز مجرّد است؟‏ وی «سکوت داشت،‏ تا بداند که خداوند،‏ سفر او را خیریّت اثر نموده است یا نه.‏» —‏ آیات ۱۶،‏ ۲۱‏.‏

۱۰.‏ چرا خادم ابراهیم به این نتیجه رسید که یَهُوَه به آقایش احسان کرده است؟‏

^۱۰ اندکی بعد،‏ زن جوان خود را چنین معرفی کرد:‏ «من دختر بَتُوئیل،‏ پسر ملکه که او را از ناحُور [برادر ابراهیم] زایید،‏ می‌باشم.‏» (‏ پیدایش ۱۱:‏۲۶؛‏ ۲۴:‏۲۴‏)‏ در آن هنگام خادم پی برد که یَهُوَه دعایش را مستجاب ساخته است.‏ وی چنان تحت تأثیر قرار گرفت که سجده کرده «گفت:‏ ‹متبارک باد یَهُوَه،‏ خدای آقایم ابراهیم،‏ که لطف و وفای خود را از آقایم دریغ نداشت،‏ و چون من در راه بودم،‏ خداوند مرا به خانهٔ برادران آقایم راهنمایی فرمود.‏› » (‏ آیهٔ ۲۷‏)‏ یَهُوَه با راهنمایی کردن آن خادم،‏ به آقایش ابراهیم احسان کرد.‏

احسان الٰهی آسودگی و امنیّت به وجود می‌آورد

۱۱،‏ ۱۲.‏ الف)‏ در چه مصیبت‌هایی یَهُوَه یوسف را از احسان خود برخوردار ساخت؟‏ ب)‏ یَهُوَه به چه طریقی به یوسف احسان کرد؟‏

^۱۱ حال نظری به پیدایش باب ۳۹ بیندازیم.‏ در این باب شرح‌حال یوسف پسر نوهٔ ابراهیم را می‌خوانیم که به عنوان برده فروخته و به مصر برده شد.‏ امّا در آنجا نیز ‹‏خداوند با یوسف بود.‏› (‏ آیات ۱،‏ ۲‏)‏ حتّی آقای مصری‌اش فوطیفار نیز به این موضوع اذعان نمود که  یَهُوَه با یوسف است.‏ (‏ آیهٔ ۳‏)‏ با همهٔ اینها،‏ یوسف با آزمایشی بسیار دشوار روبرو شد.‏ او را به این اتهام بی‌اساس که می‌خواسته است به همسر فوطیفار تجاوز کند محکوم کرده،‏ به زندان انداختند.‏ (‏ آیات ۷-‏۲۰‏)‏ در آن «سیاه‌چال» بود که «پایهای وی را به زنجیرها خستند و جان او در آهن بسته شد.‏» —‏ پیدایش ۴۰:‏۱۵؛‏ مزمور ۱۰۵:‏۱۸‏.‏

^۱۲ در خِلال آن سال‌های آزمایش چه بر یوسف گذشت؟‏ ‏«خداوند با یوسف می‌بود و بر وی احسان می‌فرمود.‏» (‏ آیهٔ ۲۱ الف)‏ بویژه یکی از احسان‌های رحیمانهٔ یَهُوَه به یوسف رویدادهایی را به دنبال داشت که او را از مصیبت رهایی داد.‏ یَهُوَه یوسف را «در نظر داروغهٔ زندان حرمت داد.‏» (‏ آیهٔ ۲۱ ب)‏ همین موضوع سبب شد داروغهٔ زندان مقام پرمسئولیّتی در آنجا به یوسف دهد.‏ (‏ آیهٔ ۲۲‏)‏ سپس یوسف مردی را ملاقات کرد که بعدها ترتیبی داد تا یوسف مورد عنایت فرعون،‏ فرمانروای مصر قرار گیرد.‏ (‏ پیدایش ۴۰:‏۱-‏۴،‏ ۹-‏۱۵؛‏ ۴۱:‏۹-‏۱۴‏)‏ پادشاه به یوسف مقام دوّم حکومت را داد و یوسف دست به عملی نجات‌بخش زد که هنگام قحطی در مصر موجب نجات جان بسیاری از انسان‌ها شد.‏ (‏ پیدایش ۴۱:‏۳۷-‏۵۵‏)‏ مصیبت‌های یوسف در سن ۱۷ سالگی آغاز شد و بیش از دوازده سال به طول انجامید!‏  ‏(‏ پیدایش ۳۷:‏۲،‏ ۴؛‏ ۴۱:‏۴۶‏)‏ امّا در طول تمام آن سال‌های سخت و پرمرارت،‏ یَهُوَه خدا هرگز احسان خود را از او دریغ نداشت؛‏ یَهُوَه او را از مصیبت محض حفظ کرد و به او در اجرای مقصود خویش نقشی والا عطا نمود.‏

احسان الٰهی هرگز ساقط نمی‌شود

۱۳.‏ الف)‏ مزمور ۱۳۶ به چه نمونه‌هایی از احسان یَهُوَه اشاره کرده است؟‏ ب)‏ احسان واقعاً به چه مفهوم است؟‏

^۱۳ یَهُوَه بکرّات قوم اسرائیل را مورد احسان رحیمانهٔ خود قرار داد.‏ مزمور ۱۳۶ نشان می‌دهد که یَهُوَه از روی احسان،‏ آن قوم را رهایی بخشید (‏ آیات ۱۰-‏۱۵‏)‏،‏ رهبری نمود (‏ آیهٔ ۱۶‏)‏،‏ و محافظت کرد.‏ (‏ آیات ۱۷-‏۲۰‏)‏ البتّه یَهُوَه به تک تک افراد قوم نیز احسان می‌کرد.‏ شخصی که به همنوع خود احسان می‌کند در واقع به ارادهٔ خود نیاز حیاتی همنوع خود را برآورده می‌سازد.‏ کتابی مرجع در مورد واژهٔ عبری‌ای که در کتاب مقدّس احسان ترجمه شده است می‌گوید:‏ «عملی است که موجب حفظ حیات یا سعادت در زندگی می‌گردد.‏ پادرمیانی کردن برای شخصی محنت‌کشیده و رنج‌دیده.‏» یک محقق این واژه را چنین توصیف می‌کند:‏ «محبّت در عمل.‏»‏

۱۴،‏ ۱۵.‏ چرا می‌توان یقین داشت که لوط مقبول یَهُوَه بود؟‏

^۱۴ از این گزارشات سِفر پیدایش بخوبی در می‌یابیم که یَهُوَه احسان خویش را هرگز از کسانی که او را دوست می‌دارند دریغ نمی‌دارد.‏ لوط،‏ ابراهیم،‏ و یوسف با شرایط و آزمایشات متفاوتی روبرو بودند.‏ و هر سه به کمک یَهُوَه نیاز داشتند.‏ آنان انسان‌هایی ناکامل بودند،‏ لیکن خادمان مقبول یَهُوَه به شمار می‌رفتند.‏ چقدر مایهٔ تسلّی‌خاطر است که پدر آسمانی و بامحبّت ما به محبوبان خود احسان می‌کند.‏

^۱۵ لوط به سبب چند تصمیم نادرست خود با مشقّات بسیاری روبرو شد.‏ (‏ پیدایش ۱۳:‏۱۲،‏ ۱۳؛‏ ۱۴:‏۱۱،‏ ۱۲‏)‏ با این حال،‏ او از خصوصیّات خوبی برخوردار بود.‏ وقتی دو فرشتهٔ یَهُوَه به سُدُوم آمدند لوط از آنان مهمان‌نوازی کرد.‏ (‏ پیدایش ۱۹:‏۱-‏۳‏)‏ ایمانش او را بر آن داشت تا دامادهای خود را از خطر قریب‌الوقوع نابودی سُدُوم مطلع سازد.‏ (‏ پیدایش ۱۹:‏۱۴‏)‏ در دوّم پِطْرُس ۲:‏۷-‏۹ می‌توانیم نظر یَهُوَه را نسبت به لوط مشاهده کنیم:‏ «[یَهُوَه] لوطِ عادل را که از رفتار فاجرانهٔ بی‌دینان رنجیده بود رهانید.‏ زیرا که آن مرد عادل در میانشان ساکن بوده،‏ از آنچه می‌دید و می‌شنید،‏ دل صالح خود را به کارهای قبیح ایشان هر روزه رنجیده می‌داشت.‏ پس خداوند می‌داند که عادلان را از تجربه رهایی دهد.‏» آری،‏ لوط مردی عادل و چنانکه از این آیه پیداست متدین بود.‏ ما نیز وقتی «در هر سیرتِ مقدّس و دینداری» باشیم،‏ همچون لوط از احسان یَهُوَه برخوردار خواهیم شد.‏ —‏ ۲پِطْرُس ۳:‏۱۱،‏ ۱۲‏.‏

۱۶.‏ کتاب مقدّس در وصف ابراهیم و یوسف چه عباراتی به کار می‌برد؟‏

 ^۱۶ باب ۲۴ سِفر پیدایش جای تردید باقی نمی‌گذارد که ابراهیم رابطه‌ای نزدیک و صمیمانه با یَهُوَه داشت.‏ آیهٔ اوّل این باب می‌گوید:‏ ‏«خداوند،‏ ابراهیم را در هر چیز برکت داد.‏» خادم ابراهیم نیز یَهُوَه را ‹خدای آقای خود ابراهیم› خواند.‏ (‏ آیات ۱۲‏،‏ ۲۷‏)‏ یعقوب شاگرد راجع به ابراهیم نوشت:‏ ‹ابراهیم عادل شمرده شد و دوست خدا نامیده شد.‏› (‏ یعقوب ۲:‏۲۱-‏۲۳‏)‏ یوسف نیز رابطه‌ای صمیمانه با یَهُوَه داشت.‏ این رابطه را بخوبی می‌توان در پیدایش ۳۹ ملاحظه کرد.‏ (‏ آیات ۲،‏ ۳‏،‏ ۲۱،‏ ۲۳‏)‏ اِستیفان شاگرد راجع به یوسف گفت:‏ «خدا با وی می‌بود.‏» —‏ اَعمال ۷:‏۹‏.‏

۱۷.‏ از شرح‌حال لوط،‏ ابراهیم،‏ و یوسف چه چیزهایی می‌آموزیم؟‏

^۱۷ این افرادِ مورد احسان یَهُوَه که راجع به آنان صحبت کردیم کسانی هستند که رابطه‌ای صمیمی با یَهُوَه داشتند و به نحوی در به انجام رساندن مقصود الٰهی تلاش نمودند.‏ هر یک از ایشان با موانعی روبرو شدند که به تنهایی نمی‌توانستند از آن عبور کنند؛‏ به خطر افتادن زندگی لوط،‏ بقای نسل ابراهیم،‏ و امنیّت حاکمیّت یوسف.‏ فقط یَهُوَه می‌توانست نیاز این مردان خداپرست را برآورده سازد و این کار را با احسان رحیمانهٔ خویش به ایشان انجام داد.‏ ما نیز اگر بخواهیم تا ابد از احسان یَهُوَه برخوردار شویم می‌باید با او رابطه‌ای صمیمی برقرار کنیم و مستمراً ارادهٔ او را به جا آوریم.‏ —‏ عَزْرا ۷:‏۲۸؛‏ مزمور ۱۸:‏۵۰‏.‏

یَهُوَه به خادمان خود عنایت دارد

۱۸.‏ کتاب مقدّس چه موضوعی را در مورد احسان رحیمانهٔ یَهُوَه نشان می‌دهد؟‏

^۱۸ ‏«زمین از رحمت [احسان یَهُوَه] پر است» و چقدر این صفت الٰهی در نظر ما باارزش است!‏ (‏ مزمور ۱۱۹:‏۶۴‏)‏ ما با تمام وجود با مزمورنویس در این ترجیع‌بند همصدا می‌شویم و می‌خوانیم:‏ ‏«خداوند را به سبب رحمتش تشکّر نمایند و به سبب کارهای عجیب وی با بنی‌آدم.‏» (‏ مزمور ۱۰۷:‏۸،‏ ۱۵،‏ ۲۱،‏ ۳۱‏)‏ چقدر خوشحالیم که یَهُوَه به فرد یا حتّی به گروهی از انسان‌ها که مقبول او هستند احسان می‌کند.‏ دانیال نبی در دعای خود یَهُوَه را چنین خطاب کرد:‏ «ای خداوند خدای عظیم و مهیب که عهد و رحمت را با محبّان خویش و آنانی که فرایض تو را حفظ می‌نمایند نگاه می‌داری!‏» (‏ دانیال ۹:‏۴‏)‏ داود پادشاه چنین دعا کرد:‏ «رحمت خود را برای عارفان خود مستدام فرما.‏» (‏ مزمور ۳۶:‏۱۰‏)‏ چقدر باید سپاسگزار باشیم که یَهُوَه نسبت به خادمان خود احسان می‌نماید!‏ —‏ ۱پادشاهان ۸:‏۲۳؛‏ ۱تواریخ ۱۷:‏۱۳‏.‏

۱۹.‏ چه سؤالاتی را در مقالهٔ بعدی مورد بررسی قرار خواهیم داد؟‏

^۱۹ براستی که یَهُوَه به امّت خود عنایت بسیار دارد!‏ ما علاوه بر محبّتی که خدا به تمام انسان‌های روی زمین دارد،‏ از موهبت‌های ویژه‌ای که نتیجهٔ احسان‌های پدر آسمانی‌مان است بهره‌مند هستیم.‏ (‏ یوحنّا ۳:‏۱۶‏)‏ بویژه وقتی نیاز به کمک پیدا می‌کنیم از این خصوصیّت یَهُوَه فیض بسیار می‌بریم.‏ (‏ مزمور ۳۶:‏۷‏)‏ حال ما انسان‌ها چگونه می‌توانیم احسان یَهُوَه خدا را سرمشق قرار دهیم؟‏ آیا این خصوصیّت والا را از خود ابراز می‌داریم؟‏ این سؤالات و سؤالاتی در این خصوص را در مقالهٔ بعدی مورد بررسی قرار خواهیم داد.‏

آیا به یاد می‌آوری؟‏

‏• راجع به واژهٔ عبری‌ای که اغلب ‹احسان› ترجمه شده است چه آموختیم؟‏

‏• احسان چه تفاوتی با محبّت و وفاداری دارد؟‏

‏• یَهُوَه چگونه به لوط،‏ ابراهیم،‏ و یوسف احسان کرد؟‏

‏• احسان‌های یَهُوَه در دوران باستان چه اطمینانی به ما می‌دهد؟‏

‏[سؤالات مقالهٔ مطالعه‌ای]‏

‏[تصویر در صفحهٔ ۱۰]‏

آیا می‌دانی چگونه یَهُوَه به لوط احسان نمود؟‏

‏[تصاویر در صفحهٔ ۱۲]‏

یَهُوَه از روی احسان خادم ابراهیم را هدایت کرد

‏[تصاویر در صفحهٔ ۱۳]‏

یَهُوَه با محافظت از یوسف به او احسان کرد