سالکان طریق حقیقت
سالکان طریق حقیقت
«مرا بیش از این شادی نیست که بشنوم که فرزندانم در راستی سلوک مینمایند.»—۳یوحنّا ۴.
۱. موضوع اصلی حقیقت یا «راستیِ انجیل» چیست؟
یَهُوَه پرستش کسی را مقبول میدارد که او را «به روح و راستی بپرستد.» ( یوحنّا ۴:۲۴) یعنی کسی که حقیقت را پیروی نماید و پذیرای کلیهٔ تعالیم مسیحی بر شالودهٔ کلام خدا باشد. موضوع اصلی حقیقت یا همان «راستیِ انجیل،» عیسی مسیح و حقانیت سلطنت یَهُوَه به وسیلهٔ ملکوت است. ( غَلاطیان ۲:۱۴) البته، خدا مانع «گمراهی» کسی که دروغ را به حقیقت ترجیح میدهد نمیشود، لیکن کسی را که به بشارت ایمان آورد و در طریق حقیقت سالک گردد رستگار میسازد. — ۲تَسّالونیکیان ۲:۹-۱۲؛ اَفَسُسیان ۱:۱۳، ۱۴.
۲. چه چیزی یوحنّا را بسیار شاد میکرد، و رابطهٔ او و غایوس را به چه رابطهای میتوان تشبیه کرد؟
۲ مبشّران ملکوت در طریق حقیقت و ‹راستی با هم شراکت› و همکاری میکنند. ایشان همچون یوحنّا و دوست او غایوس مصمماند در طریق حقیقت استوار و سالک باشند. یوحنّا در خصوص غایوس نوشت: «مرا بیش از این شادی نیست که بشنوم که فرزندانم در راستی سلوک مینمایند.» ( ۳یوحنّا ۳-۸) با اینکه خود یوحنّا حقیقت را به غایوس نیاموخت، لیکن به دلیل سالمندی، بلوغ مسیحی، و محبت پدرانهٔ یوحنّا بخوبی میتوان غایوس را فرزند روحانی او در نظر گرفت.
حقیقت در خصوص پرستش مسیحی
۳. مسیحیان اولیه از گرد هم آمدن چه هدفی داشتند، و از آن چه فایدهای میبردند؟
۳ مسیحیان اولیه اغلب در خانههای یکدیگر گرد هم میآمدند تا حقیقت را بیاموزند. ( رومیان ۱۶:۳-۵) با این کار تشویق میشدند و یکدیگر را به محبت و اَعمال نیکو ترغیب میکردند. ( عبرانیان ۱۰:۲۴، ۲۵) بعدها، تِرتولیانوس ( تقریباً بین سالهای ۱۵۵ تا پس از ۲۲۰ د.م.) در مورد مدعیان دین مسیحی نوشت: «ما گرد هم جمع میشویم تا کتب الٰهی را بخوانیم . . . با این کلام مقدّس ایمانمان را آبیاری، امیدمان را تازه، و اعتمادمان را راسخ مینماییم.» — «دفاعیهٔ تِرتولیانوس» ( انگل.) فصل ۳۹.
۴. در گردهماییهای مسیحی خواندن سرود از چه اهمیتی برخوردار است؟
۴ مسیحیان اولیه احتمالاً در جلسات خود سرود نیز میخواندند. ( اَفَسُسیان ۵:۱۹؛ کُولُسیان ۳:۱۶) پرفسور هنری چَدویک مینویسد که سِلسوس منتقد قرن دوم سرودهای گوشنوازی را که مدعیان دین مسیحی میخواندند «آنقدر زیبا یافت که از نفوذ شدید آن بر روحش رنجیدهخاطر گردید.» وی اضافه میکند: «کلِمانس اسکندرانی از جمله نخستین نویسندگان مسیحی است که در خصوص نوع موسیقی در خور مسیحیان توضیحاتی داده است. وی تأکید کرده است که نباید از موسیقیای استفاده شود که برای رقصهای شهوانی به کار میرود.» («کلیسای عهد باستان» ( انگل.) صفحهٔ ۲۷۴-۲۷۵) همانگونه که ظاهراً مسیحیان اولیه در گردهماییهای خود سرود میخواندند، شاهدان یَهُوَه نیز امروزه در اغلب جلسات خود سرودهای زیبایی مبتنی بر کتاب مقدّس در مدح خدا و ملکوت او میخوانند.
۵. الف) جماعات مسیحی از لحاظ روحانی به چه شکل اداره میشد؟ ب) مسیحیان حقیقی سخنان عیسی را در متّیٰ ۲۳:۸، ۹ چگونه به مورد اجرا میگذارند؟
۵ در جماعات مسیحی اولیه سرپرستان مسئولیت آموزش حقیقت را بر عهده داشتند و خادمان کمکی به طرق مختلف همایمانان خود را یاری میرساندند. ( فیلِپّیان ۱:۱) یک هیئت ادارهکننده نیز بر اساس کلام خدا و به کمک روحالقدس راهنمایی مسیحیان را بر عهده داشت. ( اَعمال ۱۵:۶، ۲۳-۳۱) عنوانهای مذهبی در میان ایشان مرسوم نبود چرا که عیسی بدیشان فرموده بود: «استاد شما یکی است یعنی مسیح و جمیع شما برادرانید. و هیچکس را بر زمین، پدر خود مخوانید زیرا پدر شما یکی است که در آسمان است.» ( متّیٰ ۲۳:۸، ۹) در این موارد و همچنین در بسیاری موارد دیگر میتوان شباهتهای زیادی میان مسیحیان اولیه و شاهدان یَهُوَه مشاهده کرد.
آزار و شکنجه به دلیل موعظهٔ حقیقت
۶، ۷. با وجود پیام صلحآمیزی که مسیحیان موعظه میکردند چگونه با ایشان رفتار میشد؟
۶ مسیحیان اولیه با اینکه پیام صلحآمیز ملکوت را موعظه یوحنّا ۱۵:۲۰؛ ۱۷:۱۴) تاریخدانی به نام جان فان موشایم در مورد مسیحیان اولیه میگوید: «مردمانی بسیار بیآزارند که هرگز در ذهن خود آرزو یا فکری شریرانه خلاف مصالح دولت نمیپرورانند.» دکتر موشایم متذکر میشود: «آنچه رومیان را نسبت به مسیحیان تحریک میکرد، سادگی پرستش ایشان بود که هیچ شباهتی به آداب و رسوم ملل دیگر نداشت.» وی اضافه میکند: «نه از قربانی خبری بود، نه معبد، نه تمثال، نه مکانی برای دریافت وحی خدایان، و نه ترتیبات کاهنی؛ و همین کافی بود که مشتی نادان فکر کنند مذهب بدون این مراسم امکانپذیر نیست. لذا آنان را به دیده مشرک نگاه میکردند و بنا به قوانین روم مشرکان طاعون جامعه محسوب میشدند.»
میکردند، مانند عیسی مورد آزار و شکنجه قرار میگرفتند. (۷ روحانیان، صنعتگران، و اصولاً کسانی که از راه بتپرستی امرار معاش میکردند مردم را بر ضد مسیحیان که تن به این رسوم نمیدادند تحریک میکردند. ( اَعمال ۱۹:۲۳-۴۰؛ ۱قُرِنتیان ۱۰:۱۴) تِرتولیانوس مینویسد: «آنان مسیحیان را عامل تمام مصیبتهای مملکت و بدبختیهای مردم میدانستند. اگر رود تیبر طغیان میکرد و از دیوارهای شهر سرازیر میشد، اگر آب رود نیل به مزارع نمیرسید، اگر آسمان یا زمین از جنبش میافتاد، اگر قحطی میشد، اگر مصیبتی نازل میشد همه یکصدا میگفتند: ‹مسیحیان را طعمهٔ شیران کنید!› » مسیحیان با وجود چنین پیامد وحشتناکی تن به بتپرستی نمیدادند. — ۱یوحنّا ۵:۲۱.
حقیقت در خصوص مراسم مذهبی
۸. چرا سالکان حقیقت کریسمس را جشن نمیگیرند؟
۸ کسانی که در طریق حقیقت سلوک مینمایند از مراسمی که بر شالودهٔ کلام خدا نیست پرهیز میکنند، چرا که ‹نور را با ظلمت هیچ شراکت نیست.› ( ۲قُرِنتیان ۶:۱۴-۱۸) برای نمونه، ایشان کریسمس را که در ۲۵ دسامبر برگزار میشود جشن نمیگیرند. در «دایرةالمعارف کتاب جهان» ( انگل.) آمده است: «کسی از تاریخ دقیق تولد مسیح باخبر نیست.» در «دایرةالمعارف آمریکانا» ( انگل. چاپ ۱۹۵۶) میخوانیم: «ساتورنالیا که جشنی رومی بود و در اواسط دسامبر برگزار میشد الگوی بسیاری از رسوم پر زرق و برق کریسمس گردید.» دانشنامهٔ «مَککْلینتاک و اسْترانگ» ( انگل.) چنین متذکر میشود: «برگزاری کریسمس نه فرمان خداست و نه بر شالودهٔ عهد جدید است.» همچنین در کتاب «زندگی روزمره در دوران عیسی» ( انگل.) آمده است: «در طول زمستان گوسفندان در سرپناه به سر میبردند، و همین موضوع به تنهایی ثابت میکند که تاریخ مرسوم برای کریسمس [تولد عیسی] به احتمال زیاد نمیتواند در زمستان باشد، چرا که بر طبق انجیل شبانان در صحرا بودند.» — لوقا ۲:۸-۱۱.
۹. چرا خادمان یَهُوَه در همهٔ اعصار از برگزاری ایستِر یا عید پاک پرهیز میکردند؟
۹ عید پاک یا ایستِر که ظاهراً به مناسبت رستاخیز مسیح برگزار میشود، به اظهار منابع معتبر ریشه در پرستش کاذب دارد. فرهنگ «وِسْتمینْستِر» ( انگل.) میگوید که ایستِر «در ابتدا جشن بهار بود و به یاد تیوتونیک الٰههٔ نور و بهار برگزار میشد و در میان
آنگلوساکسنها به ایستِر معروف بود.» «دایرةالمعارف بریتانیکا» ( انگل. چاپ یازدهم) متذکر میشود: «در عهد جدید هیچ اشارهای به برگزاری عید پاک نشده است.» ایستِر جزو اعیاد مسیحیان اولیه نبود و امروزه نیز شاهدان یَهُوَه آن را جشن نمیگیرند.۱۰. عیسی چه چیزی را پایهگزاری کرد، و امروزه چه کسانی آن را برگزار میکنند؟
۱۰ عیسی هرگز از پیروان خود نخواست که تولد و یا رستاخیزش را جشن بگیرند. او فقط یادبود مرگ قربانیگونهٔ خود را پایهگزاری کرد. ( رومیان ۵:۸) در واقع، این تنها مناسبتی است که به شاگردانش امر فرمود که یادبود آن را به جا آورند. ( لوقا ۲۲:۱۹، ۲۰) نام دیگر این رویداد سالانه شام سَرور است که امروزه نیز شاهدان یَهُوَه آن را برگزار میکنند. — ۱قُرِنتیان ۱۱:۲۰-۲۶.
حقیقت در تمام عالَم موعظه میشود
۱۱، ۱۲. سالکان طریق حقیقت چگونه از فعالیت موعظه حمایت کردهاند؟
۱۱ کسانی که با حقیقت آشنا میشوند سعادت بزرگی میدانند که از وقت، انرژی، و دارایی خود به منظور پیشبرد فعالیت موعظه استفاده کنند. ( مَرقُس ۱۳:۱۰) مخارج فعالیت موعظهٔ مسیحیان اولیه از طریق اعانات تأمین میشد. ( ۲قُرِنتیان ۸:۱۲؛ ۹:۷) تِرتولیانوس مینویسد: «ممکن است در گوشهای جعبهٔ اعانات مشاهده گردد، لیکن اعانات جنبهٔ ورودیه ندارد چرا که دین را معامله نمیپندارند. هر نفر ماهانه مبلغی ناچیز اعانه میکند. البته در صورت تمایل و توانایی مالی میتواند در هر موقعی مبلغی بپردازد. دادن اعانات به کسی تحمیل نمیشود بلکه کاملاً داوطلبانه است.» — «دفاعیهٔ تِرتولیانوس» ( انگل.) فصل ۳۹.
۱۲ امروزه نیز مخارج فعالیت جهانی شاهدان یَهُوَه به منظور موعظهٔ ملکوت از طریق اعانات تأمین میشود. علاوه بر شاهدان، افراد علاقهمند به پیام ملکوت نیز با قدردانی و خرسندی مبالغی برای تأمین مخارج موعظهٔ ملکوت اهدا میکنند. در این مورد نیز تشابه زیادی میان مسیحیان اولیه و شاهدان یَهُوَه وجود دارد.
حقیقت و رفتار
۱۳. شاهدان یَهُوَه در رفتار خود به کدام توصیهٔ پِطْرُس عمل میکنند؟
۱۳ مسیحیان اولیه مدتها مطابق توصیهٔ پِطْرُس در طریق حقیقت سلوک مینمودند. پِطْرُس بدیشان گفته بود: «سیرت خود را در میان امتها نیکو دارید تا در همان امری که شما را مثل بدکاران بد میگویند، از کارهای نیکوی شما که ببینند، در روز تفقد، خدا را تمجید نمایند.» ( ۱پِطْرُس ۲:۱۲) شاهدان یَهُوَه نیز همواره این توصیه را مد نظر دارند.
۱۴. نظر مسیحیان در خصوص تفریحات غیراخلاقی چیست؟
۱۴ حتی به دنبال وارد شدن ارتداد به مسیحیت، مدعیان دین مسیحی همواره از اَعمال غیراخلاقی پرهیز میکردند. ویلیام کیلین استاد تاریخ کلیسایی مینویسد: «طی قرن دوم و سوم در تمام شهرهای بزرگ تماشاخانهها جاذبهٔ بسیار داشتند، و با وجود بیبندوباری و فساد بسیاری از بازیگران، مردم آن عصر برای ارضای امیال فاسد خود به تماشای نمایشات ایشان میرفتند. . . . لیکن مسیحیان واقعی جملگی از هنر تئاتر آن زمان منزجر بودند. . . . آنان از سخنان رکیک این نمایشات مشمئز میشدند و اشارات مستمر به خدایان و الٰهههای مشرکان را توهین به اعتقادات مذهبی خود قلمداد میکردند.» («کلیسای باستان» ( انگل.) صفحههای ۳۱۸-۳۱۹) امروزه نیز پیروان واقعی عیسی از تفریحات مبتذل و غیراخلاقی پرهیز میکنند. — اَفَسُسیان ۵:۳-۵.
حقیقت و موضوع قدرتهای برتر
۱۵، ۱۶. «قدرتهای برتر» چه کسانی هستند، و سالکان طریق حقیقت چه نظری نسبت به ایشان دارند؟
۱۵ مسیحیان اولیه با وجود رفتار نمونهشان اغلب مورد بیعدالتیهای امپراتوران روم قرار میگرفتند. تاریخدانی به نام جورج هاردی اظهار میدارد که امپراتوران روم مسیحیان را «مشتی متعصب حقیر» بر میشمردند. نامههایی که میان پِلینی کِهین فرماندار بَطِینیا و ترایانوس امپراتور رد و بدل میشد مؤید بیاطلاعی طبقهٔ حاکم نسبت به مسیحیت بود. مسیحیان چه نظری نسبت به دولت داشتند؟
۱۶ شاهدان یَهُوَه همچون پیروان اولیهٔ عیسی به طور نسبی مطیع «قدرتهای برتر» میباشند. ( رومیان ۱۳:۱-۷) البته هنگامی که احکام بشری با ارادهٔ الٰهی مغایرت پیدا کند ‹خدا را بیشتر از انسان اطاعت مینمایند.› ( اَعمال ۵:۲۹) در کتاب «پس از مسیح — پیروزی مسیحیت» ( انگل.) آمده است: «مسیحیان در پرستش امپراتور شرکت نمیجستند لیکن آشوبگر هم نبودند. همچنین دین آنان در نظر مشرکان عجیب و گاهی حتی توهینآمیز مینمود، لیکن تهدیدی برای امپراتوری به حساب نمیآمد.»
۱۷. الف) مسیحیان اولیه حامی چه حکومتی بودند؟ ب) پیروان واقعی مسیح چگونه مطابق سخنان اِشَعْیا ۲:۴ رفتار میکنند؟
۱۷ درست همانطور که پَطرِیارْخهایی همچون ابراهیم، اِسحاق، و یعقوب با اَعمال خود نشان دادند که به ‹شهری که سازندهٔ آن خداست› ایمان دارند، مسیحیان اولیه نیز حامیان ملکوت خدا بودند. ( عبرانیان ۱۱:۸-۱۰) شاگردان عیسی همچون سَرور خود ‹از جهان نبودند.› ( یوحنّا ۱۷:۱۴-۱۶) ایشان ‹شمشیرهای خود را برای گاوآهن شکسته بودند،› و در جنگها و کشمکشها میان انسانها شرکت نمیکردند. ( اِشَعْیا ۲:۴) یکی از خطیبان تاریخ کلیسا به نام جِفری نوتال در مورد همتای آن مسیحیان چنین اظهار نظر میکند: «شاید اذعان این موضوع کمی برای ما دشوار باشد لیکن دیدگاه مسیحیان اولیه نسبت به جنگ شباهت زیادی به گروهی دارد که امروزه خود را شاهدان یَهُوَه نام گذاشتهاند.»
۱۸. چرا دولتها نباید از شاهدان یَهُوَه ترس داشته باشند؟
۱۸ مسیحیان اولیه که با حفظ موضع بیطرفانهٔ خویش مطیع «قدرتهای برتر» بودند برای هیچ یک از نهادهای سیاسی خطری به شمار نمیرفتند. این موضوع در مورد شاهدان یَهُوَه نیز کاملاً مصداق دارد. مقالهنویسی در یکی از روزنامههای آمریکای شمالی چنین مینویسد: «فرد باید واقعاً متعصب و بدگمان باشد که شاهدان یَهُوَه را خطری برای رژیمهای سیاسی محسوب کند. ایشان به معنی واقعی کلمه، گروه مذهبیای غیراخلالگر و صلحجو میباشند.» دولتمردان و اولیای امور که با شاهدان یَهُوَه آشنایی دارند میدانند که ایشان خطری محسوب نمیشوند.
۱۹. مسیحیان اولیه چه نظری نسبت به پرداخت مالیات داشتند، در مورد شاهدان یَهُوَه چه میتوان گفت؟
مَرقُس ۱۲:۱۷) امروزه نیز شاهدان یَهُوَه مطابق توصیهٔ عیسی عمل میکنند. شماری از اولیای امور شاهدان را به دلیل صداقت و پرداخت مالیاتهایشان مورد تحسین قرار دادهاند. — عبرانیان ۱۳:۱۸.
۱۹ نمونهٔ خوب اطاعت شاهدان یَهُوَه از «قدرتهای برتر» در زمینه پرداخت مالیات است. یوستینوس شهید در نامهای به آنتونیوس پیوس امپراتور ( ۱۳۸-۱۶۱ د.م.) اشاره میکند که «مسیحیان آسانتر از مردمان دیگر مالیاتهای خود را پرداخت میکنند.» ( اولین دفاعیهٔ یوستین فصل ۱۷) ( انگل.) همچنین تِرتولیانوس به والی رومی متذکر شد که مأموران اخذ مالیات به دلیل وظیفهشناسی مسیحیان در پرداخت مالیاتهایشان «دِین بزرگی به آنان دارند.» ( دفاعیهٔ تِرتولیانوس فصل ۴۲) ( انگل.) پکسرومانا که آرامش رومی معنا میدهد و متضمن نظم و قانون، جادههای مناسب، و دریانوردی نسبتاً امن میگردید برای مسیحیان بسیار مفید بود. مسیحیان برای ادای دِین خود به جامعه این سخنان عیسی را آویزهٔ گوش داشتند: «آنچه از قیصر است، به قیصر ردّ کنید و آنچه از خداست، به خدا.» (حقیقت عامل اتحاد
۲۰، ۲۱. در مورد رابطهٔ برادرانه و صلحدوستانهٔ مسیحیان اولیه چه گفته شده است؟ در مورد شاهدان یَهُوَه چه میتوان گفت؟
۲۰ سلوک نمودن در طریق حقیقت، صلح و برادری میان مسیحیان اولیه به وجود آورد؛ صلح و برادریای که میان شاهدان یَهُوَه نیز وجود دارد. ( اَعمال ۱۰:۳۴، ۳۵) در روزنامهٔ «مسکو تایمز» ( انگل.) نامهای بدین شرح به چاپ رسید: «شاهدان یَهُوَه را به عنوان افرادی خوشخو، مهربان، و آرام میشناسیم که خیلی راحت میتوان با ایشان کنار آمد. هرگز به دیگران چیزی را تحمیل نمیکنند و همواره در پی صلح و آشتی با همنوعان خود میباشند. . . . در میان آنان کسی یافت نمیشود که رشوه بگیرد، یا به الکل یا مواد مخدر معتاد باشد، دلیل آن هم روشن است: ایشان تلاش میکنند در اَعمال و گفتار خود کاملاً مطیع راهنماییهای کتاب مقدّس باشند. اگر تمام مردم جهان لااقل سعی میکردند آنطور که شاهدان یَهُوَه از کتاب مقدّس پیروی میکنند رفتار کنند، این دنیای شریر چهرهٔ بسیار متفاوتی پیدا میکرد.»
۲۱ «دایرةالمعارف مسیحیت نخستین» ( انگل.) متذکر میشود: «کلیسای اولیه خود را انسانیتی نوین معرفی نمود، هیئتی متشکل از یهودیان و غیریهودیان سابقاً متخاصم که در صلح و صفا با یکدیگر به سر میبردند.» شاهدان یَهُوَه مردمانی صلحدوست میباشند و در تمام جهان رابطهای برادرانه میان ایشان برقرار است. ( اَفَسُسیان ۲:۱۱-۱۸؛ ۱پِطْرُس ۵:۹؛ ۲پِطْرُس ۳:۱۳) رئیس امنیت محل نمایشگاههای پرتوریا در آفریقای جنوبی از دیدن صلح و صفا میان شاهدانی از نژادهای مختلف که به عنوان شرکتکنندگان کنگرهٔ در آنجا حضور به هم رسانده بودند گفت: «همهٔ آنان در رفتار و صحبتهایشان با یکدیگر مؤدباند. رفتار آنان در این چند روز واقعاً گواه معیارهای والای اعضای این انجمن است. همه مثل اعضای یک خانواده با هم رفتار میکنند.»
پاداش تعلیم حقیقت
۲۲. آشکار ساختن حقیقت به دست مسیحیان چه نتیجهای حاصل کرده است؟
۲۲ پولُس و مسیحیان دیگر با رفتار و موعظههایشان حقیقت و «راستی» را برای دیگران آشکار میساختند. ( ۲قُرِنتیان ۴:۲) آیا شاهدان یَهُوَه مانند مسیحیان اولیه حقیقت را به ملتهای جهان تعلیم نمیدهند؟ در سطح جهان شمار روزافزونی از انسانها پرستش حقیقی را با آغوش باز پذیرفته، به «کوه خداوند» میروند. ( اِشَعْیا ۲:۲، ۳) هر ساله هزاران نفر به نشان وقف خود تعمید میگیرند و بر شمار جماعات میافزایند.
۲۳. در مورد کسانی که حقیقت را به جهانیان آموزش میدهند چه نظری داری؟
۲۳ شاهدان یَهُوَه با پیشینههای فرهنگی متفاوت در پرستش حقیقی با هم متحد میباشند. محبت ایشان تأییدی بر این است که شاگرد عیسی هستند. ( یوحنّا ۱۳:۳۵) براستی که میتوان ‹خدا را در میان آنان› مشاهده کرد! ( ۱قُرِنتیان ۱۴:۲۵) آیا حامی و پشتیبان کسانی هستیم که حقیقت را به جهانیان آموزش میدهند؟ پس قدر ارزش والای حقیقت را بدانیم و خرسند باشیم که میتوانیم تا ابد در طریق حقیقت سلوک نماییم.
چه پاسخ میدهی؟
• در طریق پرستش چه شباهتی میان مسیحیان اولیه و شاهدان یَهُوَه وجود دارد؟
• تنها رسم مذهبیای که سالکان طریق حقیقت به جا میآورند کدام است؟
• «قدرتهای برتر» چه کسانی هستند، و مسیحیان چه دیدگاهی نسبت به ایشان دارند؟
• چرا میتوان گفت که حقیقت عامل اتحاد است؟
[سؤالات مقالهٔ مطالعهای]
[تصویر در صفحهٔ ۱۸]
جلسات مسیحی همواره موهبتی بزرگ برای سالکان طریق حقیقت بوده است
[تصاویر در صفحهٔ ۱۹]
عیسی به پیروان خود فرمود که یادبود مرگ قربانیگونهٔ او را برگزار کنند
[تصویر در صفحهٔ ۲۰]
شاهدان یَهُوَه همچون مسیحیان اولیه به «قدرتهای برتر» احترام میگذارند