«به قیمتی خریده شدید»
«به قیمتی خریده شدید»
‹به قیمتی خریده شدید، پس خدا را . . . تمجید نمایید.› — ۱قُرِنتیان ۶:۲۰.
۱، ۲. الف) در شریعت موسی با بردگان اسرائیلی چگونه رفتار می‌شد؟ ب) غلامی که آقایش را دوست داشت چه راهی را می‌توانست انتخاب کند؟
در فرهنگ مصوّر هولمن از کتاب مقدّس آمده است: «بردگی در تمدن‌های گذشته بسیار متداول و مورد قبول مردم آن زمان بود. اقتصاد ممالکی مانند مصر، یونان و روم با نیروی بردگی می‌چرخید. در قرن اوّل مسیحیت، در ایتالیا از هر سه نفر یک نفر و در نقاط دیگر جهان از هر پنج نفر یک نفر، برده بود.»
۲ بردگی در اسرائیل باستان نیز وجود داشت اما شریعت موسی از حقوق بردگان اسرائیلی محافظت می‌کرد. مثلاً در شریعت تأکید شده بود که یک بردهٔ عبری باید فقط برای شش سال غلامی کند و در سال هفتم «آزاد بیرون رود.» شریعت به قدری نسبت به بردگان دلسوز و رحیم بود که تأکید می‌کرد: «لیکن هر گاه آن غلام بگوید که هرآینه آقایم و زن و فرزندان خود را دوست می‌دارم و نمی‌خواهم که آزاد بیرون روم، آنگاه آقایش او را به حضور خدا بیاورد، و او را نزدیک در یا قایمهٔ در برساند، و آقایش گوش او را با درفشی سوراخ کند، و او وی را همیشه بندگی نماید.» — خروج ۲۱:۲-۶؛ لاویان ۲۵:۴۲، ۴۳؛ تثنیه ۱۵:۱۲-۱۸.
۳. الف) مسیحیان قرن اوّل مایل به چه نوع بردگی بودند؟ ب) چه انگیزه‌ای سبب می‌شود تا ما خدا را خدمت کنیم؟
۳ تدبیر شریعت برای بردگانی که می‌خواستند به طور اختیاری غلامِ آقای خود باقی بمانند تصویری بود از نوع غلامی و بندگی مسیحیان حقیقی. برای مثال، پولُس، یعقوب، پِطْرُس و یهودا در کتاب مقدّس خود را به عنوان غلام خدا و مسیح معرفی می‌کنند. ( تیطُس ۱:۱؛ یعقوب ۱:۱؛ ۲پِطْرُس ۱:۱؛ یهودا ۱) پولُس به مسیحیان تَسّالونیکی یادآوری کرده گفت: ‹از بت‌ها به سوی خدا بازگشت کنید و خدای حی حقیقی را بندگی نمایید.› ( ۱تَسّالونیکیان ۱:۹) چه انگیزه‌ای باعث شد تا آن مسیحیان مایل به بردگی و غلامی خدا باشند؟ و چه عاملی سبب می‌شد که یک غلام اسرائیلی از آزادی خود صرف‌نظر کند؟ انگیزهٔ آنان چیزی بجز محبت نسبت به آقایشان نبود. بلی، بندگی مسیحی نیز بر مبنای محبت است. محبت ما مسیحیان به خدای حقیقی و حی که بعد از شناختن او صورت می‌گیرد انگیزهٔ خدمت ما «به تمامی دل و به تمامی جان» به او است. ( تثنیه ۱۰:۱۲، ۱۳) اما غلام و بردهٔ خدا و عیسی شدن چه چیزی را در بر می‌گیرد؟ و تأثیر این امر بر زندگی روزمرهٔ ما چگونه است؟
‹هر کاری را برای جلال خدا بکنید›
۴. ما، چگونه بنده و غلام خدا و مسیح محسوب می‌شویم؟
۴ واژهٔ غلام بدین معناست: «فردی که قانوناً به انسانی دیگر تعلّق داشته، بی‌چون و چرا به خواسته‌های وی عمل کند.» ما نیز بعد از وقف و تعمید خود قانوناً به یَهُوَه تعلّق می‌گیریم. در این مورد پولُس رسول توضیح داده، گفت: ‹از آن خود نیستید، زیرا که به قیمتی خریده شدید.› ( ۱قُرِنتیان ۶:۱۹، ۲۰) آن قیمت، فدیهٔ قربانی عیسی مسیح می‌باشد. و ما چه از مسیحیان مسح‌شده و چه از یاران آن‌ها که امید زندگی بر روی زمین را دارند باشیم، یَهُوَه غلامی و بندگی ما را فقط بر اساس آن قیمت می‌پذیرد. ( اَفَسُسیان ۱:۷؛ ۲:۱۳؛ مکاشفه ۵:۹) بنابراین، از زمانی که تعمید گرفتیم به یَهُوَه تعلّق داریم. ( رومیان ۱۴:۸) از آنجایی که به خون گرانبهای عیسی خریده شده‌ایم، بنده و غلام او محسوب می‌شویم و باید به احکام او عمل کنیم. — ۱پِطْرُس ۱:۱۸، ۱۹.
۵. به عنوان بندهٔ یَهُوَه، اساساً چه وظیفه‌ای بر عهدهٔ ماست و چگونه باید آن را انجام دهیم؟
۵ غلام یا بنده باید از آقای خود اطاعت و فرمانبرداری کند. ما به میل و رغبت خود بندگی آقایمان را پذیرفته‌ایم چون به او محبت می‌ورزیم. در اوّل یوحنّا ۵:۳، می‌خوانیم: «همین است محبت خدا که احکام او را نگاه داریم و احکام او گران نیست.» پس اطاعت از خدا باید در همهٔ اَعمال ما مشهود باشد که دال بر محبت و تسلیم به اوست. پولُس می‌گوید: «پس خواه بخورید، خواه بنوشید، خواه هر چه کنید، همه را برای جلال خدا بکنید.» ( ۱قُرِنتیان ۱۰:۳۱) بنابراین در طی روز به هر کاری که دست می‌زنیم هرچند کوچک، باید حاکی از بندگی به یَهُوَه باشد. — رومیان ۱۲:۱۱.
۶. غلام و بندهٔ خدا بودن چه تأثیری بر اخذ تصمیمات ما می‌گذارد؟ با مثال توضیح دهید.
۶ هنگام تصمیم‌گیری باید خواسته‌های آقایمان، یَهُوَه را در نظر بگیریم. ( مَلاکی ۱:۶) وقتی با تصمیمی دشوار روبرو می‌شویم اطاعت ما به خدا در بوتهٔ آزمایش قرار می‌گیرد. آیا به توصیه‌های او عمل می‌کنیم، یا گرایش‌های دلِ «فریبنده» و «مریض» خود را در نظر می‌گیریم؟ ( اِرْمیا ۱۷:۹) مِلیسا، یک خواهر مجرّد مسیحی، هنوز مدت کوتاهی از تعمیدش نگذشته بود که مورد توجه مرد جوانی قرار گرفت. آن مرد به نظر می‌رسید جوان خوبی باشد و گذشته از این، در حال مطالعهٔ کتاب مقدّس با شاهدان یَهُوَه بود. اما، یک پیر مسیحی به مِلیسا گفت که یک مسیحی عاقل و عاقبت‌اندیش هنگام تصمیم‌گیری برای ازدواج از فرمان یَهُوَه اطاعت می‌کند که می‌گوید فقط «در خداوند» یعنی با یک فرد مسیحی ازدواج نمایید. ( ۱قُرِنتیان ۷:۳۹؛ ۲قُرِنتیان ۶:۱۴) مِلیسا گفت: «برای من عمل کردن به این پند بسیار دشوار بود. اما چون خود را به یَهُوَه وقف کرده بودم تصمیم گرفتم به خواستهٔ او عمل کنم. و چقدر از این بابت خوشحالم، چون اندکی بعد آن مرد مطالعهٔ خود را با شاهدان یَهُوَه قطع کرد و اگر با او ازدواج کرده بودم حالا همسر مردی بی‌ایمان بودم.»
۷، ۸. الف) چرا نباید بیش از حد در پی رضامندی انسان باشیم؟ ب) با مثال توضیح دهید که چگونه می‌توان بر ترس از انسان غلبه کرد؟
۷ ما بنده و غلام خدا هستیم بنابراین نباید بردهٔ انسان شویم. ( ۱قُرِنتیان ۷:۲۳) ما انسان‌ها دوست داریم مورد پذیرش و رضامندی دیگران قرار گیریم. اما باید در نظر داشته باشیم که مسیحیان از معیارهایی پیروی می‌کنند که کاملاً با معیارهای مردم دنیا در تضاد می‌باشد. پولُس رسول می‌پرسد: ‹آیا رضامندی مردم را می‌طلبم› و سپس چنین نتیجه‌گیری می‌کند: «اگر تا به حال رضامندی مردم را می‌خواستم، غلام مسیح نمی‌بودم.» ( غَلاطیان ۱:۱۰) پس نباید صرفاً برای جلب رضایت مردم تسلیم خواسته‌های آنان شویم. اما، اگر آن‌ها ما را از این بابت تحت فشار قرار دهند، چه باید بکنیم؟
۸ به سرگذشت اِلِینا که یک خواهر مسیحی جوان در اسپانیا است توجه کنید. او چند همکلاسی داشت که خون اهدا می‌کردند. آن‌ها می‌دانستند که اِلِینا به عنوان یک شاهد یَهُوَه نه خون اهدا می‌کند و نه آن را می‌پذیرد. اِلِینا، تصمیم گرفت در کلاس راجع به عقاید خود یک سخنرانی بدهد. او می‌گوید: «راستش را بگویم، اوّل خیلی نگران و دلواپس بودم. اما سخنرانی خود را به خوبی از قبل آماده کردم و خود من نیز از نتیجهٔ آن متعجب شدم چون باعث شد بسیاری از همکلاسی‌هایم به عقاید من احترام بگذارند و معلّم من نیز کارم را تحسین کند. از همه مهم‌تر، به علّت دفاع از نام یَهُوَه و اینکه توانسته بودم اعتقاداتم را از روی کتاب مقدّس به سادگی توضیح دهم، احساس رضایت می‌کردم.» ( پیدایش ۹:۳، ۴؛ اَعمال ۱۵:۲۸، ۲۹) ما به عنوان غلام خدا و مسیح با دیگران تفاوت داریم. اما اگر به طرز محترمانه و یا مؤدبانه از اعتقادات خود دفاع کنیم بدون شک در بسیاری از موارد احترام مردم را به دست خواهیم آورد. — ۱پِطْرُس ۳:۱۵.
۹. از فرشته‌ای که بر یوحنّای رسول ظاهر شد چه می‌آموزیم؟
۹ اگر به یاد داشته باشیم که بنده و غلام یَهُوَه هستیم هیچ گاه مغرور نخواهیم شد. یک بار یوحنّای رسول آنچنان تحت تأثیر رؤیایی باشکوه از اورشلیم سماوی قرار گرفت که زانو زد تا فرشتهٔ حامل آن رؤیا از طرف خدا را پرستش کند. فرشته به او گفت: «زنهار نکنی، زیرا که همخدمت با تو هستم و با انبیا یعنی برادرانت و با آنانی که کلام این کتاب را نگاه دارند. خدا را سجده کن.» ( مکاشفه ۲۲:۸، ۹) آن فرشته سرمشق خوبی برای تمام بندگان و غلامان خدا به جای گذاشت. بعضی از مسیحیان ممکن است مسئولیت ویژه‌ای در جماعت بر عهده داشته باشند. اما عیسی گفت: «هر که در میان شما می‌خواهد بزرگ گردد، خادم شما باشد. و هر که می‌خواهد در میان شما مقدّم بُوَد، غلام شما باشد.» ( متّیٰ ۲۰:۲۶، ۲۷) ما همه پیروان عیسی و غلامان می‌باشیم.
«آنچه بر ما واجب بود به جا آوردیم»
۱۰. از روی کتاب مقدّس نشان دهید که برای خادمان وفادار خدا همیشه انجام خواسته‌های او آسان نبوده است.
۱۰ انجام خواسته‌های خدا برای انسان‌های ناکامل همیشه آسان نیست. هنگامی که یَهُوَه از موسی خواست تا بنی‌اسرائیل را از مصر بیرون آورد موسی از خود رغبت نشان نداد. ( خروج ۳:۱۰، ۱۱؛ ۴:۱، ۱۰) یُونُس مأموریت یافت پیام داوری را به گوش مردم نِینَوا برساند اما «برخاست تا از حضور خداوند به تَرْشیش فرار کند.» ( یُونُس ۱:۲، ۳) باروک منشی اِرْمیا، از دلسردی و خستگی شکایت سر داد. ( اِرْمیا ۴۵:۲، ۳) اگر خواسته‌ها و آرزوهای ما با خواسته‌های خدا مغایرت داشته باشد، چه باید بکنیم؟ پاسخ را در یکی از تشبیهات عیسی می‌توان یافت.
۱۱، ۱۲. الف) تشبیهی را که عیسی در لوقا ۱۷:۷-۱۰به زبان آورد به اختصار بیان کنید. ب) ما از این تشبیه چه درسی می‌آموزیم؟
۱۱ عیسی از غلامی صحبت می‌کند که گلّهٔ آقای خود را تمام روز به چراگاه برده است. هنگامی که آن غلام بعد از یک روز کار طاقت‌فرسا به منزل مراجعت می‌کند، اربابش از او دعوت نمی‌کند تا در کنار او نشسته، از یک شام لذیذ لذّت ببرد. در عوض می‌گوید: «چیزی درست کن تا شام بخورم و کمر خود را بسته مرا خدمت کن تا بخورم و بنوشم و بعد از آن تو بخور و بیاشام.» آن غلام بعد از خدمت به آقای خود می‌تواند بخورد و بیاشامد. عیسی از تشبیه خود چنین نتیجه‌گیری می‌کند: «همچنین شما نیز چون به هر چیزی که مأمور شده‌اید عمل کردید، گویید که غلامان بی‌منفعت هستیم زیرا که آنچه بر ما واجب بود به جا آوردیم.» — لوقا ۱۷:۷-۱۰.
۱۲ منظور عیسی این نبود که یَهُوَه برای خدمتی که به او می‌کنیم ارزش قائل نیست. کتاب مقدّس به روشنی می‌گوید: «خدا بی‌انصاف نیست که عمل شما و آن محبت را که به اسم او . . . ظاهر کرده‌اید، فراموش کند.» ( عبرانیان ۶:۱۰) بی‌تردید از تشبیه عیسی چنین درس می‌گیریم که یک غلام نباید در پی خوشنودی و راحتی خود باشد. ما نیز برتری خواسته‌های یَهُوَه بر خواسته‌های خود را هنگامی پذیرفتیم که خود را وقف او کرده و بندگی و غلامی‌اش را با تمام وجود قبول کردیم. بدین صورت به خواسته‌های خدا نسبت به خواسته‌های خود ارجحیت دادیم.
۱۳، ۱۴. الف) در چه شرایطی می‌باید بر تمایلات خود غلبه کنیم؟ ب) چرا باید خواست خدا را انجام دهیم؟
۱۳ مطالعهٔ دائم کتاب مقدّس و نشریات «غلام امین و دانا» مستلزم پشتکار و تلاش فراوان است. ( متّیٰ ۲۴:۴۵) بخصوص اگر به خواندن عادت نداشته باشیم و یا نشریاتی را که مطالعه می‌کنیم مطالب عمیقی در مورد خدا را توضیح دهد. ( ۱قُرِنتیان ۲:۱۰) ما باید زمانی را به مطالعهٔ کتاب مقدّس و نشریات مسیحی اختصاص دهیم. باید خود را عادت دهیم تا نشسته و بدون عجله نشریاتمان را مطالعه کنیم. انجام این کار به طور منظم اشتیاق ما را به کسب «غذای قوی که از آنِ بالغان است» زیادتر می‌کند. — عبرانیان ۵:۱۴.
۱۴ بعد از یک روز کار طاقت‌فرسا، شاید شرکت در جلسات مسیحی کار آسانی نباشد. موعظه به اشخاصی که نمی‌شناسیم نیز گاهی بسیار دشوار است. پولُس نیز تشخیص داد که بعضی اوقات باید برخلاف خواستهٔ خود بشارت را اعلام کنیم. ( ۱قُرِنتیان ۹:۱۷) بلی، ما همهٔ این کارها را انجام می‌دهیم تا خواست یَهُوَه آقایمان که به او محبت داریم انجام گیرد. آیا همیشه بعد از اینکه همّت و پشتکار به خرج داده مطالعه کرده، به جلسات رفته و موعظه کرده‌ایم، احساس رضایت و شعف نمی‌کنیم؟ — مزمور ۱:۱، ۲؛ ۱۲۲:۱؛ ۱۴۵:۱۰-۱۳.
‹به پشت سر نظر نکنید›
۱۵. عیسی چه سرمشقی در اطاعت از خدا، از خود به جای گذاشت؟
۱۵ عیسی مسیح، اطاعت از یَهُوَه پدر آسمانی خود را به عالی‌ترین شکل نشان داد. او به شاگردان خود گفت: «از آسمان نزول کردم نه تا به ارادهٔ خود عمل کنم، بلکه به ارادهٔ فرستندهٔ خود.» ( یوحنّا ۶:۳۸) هنگامی که عیسی در باغ جتسیمانی اندوهگین و مضطرب بود دعا کرده، گفت: «ای پدر من، اگر ممکن باشد این پیاله از من بگذرد؛ لیکن نه به خواهش من، بلکه به ارادهٔ تو.» — متّیٰ ۲۶:۳۹.
۱۶، ۱۷. الف) چگونه باید به چیزهایی که پشت سر گذاشته‌ایم بنگریم؟ ب) پولُس چه چیزهایی را در مقایسه با پاداش روحانی و غلامی خدا بی‌ارزش می‌دانست؟
۱۶ عیسی مسیح از ما می‌خواهد تا به عهد خود که بندگی و غلامی یَهُوَه است، پای‌بند و وفادار بمانیم. او گفت: «کسی که دست را به شخم زدن دراز کرده از پشت سر نظر کند، شایستهٔ ملکوت خدا نمی‌باشد.» ( لوقا ۹:۶۲) اگر غلامی یَهُوَه را پذیرفته‌ایم، به هیچ وجه نباید افسوس گذشته را بخوریم. در عوض، باید برای موهبتی که از غلامی یَهُوَه نصیبمان شده ارزش بسیار زیادی قائل شویم. پولُس به فیلِپّیان نوشت: «همه چیز را نیز به سبب فضیلت معرفت خداوند خود مسیح عیسی زیان می‌دانم که به خاطر او همه چیز را زیان کردم و فضله شمردم تا مسیح را دریابم.» — فیلِپّیان ۳:۸.
۱۷ چه چیزهایی را پولُس در مقایسه با پاداش روحانی و غلامی خدا کاملاً بی‌ارزش می‌دانست؟ برای او راحتی و آسایش در این دنیا و احتمال برگزیده شدن به عنوان رهبر یهودیان بی‌اهمیت بود. اگر پولُس در دین یهود باقی می‌ماند ممکن بود به مقام شمعون، پسر غمالائیل برسد زیرا که در محضر غمالائیل تربیت شده بود. ( اَعمال ۲۲:۳؛ غَلاطیان ۱:۱۴) شمعون رهبر فریسیان شد و در این مقام نقش عمده‌ای را ایفا کرد. او گرچه کاملاً با شورش یهودیان در سال‌های ۶۶ تا ۷۰ د.م. موافق نبود، لیکن در آن درگیری‌ها شرکت نموده عاقبت به دست یهودیان شورشی و یا سربازان رومی کشته شد.
۱۸. با یک مثال پاداش خدمت به یَهُوَه را نشان دهید.
۱۸ بسیاری از شاهدان یَهُوَه الگوی پولُس را سرمشق قرار داده‌اند. جین می‌گوید: «چند سال بعد از پایان تحصیلاتم برای یک وکیل دادگستری سرشناس در لندن، به عنوان منشی اجرایی شروع به کار کردم. از شغل خود و حقوق خوبی که دریافت می‌کردم بسیار راضی بودم اما در ضمیر و دل خود می‌دانستم که می‌توانم بیشتر به یَهُوَه خدمت کنم. به این دلیل از شغل خود استعفا داده، شروع به پیشگامی کردم. بسیار خوشحالم که حدود ۲۰ سال پیش این تصمیم را گرفتم. خدمت تمام‌وقت زندگی‌ام را بسیار غنی کرده و لذّتی که از آن می‌برم به هیچ وجه قابل مقایسه با شغلی که داشتم نیست. هیچ چیز رضایت‌بخش‌تر از دیدن تغییراتی که مردم با آموختن کلام یَهُوَه در زندگی خود ایجاد می‌کنند، نیست. شعف و لذّتی که از تعلیم دادن کلام خدا در ما ایجاد می‌شود غیر قابل توصیف است. چیزی را که ما به یَهُوَه می‌دهیم به هیچ وجه با چیزهایی که او به ما می‌دهد قابل مقایسه نیست.
۱۹. هدف ما باید چه باشد، و چرا؟
۱۹ ممکن است با گذشت زمان شرایط زندگی ما تغییر کند. اما در عهدی که با خدا بسته و خود را به او وقف کرده‌ایم به هیچ وجه تغییری ایجاد نخواهد شد. ما به عنوان بنده و غلام یَهُوَه باقی خواهیم ماند. اما اینکه چگونه از وقت، توانایی، استعدادها و دیگر سرمایه‌های خود در خدمت به یَهُوَه استفاده کنیم، تصمیمی است که یَهُوَه به عهدهٔ ما گذاشته است. بنابراین تصمیماتی را که در این مورد اتخاذ می‌کنیم نشان‌دهندهٔ محبتی است که به خدا داریم. همچنین، با تصمیمات خود نشان می‌دهیم که تا چه حد مایل به ازخودگذشتگی در این راه هستیم. ( متّیٰ ۶:۳۳) ما باید سعی کنیم با توجه به شرایط زندگی خود تا جایی که برایمان مقدور است به یَهُوَه خدمت کنیم. پولُس نوشت: «زیرا اگر اشتیاق باشد، هدیهٔ شخص مقبول می‌افتد، البته بر حسب آنچه کسی دارد، نه آنچه ندارد.» — ۲قُرِنتیان ۸:۱۲، ترجمهٔ هزارهٔ نو.
‹ثمرهٔ خود را می‌آورید›
۲۰، ۲۱. الف) ثمره‌ای که بندگی و غلامی خدا به وجود می‌آورد چیست؟ ب) کسانی که سعی خود را در خدمت به یَهُوَه می‌کنند چه پاداشی می‌یابند؟
۲۰ بندگی و غلامی خدا سخت و طاقت‌فرسا نیست. بلکه برعکس، ما را از زیر یوغی طاقت‌فرسا که شادمانی ما را می‌رباید آزاد می‌کند. پولُس رسول نوشت: «الحال چونکه از گناه آزاد شده و غلامان خدا گشته‌اید، ثمر خود را برای قدّوسیت می‌آورید که عاقبتِ آن، حیات جاودانی است.» ( رومیان ۶:۲۲) ثمرهٔ بندگی و غلامی خدا تقدّس و پاکیزگی اخلاقی می‌باشد که سرانجام ما را به سوی زندگی جاوید رهنمون می‌سازد.
۲۱ یَهُوَه نسبت به بندگان و غلامان خود بسیار سخاوتمند است. هنگامی که در راه خدمت به او سعی خود را می‌کنیم او ‹روزنه‌های آسمان را برای ما خواهد گشود و چنان برکتی بر ما خواهد ریخت که گنجایش آن را نخواهیم داشت.› ( مَلاکی ۳:۱۰) از اینکه تا ابد به عنوان بنده و غلام، یَهُوَه را خدمت می‌کنیم چه شعف و شادمانی‌ای نصیب ما خواهد شد!
آیا به خاطر می‌آورید؟
• چرا بنده و غلام خدا می‌شویم؟
• چگونه نشان می‌دهیم که تسلیم اوامر خدا شده‌ایم؟
• چرا باید آماده باشیم تا خواستهٔ یَهُوَه را در صدر خواسته‌های خود قرار دهیم؟
• چرا به چیزهایی که پشت سر گذاشته‌ایم نباید نگاه کنیم؟
[سؤالات مقالهٔ مطالعه‌ای]
[تصویر در صفحهٔ ۱۴]
در اسرائیل تسهیلاتی برای فردی که می‌خواست غلام آقای خود باقی بماند فراهم شده بود. این موضوع تصویری است از بندگی و غلامی مسیحیان به یَهُوَه
[تصویر در صفحهٔ ۱۵]
هنگامی که تعمید می‌گیریم بنده و غلام خدا می‌شویم
[تصاویر در صفحهٔ ۱۵]
مسیحیان، خواستهٔ خدا را در صدر زندگی خود قرار می‌دهند
[تصویر در صفحهٔ ۱۶]
موسی به مأموریتش رغبت نشان نداد