عید کریسمس هدف از جشن گرفتن آن چیست؟
عید کریسمس هدف از جشن گرفتن آن چیست؟
ایّام عید کریسمس برای میلیون‌ها نفر اوقاتی خجسته است که شوق و ذوق دیدن با دوستان و خویشان را در دل‌هایشان تازه می‌کند. به نظر خیلی‌ها نیز ایّام خوش عید مناسبتی است برای تأمّل کردن در اهمیت تولّد عیسی و بخصوص نقش او به عنوان نجات‌دهندهٔ بشر. اما عید کریسمس در بسیاری از کشورها فراز و نشیب‌های متعددی را پشت سر گذاشته است تا جایی که در بعضی مناطق و کشورها حتی جشن گرفتن آن نیز عملی خلاف قانون تلقّی می‌شد. کشور روسیه نیز از جمله کشورهایی است که زمانی جشن گرفتن کریسمس برای مردم آن ممنوع بود. طی بخش عمده‌ای از قرن بیستم جشن گرفتن کریسمس در اتحاد جماهیر شوروی ممنوع شده بود در صورتی که اعضای کلیسای ارتدکس روسیه قرن‌ها کریسمس را با آزادی و در ملأ عام جشن می‌گرفتند. چه عواملی باعث شد ممنوعیت‌ها برطرف و جشن گرفتن کریسمس مجدّداً عملی آزاد قلمداد شود؟
به دنبال انقلاب بولشویکی و کمونیستی ۱۹۱۷ مقامات دولت شوروی سیاست ترویج الحاد یا بی‌خدایی را با سرسختی هر چه تمام‌تر در سراسر قلمرو جماهیر شوروی پیش گرفتند. در اثر این سیاست‌های جدید جشن‌های مذهبی ایّام کریسمس قربانی الحادگرایی رسمی شد. بدین ترتیب رژیم کمونیستی مبارزه‌ای شدید و گسترده را برای سرکوبی اعیاد کریسمس و سال نو آغاز کرد. تبلیغات منفی علیه برگزاری این جشن‌ها تا جایی رسید که حتی نمادهای این اعیاد، یعنی درخت کریسمس و دِد موروز یا باباسرما که همان بابانوئل باشد از گزند حملات علنی دستگاه حکومت کمونیستی در امان نبودند.
در سال ۱۹۳۵ تغییراتی در سیاست رژیم به وجود آمد که برگزاری مراسم کریسمس و سال نو را در روسیه دگرگون ساخت. حکومت شوروی تصمیم گرفت باباسرما، درخت کریسمس و جشن سال نو را مجدّداً به جایگاه سابق خود در اجتماع روسیه بازگرداند اما این بار با تفاوت‌هایی قابل ملاحظه. در مراسم جدید باباسرما هدیه آوردن را از روز کریسمس به روز سال نو موکول کرد و درخت کریسمس نیز به درخت سال نو تبدیل شد! با این تفاصیل دیدی جدید در جماهیر شوروی نسبت به این اعیاد تولّد یافت. در مجموع برگزاری سال نو جایگزین جشن کریسمس شد.
تغییر جهت در سیاست دولت، کریسمس را به عیدی غیرمذهبی تبدیل ساخت که رسماً فاقد هر گونه روحانیت و دیانت بود. همچنین، درخت کاج سال نو نیز به جای اینکه با زینت‌آلات مذهبی آراسته شود با سمبل‌هایی که نشانهٔ ترقیات جماهیر شوروی بود تزئین می‌شد. مجلّهٔ روسی وُکورُک سْوِتا، («دور دنیا») در این زمینه توضیح می‌دهد: «تاریخ رشد و توسعهٔ جامعهٔ کمونیستی را می‌توان براحتی از تزیینات گوناگون درخت سال نو طی دوران حکومت شوروی دنبال کرد. در کنار تزیینات کوچک و ظریف سنتی مانند خرگوش، قندیل و نان گرد سنتی آلاتی دیگر مانند علامت داس و چکش و تراکتورهای کشاورزی زینت داده می‌شد. این زینت‌آلات بعدها جای خود را به تزییناتی دیگر مانند مجسمه‌های کوچک به شکل معدن‌چی، فضانورد، دکل‌های حفاری نفت و راکت و خودروهای ماه‌نورد داد.»
در این مابین روز کریسمس به چه سرنوشتی دچار شد؟ دولت شوروی نه فقط روز عید کریسمس را به رسمیت نشناخت بلکه آن روز را روزی معمولی و کاری اعلام کرد. از آن زمان به بعد هر که می‌خواست روز کریسمس را جشن بگیرد می‌بایست آن را در خفا جشن می‌گرفت زیرا هر آن خطر فاش شدن، دستگیری و عواقب ناگوار تخطّی از سیاست رژیم او را تهدید می‌کرد. بدین ترتیب، قرن بیستم شاهد تبدیل ماهیت مذهبی ایّام عید به ماهیت لائیکی و غیرمذهبی در روسیه بود.
دگرگونی‌های اخیر
در سال ۱۹۹۱ اتحاد جماهیر شوروی از هم فروپاشید و متعاقب آن موجی از آزادی‌های جدید سراسر قلمرو شوروی سابق را در بر گرفت. با انهدام رژیم کمونیستی سیاست الحادگرایی یا بی‌خدایی دولت نیز از میان برداشته شد. به دنبال تجزیهٔ شوروی جمهوری‌های جدیدی پا به عرصه گذاشتند که اکثراً سیاست لائیکی یا جدایی دین از حکومت را اتخاذ کردند. جو جدید سیاسی این کشورها به بسیاری از شهروندان مؤمن و دیندار امیدواری می‌داد زیرا اکنون می‌توانستند آیین‌های دینی و مذهبی خود را بدون هیچ واهمه‌ای به جا آورند. در نظر بسیاری از آن‌ها جشن گرفتن کریسمس یکی از بارزترین راه‌ها برای اِحیای دین و جامعهٔ دینی بود. اما خوشحالی این عده بزودی تبدیل به یأس و دلسردی شد. چرا چنین وضعیتی رخ داد؟
ظاهراً هر سال که اعیاد کریسمس و سال نو برگزار می‌شوند به ماهیت تجاری و سوداگری آن‌ها افزوده می‌شود. در روسیه نیز مانند کشورهای غربی فصل کریسمس به عیدی سودبخش برای تولیدکنندگان، عمده‌فروشان و تجّار تبدیل شده است. همه جا ورودی مغازه‌ها و فروشگاه‌ها را با تزیینات پرزرق و برق کریسمس پوشانده‌اند. آهنگ‌ها و سرودهای مذهبی و وارداتی کریسمس به سبک غرب که قبل از آن در روسیه ناشناخته بود اکنون همه جا و از هر فروشگاهی به گوش می‌رسد. دست‌فروش‌ها و خرده‌فروش‌ها تنقلات و اشیای تزئینی و بازیچه‌های کریسمس را در اتوبوس‌ها و قطارها و دیگر وسایل نقلیهٔ عمومی به مردم می‌فروشند. این‌ها همه تنها گوشه‌ای از اوضاع کنونی فصل عید در روسیه است.
البته کسانی نیز هستند که با دیدن این همه سوداگری و تجارت محض خم به ابرو نمی‌آورند. ولی همین عده ممکن است از پیامدهای دیگر ایّام عید به ستوه آمده باشند، برای مثال افراط در مصرف مشروبات الکلی در فصل عید که در سال‌های اخیر بسیار مشکل‌زا بوده است. پزشکی در بخش اورژانس یکی از بیمارستان‌های مسکو در این مورد ابراز نگرانی کرده، می‌گوید: «ما دکترها می‌دانیم همیشه طی جشن سال نو باید مصدومان زیادی را در اینجا درمان و پانسمان کنیم؛ از کوفتگی و کبودی گرفته تا جراحات ناشی از چاقوزنی و زخم گلوله. دلیل عمدهٔ همهٔ این جراحات یا کتک‌کاری‌های خانوادگی است یا زد و خوردهای مستان یا سوانح اتومبیل.» یکی از کارشناسان ارشد در آکادمی علوم روسیه در این خصوص چنین اظهار می‌کند: «اخیراً افزایش چشمگیری در شمار مرگ و میر ناشی از افراط در مصرف مشروبات الکلی دیده شده است. این آمار در سال ۲۰۰۰ به اوج خود رسید. در این میان شمار قتل و خودکشی‌ها نیز جهشی بزرگ داشته است.»
متأسفانه در روسیه این گونه رفتار طی ایّام عید به علّت عامل خاصِ آن کشور تشدید می‌یابد. در مقاله‌ای در روزنامهٔ ایزوِسْتیا تحت عنوان «روس‌ها کریسمس را دو بار جشن می‌گیرند» آمده است: «حدود یک‌دهم روس‌ها کریسمس را دو بار جشن می‌گیرند. بنا به گزارش مرکز سنجش افکار عمومی و تحقیقات بازاریابی و اقتصادی روسیه، ۸ درصد جواب‌دهندگان اذعان کردند که کریسمس را یک بار بر طبق تقویم کلیسای کاتولیک ۲۵ دسامبر جشن می‌گیرند و یک بار هم بر طبق تقویم کلیسای ارتدکس روز ۷ ژانویه. . . . از قرار معلوم برای بعضی‌ها ماهیت مذهبی کریسمس در مقایسه با فرصت‌هایی برای رقص و پایکوبی از اهمیت کمتری برخوردار است.» *
آیا جشن‌های سنتی واقعاً مسیح را جلال می‌دهند؟
واقعیت اجتناب‌ناپذیر این است که ایّام عید بهانه‌ای است برای رفتارهای ناهنجار و بی‌قید و بند جمعی افراد خدانشناس. عده‌ای دیگر نیز که از مشاهدهٔ این رفتارها به ستوه می‌آیند بر این عقیده‌اند که برای احترام و تکریم به خدا و مسیح واجب است اعیاد کریسمس و سال نو را جشن بگیرند. حس خدادوستی و دینداری این گونه افراد را باید تحسین کرد. اما سؤال اینجاست که آیا خدا و مسیح نیز با جشن‌های ایّام کریسمس موافقند؟ برای جواب به این سؤال بهتر است به تاریخچهٔ این اعیاد نگاهی بیندازیم.
چه با برگزاری جشن کریسمس به سبک کمونیستی موافق باشید یا نباشید باید اذعان کرد مطالبی که در «دایرة‌المعارف بزرگ شوروی» ( روسی) درج شده است غیرقابل‌انکار می‌باشد. در زمینهٔ تاریخ کریسمس در آن دایرة‌المعارف می‌خوانیم: «کریسمس . . . از آیین پرستش ادیان قبل از مسیحیت گرفته شده است که بزرگداشت ‹مرگ و رستاخیز خدایانشان› بود. این عیدِ سالانه در میان دهقانان و روستائیان رواج داشت و معمولاً هر سال به هنگام انقلاب زمستانی ( یعنی بلندترین شب سال یا شب یلدا ) بین ۲۱ تا ۲۵ دسامبر جشن گرفته می‌شد و زایش ایزدی بود که طبیعت را از نو زنده می‌کرد.»
همان مرجع مذکور خاطر نشان می‌سازد: «تا چند قرن پس از پایه‌گذاری مسیحیت پیروان عیسی کریسمس را جشن نمی‌گرفتند. . . . در اواسط قرن چهارم بود که مسیحیت آیین انقلاب زمستانی ( یلدا ) را از پرستش میترا عاریه گرفته، آن را به جشن کریسمس تبدیل کرد. و اوّلین مسیحیانی که کریسمس را جشن گرفتند مسیحیان روم بودند. در قرن دهم، کریسمس به همراه مسیحیت به روسیه راه یافت و در آنجا با آیین و جشن‌های زمستانی اسلاوهای باستانی ادغام شده، تبدیل به عید تقدّس و تکریم ارواح نیاکان شد.»
ممکن است سؤال مطرح شود که کتاب مقدّس در مورد زاده شدن عیسی در روز ۲۵ دسامبر چه اطلاعاتی ارائه می‌دهد؟ باید گفت که کتاب مقدّس اشاره‌ای به زادروز عیسی نمی‌کند چون که عیسی اشاره‌ای به روز تولّد خود نکرد و به مسیحیان نیز دستور نداد آن روز را جشن بگیرند. با وجود این، کتاب مقدّس زمان تقریبی تولّد عیسی را مشخص می‌کند.
بنا بر باب‌های ۲۶ و ۲۷ انجیل متّیٰ، عیسی روز ۱۴ ماه یهودی نیسان، در روز فِصَح یهودیان مصادف با ۳۱ مارس ( فروردین) سال ۳۳ د.م. به قتل رسید. از انجیل لوقا نیز استنباط می‌کنیم که عیسی تقریباً ۳۰ ساله بود که تعمید گرفت و خدمت روحانی خود را آغاز کرد. ( لوقا ۳:۲۱-۲۳) خدمت زمینی عیسی تنها سه سال و نیم به طول انجامید. بنابراین وقتی عیسی کشته شد ۵/۳۳ سال سن داشت و حدود ۱ اکتبر ( آبان) همان سال ۳۴ ساله می‌شد. لوقا می‌نویسد که هنگام تولّد عیسی «شبانان در صحرا به سر می‌بردند و در شب پاسبانی گلّه‌های خویش می‌کردند.» ( لوقا ۲:۸) بدیهی است که شبانان نواحی بیت‌لَحَم گلّه‌های خود را در ماه سرد زمستانی دسامبر که ممکن بود حتی برف هم ببارد بیرون نگه نمی‌داشتند. اما محتمل است که در حوالی ۱ اکتبر شبانان هنوز بتوانند گلّه‌های خود را شب بیرون نگه دارند. بنا بر شواهد موجود عیسی در این موقع به دنیا آمد.
در مورد جشن سال نو چه می‌توان گفت؟ همان طور که قبلاً ذکر شد، این جشن نیز همیشه با عیاشی و خوشگذرانی برگزار می‌شود. و با تمام تلاش‌هایی که در راه سرپوش گذاشتن بر ماهیت مذهبی آن به عمل آمده است هنوز براحتی می‌توان ریشه‌های جشن سال نو را در ادیان کاذب پی‌گیری کرد.
واضح است که با توجه به حقیقت امر و زمینهٔ این اعیاد، نسبت دادن هر یک از جشن‌های مذکور به عیسی و تولّد او ادعایی پوچ و توخالی است. ولی اگر با دیدن سوداگری‌ها و تجارت کریسمس ناراحت می‌شوید یا اگر از پی بردن به ریشه‌های کافرانهٔ این اعیاد بسیار متعجب شده، مأیوس شده‌اید، نگرانی به خود راه ندهید. برای کسی که بخواهد از روی ایمان و احترام به خدا و مسیح، آن‌ها را به شیوه‌ای پسندیده تکریم کند راهی هست که از طریق آن نه تنها می‌توان احترام خود را برای خدا و مسیح نشان داد بلکه می‌توان همبستگی خانوادگی را نیز استحکام بخشید.
شیوه‌ای پسندیده برای تکریم خدا و مسیح
کتاب مقدّس می‌گوید که دلیل آمدن عیسی مسیح این بود که «خدمت کند و جان خود را در راه بسیاری فدا سازد.» ( متّیٰ ۲۰:۲۸) بدین منظور او راغب بود برای آمرزش گناهان ما جان خود را فدا کند. از این رو، اجازه داد او را اعدام کنند. بسیاری از مردم به نشانهٔ قدردانی خود از فداکاری بزرگ او شدیداً احساس وظیفه می‌کنند که احترام خود را برای مسیح با شرکت در جشن کریسمس ابراز کنند. اما متأسفانه همان طور که قبلاً اشاره کردیم جشن‌های کریسمس و شب سال نو نه تنها هیچ ربطی به مسیح و مسیحیت ندارند بلکه از ادیان مشرک و کاذب منشأ شده‌اند. با وجود تمام زرق و برق‌های جشن کریسمس، نمی‌توان انکار کرد که این عید شدیداً با تجارت و مال‌پرستی آلوده شده است. و نمی‌توان انتظار داشت که خدا و مسیح از عیاشی‌ها و رفتارهای قبیحی که در ایّام عید دیده می‌شود به وجد آیند و آن‌ها را تأیید کنند.
پس اگر شخصی دیندار بخواهد خدا را خوشنود سازد چه باید بکند؟ شخص مؤمن نباید با چسبیدن به سُنت‌ها و رسم و آداب فرهنگی و ساختهٔ دست انسان فقط حس دینداری خود را ارضا کند. بلکه باید در پی یافتن راهی صحیح باشد تا از آن طریق به شیوه‌ای پسندیده و مقبول بتواند خدا و مسیح را جلال دهد. این راه پسندیده و مقبول کدام است و برای تکریم نمودن واقعی خدا از شخص چه انتظاری می‌رود؟
عیسی می‌گوید: «حیات جاودانی این است که تو را خدای واحدِ حقیقی و عیسی مسیح را که فرستادی بشناسند.» ( یوحنّا ۱۷:۳) بلی؛ شخصی صادق و خداپرست که در صدد خوشنودی خداست باید در پی یافتن معرفت یا دانش دقیق باشد تا بداند چگونه می‌تواند خدا و مسیح را واقعاً جلال دهد. و پس از یافتن آن معرفت دقیق معلومات جدید خود را در زندگی روزمره به کار گیرد نه فقط در فصلی معین از سال. فقط از این راه می‌توان خدا را با تلاش‌های جدّی خود خوشنود ساخت که نهایتاً به زندگی جاودانی می‌انجامد.
آیا مایلید به همراه خانواده‌تان از آن دسته افرادی باشید که خدا و مسیح را مطابق آنچه در کلام مکتوب خدا آمده است جلال و تکریم می‌دهند؟ تا به امروز شاهدان یَهُوَه به میلیون‌ها خانواده کمک کرده‌اند به معرفت و معلوماتی دقیق از کتاب مقدّس دست یابند. از شما نیز صمیمانه دعوت می‌کنیم بدین منظور با شاهدان یَهُوَه در محل‌تان تماس بگیرید یا با استفاده از یکی از آدرس‌های صفحهٔ ۲ این مجلّه با آن‌ها مکاتبه کنید.
[پاورقی]
^ بند 11 روسیه قبل از انقلاب اکتبر ۱۹۱۷ از تقویم قدیمی یولیانی استفاده می‌کرد در صورتی که بسیاری از کشورها در آن زمان تقویم خود را عوض کرده از سیستم تقویمی گرگوری استفاده می‌کردند. در سال ۱۹۱۷ تقویم یولیانی ۱۳ روز از تقویم گرگوری عقب بود. بعد از انقلاب بولشویکی، دولت شوروی تقویم یولیانی را کنار گذاشته، تقویم گرگوری را به رسمیت شناخت و با این کار سیستم تقویمی روسیه را با سایر کشورها یکسان کرد. اما کلیسای ارتدکس برای برگزاری مناسبات و اعیاد مذهبی خود تقویم یولیانی را حفظ کرده، آن را تقویم «سبک قدیم» خواند. از این رو، وقتی مشاهده می‌شود که کریسمس را در روسیه روز ۷ ژانویه جشن می‌گیرند باید در نظر داشت که ۷ ژانویه در تقویم گرگوری مصادف است با ۲۵ دسامبر در تقویم یولیانی. این تفاوت باعث شده است بسیاری از روس‌ها جشن‌های ایّام عید را بدین شکل برگزار کنند: ۲۵ دسامبر روز کریسمس به سبک کشورهای غربی؛ ۱ ژانویه، جشن غیرمذهبی سال نو؛ ۷ ژانویه روز کریسمس کلیسای ارتدکس؛ ۱۴ ژانویه، جشن سال نو به «سبک قدیم.»
[کادر/تصویر در صفحهٔ ۶]
ریشهٔ جشن شب سال نو
کشیش ارتدکس از گرجستان لب به اعتراض می‌گشاید
«جشن شب سال نو از چندین عید مشرک در روم باستان منشأ گرفته است. روز ۱ ژانویه عید خدایی مشرک به نام یانوس بود که نام اوّلین ماه سال از نام آن خدا مشتق شده است. تصاویر یانوس همه دو چهره داشت که به دو جهت متضاد روی کرده بود و سمبل نظارتش بر گذشته و حال بود. مردم آن زمان عقیده داشتند هر که با شادی، خرّمی، خنده و سفره‌ای رنگین و پربرکت به استقبال روز ۱ ژانویه می‌رفت تمام سال شاد و مرفه بود. حالا خیلی از هموطنان ما هم با جشن گرفتن شب سال نو همین خرافاتی را که مردم آن زمان عقیده داشتند قبول می‌کنند. . . . وقتی عید می‌شد برای بت‌ها آدم قربانی می‌کردند. بعضی عیدها هم به زنا و فسق و شهوترانی جمعی یا گروهی معروف بودند. در جشن‌های دیگر عید یانوس نیز چیزی جز پرخوری و میگساری و کارهای قبیح دیده نمی‌شد. اگر ما هم در گذشته شب سال نو را جشن می‌گرفتیم باید اعتراف کنیم که ما هم در برگزاری این عید مشرکانه سهمی داشته‌ایم.» — اقتباس از یک هفته‌نامه به زبان گرجی.
[تصویر در صفحهٔ ۵]
کلیساها پرستش میترا را با مسیحیت کاذب ادغام کردند
[سطر اعتبار]
Museum Wiesbaden
[تصویر در صفحهٔ ۶]
شبانان گلّه‌های خود را در ماه سرد زمستانی دسامبر بیرون نگه نمی‌داشتند