‹پدر شما رحیم است›
‹پدر شما رحیم است›
«پس رحیم باشید چنانکه پدر شما نیز رحیم است.» — لوقا ۶:۳۶.
۱، ۲. از سخنان عیسی خطاب به فریسیان، کاتبان و پیروانش چگونه معلوم می‌شود که رحمت خصوصیتی باارزش است؟
شریعتی که به موسی برای قوم اسرائیل داده شد تقریباً متشکل از ۶۰۰ قانون و قاعده بود. رعایت همهٔ آن قوانین و مقرّرات بر قوم واجب بود. اما در کنار اطاعت کردن، رحمت و ترحّم نشان دادن نیز از اهمیتی خاص برخوردار بود. عیسی بر اهمیت این موضوع تأکید کرده، فریسیان را که فاقد هر گونه ترحّم بودند دو بار سرزنش کرد و متذکر شد که خدا فرمان داده است: «رحمت می‌خواهم نه قربانی.» ( متّیٰ ۹:۱۰-۱۳؛ ۱۲:۱-۷؛ هوشَع ۶:۶) عیسی در اواخر خدمت زمینی‌اش خطاب به آن روحانیون بی‌رحم یهود گفت: «وای بر شما ای کاتبان و فریسیان ریاکار که نعناع و شبت و زیره را عُشر می‌دهید و اعظم احکام شریعت، یعنی عدالت و رحمت و ایمان را ترک کرده‌اید!» — متّیٰ ۲۳:۲۳.
۲ شکی نیست که رحمت برای عیسی خیلی اهمیت داشت و از این رو به شاگردانش آموخت: «رحیم باشید چنانکه پدر شما نیز رحیم است.» ( لوقا ۶:۳۶) ما نیز به اطاعت از این فرمان می‌کوشیم اشخاصی رحیم باشیم. اما لازم است مفهوم واقعی رحمت را بدانیم. ( اَفَسُسیان ۵:۱) و وقتی که به تأثیرات مطلوب رحمت واقف شویم بهتر می‌توانیم این خصوصیت را در خود و در امور زندگی‌مان پرورش دهیم.
رحمت به محتاجان
۳. برای آموختن مفهوم حقیقی رحمت چرا لازم است یَهُوَه را سرمشق قرار دهیم؟
۳ مزمورنویس سرایید: ‹یَهُوَه کریم و رحیم است و دیرغضب و کثیرالاحسان. یَهُوَه برای همگان نیکو است، و رحمت‌های وی بر همهٔ اَعمال وی است.› ( مزمور ۱۴۵:۸، ۹) بلی، یَهُوَه «پدر رحمت‌ها و خدای جمیع تسلّیات است.» ( ۲قُرِنتیان ۱:۳) رحمت را می‌توان به گونه‌های مختلف نشان داد مثلاً با رفتار مهربانانه. رحمت جنبه‌ای بسیار مهم از شخصیت یَهُوَه است. با مشاهده و آموختن رحمتی که یَهُوَه از خود به دیگران نشان داده است می‌توانیم مفهوم رحمت را بهتر و دقیق‌تر درک کنیم.
۴. از اِشَعْیا ۴۹:۱۵ چه نکته‌ای را در مورد ترحّم می‌آموزیم؟
۴ در اِشَعْیا ۴۹:۱۵ می‌خوانیم: «آیا زن بچهٔ شیرخوارهٔ خود را فراموش کرده بر پسر رَحِم خویش ترحّم ننماید؟» واژهٔ عبری‌ای که به فارسی ترحّم ترجمه شده است با کلمهٔ رحیم که در مزمور ۱۴۵:۸، ۹ آمده است هم‌ریشه است. احساسات و عواطف یَهُوَه که با رحمت نمایان می‌شود به مهر و گرمی مادری شیرده به نوزادش تشبیه شده است. وقتی نوزاد گرسنه است و یا نیازی دیگر دارد مادر از روی دلرحمی و مهربانی فوراً در صدد رفع نیاز کودکش برمی‌آید. یَهُوَه نیز نسبت به آنانی که به رحمت و اکرام او نیازمندند همین احساس را نشان می‌دهد.
۵. یَهُوَه چگونه به اسرائیلیان ثابت کرد که «در رحمانیت، دولتمند است»؟
۵ دلسوزی برای محتاجان یک چیز است ولی رفع نیازهای آنان چیزی دیگر. برای مثال، ببینیم وقتی عابدان یَهُوَه ۳۵۰۰ سال پیش در بردگی مصریان به سر می‌بردند او چگونه به کمک آن‌ها شتافت؟ یَهُوَه به موسی گفت: «هرآینه مصیبت قوم خود را که در مصرند دیدم، و استغاثهٔ ایشان را از دست سرکاران ایشان شنیدم، زیرا غم‌های ایشان را می‌دانم. و نزول کردم تا ایشان را از دست مصریان خلاصی دهم، و ایشان را از آن زمین به زمین نیکو و وسیع برآورم، به زمینی که به شیر و شهد جاری است.» ( خروج ۳:۷، ۸) تقریباً ۵۰۰ سال بعد از نجات اسرائیلیان از مصر، یَهُوَه به آن‌ها چنین یادآوری کرد: «من اسرائیل را از مصر برآوردم، و شما را از دست مصریان و از دست جمیع ممالکی که بر شما ظلم نمودند، رهایی دادم.» ( ۱سموئیل ۱۰:۱۸) اما اسرائیلیان بارها در تنگنا و مخمصه افتادند چون که به دفعات از معیارهای خدا تخطّی می‌کردند. با وجود این، یَهُوَه به آن‌ها ترحّم کرده، هر بار ایشان را از دست دشمنانشان رهایی می‌داد. ( داوران ۲:۱۱-۱۶؛ ۲تواریخ ۳۶:۱۵) این موارد به وضوح نشان می‌دهند که یَهُوَه چگونه با مهربانی آنانی را که محتاجند یا در خطرند یا دچار سختی و گرفتاری شده‌اند نجات می‌دهد؛ زیرا یَهُوَه «در رحمانیت، دولتمند است.» — اَفَسُسیان ۲:۴.
۶. عیسی چگونه از رحمت پدرش تقلید کرد؟
۶ عیسی مسیح نیز طی خدمت زمینی خود در رحمت نشان دادن دقیقاً از پدرش تقلید کرد. مثلاً، وقتی دو مرد نابینا فریادکنان به او التماس کردند که: «خداوندا، پسر داودا، بر ما ترحّم کن!» عیسی عکس‌العملی مشابه پدرش نشان داد. شکی نیست که برای آن دو نابینا آرزویی بزرگ‌تر از این وجود نداشت که عیسی بینایی‌شان را به آن‌ها بازگرداند. عیسی بی‌درنگ به خواست آن‌ها عمل کرد ولی نه از روی رفع تکلیف. در گزارش آن واقعه می‌خوانیم: ‹عیسی ترحّم نموده، چشمان ایشان را لمس نمود که در ساعت بینا گشتند.› ( متّیٰ ۲۰:۳۰-۳۴) همین احساس ترحّم عیسی بود که او را برآن داشت تا با معجزه‌هایش نابینایان را بینایی دهد، دیوها و اجنّه را از مردم بیرون کند، جذامیان را شفا دهد و فرزندان والدین درمانده را درمان کند. — متّیٰ ۹:۲۷؛ ۱۵:۲۲؛ ۱۷:۱۵؛ مَرقُس ۵:۱۸، ۱۹؛ لوقا ۱۷:۱۲، ۱۳.
۷. نمونه‌هایی که از رحمت یَهُوَه خدا و پسرش دیدیم چه چیزی را در مورد ترحّم معلوم می‌سازد؟
۷ نمونه‌هایی که از رحمت یَهُوَه خدا و عیسی مسیح دیدیم معلوم می‌سازد که ترحّم دو جنبه دارد: یکی دلسوزی کردن برای محتاجان و ضعیفان و دیگری وارد عمل شدن به منظور رفع نیاز ایشان. شخصی که واقعاً رحیم است هر دو جنبه را دارا می‌باشد. ترحّم در کتاب مقدّس اغلب به مفهوم مهربانی کردن به محتاجان و ضعیفان آمده است. اما وقتی در چهارچوب قضایی و عدالت مطرح می‌شود چطور؟ آیا مفهوم دیگری به خود می‌گیرد؟ آیا خودداری از اِعمال کیفر و مجازات نیز ترحّم محسوب می‌شود؟
رحمت و ارفاق به خطاکار
۸، ۹. در چه صورت رحمت یَهُوَه شامل حال داود شد؟
۸ ناتان نبی، داود پادشاه را با گناه و زنایی که با بَتْشَبَع مرتکب شده بود روبرو کرد. داود چه واکنشی از خود نشان داد؟ او از گناهش توبه نموده، به یَهُوَه التماس کرد: «ای خدا به حسب رحمت خود بر من رحم فرما. به حسب کثرت رأفت خویش گناهانم را محو ساز. مرا از عصیانم به کلّی شست‌وشو ده و از گناهم مرا طاهر کن. زیرا که من به معصیت خود اعتراف می‌کنم و گناهم همیشه در نظر من است. به تو و به تو تنها گناه ورزیده، و در نظر تو این بدی را کرده‌ام.» — مزمور ۵۱:۱-۴.
۹ معلوم است که داود شدیداً از گناهش محزون شده بود. یَهُوَه نیز گناه او را عفو کرده، وی و بَتْشَبَع را داوری نکرد. بر طبق شریعت موسی، هم داود باید کشته می‌شد هم بَتْشَبَع. ( تثنیه ۲۲:۲۲) آن دو زنده ماندند، اما نتوانستند از عواقب گناه خود بگریزند. ( ۲سموئیل ۱۲:۱۳) پس می‌بینیم که خدا از روی رحمت گناهان ما را عفو می‌کند، اما عواقب آن را باید متحمّل شویم.
۱۰. یَهُوَه در داوری کردن رحیم است، اما چرا رحمت او را نباید امری بدیهی بپنداریم؟
۱۰ از آنجایی که «به وساطت یک آدم ( اوّلین انسان) گناه داخل جهان گردید» و با توجه به این که «مزد گناه موت است،» همهٔ انسان‌ها مستحق مرگند. ( رومیان ۵:۱۲؛ ۶:۲۳) پس باید بسیار شکرگزار باشیم که یَهُوَه در اِعمال داوری به ما رحم می‌کند! اما باید مراقب باشیم تا هیچ گاه ترحّم خدا را امری بدیهی نپنداریم، زیرا تثنیه ۳۲:۴ می‌گوید: ‹اَعمال یَهُوَه عادل و کامل است.› ( ترجمهٔ تفسیری) آری، باید در نظر داشت که هرچند خدا رحیم است اما هیچ گاه عدالت کامل خود را زیر پا نمی‌گذارد.
۱۱. یَهُوَه چگونه اطمینان حاصل کرد که در رسیدگی به گناه داود و بَتْشَبَع عدالت زیر پا گذاشته نمی‌شود؟
۱۱ قبل از این که در حکم اعدام داود و بَتْشَبَع تخفیف داده شود، گناهشان باید عفو می‌شد. قضات و داوران اسرائیل اختیار عفو و بخشایش گناهان را نداشتند. اگر به آن قضات اجازه داده می‌شد به قضیهٔ زنای آن دو رسیدگی کنند چاره‌ای جز صدور حکم اعدام آن‌ها نمی‌داشتند. شریعت حکم می‌کرد که هر دو زناکار اعدام شوند. اما یَهُوَه طبعاً می‌خواست ببیند که آیا دلیلی برای عفو گناه داود وجود دارد یا خیر. ( ۲سموئیل ۷:۱۲-۱۶) بدین علّت «داور تمام جهان» ‹که دل‌ها را می‌آزماید› به خاطر عهدی که با داود بسته بود خودش به قضیهٔ آن دو رسیدگی کرد. ( پیدایش ۱۸:۲۵؛ ۱تواریخ ۲۹:۱۷) خدا از نیات دل داود اطلاع یافت، توبهٔ او را سنجید و بر مبنای آنچه دید او را عفو کرد.
۱۲. انسان‌ها به چه شرط می‌توانند مورد رحمت الٰهی واقع گردند؟
۱۲ یَهُوَه با رهانیدن ما از حکم مرگ در اثر گناه موروثی به ما ترحّم می‌کند. این ترحّم با عدالت او کاملاً هماهنگ است. یَهُوَه برای عفو و کفّارهٔ گناهان ما، بدون این که موازین عدالت و انصاف را زیر پا گذارد، پسرش عیسی مسیح را فدیه کرد. این عمل بزرگ‌ترین رحمتی است که خدا در حق ما کرده است. ( متّیٰ ۲۰:۲۸؛ رومیان ۶:۲۲، ۲۳) اگر می‌خواهیم مورد رحمت خدا قرار گیریم و از مجازات درخور گناه موروثی رهایی یابیم باید ‹به پسر ایمان آوریم.› — یوحنّا ۳:۱۶، ۳۶.
خدای رحمت و عدالت
۱۳، ۱۴. آیا رحمت خدا عدالت او را تشدید یا تضعیف می‌کند؟ توضیح دهید.
۱۳ حال که می‌بینیم رحمت یَهُوَه عدالت و انصاف او را نقض نمی‌کند، آیا آن را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد؟ به عبارت دیگر، آیا می‌توان گفت که رحمت از شدّت مجازات و کیفر می‌کاهد؟ خیر.
۱۴ یَهُوَه از طریق هوشَع نبی به قومش گفت: «تو را تا به ابد نامزد خود خواهم ساخت و تو را به عدالت و انصاف و رأفت و رحمانیت نامزد خود خواهم گردانید.» ( هوشَع ۲:۱۹) از این سخنان چنین استنباط می‌شود که یَهُوَه همیشه رحمت خود را هماهنگ و موزون با خصوصیات دیگرش از جمله عدالت به کار می‌گیرد. یَهُوَه «خدای رحیم و رئوف [است] و آمرزندهٔ خطا و عصیان و گناه؛ لٰکن گناه را هرگز بی‌سزا نخواهد گذاشت.» ( خروج ۳۴:۶، ۷) یَهُوَه خدای رحمت و عدالت است. کتاب مقدّس در مورد وی می‌گوید: «او صخره است و اَعمال او کامل. زیرا همهٔ طریق‌های او انصاف است.» ( تثنیه ۳۲:۴) عدالت خدا مثل رحمتش کامل و بی‌نقص است. هیچ یک از این خصوصیات بر دیگری برتری ندارد و هیچ یک نیاز به مکمّل ندارد تا تأثیر مطلوب را به جای بگذارد. یَهُوَه این دو خصوصیات را در توازن و هماهنگی کامل اِعمال می‌کند.
۱۵، ۱۶. الف) چگونه می‌دانیم که عدالت الٰهی سخت و بی‌رحمانه نیست؟ ب) وقتی یَهُوَه نظام شریر این دنیا را داوری و نابود کند پرستندگان او از چه چیز اطمینان خواهند داشت؟
۱۵ عدالت یَهُوَه سخت و بی‌رحمانه نیست. عدالت باید همیشه مراحل قانونی و قضایی را طی کند تا خطاکار به سزای اَعمال خود برسد. عدالت الٰهی در بعضی موارد به مفهوم نجات و رهایی برای مستحقان است. لوط پَطرِیارْخ و دو دخترش نمونه‌ای از این نوع نجاتند. آن سه نفر نجات خود را مدیون عدالت خدا بودند زیرا خدا شهرهای فاسد و شریر سُدُوم و غَمورَه را به نابودی کشید اما آن‌ها را زنده نگاه داشت. — پیدایش ۱۹:۱۲-۲۶.
۱۶ ما نیز اطمینان داریم که وقتی یَهُوَه نظام شریر این دنیا را داوری و نابود کند «گروهی عظیم» از پرستندگان یَهُوَه که «لباس خود را به خون برّه شست‌وشو کرده، سفید نموده‌اند» از آن مهلکه جان سالم به در خواهند برد. بدین ترتیب جمیع آن‌ها «از عذاب سخت بیرون می‌آیند.» — مکاشفه ۷:۹-۱۴.
چرا باید رحیم باشیم؟
۱۷. انگیزهٔ اصلی رحمت نشان دادن چیست؟
۱۷ یَهُوَه و عیسی مسیح به وضوح نشان داده‌اند که رحمت حقیقی چه چیزهایی را در بر دارد. امثال ۱۹:۱۷ انگیزه‌ای خوب برای رحمت نشان دادن است: ‹هر که بر فقیر ترحّم نماید به یَهُوَه قرض می‌دهد، و احسان او را به او رد خواهد نمود.› بدیهی است که وقتی با دیگران رحیمانه رفتار می‌کنیم یَهُوَه و پسرش از ما خوشنود می‌شوند. ( ۱قُرِنتیان ۱۱:۱) با این کار دیگران نیز تشویق می‌شوند به یکدیگر رحمت نشان دهند چون که رحمت، رحمت می‌آورد. — لوقا ۶:۳۸.
۱۸. چرا باید رحیم باشیم؟
۱۸ رحمت خصلتی است که خود از چندین خصوصیات خوب همچون ترحّم، ملایمت، محبت، مهربانی و نیکی کردن تشکیل شده است. بنابراین، رحمت نشان دادن یعنی به فکر دیگران بودن، برایشان دلسوزی و همدردی کردن. رحمت الٰهی عدالت را تضعیف نمی‌کند؛ دیرخشمی و صبر زیاد یَهُوَه به خطاکاران مهلت فراوان می‌دهد تا به توبه گرایند. ( ۲پِطْرُس ۳:۹، ۱۰) پس می‌بینیم که رحمت با صبر، تحمّل و بردباری رابطهٔ مستقیم دارد. رحمت ترکیبی از خصوصیات خوشایند ثمرهٔ روح است که بر مبنای آن می‌توان خصوصیات مطلوب دیگر را در خود پرورش داد. ( غَلاطیان ۵:۲۲، ۲۳) پس بسیار مهم است که همواره اشخاصی رحیم باشیم!
«خوشا به حال رحم‌کنندگان»
۱۹، ۲۰. رحمت چگونه بر داوری و قضاوت چیره می‌شود؟
۱۹ یعقوب رسول نیز اهمیت رحیم بودن را چنین برجسته می‌سازد: «رحم بر داوری مفتخر می‌شود.» ( یعقوب ۲:۱۳ب) یعقوب از رحمتی صحبت می‌کند که پرستندگان یَهُوَه از خود نشان می‌دهند. این رحمت بر داوری و قضاوت چیره می‌شود از این لحاظ که وقتی زمان آن برسد که ‹هر یکی از ما حساب خود را به خدا دهد› یَهُوَه با توجه به رفتار ترحّم‌آمیزمان که در گذشته با دیگران داشته‌ایم گناهانمان را بر اساس فدیهٔ پسرش عفو و کفّاره می‌کند. ( رومیان ۱۴:۱۲) بی‌شک یکی از دلایلی که خدا به داود رحم کرد، این بود که خود داود نیز شخصی رحیم بود. ( ۱سموئیل ۲۴:۴-۷) اما «آن داوری بی‌رحم خواهد بود بر کسی که رحم نکرده است.» ( یعقوب ۲:۱۳) بی‌دلیل نیست که خدا افراد «بی‌رحم» را «مستوجب موت» می‌داند! — رومیان ۱:۳۱، ۳۲.
۲۰ عیسی در موعظهٔ بالای کوه گفت: «خوشا به حال رحم‌کنندگان، زیرا بر ایشان رحم کرده خواهد شد.» ( متّیٰ ۵:۷) این کلام به صراحت تأکید می‌کند که آن که از خدا طلب رحمت و مغفرت کند خودش نیز باید شخصی رحیم و رئوف باشد! مقالهٔ بعدی نشان می‌دهد که چگونه می‌توانیم در زندگی روزمره از خود رحمت نشان دهیم.
چه آموختید؟
• رحمت چیست؟
• رحمت به چه اَشکالی نمایان می‌شود؟
• یَهُوَه چگونه هم خدای رحمت است هم خدای عدالت؟
• چرا ما نیز باید رحیم باشیم؟
[سؤالات مقالهٔ مطالعه‌ای]
[تصویر در صفحهٔ ۸]
احساسات و عواطف یَهُوَه نسبت به کسانی که به رحمت او نیاز دارند مانند احساسات مادر نسبت به کودکش است
[تصویر در صفحهٔ ۹]
از معجزات عیسی چه چیزی در مورد رحمت می‌آموزیم؟
[تصویر در صفحهٔ ۱۰]
آیا یَهُوَه با رحمت نشان دادن به داود عدالت را زیر پا گذاشت؟
[تصویر در صفحهٔ ۱۲]
رحمتی که خدا به انسان‌های گناهکار نشان می‌دهد با عدالتش موزون است