ترجمهای قابلدرک از کلام خدا
‹کلام خدا زنده است.›—عبر۴:۱۲.
۱. الف) خدا چه وظیفهای به آدم داد؟ ب) از آن زمان قوم خدا از زبانها برای چه منظور استفاده کرده است؟
یَهُوَه خدا به انسانها این توانایی را داده است که ارتباط برقرار کنند. پس از این که آدم در باغی که برایش مهیا شده بود مستقر شد، خدا به او این وظیفه را داد که حیوانات را نامگذاری کند. او از هوش و قدرت ابتکارش استفاده کرد و به هر حیوان، نامی مناسب داد، در واقع این وظیفهٔ او ارتباط مستقیم با زبان داشت. (پیدا ۲:۱۹، ۲۰) از آن زمان، قوم خدا از توانایی سخن گفتن به زبانی برای جلال دادن یَهُوَه خدا و آشنا کردن دیگران با خواست او استفاده کرده است. اخیراً، برای گسترش پرستش پاک، قوم خدا از این توانایی برای ترجمهٔ کتاب مقدّس بهره جسته است.
۲. الف) کمیتهٔ ترجمهٔ کتاب مقدّس دنیای جدید از چه اصولی در ترجمهٔ این کتاب پیروی میکنند؟ ب) در این مقاله چه موضوعی بررسی میشود؟
۲ هزاران ترجمه از کتاب مقدّس موجود است، اما برخی در رساندن پیام متن اصلی امانتدارتر بودهاند. در دههٔ ۱۹۴۰ کمیتهٔ ترجمهٔ کتاب مقدّس دنیای جدید اصولی را برای ترجمهٔ کتاب مقدّس وضع کرد که بیش از ۱۳۰ زبان از آن پیروی کردهاند. این اصول از این قرارند: ۱) تقدیس نام خدا و بازگرداندن آن در جای درست در آیات. (مَتّی ۶:۹ خوانده شود.) ۲) تا جای ممکن ترجمهٔ پیام الهامی به صورت تحتاللفظی انجام شود، اما چنانچه مفهوم اشتباه برداشت شود، به جای ترجمهٔ کلمهبهکلمه، مفهوم صحیح ترجمه شود. ۳) استفاده از زبانی که به راحتی خوانده و درک شود. * (نِحِمیا ۸:۸، ۱۲ خوانده شود.) در ادامه میبینیم که چگونه این اصول در ترجمهٔ دنیای جدید ویرایش ۲۰۱۳ به زبان انگلیسی و دیگر زبانها رعایت شده است. *
احترام به نام خدا
۳، ۴. الف) در کدام دستنوشتههای باستانی تتراگراماتُن ذکر شده است؟ ب) در خصوص نام خدا، در بسیاری از ترجمههای کتاب مقدّس چه روندی پیش گرفته شده است؟
۳ آنان که دستنوشتههای باستانی کتاب مقدّس به زبان عبری را بررسی کردهاند به کرّات با نام خدا مواجه شدهاند؛ از جمله این دستنوشتهها طومار دریای مرده (طومار بحرالمیّت) است. در عبری نام خدا با چهار حرف نوشته میشود، این چهار حرف به تتراگراماتُن معروف است. نام الٰهی نه تنها در این دستنوشتههای کهن موجود است، بلکه در برخی نسخهها از ترجمهٔ یونانی هفتادی (ترجمهٔ سَبْعینی) نیز دیده میشود. قدمت این نسخهها به۲۰۰ سال قبل از مسیح تا ۱۰۰ سال بعد از او برمیگردد.
۴ برخلاف شواهد روشنی که ثابت میکنند باید نام خدا در کتاب مقدّس ذکر شود، در بسیاری از ترجمهها، این نام مقدّس کاملاً حذف شده است. در واقع تنها دو سال پس از ترجمهٔ دنیای جدید بخش یونانی به زبان انگلیسی، ویرایش جدیدی از ترجمهٔ آمریکن استاندارد ورژن چاپ ۱۹۰۱ منتشر شد. نام خدا در ویرایش ۱۹۰۱ این ترجمه ذکر شده است، اما در ویرایش جدید آن، چاپ ۱۹۵۲ این نام حذف شد. چرا؟ در پیشگفتار این ویرایش جدید آمده است: «برای ایمانداران در کلیساهای مسیحی استفاده از هر نام خاصّی برای خداوند یکتا و واحد کاملاً نابجاست.» در ترجمههای مختلف، چه به زبان انگلیسی چه به زبانهای دیگر همین روند پیش گرفته شده است.
۵. چرا حفظ نام خدا در کتاب مقدّس اهمیت دارد؟
۵ حال آیا به راستی ذکر نام خدا یا حذف آن، در ترجمهٔ کتاب مقدّس اهمیتی دارد؟ برای مترجمی ماهر درک مقصود نویسنده بسیار مهم است و آگاهی از آن بر روی بسیاری از تصمیمات او اثر میگذارد. در خصوص نام خدا، آیات بیشماری از کتاب مقدّس حاکی از اهمیت این نام و تقدّس آن است. (خرو ۳:۱۵؛ مز ۸۳:۱۸؛ ۱۴۸:۱۳؛ اشع ۴۲:۸؛ ۴۳:۱۰، ۱۱؛ یو ۱۷:۶، ۲۶؛ اعما ۱۵:۱۴) آنان که کلام یَهُوَه خدا را به قلم آوردند، تحت الهام او بر آن شدند که این نام را بارها ذکر کنند. از این رو، این نام هزاران بار در نسخههای باستانی دیده میشود. (حِزْقیال ۳۸:۲۳ خوانده شود.) در واقع حذف این نام نشانهٔ بیحرمتی به نویسندهٔ آن است.
۶. چرا در ترجمهٔ دنیای جدید، ویرایش ۲۰۱۳ نام خدا در شش مورد دیگر ذکر شده است؟
۶ امروزه شواهد بیشتری برای حفظ نام خدا در کتاب مقدّس در دست داریم. در ترجمهٔ دنیای جدید ویرایش ۲۰۱۳ نام خدا ۷۲۱۶ مرتبه آمده است که شش بار بیش از ویرایش ۱۹۸۴ است. پنج مورد آن در آیات اول سموئیل ۲:۲۵؛ ۶:۳؛ ۱۰:۲۶؛ ۲۳:۱۴، ۱۶ است. دلیل اصلی ذکر نام خدا در ترجمهٔ این آیات این است که این نام در طومارهای دریای مرده آمده است. * مورد ششم در داوران ۱۹:۱۸ است که نام خدا در این ویرایش ذکر شده است و مبنای آن تحقیقات بیشتر در نسخههای باستانی است.
۷، ۸. مفهوم نام خدا چیست؟
۷ برای مسیحیان حقیقی نام یَهُوَه و درک مفهوم این نام از اهمیت بسزایی برخوردار است. در ضمیمهٔ ترجمهٔ دنیای * در گذشته در نشریاتمان گفته شد که این نام با مفهوم آیهٔ خروج ۳:۱۴ در ارتباط است. برگردان این آیه از ترجمهٔ دنیای جدید انگلیسی چنین است: «هر آنچه بخواهم بشوم، خواهم شد.» آنچه از این آیه استنباط میشود در ضمیمهٔ ترجمهٔ دنیای جدید ۱۹۸۴ آمده است. در آنجا در مورد مفهوم این نام توضیح داده شد که «او سبب میشود که خود تحققبخشندهٔ وعدهها شود.» * حال در ضمیمهٔ A4 در ترجمهٔ دنیای جدید ویرایش ۲۰۱۳ چنین آمده است: «نام خدا تنها به این معنی محدود نمیشود. در واقع مفهومی که از نام خدا ارائه شد، یعنی ‹او سبب شدن میشود› جنبهٔ دیگری را نیز در بر دارد؛ این که خدا برای عملی شدن مقصودش سبب میشود که آفریدههایش نیز آنچه لازم بیند، بشوند.» (راهنمای مطالعهٔ کلام خدا، صفحهٔ ۵ ملاحظه شود.)
جدید ویرایش ۲۰۱۳ در خصوص این موضوع توضیحاتی کاملتر آمده است. کمیتهٔ ترجمهٔ کتاب مقدّس دنیای جدید متوجه شدند که این نام حالت سببی فعل عبری هاوا، به مفهوم «او سبب شدن میشود» را داراست.۸ پس یَهُوَه خدا سبب میشود که آفریدههایش هر آنچه او میخواهد بشوند. در هماهنگی با مفهوم نام او، خدا سبب شد که نوح سازندهٔ کشتی شود، همچنین بِصَلئیل استادکاری ماهر، جِدعون جنگاوری پیروز و پولُس، رسولی برای غیریهودیان شود. آری، نام خدا اهمیت بسزایی برای قومش دارد. کمیتهٔ ترجمهٔ کتاب مقدّس دنیای جدید، هیچ گاه اهمیت آن را ناچیز نمیشمارد و آن را از کتاب مقدّس حذف نمیکند.
۹. یک دلیل اولویت دادن به ترجمهٔ کتاب مقدّس به زبانهای دیگر چیست؟
۹ ترجمهٔ دنیای جدید به بیش از ۱۳۰ زبان تهیه شده است و این ترجمهها با ذکر نام خدا در نوشتههای مقدّس، این نام را حرمت نهادهاند. (مَلاکی ۳:۱۶ خوانده شود.) اما در ترجمههای امروزی کتاب مقدّس، نام الٰهی حذف شده است و عناوینی همچون سَرور، خدا یا خداوند جایگزین آن شده است، حتی در برخی موارد به جای نام خدا، نام خدایانی که مردم منطقهای خاص به آن باور دارند، نوشته شده است. از این رو هیئت ادارهکنندهٔ شاهدان یَهُوَه به این امر اولویت داده است که کتاب مقدّس به زبانهای مختلف ترجمه شود؛ ترجمهای که نام خدا را جلال دهد و تا آنجا که ممکن است در دسترس افراد بیشتری قرار گیرد.
ترجمهای دقیق و روشن
۱۰، ۱۱. برخی مشکلاتی که گروهی از مترجمان در ترجمهٔ دنیای جدید کتاب مقدّس با آن روبرو بودند، کدامند؟
۱۰ ترجمهٔ نوشتههای مقدّس از ترجمهٔ دنیای جدید انگلیسی به زبانهای دیگر با مشکلاتی همراه بوده است. برای نمونه، در گذشته ترجمهٔ دنیای جدید الگوی ترجمههای دیگر به زبان انگلیسی را دنبال میکرد و از واژهٔ عبری «شیول» در آیاتی همچون جامعه ۹:۱۰ استفاده میشد. پیشتر در ترجمهٔ دنیای جدید این آیه چنین ترجمه شده بود: «در شیول که به آن میروی نه کار، نه تدبیر و نه حکمت است.» مترجمانِ زبانهای دیگر با این مشکل روبرو بودند که اکثر خوانندگانشان با واژهٔ «شیول» آشنایی نداشتند، این واژه در فرهنگهایشان یافت نمیشد و به نظر میآمد که به مکانی جغرافیایی اشاره دارد. از این رو، به مترجمان اجازه داده شد که واژههای «شیول» در عبری و «هادیس» در یونانی، «گور» ترجمه شود. این ترجمه، ترجمهای دقیق است و متن را روشنتر میسازد.
۱۱ برگردان واژهٔ عبری نِفِش و واژهٔ یونانی پْسیکه در انگلیسی «soul» است. در برخی زبانها به کار بردن واژهای ثابت متناظر با این کلمهٔ انگلیسی مشکلاتی ایجاد میکرد. چرا؟ چون ترجمهای که در این زبانها برای واژهٔ انگلیسی «soul» به کار میرفت، میتوانست به اشتباه این مفهوم را در ذهن خواننده ایجاد کند که منظور چیزی غیرمادی از
وجود شخص است، نه خود شخص. از این رو به مترجمان اجازه داده شد که این واژه بر مبنای مضمون متن ترجمه شود. معانی این واژه در ضمیمهٔ ترجمهٔ دنیای جدید کتاب مقدّس با مرجع، انگلیسی آمده است. اولویت به این امر داده شد که متن بهراحتی قابل فهم باشد و در صورت نیاز ترجمه به شکل دیگری در پاورقی ذکر شود.۱۲. برخی تغییراتی که در ترجمهٔ دنیای جدید ویرایش ۲۰۱۳ انجام شد، کدامند؟ (در همین شماره مقالهٔ «ترجمهٔ دنیای جدید ویرایش ۲۰۱۳» ملاحظه شود.)
۱۲ سؤالات مطرحشده از طرف مترجمان برای ترجمهٔ کتاب مقدّس به زبانهای دیگر روشن ساخت که موارد مشابه دیگری نیز وجود دارد که ممکن است اشتباه برداشت شود. از این رو در سپتامبر ۲۰۰۷ هیئت ادارهکننده تأیید کرد که ویرایشی جدید از ترجمهٔ دنیای جدید به زبان انگلیسی تهیه شود. طی تجدیدنظر در ویرایش، هزاران سؤال بررسی شد که مترجمان کتاب مقدّس مطرح کرده بودند. عبارات جدید انگلیسی جایگزین عبارات قدیمی شد و تلاش شد که ترجمهای ارائه شود که خواندن و درک آن آسان و در عین حال دقیق باشد. به کار بستن آنچه در ترجمهٔ کتاب مقدّس به زبانهای دیگر انجام شده بود، در بهبود متن انگلیسی نقش داشت.—امث ۲۷:۱۷.
قدردانی فراوان
۱۳. ترجمهٔ دنیای جدید ویرایش ۲۰۱۳ چه تأثیری بر بسیاری داشته است؟
۱۳ ترجمهٔ دنیای جدید ویرایش ۲۰۱۳ چه تأثیری بر خوانندگان آن داشته است؟ هزاران نامهٔ تشکر و قدردانی به شعبهٔ مرکزی شاهدان یَهُوَه در بروکلین فرستاده شد. نظر و احساس بسیاری در گفتهٔ خواهری بیان شده است که نوشته است: «کتاب مقدّس همچون گنجینهای است مملو از جواهر. خواندن کلام خدا از ویرایش ۲۰۱۳ و روشنی و وضوح آن را میتوان با بررسی تکتک جواهرات در این گنجینه مقایسه کرد که دیدن ابعاد مختلف، شفافیت، رنگ و زیبایی آن ما را به تحسین برمیانگیزد. نوشتههای مقدّس که به زبانی ساده بیان شده است به من کمک کرد که با یَهُوَه بهتر آشنا شوم؛ کسی که همچون پدری دستهایش را دور من حلقه میکند و سخنان آرامشبخش به من میگوید.»
۱۴، ۱۵. ترجمهٔ دنیای جدید به دیگر زبانها چه تأثیری بر خوانندگانش داشته است؟
۱۴ تنها ویرایش جدید ترجمهٔ دنیای جدید به زبان انگلیسی نبود که چنین تأثیری بر خوانندگانش داشت. مردی مسن در شهر صوفیا در بلغارستان در مورد ترجمهٔ
دنیای جدید به زبان بلغاری چنین گفت: «من سالهاست که کتاب مقدّس را میخوانم، اما هیچ ترجمهای تا این حد برایم قابل درک و دلنشین نبوده است.» همچنین، پس از این که خواهری از آلبانی ترجمهٔ دنیای جدید را به صورت کامل به زبان خود دریافت کرد، گفت: «کلام خدا به زبان آلبانیایی چقدر زیباست. به راستی چه برکتی که یَهُوَه با ما به زبان خودمان سخن میگوید!»۱۵ در بسیاری از کشورها، کتاب مقدّس گران است و به راحتی قابل دسترس نیست، از این رو دریافت کتاب مقدّس برکت بزرگی است. در گزارشی از رواندا آمده است: «برای مدتی طولانی برادران با افراد بسیاری کتاب مقدّس را مطالعه میکردند، اما چون کتاب مقدّس نداشتند، پیشرفتی نمیکردند. آنان توانایی مالی خرید ویرایشی را نداشتند که کلیسای محلّی تهیه کرده بود. همچنین نمیتوانستند مفهوم برخی آیات را به وضوح درک کنند و همین مانع پیشرفتشان میشد.» زمانی که ترجمهٔ دنیای جدید به زبانشان به چاپ رسید، وضعیت تغییر کرد. خانوادهای از رواندا که چهار فرزند نوجوان اعضای این خانواده را تشکیل میدهند، میگویند: «ما واقعاً از یَهُوَه و غلام امین و دانا سپاسگزاریم که به ما این کتاب مقدّس را دادند. ما بسیار فقیریم و پولی برای خرید کتاب مقدّس برای تمامی اعضای خانواده نداشتیم. اما اکنون هر یک از ما یک کتاب مقدّس برای خود دارد. برای ابراز قدردانیمان به یَهُوَه هر روز کل خانواده با هم کتاب مقدّس را میخوانیم.»
۱۶، ۱۷. الف) یَهُوَه برای قومش چه خواسته است؟ ب) ما باید مصمم به چه کاری باشیم؟
۱۶ ترجمهٔ دنیای جدید به تدریج به زبانهای دیگر نیز در دسترس مردم قرار خواهد گرفت. شیطان تلاش میکند مانع این کار شود، اما ما میدانیم که یَهُوَه خدا میخواهد تمامی قوم او، او را که با زبانی روشن و قابل درک با آنان صحبت میکند، بشنوند. (اِشَعْیا ۳۰:۲۱ خوانده شود.) روزی خواهد آمد که «چنانکه آبها دریا را میپوشاند، جهان از شناخت خداوند پر خواهد شد.»—اشع ۱۱:۹.
۱۷ باشد که مصمم بوده، از هر هدیهای که یَهُوَه خدا به ما میبخشد بهره بریم؛ از جمله از ترجمهٔ دنیای جدید که نام او را جلال میدهد. بگذارید که او هر روز از طریق کتابش با شما صحبت کند. توانایی بیکران خدا او را قادر میسازد که با دقت به دعاهای ما گوش دهد. این ارتباط دوجانبه موجب میشود محبتمان به او استوارتر شود و به ما یاری میرساند او را بهتر بشناسیم.—یو ۱۷:۳.
^ بند 2 در مقالهٔ «کتاب مقدّسی به زبان امروزی» در برج دیدهبانی، ۱ مهٔ ۲۰۱۵ مختصری به شیوهٔ ترجمهٔ دنیای جدید اشاره شده است. همچنین به ضمیمهٔ A1 در ترجمهٔ دنیای جدید ویرایش ۲۰۱۳، انگلیسی و مقالهٔ «چگونه میتوانید ترجمهای خوب از کتاب مقدّس انتخاب کنید؟» در برج دیدهبانی انگلیسی، ۱ مهٔ ۲۰۰۸ ملاحظه شود.
^ بند 2 در ادامهٔ مقاله هر جا که به ترجمهٔ دنیای جدید ویرایش ۲۰۱۳ اشاره شده است منظور این ترجمه به زبان انگلیسی است.
^ بند 6 طومارهای دریای مرده ۱۰۰۰ سال قدیمیتر از متن ماسورائی عبری است و برای ترجمهٔ دنیای جدید از این متن استفاده شده بود.
^ بند 7 در برخی کتب مرجع این توضیح آمده است، اما همهٔ محققان در این خصوص اتفاقنظر ندارند.
^ بند 7 ترجمهٔ دنیای جدید کتاب مقدّس با مرجع، انگلیسی ضمیمهٔ 1A «نام الٰهی در نوشتههای مقدّس عبری» صفحهٔ ۱۵۶۱.