۱.‏ یُونُس چه سفری در پیش داشت و چه احساسی در مورد شهر نِینَوا داشت؟‏

حال یُونُس فرصت کافی داشت تا در مورد وظیفه‌اش فکر کند.‏ او سفری به مسافت ۸۰۰ کیلومتر در پیش داشت؛‏ این سفر ممکن بود حداقل یک ماه به طول انجامد.‏ در ابتدا،‏ او می‌بایست از میان دو راه یکی را انتخاب می‌کرد؛‏ راهی کوتاه و پرخطر یا راهی بلند و امن.‏ احتمالاً باید از میان درّه‌ها و گذرگاه‌های بی‌شماری می‌گذشت.‏ همچنین می‌بایست از کنارهٔ صحرای سوریه و از میان رودخانه‌های بزرگی مانند رود فرات عبور می‌کرد و در بین مردم بومی شهرها و دهکده‌های سوریه،‏ بین‌النهرین و آشور سرپناهی می‌یافت.‏ هر روز که می‌گذشت و به مقصد خود شهر نِینَوا نزدیک‌تر می‌شد،‏ ترس او را بیشتر فرا می‌گرفت.‏

۲.‏ یُونُس چگونه آموخت که نمی‌تواند از مأموریتش سر باز زند؟‏

^۲ برای یُونُس مسلّم بود که نمی‌تواند از این مأموریت دوباره سر باز زند و از آن بگریزد.‏ همان طور که در فصل پیش دیدیم،‏ یَهُوَه با صبر به یُونُس درس‌هایی آموخت.‏ او توفانی سهمگین فرستاد و با استفاده از ماهی بزرگی یُونُس را به شکلی معجزه‌آسا نجات داد.‏ سه روز بعد،‏ آن ماهی او را بدون هیچ آسیبی در ساحل دریا از دهان خود بیرون انداخت.‏ یُونُس که از این واقعه  بهت‌زده و شگفت‌زده شده بود،‏ حال مطیع یَهُوَه شد.‏—‏یُونُس،‏ باب‌های ۱ و ۲‏.‏

۳.‏ یَهُوَه چه رفتاری با یُونُس داشت،‏ اما چه سؤالی مطرح می‌شود؟‏

^۳ زمانی که یَهُوَه دوباره یُونُس را برای اعلام داوری به نِینَوا فرستاد،‏ پیامبرش از او اطاعت کرد و راهی سفری طولانی به سوی آن شهر شد.‏ ‏(‏یُونُس ۳:‏۱-‏۳ خوانده شود.‏‏)‏ آیا یُونُس از تأدیب و راهنمایی یَهُوَه خدا واقعاً درس گرفت و طرز فکرش را کاملاً تغییر داد؟‏ برای نمونه،‏ یَهُوَه با ترحّم با او رفتار کرده و نگذاشته بود که در دریا غرق شود.‏ همچنین او را به دلیل نافرمانی و سرکشی‌اش مجازات نکرده و فرصتی دیگر برای انجام دادن مأموریتش به او داده بود.‏ با این همه،‏ آیا یُونُس آموخت که به دیگران رحمت نشان دهد؟‏ برای انسان‌های ناکامل اغلب دشوار است که بیاموزند که با رحمت با دیگران رفتار کنند.‏ حال ببینیم که ما از یُونُس در این زمینه چه درسی می‌توانیم بگیریم.‏

۴،‏ ۵.‏ چرا یَهُوَه،‏ نِینَوا را «شهر بزرگ» می‌خواند و این امر چه نکته‌ای را در مورد او نشان می‌دهد؟‏

^۴ یُونُس همچون یَهُوَه به شهر نِینَوا نمی‌نگریست.‏ از نظر یَهُوَه نِینَوا شهری بزرگ بود.‏ در کتاب یُونُس چهار بار به عبارت «نِینَوا شهر بزرگ» اشاره می‌شود.‏ (‏یون ۱:‏۲؛‏ ۳:‏۲،‏ ۳؛‏ ۴:‏۱۱‏)‏ از چه جهت آن شهر از نظر یَهُوَه بزرگ یا مهم بود؟‏

^۵ نِینَوا در آن زمان نخستین شهری بود که نمرود پس از توفان نوح ساخت؛‏ شهری عظیم که ظاهراً در حومهٔ خود شهرک‌هایی نیز داشت و برای پیمودن آن،‏ از یک سو به سوی دیگر سه روز وقت لازم بود.‏ (‏پیدا ۱۰:‏۱۱؛‏ یون ۳:‏۳‏)‏ نِینَوا شهری پر ابهت با معبدهای باشکوه،‏ دیوارهای عظیم و دیگر بناهای زیبا بود.‏ اما هیچ یک از آن‌ها،‏ آن شهر را در نظر یَهُوَه مهم نکرده بود.‏ آنچه برای او اهمیت داشت مردم آن شهر بود.‏ نِینَوا در آن زمان جمعیتی عظیم داشت.‏ با وجود اعمال نادرستی که مردم آن شهر مرتکب می‌شدند،‏ او هنوز به آنان اهمیت می‌داد.‏ یَهُوَه برای زندگی انسان‌ها ارزش قائل است و می‌داند که هر انسانی قادر است توبه کند و درستکاری را بیاموزد.‏

۶.‏ الف)‏ چرا یُونُس احتمالاً با دیدن مردم نِینَوا،‏ دچار اضطراب و دلهره شد؟‏ (‏به پاورقی نیز مراجعه شود.‏)‏ ب)‏ از این که یُونُس پیام داوری یَهُوَه را اعلام می‌کرد چه می‌توان می‌آموخت؟‏

^۶ وقتی یُونُس داخل نِینَوا شد،‏ شاید با دیدن آن جمعیت عظیم که بیش از ۱۲۰٬۰۰۰ نفر بودند،‏ دچار اضطراب و دلهره شد.‏ * او یک روز تمام در آن شهر پر رفت‌وآمد به سوی مرکز شهر به پیش رفت.‏ ممکن است برای اعلام پیام خدا در پی مکانی مناسب بود.‏ او چگونه می‌توانست با مردم آن شهر صحبت کند؟‏ آیا زبان آشوری را آموخته بود یا این که یَهُوَه به شکلی معجزه‌آسا به او چنین توانایی را داده بود؟‏ در این مورد اطلاع چندانی در دست نیست.‏ شاید او پیام خدا را به زبان مادری‌اش یعنی عبری اعلام کرد و از کسی  خواست که آن را برای اهالی شهر ترجمه کند.‏ به هر حال،‏ پیامش ساده و واضح بود و این پیام احتمالاً او را در نظر مردم محبوب نمی‌ساخت.‏ یُونُس به اهالی آن شهر گفت:‏ «بعد از چهل روز نِینَوا سرنگون خواهد شد.‏» (‏یون ۳:‏۴‏)‏ او با شجاعت و مکرّراً این پیام را اعلام کرد.‏ آری،‏ یُونُس بسیار شجاع و باایمان بود؛‏ صفاتی که امروزه مسیحیان نیز می‌باید در خود پرورش دهند.‏

۷،‏ ۸.‏ الف)‏ مردم نِینَوا نسبت به پیام یُونُس چه عکس‌العملی نشان دادند؟‏ ب)‏ پادشاه با شنیدن پیام او چه کرد؟‏

^۷ پیام یُونُس توجه اهالی نِینَوا را به خود جلب کرد.‏ بی‌شک او خود را برای برخوردی خصمانه و خشونت‌بار آماده کرده بود.‏ اما اتفاقی عجیب رخ داد.‏ مردم به پیامش گوش دادند و این خبر در همه جا پیچید.‏ حال،‏ همهٔ مردم در مورد پیشگویی یُونُس که شهرشان نابود می‌شود،‏ با یکدیگر گفتگو می‌کردند.‏ ‏(‏یُونُس ۳:‏۵ خوانده شود.‏‏)‏ فقیر و ثروتمند،‏ ضعیف و قوی،‏ پیر و جوان ابراز ندامت و پشیمانی کردند؛‏ آنان لب به غذا نزدند.‏ پادشاه نیز سریعاً از این حرکت مردم باخبر شد.‏

^۸ پادشاه نیز با شنیدن پیام یُونُس توبه کرد.‏ این پیام چنان تأثیری بر او گذاشت که از تخت خود برخاست،‏ ردای شاهانهٔ خود را در آورد،‏ همچون مردم لباسی زبر و خشن پوشید و حتی «بر خاکستر نشست.‏» سپس همراه با ‹بزرگانش› فرمانی صادر کرد که همهٔ مردم باید روزه بگیرند.‏ او همچنین فرمان داد که همه،‏ حتی حیوانات پلاس بپوشند.‏ * سپس با فروتنی اذعان کرد که قومش شریر و ظالمند.‏ همچنین امید داشت که خدا با دیدن توبهٔ آنان دلش نرم شود،‏ زیرا گفت:‏ «شاید خدا برگشته،‏ پشیمان شود و از حدّت خشم خود رجوع نماید تا هلاک نشویم.‏»—‏یون ۳:‏۶-‏۹‏.‏

۹.‏ منتقدین در خصوص اهالی نِینَوا چه امری را مورد شک و تردید قرار دادند،‏ اما از کجا می‌دانیم که چنین انتقاداتی نادرست است؟‏

^۹ برخی از منتقدین شک دارند که اهالی نِینَوا به این سرعت تغییر کرده باشند.‏ ولی محققان کتاب مقدّس متوجه شده‌اند که چنین تغییر و دگرگونی‌ای  در میان مردم خرافاتی و بی‌ثبات در دوران باستان امری غیرعادی نبود.‏ از این گذشته،‏ عیسی مسیح نیز به توبهٔ مردم نِینَوا اشاره کرده است.‏ ‏(‏مَتّی ۱۲:‏۴۱ خوانده شود.‏‏)‏ او از آسمان شاهد این وقایع بوده است.‏ (‏یو ۸:‏۵۷،‏ ۵۸‏)‏ نباید این واقعیت را فراموش کرد که هر کسی می‌تواند توبه کند و اهمیتی ندارد که او تا چه حد شرور و بی‌رحم است.‏ تنها،‏ یَهُوَه از نیّت و انگیزهٔ ما باخبر است.‏

۱۰،‏ ۱۱.‏ الف)‏ یَهُوَه چه دیدی نسبت به توبهٔ مردم نِینَوا داشت؟‏ ب)‏ چرا می‌توانیم اطمینان داشته باشیم که یَهُوَه در داوری اهالی نِینَوا اشتباهی نکرده بود؟‏

^۱۰ یَهُوَه چه دیدی نسبت به توبهٔ مردم نِینَوا داشت؟‏ یُونُس بعدها نوشت:‏ «خدا اَعمال ایشان را دید که از راه زشت خود بازگشت نمودند،‏ آنگاه خدا از بلایی که گفته بود که به ایشان برساند پشیمان گردید و آن را به عمل نیاورد.‏»—‏یون ۳:‏۱۰‏.‏

^۱۱ آیا خدا در داوری اهالی نِینَوا اشتباه کرده بود؟‏ خیر.‏ کتاب مقدّس توضیح می‌دهد که عدالت یَهُوَه کامل و بی‌نقص است.‏ ‏(‏تثنیه ۳۲:‏۴ خوانده شود.‏‏)‏ خشمِ به حق یَهُوَه،‏ با مشاهدهٔ توبهٔ مردم فرو کشید.‏ او دیگر نیازی ندید که آنان را مجازات کند.‏ بدین شکل یَهُوَه رحمت خود را به آنان نشان داد.‏

۱۲،‏ ۱۳.‏ الف)‏ یَهُوَه چگونه نشان داد که معقول،‏ انعطاف‌پذیر و رحیم است؟‏ ب)‏ چرا پیام یُونُس،‏ پیشگویی‌ای نادرست نبود؟‏

^۱۲ رهبران مذهبی اغلب خدا را بی‌اعتنا،‏ سخت‌گیر و ظالم توصیف می‌کنند.‏ اما کتاب مقدّس او را خدایی معقول،‏ انعطاف‌پذیر و رحیم می‌خواند.‏ یَهُوَه خدا وقتی تصمیم می‌گیرد شریران را مجازات کند،‏ همیشه پیش از آن برای هشدار دادن به مردم،‏ نمایندگانش را می‌فرستد.‏ او مشتاق است که شریران،‏ همچون اهالی نِینَوا توبه کنند و راه خود را تغییر دهند.‏ (‏حز ۳۳:‏۱۱‏)‏ یَهُوَه به اِرْمیا،‏ پیامبر خود چنین گفت:‏ «هر گاه اعلام نمایم که قصد دارم قومی یا مملکتی را منهدم و ویران سازم،‏ اگر آن قوم از شرارت دست کشد و توبه کند،‏ از قصد خود منصرف می‌شوم و نابودش نخواهم کرد.‏»—‏ار ۱۸:‏۷،‏ ۸‏،‏ ترجمهٔ تفسیری.‏

^۱۳ آیا پیشگوییِ یُونُس نادرست بود؟‏ خیر.‏ زیرا هدف از این پیشگویی هشدار به مردم بود و تحقق این پیشگویی به رفتار آنان بستگی داشت.‏ اهالی نِینَوا  با شنیدن این پیشگویی توبه کردند،‏ اما اگر اهالی آن شهر دوباره به راه بد خود باز می‌گشتند،‏ داوری خدا در مورد آنان اجرا می‌شد.‏ این درست اتفاقی بود که بیش از دو قرن بعد،‏ برای نِینَوا رخ داد.‏—‏صف ۲:‏۱۳-‏۱۵‏.‏

۱۴.‏ زمانی که یَهُوَه مردم نِینَوا را بخشید،‏ یُونُس چه عکس‌العملی نشان داد؟‏

^۱۴ زمانی که یُونُس پی برد که نِینَوا بر طبق انتظارش نابود نمی‌شود،‏ چه عکس‌العملی نشان داد؟‏ در کتاب مقدّس آمده است:‏ «این امر یُونُس را به غایت ناپسند آمد و غیظش افروخته شد.‏» (‏یون ۴:‏۱‏)‏ یُونُس حتی با آه و ناله دعایی سر داد که به نظر می‌رسد که قادر متعال را سرزنش می‌کند!‏ او گفت که بهتر بود در مملکت و خانهٔ خود می‌ماند و به نِینَوا نمی‌آمد.‏ سپس ادعا کرد که او از پیش می‌دانست که یَهُوَه آن شهر را نابود نمی‌کند.‏ حتی این موضوع را برای فرارش به تَرْشیش بهانه کرد.‏ در آخر از خدا خواست که بمیرد و مرگ را از زنده ماندن بهتر دانست.‏—‏یُونُس ۴:‏۲،‏ ۳ خوانده شود.‏

۱۵.‏ الف)‏ چه امری سبب شده بود که یُونُس ناراحت و مضطرب باشد؟‏ ب)‏ یَهُوَه با نبیِ مضطرب خود چگونه رفتار کرد؟‏

^۱۵ چه چیزی باعث ناراحتی و اضطراب یُونُس شده بود؟‏ از آنچه که در فکر یُونُس می‌گذشت بی‌خبریم،‏ اما می‌دانیم که نابودی نِینَوا را به مردم اعلام کرد.‏ آنان نیز به پیام او ایمان آوردند و نِینَوا نابود نشد.‏ آیا یُونُس می‌ترسید که مردم او را تمسخر کنند و او را پیامبری دروغین بخوانند؟‏ شاید چنین احساسی می‌کرد.‏ در هر صورت،‏ او از توبهٔ مردم و رحمت یَهُوَه به آنان شاد نشد.‏ این واقعه،‏ یُونُس را بسیار ناراحت و غمگین ساخته بود.‏ غرورش شکسته شده بود و به حال خود دل می‌سوزاند.‏ با این حال یَهُوَه،‏ خدای رحیم و مهربان،‏ در دل این نبیِ مضطرب چیزی نیکو یافت.‏ او به جای این که یُونُس را به علّت بی‌احترامی‌اش تنبیه کند با نرمی از او پرسید:‏ «آیا درست است که از این بابت عصبانی شوی؟‏» (‏یون ۴:‏۴‏،‏ ترجمهٔ تفسیری‏)‏ آیا یُونُس به پرسش یَهُوَه پاسخ داد؟‏ کتاب مقدّس در این مورد به موضوعی اشاره نمی‌کند.‏

۱۶.‏ شاید برخی در خصوص چه مواردی دیدشان با دید خدا تفاوت داشته باشد و ما از نمونهٔ یُونُس چه درسی می‌گیریم؟‏

 ^۱۶ برخی شاید یُونُس را به علّت رفتار نادرستش محکوم کنند،‏ اما باید به یاد داشت که دید انسان‌های ناکامل معمولاً با دید خدا تفاوت دارد.‏ برخی شاید بر این باور باشند که خدا باید از مصیبت‌ها جلوگیری کند یا باید شریران را سریع نابود سازد یا حتی او پیش از این،‏ می‌بایست نظام کنونی این جهان را از میان می‌برد.‏ نمونهٔ یُونُس به ما یادآور می‌شود که اگر دیدمان با دید خدا تفاوت دارد،‏ این ما هستیم که باید دید خود را تغییر دهیم،‏ نه خدا.‏

۱۷،‏ ۱۸.‏ الف)‏ یُونُس پس از ترک نِینَوا چه کرد؟‏ ب)‏ زمانی که یَهُوَه با معجزه‌ای،‏ بوتهٔ کدویی را بالای سر یُونُس رویاند،‏ چه تأثیری بر او داشت؟‏

^۱۷ آن پیامبر اندوهگین نِینَوا را ترک کرد،‏ نه به قصد دیارش.‏ او به سوی  ارتفاعاتی رفت که در شرق نِینَوا واقع بود.‏ در آنجا برای خود سایبانی ساخت و زیر آن نشست و به نِینَوا نگریست.‏ شاید امیدوار بود که نابودی آن شهر را ببیند.‏ یَهُوَه چگونه می‌توانست رحمت را به این مرد سختدل بیاموزد؟‏

^۱۸ در طی شب،‏ یَهُوَه کدویی در آنجا رویانید.‏ وقتی که یُونُس بیدار شد،‏ آن بوتهٔ سبز و باطراوت را دید که با برگ‌های پهن،‏ بیش از سایبانش بر سر او سایه گسترده و سبب آرامش او شده است.‏ «یُونُس از کدو بی‌نهایت شادمان شد.‏» شاید آن را معجزه و برکتی از سوی خدا می‌دید.‏ اما هدف خدا این نبود که یُونُس را فقط از گرمای سوزان رهایی بخشد و به او آرامش دهد.‏ او می‌خواست به دل یُونُس راه یابد.‏ پس کرمی فرستاد تا آن گیاه را نابود کند.‏ سپس «باد شرقی گرم وزانید» تا جایی که او از گرما ‹بی‌تاب شد.‏› غم و اندوه دوباره یُونُس را در بر گرفت و از خدایش خواست تا بمیرد.‏—‏یون ۴:‏۶-‏۸‏.‏

۱۹،‏ ۲۰.‏ یَهُوَه چگونه یُونُس را متقاعد ساخت؟‏

^۱۹ بار دیگر یَهُوَه از او پرسید که آیا بجاست به دلیل خشک شدن بوتهٔ کدویی خود را ناراحت و خشمگین سازد؟‏ یُونُس به جای توبه کردن،‏ رفتار خود را توجیه کرد و گفت:‏ «من حق دارم آن قدر خشمگین شوم که بمیرم.‏» حال وقت آن رسیده بود که یَهُوَه به او درس دهد.‏—‏یون ۴:‏۹‏،‏ مژده برای عصر جدید.‏

^۲۰ خدا برای متقاعد ساختن پیامبرش،‏ به او گفت که او به دلیل خشک شدن یک گیاه که در یک شب رشد کرد و در کاشتن و رشد آن نقشی نداشت،‏ ناراحت شده است.‏ سپس چنین نتیجه‌گیری کرد:‏ «آیا دل من به جهت نِینَوا شهر بزرگ نسوزد که در آن بیشتر از صد و بیست هزار کس می‌باشند که در میان راست و چپ تشخیص نتوانند داد و نیز بهایم بسیار؟‏»—‏یون ۴:‏۱۰،‏ ۱۱‏.‏ *

۲۱.‏ الف)‏ یَهُوَه با استفاده از چه تشبیهی به یُونُس درس داد؟‏ ب)‏ سرگذشت زندگی یُونُس چگونه به ما کمک می‌کند که با صداقت طرز فکر خود را محک زنیم؟‏

^۲۱ آیا به نکتهٔ مهمی که یَهُوَه خدا در این تشبیه استفاده کرد پی بردید؟‏  یُونُس هرگز برای رشد آن گیاه زحمتی نکشیده بود.‏ از طرف دیگر،‏ یَهُوَه که به نیازهای تمام مخلوقاتش بر روی زمین رسیدگی می‌کند،‏ منشأ حیات و روزی‌رسان اهالی نِینَوا نیز بود.‏ یُونُس برای یک گیاه،‏ بیش از جان ۱۲۰٬۰۰۰ نفر و حیوانات اهلی ارزش قائل بود.‏ آیا علّت ناراحتی و عصبانیت او،‏ طرز فکر خودخواهانه‌اش نبود؟‏ از این گذشته،‏ او از خشک شدن بوتهٔ کدو ناراحت شد،‏ زیرا از آن فایده می‌برد.‏ پس دلیل اصلی ناراحتی‌اش غرور و خودخواهی بود.‏ به عبارت دیگر او می‌خواست ثابت کند که حق با اوست.‏ سرگذشت زندگی یُونُس به ما کمک می‌کند که با صداقت طرز فکر خود را محک زنیم.‏ هیچ یک از ما در برابر تمایلات خودخواهانه مصون نیست.‏ پس چقدر باید قدردان باشیم که یَهُوَه با صبر و بردباری به ما آموزش می‌دهد تا همچون او بیش از پیش،‏ ازخودگذشته،‏ دلسوز و بخشنده باشیم.‏

۲۲.‏ الف)‏ یُونُس ظاهراً از پند و نصایح حکیمانهٔ یَهُوَه در خصوص رحمت چه آموخت؟‏ ب)‏ هر یک از ما باید از داستان زندگی یُونُس چه درسی گیریم؟‏

^۲۲ آیا یُونُس از این ماجرا درس گرفت؟‏ آخرین آیهٔ کتاب یُونُس با پرسشی از سوی یَهُوَه به پایان می‌رسد که پاسخی به آن داده نشده است.‏ برخی از منتقدین می‌گویند که یُونُس هرگز به آن پرسش پاسخ نداد.‏ در واقع پاسخ را می‌توان در کتاب او یافت.‏ شواهد نشان می‌دهد که این کتاب را خود یُونُس نگاشته است.‏ تصوّر کنید که این پیامبر در امنیت به سرزمینش بازگشته است و این گزارش را می‌نویسد.‏ حال شما با خواندن این کتاب می‌توانید تغییر شخصیت او را ببینید.‏ یُونُس،‏ مردی باتجربه‌تر،‏ حکیم‌تر و متواضع‌تر شده است و هنگام بازگو کردن اشتباهات،‏ سرکشی‌ها و سماجت‌هایش سر خود را با تأسف تکان می‌دهد.‏ به روشنی می‌توان دید که یُونُس از پند و نصایح حکیمانهٔ یَهُوَه درس گرفت.‏ او آموخت که رحیم و بخشنده باشد.‏ ما چطور؟‏—‏مَتّی ۵:‏۷ خوانده شود.‏