چرا خدا اجازه می‌دهد که رنج و عذاب وجود داشته باشند؟
فصل ۸
چرا خدا اجازه می‌دهد که رنج و عذاب وجود داشته باشند؟
۱، ۲. مردم اغلب در مقابل رنج و عذاب انسانها از خود چه واکنشی نشان می‌دهند؟
هنگامی که فجایعی رخ می‌دهند که باعث نابودی جان و مال افراد می‌شود، بسیاری نمی‌توانند دلیل وقوع آنها را درک کنند. برخی دیگر از وسعت بی‌رحمی و وحشیگری در جنایات و خشونتها ابراز نگرانی می‌کنند. شما نیز ممکن است از خود بپرسید، ‹چرا خدا اجازه می‌دهد که رنج و عذاب وجود داشته باشد؟›
۲ بسیاری به دلیل آنکه پاسخی رضایت‌بخش برای این پرسش نیافته‌اند، ایمان خویش را به خدا از دست داده‌اند. آنها گمان می‌کنند که خدا به بشر توجهی ندارد. بعضی دیگر که رنج و عذاب را بخشی از زندگی می‌دانند، دلسرد و ناخرسند، خدا را به دلیل شرارت جامعهٔ بشری سرزنش می‌کنند. اگر شما نیز چنین احساسی دارید، به احتمال زیاد گفته‌های کتاب مقدس در این باره برایتان بسیار جالب خواهد بود.
خدا باعث رنج و عذاب نیست
۳، ۴. چرا می‌توانیم اطمینان داشته باشیم که شرارت و رنج از جانب خدا نیستند؟
۳ کتاب مقدس به ما اطمینان می‌دهد که یَهُوَه خدا باعث رنج و عذابی که در اطراف خود ناظر آن هستیم نیست. به عنوان مثال، یعقوب شاگرد مسیحی چنین نوشت: «هیچ کس چون در تجربه افتد نگوید خدا مرا تجربه میکند زیرا خدا هرگز از بدیها تجربه نمیشود و او هیچ کسرا تجربه نمیکند.» (یعقوب ۱:۱۳) بنابراین، خدا نمی‌تواند باعث سختیهای فراوانی که بشر را به ستوه آورده‌اند باشد. او افراد را مورد آزمایش سخت ایمان قرار نمی‌دهد تا آنان را آمادهٔ زندگی در آسمان کند، و همینطور آنان را به دلیل اعمال شریرانه‌ای که تصور می‌شود در زندگی گذشته انجام داده باشند عذاب نمی‌دهد. — رومیان ۶:۷.
۴ به علاوه، با اینکه بسیاری اعمال وحشتناک به نام خدا یا مسیح انجام شده‌اند، در کتاب مقدس هیچ نشانه‌ای از موافقت آنان با چنین اعمالی وجود ندارد. خدا و مسیح هیچگونه همکاری با افرادی که ادعا می‌کنند به آنان خدمت می‌کنند ولی دست به تقلب و کلاهبرداری، کشتار و غارت و یا بسیاری اعمال دیگر که باعث عذاب انسانها می‌شوند می‌زنند، ندارند. در واقع، «راه شریران نزد خداوند مکروه است.» خدا «از شریران دور است.» — امثال ۱۵:۹، ۲۹.
۵. برخی خصوصیات یَهُوَه کدامند و او چه احساسی نسبت به مخلوقات خویش دارد؟
۵ کتاب مقدس یَهُوَه را «بغایت مهربان و کریم» توصیف میکند. (یعقوب ۵:۱۱) این کتاب اعلام میکند که «خداوند انصاف را دوست میدارد.» (مزمور ۳۷:۲۸؛ اشعیا ۶۱:۸) خدا کینه‌توز نیست. او با دلسوزی به همهٔ مخلوقات خود توجه دارد و به همهٔ آنان بهترین چیزها را برای رفاهشان می‌بخشد. (اعمال ۱۴:۱۶، ۱۷) یَهُوَه از همان نخستین روزهای پدیدار شدن زندگی بر روی زمین به همین شکل عمل کرده است.
شروعی کامل
۶. بعضی اساطیر چگونه به ابتدای تاریخ بشر اشاره می‌کنند؟
۶ مشاهده و لمس درد و عذاب برای همگی ما امری عادی است. به همین دلیل ممکن است تصور روزگاری عاری از رنج و عذاب دشوار باشد، اما در ابتدای تاریخ بشر چنین شرایطی برقرار بود. حتی اسطوره‌های بسیاری از ملل نیز به چنین شروع سعادتمندانه‌ای اشاره می‌کنند. در اساطیر یونان، نخستین عصر از «اعصار پنجگانهٔ بشر»، «عصر طلایی» خوانده می‌شد. در طی این عصر انسانها زندگی سعادتمندانه‌ای را می‌گذراندند، فارغ از مشقت، درد و یغمای کهولت. چینیها می‌گویند که در طی دوران سلطنت امپراتور زرد افسانه‌ای (هوانگ-تی)، مردم در صلح و آرامش به سر می‌بردند، و حتی با عوامل جوی و حیوانات وحشی توافق داشتند. ایرانیان، مصریان، و مردم تبت، پرو و مکزیک نیز همگی افسانه‌هایی در مورد دورانی همراه با سعادت و کاملیت در شروع تاریخ بشری دارند.
۷. چرا خدا زمین و بشر را آفرید؟
۷ اساطیر ملل تنها بازتابی هستند از کهن‌ترین نسخهٔ مکتوب تاریخ بشری یعنی کتاب مقدس. این کتاب به ما می‌گوید که خدا اولین زوج انسانی یعنی آدم و حوا را در بهشتی به نام باغ عدن جای داد و به آنان فرمان داد: «بارور و کثیر شوید و زمین را پر سازید و در آن تسلّط نمائید.» (پیدایش ۱:۲۸) والدین نخستین ما از کاملیت برخوردار بودند و در جلوی آنان چشم‌انداز تبدیل شدن همهٔ کرهٔ زمین به بهشتی که ساکنان آن مردمی کامل بوده و در آرامش و سعادت همیشگی به سر خواهند برد، وجود داشت. مقصود خدا از آفرینش زمین و بشر همین بود. — اشعیا ۴۵:۱۸.
مبارزه‌طلبی مغرضانه
۸. از آدم و حوا انتظار فرمانبرداری از چه فرمانی می‌رفت، اما چه پیش آمد؟
۸ آدم و حوا برای آنکه مورد لطف خدا باقی بمانند باید از خوردن میوهٔ «درخت معرفت نیک و بد» خودداری می‌کردند. (پیدایش ۲:۱۶، ۱۷) اگر از قانون یَهُوَه پیروی می‌کردند، بشر دچار هیچ رنج و عذابی نمی‌شد. با اطاعت از فرمان خدا، آنان محبت خویش نسبت به یَهُوَه و وفاداری خود را به او نشان می‌دادند. (۱یوحنا ۵:۳) اما همانطور که در فصل ۶ آموختیم، اوضاع بدین منوال نشد. شیطان حوا را ترغیب به خوردن میوهٔ آن درخت کرد و او از آن خورد. پس از آن، آدم نیز از میوهٔ ممنوعه خورد.
۹. شیطان چه موضوعی را در مورد یَهُوَه مطرح کرد؟
۹ آیا به اهمیت آنچه که رخ داد واقفید؟ شیطان به مقام یَهُوَه به عنوان خدای تعالی حمله برد. ابلیس با گفتن اینکه «هر آینه نخواهید مرد» کلام خدا را نقض کرد که گفت، ‹هر آینه خواهید مرد.› سخنان بعدی شیطان تلویحاً حاکی از آن بود که یَهُوَه آدم و حوا را از این موقعیت که مانند خدا شوند و بدین ترتیب دیگر برای تصمیم‌گیری در مورد خوب و بد به خدا نیازی نداشته باشند، باز میدارد. بنابراین مبارزه‌طلبی شیطان حقانیت و اعتبار مقام یَهُوَه را به عنوان سلطان عالم مورد سؤال قرار داد. — پیدایش ۲:۱۷؛ ۳:۱-۶.
۱۰. شیطان در مورد انسانها چه اتهاماتی را به طور ضمنی ایراد کرد؟
۱۰ شیطان ابلیس همچنین تلویحاً گفت که انسانها تنها تا وقتی که به نفعشان باشد مطیع یَهُوَه باقی می‌مانند. به بیان دیگر، کمال اخلاقی انسان به زیر سؤال کشیده شد. شیطان این اتهام را وارد کرد که هیچ انسانی داوطلبانه به خدا وفادار نمی‌ماند. این ادعای مغرضانهٔ شیطان بروشنی در روایت کتاب مقدس در مورد ایوب، خادم وفادار یَهُوَه که پیش از سال ۱۶۰۰ ق.د.م. می‌زیست و تحت آزمایش بزرگی قرار گرفت، نشان داده شده است. با مطالعهٔ دو باب اول کتاب ایوب، می‌توانید در مورد دلیل رنج و عذاب انسانها و این که چرا خدا اجازه داده است که وضع چنین باشد، بینشی کسب کنید.
۱۱. ایوب چه نوع شخصی بود، اما شیطان او را به چه چیزی متهم کرد؟
۱۱ ایوب، «مرد کامل و راست»، مورد حملهٔ شیطان واقع شد. ابتدا شیطان با مطرح کردن این پرسش که «آیا ایّوب مجّاناً از خدا میترسد؟» وی را به داشتن انگیزه‌های بد متهم کرد. پس از آن ابلیس با زیرکی، ایوب و یَهُوَه، هر دو را بدنام کرده و ادعا میکند که یَهُوَه با حفاظت از ایوب و برکت دادن به او وفاداری وی را خریده است. شیطان یَهُوَه را به مبارزه طلبید و گفت: «دست خود را دراز کن و تمامئ مایملک او را لمس نما و پیش روی تو ترا ترک خواهد نمود.» — ایوب ۱:۸-۱۱.
۱۲. الف) در صورتی که خدا به شیطان رخصت می‌داد تا ایوب را مورد آزمایش قرار دهد به چه پرسشهایی پاسخ داده می‌شد؟ ب) آزمایش ایوب چه نتیجه‌ای به همراه آورد؟
۱۲ آیا ایوب فقط به دلیل چیزهای خوبی که از یَهُوَه دریافت می‌کرد به خدا خدمت می‌کرد؟ آیا ایوب تحت آزمایش با پایداری کمال اخلاقی خود را حفظ می‌کرد؟ از طرف دیگر، آیا یَهُوَه به خادم خود برای اینکه مورد آزمایش قرار گیرد اطمینان کافی داشت؟ پاسخ به این پرسشها در صورتی مشخص می‌شد که یَهُوَه به شیطان اجازه می‌داد تا ایوب را به سختی مورد آزمایش قرار دهد. همانطور که در کتاب ایوب نقل شده است، روش وفادارنهٔ ایوب تحت آزمایشی که خدا مجاز دانست، اثبات حقانیت کامل عدالت یَهُوَه و کمال اخلاقی انسان بود. — ایوب ۴۲:۱، ۲، ۱۲.
۱۳. آنچه که در عدن رخ داد و بر سر ایوب آمد چگونه به ما مربوط می‌شود؟
۱۳ با این حال، آنچه که در باغ عدن رخ داد و آنچه بر سر ایوب آمد، معنایی عمیقتر دارد. در حال حاضر همهٔ افراد بشر، منجمله ما در موضوعی که شیطان مطرح کرد درگیر هستیم. به نام خدا خدشه وارد شده و سلطنت وی مورد اعتراض و حمله قرار گرفته بود. درستی مخلوق خدا یعنی انسان مورد تردید قرار گرفته بود. این موضوعها باید حل و فصل می‌شدند.
چگونگی حل و فصل این موضوعها
۱۴. هنگامی که شخص، مورد اتهام مکارانه‌ای قرار می‌گیرد، ممکن است چه واکنشی از خود نشان دهد؟
۱۴ برای تشریح این موضوع، بگذارید تصور کنیم که شما پدر یا مادری بامحبت بوده و دارای چندین فرزند و زندگی خانوادگی سعادتمندانه‌ای هستید. فرض کنید که یکی از همسایگان شما به دروغ شما را متهم کند که پدر یا مادر خوبی نیستید. چه می‌شود اگر او بگوید که فرزندانتان شما را دوست ندارند، و اینکه آنها فقط به این دلیل در خانه مانده‌اند چون چیزی بهتر از آن نمی‌شناسند، و اگر کسی راه را به آنان نشان دهد خانه را ترک خواهند کرد. ممکن است بگویید: ‹چه حرف مضحک و احمقانه‌ای!› بله، ولی چگونه این موضوع را ثابت خواهید کرد؟ برخی پدر و مادرها ممکن است با خشونت پاسخ دهند. چنین واکنش خشونت‌آمیزی نه تنها مسائل دیگری به وجود می‌آورد بلکه گواهی خواهد بود بر صحت گفته‌های دیگران. روش درست آن است که به متهم‌کنندهٔ خود اجازه دهید تا ادعای خویش را اثبات کند و نیز به فرزندان خود فرصت دهید تا شهادت دهند که به شما از روی صداقت مهر می‌ورزند.
۱۵. یَهُوَه چه راهی را برای پاسخگویی به ادعای شیطان انتخاب کرد؟
۱۵ یَهُوَه نیز مانند پدر یا مادری بامحبت است. آدم و حوا را می‌توان به فرزندان او تشبیه کرد، و شیطان نیز همان همسایهٔ دروغگوست. خدا به نحوی حکیمانه شیطان، آدم، و حوا را فوراً نابود نکرد بلکه به این خطاکاران اجازه داد تا مدتی به زندگی ادامه دهند. این امر به نخستین والدین ما اجازه داد تا تشکیل خانواده دهند، و به ابلیس فرصت داد تا صحت ادعای خویش را اثبات کند و موضوعهای مطرح‌شده حل و فصل شوند. با این حال از همان ابتدا خدا می‌دانست که بعضی از انسانها به او وفادار می‌مانند و ثابت خواهند کرد که شیطان دروغگویی بیش نیست. چقدر از این امر سپاسگزاریم که یَهُوَه پیوسته به آنانی که به او محبت می‌ورزند برکت داده و کمک میکند! — ۲تواریخ ۱۶:۹؛ امثال ۱۵:۳.
چه موضوعهایی ثابت شده‌اند؟
۱۶. چگونه دنیا تحت تسلط قدرت شیطان درآمد؟
۱۶ در طی تاریخ بشر، دست شیطان در عملی ساختن نقشه‌هایش برای سلطه‌گری بر انسانها باز بوده است. به عنوان مثال، او نفوذ خویش را بر قدرتهای سیاسی اعمال کرده و ادیانی را ترویج داده است که با زیرکی پرستش را به جای خدا به سوی او معطوف می‌سازند. بدین ترتیب ابلیس «خدای اینجهان» گردیده است و «رئیس این جهان» خوانده می‌شود. (۲قرنتیان ۴:۴؛ یوحنا ۱۲:۳۱) در واقع، «تمام دنیا در شریر خوابیده است.» (۱یوحنا ۵:۱۹) آیا این بدان معنی است که شیطان ادعای خود را مبنی بر اینکه می‌تواند همهٔ انسانها را از یَهُوَه خدا برگرداند به اثبات رسانیده است؟ به هیچ وجه! یَهُوَه در حالی که به شیطان اجازهٔ حیات داده است، خود مشغول به انجام رساندن مقصود خویش است. پس کتاب مقدس در مورد این امر که خدا به شرارت اجازهٔ وجود داده است چه می‌گوید؟
۱۷. در مورد علت شرارت و رنج باید چه نکته‌ای را به خاطر بسپاریم؟
۱۷ خدا مسبب شرارت و رنج و عذاب نیست. از آنجاییکه شیطان رئیس و خدای این جهان است، او و کسانی که در کنار او هستند بار مسئولیت وضعیت کنونی جامعهٔ بشری و همهٔ سیه‌روزیی را که بشر به آن مبتلاست بر دوش دارند. هیچکس نمی‌تواند با حقانیت ادعا کند که خدا مسبب چنین سختیهایی است. — رومیان ۹:۱۴.
۱۸. این امر که یَهُوَه اجازه داد که شرارت و رنج وجود داشته باشند چه چیزی را در مورد عقیدهٔ مستقل بودن از او اثبات میکند؟
۱۸ این امر که خدا به شرارت و رنج و عذاب اجازهٔ وجود داده است ثابت‌کنندهٔ آن است که مستقل بودن از خدا دنیای بهتری را به ارمغان نیاورده است. تاریخ به نحو انکارناپذیری نمایانگر فاجعه‌ای پس از فاجعهٔ دیگر است. دلیل این امر آن است که انسانها راه جدایی از خدا را در پیش گرفته و هیچ گونه ارجی به کلام و خواست خدا نگذاشته‌اند. هنگامی که قوم باستانی یَهُوَه و رهبران آن عهدشکنی کرده «براه خود» رفتند و کلام وی را رد کردند، نتایج فاجعه‌آمیزی به بار آمد. خدا از طریق نبی خود ارمیا بدیشان چنین گفت: «حکیمان شرمنده و مدهوش و گرفتار شده‌اند اینک کلام خداوند را ترک نموده‌اند پس چه نوع حکمتی دارند.» (ارمیا ۸:۵، ۶، ۹) بشر به طور کلی در پیروی از معیارهای یَهُوَه قصور کرده و همانند کشتی بی‌سکانی در دریای پرتلاطم به این سو و آن سو می‌رود.
۱۹. چه مدرکی مبنی بر اینکه شیطان نمی‌تواند همهٔ انسانها را بر ضد خدا بشوراند وجود دارد؟
۱۹ اینکه خدا اجازه داده است که شرارت و رنج و عذاب وجود داشته باشد همچنین ثابت میکند که شیطان قادر نیست همهٔ انسانها را از یَهُوَه برگرداند. تاریخ نشان می‌دهد که همیشه افرادی وجود داشته‌اند که علی‌رغم وسوسه‌ها یا مخالفتها، به خدا وفادار باقی ماندند. در طی قرنها، قدرت یَهُوَه به نفع خادمان او به کار گرفته شده و نام او در همه جای زمین اعلام شده است. (خروج ۹:۱۶؛ ۱سموئیل ۱۲:۲۲) کتاب عبرانیان باب ۱۱ لیستی طولانی از وفاداران را برای ما عنوان میکند، که شامل هابیل، خَنُوخ، نوح، ابراهیم و موسی است. در عبرانیان ۱۲:۱ آنان ‹ابر شاهدان› نامیده شده‌اند. آنها نمونهٔ ایمان تزلزل‌ناپذیر نسبت به یَهُوَه هستند. در روزگار ما نیز بسیاری زندگی خویش را به دلیل حفظ کمال اخلاقی و وفاداری خود نسبت به خدا از دست داده‌اند. چنین افرادی با ایمان و محبتشان، با قاطعیت ثابت کرده‌اند که شیطان نمی‌تواند همهٔ انسانها را بر ضد خدا بشوراند.
۲۰. این امر که یَهُوَه اجازه داده است که شرارت و رنج وجود داشته باشند، چه چیزی را در مورد خدا و بشر ثابت کرده است؟
۲۰ سرانجام، اینکه یَهُوَه به شرارت و رنج و عذاب اجازهٔ تداوم داده است ثابت کرده است که برای برکت و سعادت جاودانی انسانها تنها یَهُوَه، آفریدگار، توانایی و حق حکمرانی بر آنها را دارد. قرنها بشر اشکال مختلف حکومت را آزموده است. اما با چه نتیجه‌ای؟ مشکلات و بحرانهایی که ملتها در حال حاضر با آنها روبرو هستند شاهد موثقی است بر اینکه حقیقتاً همانطور که کتاب مقدس بدان اشاره میکند، «انسان بر انسان بجهة ضررش حکمرانی میکند.» (جامعه ۸:۹) فقط یَهُوَه می‌تواند به نجات ما بیاید و مقصود اولیهٔ خود را به انجام برساند. چگونه چنین خواهد کرد، و چه زمانی؟
۲۱. چه بر سر شیطان خواهد آمد، و از چه کسی برای انجام این کار استفاده خواهد شد؟
۲۱ درست پس از آنکه آدم و حوا تسلیم نقشهٔ شیطان شدند، خدا مقصود خود را در مورد راه نجات اعلام کرد. یَهُوَه در مورد شیطان چنین اظهار داشت: «عداوت در میان تو و زن و در میان ذریّت تو و ذریّت وی میگذارم او سر ترا خواهد کوبید و تو پاشنهٔ ویرا خواهی کوبید.» (پیدایش ۳:۱۵) این گفته تضمین‌کنندهٔ آن بود که به ابلیس اجازه داده نخواهد شد که تا ابد به اعمال شریرانهٔ خود ادامه دهد. عیسی مسیح، به عنوان پادشاه حکومت مسیحایی یعنی ذریت موعود ‹سر شیطان را خواهد کوبید.› آری، «بزودی»، عیسی شیطان سرکش را نابود خواهد ساخت! — رومیان ۱۶:۲۰.
شما چه خواهید کرد؟
۲۲. الف) شما با چه پرسشهایی باید روبرو شوید؟ ب) با اینکه شیطان خشم خویش را بر سر وفاداران خدا خالی میکند، آنها از چه چیزی می‌توانند اطمینان داشته باشند؟
۲۲ با آگاهی از موضوع مطرح‌شده، طرف چه کسی را خواهید گرفت؟ آیا با اعمالتان ثابت خواهید کرد که هوادار وفادار یَهُوَه هستید؟ از آنجاییکه شیطان میداند وقت کمی دارد، بی‌مهابا خشم خویش را بر سر آنانی که می‌خواهند کمال اخلاقی و یکپارچگی خویش را نسبت به خدا حفظ کنند خالی میکند. (مکاشفه ۱۲:۱۲) اما شما می‌توانید برای درخواست کمک به خدا روی آورید، زیرا «خداوند میداند که عادلانرا از تجربه رهائی دهد.» (۲پطرس ۲:۹) او هرگز نمی‌گذارد که بیش از طاقت خود امتحان شوید و راهی پیش پای شما قرار می‌دهد تا یارای تحمل امتحانات را داشته باشید. — ۱قرنتیان ۱۰:۱۳.
۲۳. ما می‌توانیم با اطمینان چشم به راه چه چیزی باشیم؟
۲۳ بیایید با اطمینان چشم به راه زمانی باشیم که عیسی مسیح پادشاه بر ضد شیطان و همهٔ کسانی که از او پیروی می‌کنند وارد عمل می‌شود. (مکاشفه ۲۰:۱-۳) عیسی همهٔ کسانی را که مسئول محنتها و پریشانیهایی هستند که بشر بدانها مبتلا بوده است، از میان برخواهد داشت. تا فرا رسیدن آن زمان، یکی از رنجهای بسیار دردآور از دست دادن یک عزیز است. برای اینکه دریابید چه بر سر آنها خواهد آمد فصل بعدی را مطالعه کنید.
معرفت خویش را بیازمایید
از کجا می‌دانیم که یَهُوَه باعث رنج و عذاب انسانها نیست؟
شیطان چه موضوعهایی را در باغ عدن مطرح کرد که در روزگار ایوب مشخص شد؟
اینکه خدا اجازه داده است که رنج و عذاب وجود داشته باشد چه چیزهایی را ثابت کرده است؟
[سؤالات مقالهٔ مطالعه‌ای]
