آیا مقصودی برای زندگی وجود دارد؟
۱
آیا مقصودی برای زندگی وجود دارد؟
۱. در مورد مقصود زندگی اغلب چه پرسشی مطرح می‌شود و یک نفر در این باره چگونه اظهار نظر کرد؟
تقریباً هر کسی زمانی از خود می‌پرسد که مقصود از زندگی چیست؟ آیا زندگی به معنی کار سخت برای بهبود آن، تأمین خانوادهٔ خود و مردن بعد از ۷۰ یا ۸۰ سال زندگی و سپس تا ابد نیست شدن است؟ جوانی که با این نظر موافق است، می‌گوید که در زندگی مقصودی بجز «زندگی کردن، بچه‌دار شدن، خوشحال بودن و سپس مردن وجود ندارد.» ولی آیا این درست است؟ و آیا مرگ واقعاً پایان همه چیز است؟
۲، ۳. چرا داشتن ثروت مادی به عنوان مقصود زندگی کافی نیست؟
۲ بسیاری چه در شرق و چه در غرب تصور می‌کنند که مقصود اصلی زندگی گردآوری ثروت مادی است. آنان معتقدند که ثروت مادی انسان را به زندگی سعادتمند و پرمعنی هدایت می‌کند. ولی در مورد کسانی که از ثروت مالی برخوردارند چه می‌توان گفت؟ هَری بروس، نویسندهٔ کانادائی می‌گوید: «تعداد بسیاری از ثروتمندان صریحاً اقرار می‌کنند که خوشبخت نیستند.» او می‌افزاید: «آمار نشان می‌دهد که بدبینی شدیدی آمریکای شمالی را دربر گرفته است . . . آیا انسان سعادتمندی در دنیا وجود دارد؟ اگر چنین کسی وجود دارد، راز موفقیتش در چیست؟»
۳ سیاستمداری اظهار داشت: «ما دریافته‌ایم که مالکیت و مصرف، نیاز ما را برای درک معنی و مقصود زندگی ارضا نمی‌کند . . . روی هم انباشتن مادیات نمی‌تواند پوچی زندگی بدون اعتقاد و مقصود را پر کند.» رهبر سیاسی دیگری می‌گوید: «چند سالی است که شدیداً در جستجوی حقایق در مورد خود و زندگیم هستم؛ اشخاص بسیاری را نیز می‌شناسم که چنین می‌کنند. مردم بیش از پیش از خود می‌پرسند، ما کی هستیم؟ مقصود ما چیست؟»
شرایط سخت‌تر
۴. چرا بعضی در تردید هستند که اصلاً مقصودی برای زندگی وجود دارد؟
۴ عدهٔ بسیاری با ملاحظهٔ هر چه دشوارتر شدن زندگی، در تردید هستند که اصلاً مقصودی برای زندگی وجود دارد. در سراسر دنیا، بیش از یک میلیارد نفر به طور جدی بیمار و یا گرفتار سوء تغذیه هستند. تنها در آفریقا، در حدود ۱۰ میلیون کودک هر ساله به این علت جان می‌دهند. جمعیت کرهٔ زمین که در حدود ۶ میلیارد نفر است، به رشد خود با سرعت ۹۰ میلیون نفر در سال ادامه می‌دهد و بیش از ۹۰ درصد آن در کشورهای در حال رشد صورت می‌گیرد. این جمعیت روزافزون، به غذا، مسکن و صنعت نیاز دارد، و همین امر باعث می‌شود که مواد آلوده‌کنندهٔ صنعتی و دیگر منابع، صدمات بیشتری به زمین و آب و هوا وارد آورند.
۵. چه بر سر گیاهان روی زمین می‌آید؟
۵ نشریهٔ هزینه‌های اجتماعی و نظامی جهان سال ۱۹۹۱ گزارش می‌دهد: «هر ساله بخشی از جنگلها به وسعت [کشور بریتانیای کبیر] نابود می‌شود. با چنین سرعتی تا سال ۲۰۰۰، ۶۵ درصد جنگلهای مناطق مرطوب حاره‌ای از میان خواهند رفت.» در این مناطق، بر طبق گزارش دفتر سازمان ملل، به ازای هر ۱۰ درخت قطع‌شده تنها یک درخت کاشته می‌شود؛ در آفریقا این نسبت ۲۰ به یک است. بدین ترتیب مناطق بیابانی وسیعتر می‌شود و هر ساله زمین قابل کشتی به مساحت کشور بلژیک از میان می‌رود.
۶، ۷. برخی از مسائلی که رهبران بشری در حل آنها عاجزند کدامند، بنابراین چه سؤالهائی نیاز به پاسخگوئی دارند؟
۶ همینطور تنها در قرن بیستم تعداد کسانی که جان خود را در جنگها از دست داده‌اند از تعداد همهٔ کشته‌شدگان چهار قرن گذشته، چهار برابر بیشتر بوده است. همه جا تبه‌کاری و بخصوص جرمهای خشونت‌آمیز رو به افزایش است. همینطور از هم پاشیدگی خانواده‌ها، اعتیاد به مواد مخدر، ایدز، بیماریهای مقاربتی واگیردار و دیگر عوامل منفی، زندگی را مشکلتر ساخته‌اند. و رهبران دنیا قادر به حل مشکلات فراوانی که خانوادهٔ بشری را بستوه آورده‌اند، نیستند. پس، قابل درک است که مردم می‌پرسند، مقصود از زندگی چیست؟
۷ پژوهشگران و رهبران مذهبی چه پاسخی برای این پرسش دارند؟ پس از قرنها، آیا جواب رضایت‌بخشی برای این پرسش یافته‌اند؟
آنها چه می‌گویند
۸، ۹. الف) یک پژوهشگر چینی در مورد مقصود زندگی چه گفت؟ ب) یکی از بازماندگان اردوگاههای مرگ نازی چه نظری داد؟
۸ محقق کنفوسیوسی، دُو وِیمین می‌گوید: «مفهوم غائی زندگی در وجود انسان عادی یافت می‌شود.» بر طبق این نظر، انسانها متولد می‌شوند، برای هستی دست و پا می‌زنند و سپس می‌میرند. امید کمی در چنین دیدگاهی وجود دارد. و آیا اصلاً صحت دارد؟
۹ اِلی ویزِل، یکی از بازماندگان اردوگاههای مرگ نازی در جنگ جهانی دوم، چنین اظهار نظر می‌کند: «‹چرا اینجا هستیم؟› این مهمترین پرسشی است که بشر با آن روبروست . . . من معتقدم که علی‌رغم مرگهای بیهوده‌ای که ناظرشان بوده‌ام، زندگی بامعنی است.» ولی او نمی‌توانست بگوید که معنی آن چیست.
۱۰، ۱۱. الف) چگونه یک روزنامه‌نویس نشان می‌دهد که بشر پاسخی برای این پرسشها ندارد؟ ب) چرا نظر دانشمند هواخواه نظریهٔ تکامل رضایت‌بخش نیست؟
۱۰ روزنامه‌نویس وِرمُنت رُیستِر اظهار داشت: «تفکر و اندیشهٔ بشر در مورد . . . مکانش در این عالم از ابتدا تاکنون چندان پیشرفتی نکرده است. هنوز هم با این پرسشها که چه کسی هستیم؛ چرا وجود داریم و به کجا می‌رویم، روبرو هستیم.»
۱۱ اِستِفان جِی گولد، دانشمند هواخواه نظریهٔ تکامل چنین می‌نویسد: «ممکن است بدنبال پاسخی ‹بهتر› باشیم — ولی چنین پاسخی وجود ندارد.» برای چنین هواخواهان نظریهٔ تکامل، زندگی، تنازعی برای بقای شایسته‌ترین‌ها است و مرگ به آن پایان می‌دهد. در این نظریه نیز هیچ جائی برای امید وجود ندارد. و باز می‌پرسیم آیا اصلاً صحت دارد؟
۱۲، ۱۳. نظرات رهبران کلیسا چیست، و آیا نظرات آنان از نظرات پژوهشگران غیرمذهبی رضایت‌بخش‌تر است؟
۱۲ بسیاری از رهبران دینی می‌گویند که مقصود از زندگی این است که فرد خوب زندگی کند تا روح او پس از مرگش بتواند به آسمان راه یابد و تا ابد در آنجا بسر برد. و چارهٔ افراد بد شکنجه و زجر ابدی در دوزخ آتشین است. پس بر طبق این عقیده، همین هستی نامطلوبی که در سراسر تاریخ حکمفرما بوده است ادامه خواهد یافت. ولی اگر مقصود خدا آن بود که بشر مانند فرشتگان در آسمان بسر برد، پس چرا او را از همان آغاز مانند فرشتگان نیافرید؟
۱۳ حتی افراد روحانی هم در مورد چنین نظراتی دچار اشکال می‌شوند. و. ر. اینگ، دکتر در الهیات و سرپرست سابق کلیسای جامع سَنت پُل در لندن، یکبار گفت: «همهٔ عمرم را در جدال برای یافتن مقصود زندگی گذراندم. در پی پاسخ‌گویی به سه مسئله‌ای که همیشه به نظرم اساسی می‌آمد بودم: مسئلهٔ ابدیت؛ مسئلهٔ شخصیت بشری؛ و مسئلهٔ پلیدی. ناکام ماندم. برای هیچکدام از آنها راه حلی نیافته‌ام.»
تأثیر
۱۴، ۱۵. نظرات متفاوت چه تأثیری بر روی بسیاری از مردم داشته است؟
۱۴ تأثیر این همه عقاید مختلف پژوهشگران و رهبران مذهبی بر مسئلهٔ مقصود زندگی چه بوده است؟ بسیاری همچون آن مرد سالمند پاسخ می‌دهند: «بیشتر عمرم از خودم پرسیده‌ام که چرا وجود دارم. حتی اگر مقصودی هم برای آن وجود داشته باشد دیگر برایم اهمیتی ندارد.»
۱۵ عدهٔ بسیاری پس از مشاهدهٔ این همه نظرات مختلف در عالم ادیان، به این نتیجه می‌رسند که اهمیتی ندارد به چه معتقد باشند. آنان معتقدند که دین تنها تنوع و مشغولیت فکری است، چیزی که کمی آرامش خیال با خود می‌آورد تا بتوان با مشکلات زندگی کنار آمد. بعضی دیگر می‌گویند دین تنها خرافات است. آنها معتقدند که تفکر مذهبی جوابی برای مسئلهٔ مقصود زندگی نیافته است و بهبودیی نیز در زندگی عامهٔ مردم بوجود نیاورده است. حقیقتاً تاریخ نشان می‌دهد که ادیان دنیا بشر را از پیشرفت باز داشته و باعث نفرت و جنگ بوده‌اند.
۱۶. یافتن مقصود زندگی تا چه حد اهمیت دارد؟
۱۶ با این حال، آیا اصلاً اهمیتی دارد که حقیقت را در مورد مقصود زندگی بدانیم؟ ویکتور فرانکِل، متخصص در بهداشت روان، پاسخ می‌دهد: «کوشش برای یافتن معنی زندگی نیروی محرک اصلی در بشر است . . . با جرأت می‌توانم بگویم که هیچ چیز در دنیا نمی‌تواند برای کمک به شخص به اندازهٔ دانستن این موضوع که معنی و مفهومی برای زندگی وجود دارد، کاری و مؤثر باشد به طوری که شخص را از بدترین شرایط نجات دهد.»
۱۷. به چه پرسشهایی باید پاسخ گفت؟
۱۷ از آنجائیکه فلسفه‌ها و ادیان بشری نتوانسته‌اند به شکلی مطلوب مقصود زندگی را شرح دهند، به کجا می‌توانیم روی بیاوریم تا پاسخ این پرسش را بیابیم؟ آیا منبعی از حکمت برتر وجود دارد که بتواند حقیقت را در این باره به ما بگوید؟
[سؤالات مقالهٔ مطالعه‌ای]
[تصویر در صفحهٔ ۴]
«هر ساله بخشی از جنگلها به وسعت [کشور بریتانیای کبیر] نابود می‌شود»
[تصویر در صفحهٔ ۵]
«بیشتر عمرم از خود پرسیده‌ام که چرا وجود دارم؟»
