۱،‏ ۲.‏ چرا بسیاری از مردم به قانون وقعی نمی‌گذارند،‏ ولی ما باید نسبت به قوانین خدا چه احساسی داشته باشیم؟‏

‏«قانون همچون چاهی است بی‌انتها .‏ .‏ .‏ که همه چیز را می‌بلعد.‏» این عبارت از کتابی چاپ سال ۱۷۱۲ نقل‌قول شده است.‏ مؤلف کتاب دستگاه قضایی را مورد انتقاد شدید قرار می‌دهد زیرا گاهی دعاوی قضایی سال‌ها به طول می‌انجامد و سرانجام موجب ورشکستگی شخص دادخواه می‌گردد.‏ در بسیاری از کشورها،‏ دستگاه‌های قضایی و حقوقی به قدری پیچیده و مملوّ از بی‌عدالتی،‏ پیش‌داوری،‏ و تناقض است که مردم را از قانون گریزان ساخته است.‏

^۲ اما برعکس به عبارتی که ۲۷۰۰ سال پیش نگاشته شده است توجه کنید:‏ «شریعت تو را چقدر دوست می‌دارم!‏» (‏مزمور ۱۱۹:‏۹۷‏)‏ چرا نگارندهٔ این مزمور چنین احساسی داشت؟‏ زیرا شریعت یا قانونی که مورد تحسین اوست نه از حکومت‌های بشری،‏ بلکه از جانب یَهُوَه خدا است.‏ هر چه بیشتر قوانین یَهُوَه را بررسی و مطالعه می‌کنیم بیشتر به عمق گفتهٔ مزمورنویس پی می‌بریم.‏ بررسی این قوانین ما را با کسی آشنا می‌سازد که از لحاظ حقوقی خردمندترین شخصیت عالَم است.‏

۳،‏ ۴.‏ چرا می‌توان گفت که یَهُوَه قانون‌گذار است؟‏

^۳ در کتاب مقدّس آمده است که «صاحب شریعت و داور،‏ یکی است.‏» (‏یعقوب ۴:‏۱۲‏)‏ آری،‏ یَهُوَه تنها قانون‌گذار حقیقی عالَم است.‏ حتی حرکت اجرام آسمانی نیز مطابق ‹قانون‌های آسمانی› اوست.‏ (‏ایّوب ۳۸:‏۳۳‏)‏ انبوه فرشتگان مقدّس نیز از قوانین الٰهی پیروی می‌کنند.‏ آنان دارای رتبه‌های مشخص هستند و تحت فرمان یَهُوَه به او خدمت می‌نمایند.‏—‏مزمور ۱۰۴:‏۴؛‏ عبرانیان ۱:‏۷،‏ ۱۴‏.‏

^۴ یَهُوَه برای ما انسان‌ها نیز قوانینی وضع نموده است.‏ وجدان ما نیز خود بازتابی است از حس عدالتخواهی یَهُوَه.‏ چرا که وجدان نوعی قانون است که  یَهُوَه در نهاد ما قرار داده است تا خوب و بد را از هم تشخیص دهیم.‏ (‏رومیان ۲:‏۱۴‏)‏ آدم و حوّا نیازی به قوانین متعدد نداشتند زیرا وجدانی کامل داشتند.‏ (‏پیدایش ۲:‏۱۵-‏۱۷‏)‏ اما انسان‌های ناکامل برخلاف آنان برای آنکه بتوانند ارادهٔ خدا را به جا آورند احتیاج به قوانین متعدد دارند.‏ یَهُوَه خدا به نوح،‏ ابراهیم و یعقوب که همگی پَطرِیارْخ یعنی بزرگ خانواده بودند،‏ قوانینی سپرد و آنان نیز این قوانین را برای خانواده‌های خود نقل می‌کردند.‏ (‏پیدایش ۶:‏۲۲؛‏ ۹:‏۳-‏۶؛‏ ۱۸:‏۱۹؛‏ ۲۶:‏۴،‏ ۵‏)‏ اما هنگامی که شریعت را به وسیلهٔ موسی به قوم اسرائیل داد،‏ به نحوی بی‌سابقه توانایی شگرف خود را در قانون‌گذاری نمایان ساخت.‏ این مجموعهٔ قوانین عمق عدالتخواهی یَهُوَه را بر ما آشکار می‌سازد.‏

۵.‏ آیا شریعت موسی یک سری قوانین دست‌وپاگیر و پیچیده بود،‏ و چرا چنین پاسخ می‌دهید؟‏

^۵ بسیاری تصوّر می‌کنند که شریعت موسی یک سری قوانین دست‌وپاگیر و پیچیده بوده است.‏ چنین تصوّری از واقعیت به دور است.‏ در این مجموعهٔ قوانین بیش از ۶۰۰ قانون وجود داشت.‏ شاید این تعداد زیاد به نظر آید،‏ اما تصوّرش را بکنید که در اواخر قرن بیستم،‏ قوانین فدرال ایالات متحدهٔ آمریکا بیش از ۱۵۰٬۰۰۰ صفحه از کتب حقوقی را اشغال می‌کرد و هر دو سال حدود ۶۰۰ قانون جدید بدان افزوده می‌شود!‏ پس می‌بینیم که تعداد قوانین شریعت موسی در مقایسه با قوانین بشری بسیار کم است.‏ در عین حال،‏ شریعت خدا جوانبی از زندگی اسرائیلیان را مورد توجه قرار می‌داد که قوانین امروزی به هیچ وجه توجهی بدان‌ها ندارد.‏ در پایین به چکیده‌ای از شریعت موسی می‌پردازیم.‏

۶،‏ ۷.‏ الف)‏ چه تفاوتی بین شریعت موسی و قوانین انسانی وجود دارد،‏ و مهم‌ترین فرمان شریعت چه بود؟‏ ب)‏ اسرائیلیان چگونه می‌توانستند نشان دهند که سلطنت یَهُوَه را پذیرفته‌اند؟‏

^۶ شریعت،‏ سلطنت یَهُوَه را تمجید می‌کرد.‏ به همین دلیل،‏ شریعت موسی را نمی‌توان با هیچ یک از مجموعه قوانین دیگر مقایسه کرد.‏ مهم‌ترین حکم آن بدین شرح بود:‏ «ای اسرائیل بشنو،‏ یَهُوَه،‏ خدای ما،‏ یَهُوَه واحد است.‏ پس یَهُوَه  خدای خود را به تمامی جان و تمامی قوّت خود محبت نما.‏» قوم خدا چگونه می‌توانستند محبت خود را به او ابراز دارند؟‏ با خدمت به او یعنی با تابعیت از سلطنت او.‏—‏تثنیه ۶:‏۴،‏ ۵؛‏ ۱۱:‏۱۳‏.‏

^۷ هر فرد اسرائیلی با تابعیت از کسانی که یَهُوَه به عنوان مسئول انتخاب کرده بود،‏ در واقع نشان می‌داد که سلطنت یَهُوَه را پذیرفته است.‏ والدین،‏ رؤسا،‏ داوران،‏ کاهنان و پادشاه همگی نمایندگانِ حکومت الٰهی بودند.‏ یَهُوَه هر گونه سرکشی و شورش بر ضدّ این مسئولان را سرکشی علیه خود به شمار می‌آورد.‏ از سوی دیگر،‏ اگر این مسئولان به قوم بی‌انصافی یا فخرفروشی می‌کردند با خشم یَهُوَه روبرو می‌شدند.‏ (‏خروج ۲۰:‏۱۲؛‏ ۲۲:‏۲۸؛‏ تثنیه ۱:‏۱۶،‏ ۱۷؛‏ ۱۷:‏۸-‏۲۰؛‏ ۱۹:‏۱۶،‏ ۱۷‏)‏ پس می‌بینیم که هر دو طرف مسئولیت داشتند از سلطنت خدا حمایت کنند.‏

۸.‏ چگونه در شریعت معیارهای قدّوسیت یَهُوَه حفظ شده بود؟‏

^۸ در شریعت معیارهای قدّوسیت یَهُوَه حفظ شده بود.‏ واژه‌های «مقدّس» و «قدّوسیت» حدود ۲۸۰ بار در شریعت موسی تکرار شده است.‏ افراد قوم خدا به کمک شریعت می‌توانستند پاک را از ناپاک و طاهر را از نجس تشخیص دهند.‏ هفتاد چیز در شریعت ذکر شده بود که اسرائیلیان را رسماً ناپاک می‌ساخت و در آن قوانینی در بارهٔ بهداشت شخصی،‏ تغذیه و حتی دفع فضولات وجود داشت.‏ چنین قوانینی برای حفظ سلامتی قوم بسیار کارساز بود.‏ * اما مقصود والاتری در پس این قوانین وجود داشت.‏ افراد قوم با به جا آوردن آن،‏ مورد لطف و عنایت یَهُوَه قرار می‌گرفتند،‏ زیرا از اَعمال بسیار زشت و شرم‌آور اقوام همجوارشان دوری می‌کردند.‏ به مثال زیر توجه کنید.‏

۹،‏ ۱۰.‏ عهد شریعت در مورد روابط جنسی و زایمان حاوی چه مقرّراتی بود،‏ و این مقرّرات چه فوایدی به همراه داشت؟‏

^۹ بر طبق مقرّرات عهد شریعت رابطهٔ جنسی و زایمان حتی در مورد افراد متأهل،‏ شخص را برای مدتی ناپاک می‌ساخت.‏ (‏لاویان ۱۲:‏۲-‏۴؛‏ ۱۵:‏۱۶-‏۱۸‏)‏  چنین مقرّراتی به هیچ وجه از ارزش این هدایای پاک الٰهی نمی‌کاست.‏ (‏پیدایش ۱:‏۲۸؛‏ ۲:‏۱۸-‏۲۵‏)‏ بلکه قدّوسیت یَهُوَه را حفظ می‌کرد زیرا پرستندگان او را از آلودگی محفوظ نگاه می‌داشت.‏ نکتهٔ در خور توجه آن است که اقوام همجوار اسرائیل غالباً عبادت را با امور جنسی و آیین‌های باروری می‌آمیختند.‏ ادیان کنعانی با فحشای زنان و مردان همراه بود و نتیجهٔ آن رواج فساد و انحطاط به بدترین شکل آن بود.‏ شریعت بر خلاف این ادیان،‏ پرستش یَهُوَه را بکلّی از مسائل جنسی جدا می‌کرد.‏ * و این مقرّرات فواید دیگری نیز داشت.‏

^۱۰ این قوانین موضوع پراهمیتی را به ما می‌آموزد.‏ * گناه آدم از طریق رابطهٔ جنسی و زایمان،‏ از نسلی به نسل دیگر انتقال یافته است.‏ (‏رومیان ۵:‏۱۲‏)‏ پس شریعت خدا در واقع به قوم یادآوری می‌کرد که گناه واقعیتی است گریزناپذیر.‏ همهٔ ما در گناه به دنیا آمده‌ایم.‏ (‏مزمور ۵۱:‏۵‏)‏ به همین خاطر همگی ما فقط در صورتی می‌توانیم به خدا نزدیک شویم که به قربانی عیسی ایمان آوریم تا گناهانمان بخشیده شود.‏

۱۱،‏ ۱۲.‏ الف)‏ شریعت مدافع کدام اصل پراهمیت عدالت بود؟‏ ب)‏ در شریعت چه قوانینی برای جلوگیری از انحراف در امور قضایی وجود داشت؟‏

^۱۱ در شریعت عدالت کامل یَهُوَه رعایت شده است.‏ شریعت موسی مدافع اصل مساوات و برابری در امور قضایی است.‏ به همین دلیل در شریعت آمده است:‏ «جان به عوض جان،‏ و چشم به عوض چشم،‏ و دندان به عوض دندان،‏ و دست به عوض دست و پا به عوض پا.‏» (‏تثنیه ۱۹:‏۲۱‏)‏ در امور کیفری،‏ تعادل بین مجازات و جرم رعایت می‌شد.‏ این جنبهٔ عدالت الٰهی را در سراسر شریعت می‌توان مشاهده کرد و امروز نیز همان طور که در فصل ۱۴ خواهیم دید،‏ برای درک قربانی عیسی مسیح ضرورت دارد.‏—‏۱تیموتاؤس ۲:‏۵،‏ ۶‏.‏

 ^۱۲ مضاف بر این،‏ در شریعت قوانینی برای جلوگیری از انحراف در امور قضایی وجود داشت.‏ برای مثال،‏ برای محرز ساختن یک اتهام به دست‌کم دو شاهد نیاز بود و کسی که شهادت دروغ می‌داد به سختی مجازات می‌شد.‏ (‏تثنیه ۱۹:‏۱۵،‏ ۱۸،‏ ۱۹‏)‏ فساد و رشوه‌خواری نیز شدیداً منع شده بود.‏ (‏خروج ۲۳:‏۸؛‏ تثنیه ۲۷:‏۲۵‏)‏ قوم خدا حتی در کسب‌وکار خود نیز باید معیارهای والای عدالت یَهُوَه را رعایت می‌کردند.‏ (‏لاویان ۱۹:‏۳۵،‏ ۳۶؛‏ تثنیه ۲۳:‏۱۹،‏ ۲۰‏)‏ براستی که آن مجموعه قوانین عالی و عادلانه،‏ برای اسرائیل موهبت بسیار بزرگی بود!‏

۱۳،‏ ۱۴.‏ در شریعت با دزد و کسی که مالش دزدیده شده چگونه با برابری و عدالت رفتار می‌شد؟‏

^۱۳ آیا شریعت موسی یک سری مقرّرات و ضوابط خشک و بی‌رحمانه بود؟‏ خیر به هیچ عنوان!‏ داود پادشاه به وحی الٰهی نوشت:‏ «شریعت خداوند کامل است.‏» (‏مزمور ۱۹:‏۷‏)‏ او بخوبی واقف بود که شریعت مروج رحمت و برابری است.‏ به چه شکل؟‏

^۱۴ امروزه در برخی کشورها،‏ به نظر می‌آید که قانون بیشتر طرفدار تبهکاران است تا مظلومان.‏ برای مثال،‏ شاید در طی مدتی که شخص متهم به دزدی،‏ در زندان به سر می‌برد،‏ شخص مدعی نه تنها اموال ربوده شده‌اش را از او وصول نکند،‏ بلکه حتی مجبور باشد با پرداخت مالیات هزینهٔ جا و خوراک چنین تبهکارانی را نیز بپردازد.‏ در اسرائیل باستان،‏ زندان به شکلی که امروزه معمول است وجود نداشت و برای شدت مجازات حد و مرز مشخص در نظر گرفته شده بود.‏ (‏تثنیه ۲۵:‏۱-‏۳‏)‏ کسی که دزدی می‌کرد باید غرامت آنچه را که دزدیده بود به صاحب آن می‌پرداخت.‏ علاوه بر این،‏ باید مبلغ دیگری نیز می‌پرداخت.‏ به چه میزان؟‏ میزان آن در هر مورد فرق می‌کرد.‏ ظاهراً داوران حق داشتند عوامل گوناگون همچون،‏ توبهٔ گناهکار را برای تعیین میزان این مبلغ در نظر بگیرند.‏ به همین دلیل است که غرامتی که برای دزدی در لاویان ۶:‏۱-‏۷ تعیین شده از آنچه در خروج ۲۲:‏۷ ذکر شده است بسیار کمتر است.‏

۱۵.‏ در شریعت برای آنکه رحمت و عدالت در مورد کسی که شخصی را به طور غیرعمدی کشته بود اجرا شود،‏ چه امکانی در نظر گرفته شده بود؟‏

 ^۱۵ شریعت رحیمانه مشخص کرده بود که همهٔ جرم‌ها عمدی نیست.‏ برای مثال،‏ اگر شخصی که کسی را به طور غیرعمدی کشته بود،‏ به یکی از شهرهای ملجأ (‏یا پناهگاه)‏ که در سرتاسر اسرائیل وجود داشت می‌گریخت،‏ قانونِ جان برای جان در مورد او به اجرا در نمی‌آمد.‏ داوران باصلاحیت شهر ملجأ دعوی‌اش را بررسی می‌کردند و پس از آن،‏ شخص مجبور بود تا مرگ کاهن اعظم در آنجا باقی بماند.‏ سپس آزاد بود به هر کجا که می‌خواهد برود.‏ بدین سان رحمت الٰهی شامل حالش می‌شد.‏ این قانون در ضمن بر ارزش والای زندگی انسان نیز تأکید می‌کرد.‏—‏اعداد ۱۵:‏۳۰،‏ ۳۱؛‏ ۳۵:‏۱۲-‏۲۵‏.‏

۱۶.‏ شریعت چگونه برخی از حقوق فردی را محفوظ نگاه می‌داشت؟‏

^۱۶ شریعت،‏ حقوق فردی مردم را محفوظ نگاه می‌داشت.‏ برای مثال در نظر بگیرید که چگونه حامی اشخاص بدهکار بود.‏ در شریعت بستانکار اجازه نداشت به خانهٔ بدهکار وارد شود و اموال او را گرو بگیرد،‏ بلکه باید خارج از خانهٔ بدهکار منتظر می‌ماند تا بدهکار خود وثیقه را به دستش دهد.‏ بدین ترتیب به خانه و کاشانهٔ کسی تجاوز نمی‌شد.‏ اگر بستانکار ردای بدهکار را گرو گرفته بود باید هنگام غروب آن را پس می‌آورد زیرا بدهکار به احتمال زیاد در طی شب از ردای خود به عنوان روی‌انداز استفاده می‌کرد.‏—‏تثنیه ۲۴:‏۱۰-‏۱۴‏.‏

۱۷،‏ ۱۸.‏ اسرائیلیان در امور نظامی با ملت‌های دیگر چه تفاوت‌هایی داشتند،‏ و چرا؟‏

^۱۷ حتی امور جنگی نیز در شریعت تابع ضوابط خاصّی بود.‏ افراد قوم خدا هیچ گاه نباید به سودای قدرت یا فتوحات دست به جنگ می‌زدند،‏ بلکه باید فقط به عنوان مأموران خدا در «جنگ‌های خداوند» شرکت می‌کردند.‏ (‏اعداد ۲۱:‏۱۴‏)‏ بسیاری از اوقات اسرائیلیان می‌بایست پیشقدم می‌شدند و شرایط تسلیم را به دشمن ارائه می‌کردند.‏ در صورتی که شهر محاصره‌شده شرایط آنان را رد می‌کرد اسرائیلیان می‌توانستند شهر را تسخیر کنند،‏ البته با رعایت ضوابطی که خدا تعیین می‌کرد.‏ سپاهیان اسرائیلی،‏ بر خلاف بسیاری از سربازان  در طول تاریخ بشر،‏ اجازه نداشتند به زنان تجاوز نمایند یا دست به قتل‌عام بی‌دلیل زنند.‏ آنان نباید به محیط زیست آسیب می‌رساندند و به طور مثال درختان میوهٔ دشمن را نابود می‌ساختند.‏ * سپاهیان ملت‌های دیگر چنین محدودیت‌هایی نداشتند.‏—‏تثنیه ۲۰:‏۱۰-‏۱۵،‏ ۱۹،‏ ۲۰؛‏ ۲۱:‏۱۰-‏۱۳‏.‏

^۱۸ آیا شنیدن اینکه در برخی کشورها کودکان را به عنوان سرباز تعلیم می‌دهند شما را ناراحت نمی‌کند؟‏ در اسرائیل باستان،‏ مردان زیر بیست سال برای شرکت در جنگ فرا خوانده نمی‌شدند.‏ (‏اعداد ۱:‏۲،‏ ۳‏)‏ حتی مردان بالغ نیز اگر بیش از حد می‌ترسیدند معاف می‌شدند.‏ مردی که تازه ازدواج کرده بود یک سال تمام از خدمت در سپاه معاف بود تا بتواند پیش از آغاز مأموریت خطرناکش تولّد فرزند خویش را ببیند.‏ بدین سان،‏ همان طور که در شریعت آمده بود تازه‌داماد می‌توانست تازه‌عروسش را «مسرور» سازد.‏—‏تثنیه ۲۰:‏۵،‏ ۶،‏ ۸؛‏ ۲۴:‏۵‏.‏

۱۹.‏ در شریعت چه قوانینی برای حمایت از زنان و کودکان و خانواده‌ها و بیوه‌زنان و یتیمان در نظر گرفته شده بود؟‏

^۱۹ شریعت حامی و مراقب زنان،‏ کودکان و خانواده‌ها بود.‏ بر طبق آن،‏ والدین ملزم بودند دائماً از فرزندانشان مراقبت کنند و مسائل روحانی را به آنان آموزش دهند.‏ (‏تثنیه ۶:‏۶،‏ ۷‏)‏ همهٔ اَشکال گوناگون زنا با محارم منع شده بود و مجازات مرگ به همراه داشت.‏ (‏لاویان،‏ باب ۱۸‏)‏ زنای شخص متأهل نیز ممنوع بود که غالباً عامل از هم پاشیدگی خانواده‌ها و از میان رفتن حیثیت و امنیت خانوادگی است.‏ بدرفتاری با بیوه‌زنان و یتیمان در شریعت با شدیدترین لحن ممکن منع شده بود.‏—‏خروج ۲۰:‏۱۴؛‏ ۲۲:‏۲۲-‏۲۴‏.‏

۲۰،‏ ۲۱.‏ الف)‏ چرا در شریعت موسی چندهمسری در میان اسرائیلیان منع نشده بود؟‏ ب)‏ چرا معیار شریعت برای طلاق با معیاری که عیسی بعدها مجدّداً برقرار ساخت تفاوت داشت؟‏

^۲۰ اما شاید از خود بپرسید:‏ «پس چرا در شریعت اختیار کردن بیش از یک  زن منع نشده بود؟‏» (‏تثنیه ۲۱:‏۱۵-‏۱۷‏)‏ باید چنین قوانینی را با توجه به اوضاع و احوال روزگار آن در نظر گرفت.‏ کسانی که شریعت را با در نظر داشتن اوضاع اجتماعی و فرهنگی زمان حاضر تجزیه و تحلیل می‌کنند آن را بدرستی درک نخواهند کرد.‏ (‏امثال ۱۸:‏۱۳‏)‏ معیاری که یَهُوَه برای ازدواج در باغ عدن تعیین کرد آن بود که یک مرد و یک زن برای همیشه به یکدیگر بپیوندند.‏ (‏پیدایش ۲:‏۱۸،‏ ۲۰-‏۲۴‏)‏ اما از آن وقت تا هنگامی که یَهُوَه شریعت را به اسرائیل بخشید،‏ اَعمالی همچون اختیار کردن زنان متعدد قرن‌ها بود که در میان آنان ریشه دوانیده بود.‏ یَهُوَه بخوبی می‌دانست که ‹قوم گردن‌کشش› حتی اساسی‌ترین فرمان‌هایش همچون پرهیز از بت‌پرستی را رعایت نخواهند کرد.‏ (‏خروج ۳۲:‏۹‏)‏ از این رو،‏ با خردمندی در آن زمان از انجام اصلاحات در همهٔ امور زناشویی آنان خودداری کرد.‏ باید در نظر داشت که یَهُوَه رسم چندهمسری را پایه‌گذاری نکرده است،‏ اما در شریعت موسی این رسم را در میان قومش نظم داد تا کسی از آن سوءاستفاده نکند.‏

^۲۱ به همین صورت،‏ در شریعت موسی آمده بود که مرد می‌تواند همسرش را به دلایل گوناگون و محکمی طلاق دهد.‏ (‏تثنیه ۲۴:‏۱-‏۴‏)‏ به گفتهٔ عیسی یَهُوَه این قوانین را «به سبب سنگدلی» قوم یهود موقتاً وضع کرده بود.‏ زیرا عیسی برای پیروانش آنچه را که یَهُوَه در ابتدا برای ازدواج معیار قرار داده بود،‏ دوباره برقرار کرد.‏—‏متّیٰ ۱۹:‏۸‏.‏

۲۲.‏ شریعت موسی به چه شکل مروج محبت بود،‏ و محبت به چه کسانی؟‏

^۲۲ آیا می‌توانید تصوّر کنید که دستگاه‌های قضایی امروز محبت ورزیدن را جزئی از قوانین خود بدانند؟‏ شریعت موسی بیش از هر چیز محبت را ترویج می‌داد.‏ برای مثال،‏ در کتاب تثنیه واژهٔ «محبت» به اَشکال مختلف بیش از بیست مرتبه تکرار شده است.‏ در شریعت دو فرمان بزرگ‌تر از همه بود و یکی آن بود که «همسایهٔ خود را مثل خویشتن محبت نما.‏» (‏لاویان ۱۹:‏۱۸؛‏ متّیٰ ۲۲:‏۳۷-‏۴۰‏)‏ قوم خدا باید چنین محبتی را نه فقط به یکدیگر بلکه به غریبانی  که در میانشان بودند نشان می‌دادند،‏ و به یاد می‌داشتند که خود طعم غربت را چشیده‌اند.‏ باید به فقرا و محرومان محبت می‌کردند.‏ از لحاظ مالی به آن‌ها یاری می‌رساندند و هیچ گاه از ضعف‌های آنان به نفع خود سوءاستفاده نمی‌کردند.‏ حتی باید از حیوانات بارکش با مهربانی و ملاحظه نگهداری می‌کردند.‏—‏خروج ۲۳:‏۶؛‏ لاویان ۱۹:‏۱۴،‏ ۳۳،‏ ۳۴؛‏ تثنیه ۲۲:‏۴،‏ ۱۰؛‏ ۲۴:‏۱۷،‏ ۱۸‏.‏

۲۳.‏ علاقهٔ نگارندهٔ مزمور ۱۱۹ او را به چه کاری وا می‌داشت،‏ و ما باید مصمم به چه کاری باشیم؟‏

^۲۳ هیچ یک از ملت‌های دیگر از چنین قوانینی برخوردار نبودند.‏ جای تعجب نیست که مزمورنویس می‌گوید:‏ «شریعت تو را چقدر دوست می‌دارم!‏» علاقهٔ او به شریعت فقط احساسات محض نبود بلکه او را به عمل وا می‌داشت زیرا تمام سعی‌اش بر آن بود که از شریعت پیروی و مطابق آن زندگی کند.‏ او در ادامه می‌گوید:‏ «تمامی روز [شریعت تو] تفکّر من است.‏» (‏مزمور ۱۱۹:‏۱۱،‏ ۹۷‏)‏ آری،‏ او مرتباً قوانین یَهُوَه را مطالعه می‌کرد.‏ تردیدی نیست که با این کار علاقه‌اش به شریعت فزونی می‌یافت و در عین حال محبتش به قانون‌گذار قوم،‏ یعنی یَهُوَه خدا نیز بیشتر می‌شد.‏ باشد که ما نیز مطالعهٔ قوانین یَهُوَه را همچنان ادامه دهیم و بدین سان به او یعنی خدای عدالت و قانون‌گذار کبیر نزدیک‌تر شویم.‏