سخن آزاد و سخن فی‌البَداهه
درس ۱۲
سخن آزاد و سخن فی‌البَداهه
۱، ۲. یَهُوَه چگونه در سخن گفتن به ما کمک می‌کند؟
۱ «امّا چون شما را تسلیم کنند، اندیشه مکنید که چگونه یا چه بگویید زیرا در همان ساعت به شما عطا خواهد شد که چه باید گفت، زیرا گوینده شما نیستید بلکه روح پدر شما، در شما گوینده است.» ( متی ۱۰:۱۹، ۲۰) به احتمال زیاد، این کلمات برای شاگردان عیسی در قرن اول اطمینان زیادی به همراه آورد. امروز نیز، در مواردی که از خادمان بشارت خدا خواسته می‌شود در برابر رؤسای دولت شهادت دهند، همین کلمات ایشان را تقویت می‌کند. البته، مقصود این نیست که مانند بعضی از شاهدان مسیحی قرن اول، امروز نیز به شاهدان مسیحی یَهُوَه به طور معجزه‌آسایی «کلام حکمت» و یا «کلام علم» عطا می‌شود. ( ۱ قرنت. ۱۲:۸) امّا، ما از امکان آموزش عالی تئوکراتیک برخوردار می‌باشیم و همانطور که خدا وعده داده است، روح او در مواقع لزوم جوابها را به خاطرمان می‌آورد.
۲ با آموزشهایی که در مطالعات کتاب مقدس، مدرسهٔ خدمت تئوکراتیک و دیگر جلسات جماعت کسب می‌نمایی، گنجینهٔ عظیمی از معرفت کتاب مقدس برای خود جمع‌آوری می‌کنی. در این جلسات اصول اساسی عدالت و درستکاری، و طرز کاربرد آن را در وضعیتهای مختلف زندگی خود می‌آموزی. سپس، با شرکت در خدمت موعظه و گفتگو با دیگران تجربه کسب می‌کنی، و در عین حال اطلاعاتی را که قبلاً داشتی به دیگران منتقل می‌نمایی. این گفتگو یا سخن را، یا به صورت آزاد و یا فی‌البَداهه انجام می‌دهی.
۳. تفاوت مابین سخن فی‌البَداهه و سخن آزاد را بگو.
۳ گرچه این دو نوع سخن دقیقاً رابطهٔ نزدیکی با یکدیگر دارند امّا یکسان نیستند. شاید یک مثال بتواند تفاوت این دو را مشخص کند. فرض کنیم تو به نزد صاحبخانه‌ای رفته و شروع به گفتن چیزهایی می‌کنی که از قبل آماده کرده‌ای، خلاصهٔ سخن خود را قبلاً در حافظه‌ات جای داده‌ای. و علاوه بر آن، متن یا کلمات بخصوصی را حفظ نکرده‌ای که بتوانی سخن خود را بسط دهی. در این صورت سخن تو از نوع آزاد است. امّا، در همین موقع صاحبخانه اعتراض و یا سؤال غیرمنتظره‌ای را مطرح می‌کند که برای جواب آن هیچ گونه آمادگی قبلی نداری. با وجود این، در نتیجهٔ تعلیماتی که در سالن ملکوت کسب کرده‌ای، قادر هستی از گنجینهٔ اطلاعاتی خود که از کتاب مقدس داری استفاده کنی و توضیح یا جواب سؤال وی را بدهی. در این صورت سخن تو فی‌البَداهه انجام می‌گیرد، زیرا که در همان لحظه تدارک و ارائه می‌شود.
۴. برای سخنی آزاد و مؤثر، چه آمادگیی لازم است؟
۴ سخن آزاد. آماده شدن شرط اساسی در سخن آزاد است، خواه ارائهٔ آن هنگام خدمت خانه به خانه باشد، خواه به صورت گفتاری از روی سکو. اگر قرار است سخنی به صورت آزاد ارائه دهی، قبلاً یک رئوس مطالب خوب با چند نکتهٔ اصلی را که می‌خواهی بسط دهی، آماده کن. زیر نکات اصلی می‌توانی چند دلیل، برهان، آیه و مثال بنویسی، طوری که واقعاً قادر باشی از روی آن گفتاری آموزنده ارائه دهی. همه چیز را از قبل تعیین کن، البته به غیر از کلماتی که دقیقاً استفاده خواهی کرد.
۵-۷. مزیّتهای سخن آزاد را نام ببر.
۵ سخن آزاد دارای چندین مزیّت است. اول اینکه اجازهٔ تنوع و انعطاف را در ارائهٔ موضوع می‌دهد. برخلاف قرائت از روی نسخه یا از بر خواندن یک مطلب، در سخن آزاد مطالب طوری معین نشده‌اند که نتوانی از آنها منحرف شوی. شاید در لحظات آخر، موردی باعث گردد تا در گفتارِ از قبل آماده شده تغییراتی دهی. مثلاً، فرض کنیم که قبل از رفتن بالای سکو، خبردار شوی که در جمع حضار شمار غیرمنتظره‌ای از علاقه‌مندان جدید هستند. در این موقع، نوع آزادِ سخن به تو اجازه می‌دهد در حین ارائهٔ آن آمادگیِ هر گونه کمک به حضار را در درک کامل موضوع داشته باشی. شاید مشاهده کنی شمار زیادی از نوجوانان در سنین دبستانی یا دبیرستانی هستند که در جمع حضار نشسته‌اند. سخن آزاد به تو این اجازه را می‌دهد تا در صورت لزوم تغییراتی در مَثَلها و کاربردها ایجاد کنی تا این افراد کاملاً بفهمند که موضوع ارائه شده زندگی ایشان را چگونه تحت تأثیر قرار می‌دهد.
۶ دومین مزیّت سخن آزاد این است که در برانگیختن ذهنت مؤثر می‌باشد. زیرا تا حدود زیادی تو را در به وجود آوردن افکار جدید آزاد می‌گذارد. غالباً اگر حضار قدردان و مستعد باشند، خودت تشویق شده و ایده‌های جدیدی به فکرت می‌آید، که می‌توانی به آسانی در سخن آزاد بگنجانی.
۷ سومین مزیّت این نوع سخن آن است که می‌توانی دائماً به حضار نگاه کنی. به این ترتیب ارتباط بهتری با آنها برقرار می‌کنی. احتمالاً نتیجه این خواهد بود که به گفته‌های تو توجه دقیق‌تری خواهند کرد. و در عین حال احساس خواهند کرد که تو موضوع را بخوبی می‌دانی چون چشمهایت مرتباً به نوشته‌های صفحه نمی‌نگرند. علاوه بر این، در وضعی خواهی بود که عکس‌العمل حضار را کاملاً ببینی. چنانچه متوجه شوی علاقه و توجه‌شان کم می‌گردد، می‌توانی قدمهای مناسب برای جلب توجه آنها برداری. پس می‌بینیم که این نوع ارائهٔ سخن برای ایجاد گفتگویی گرم که واقعاً از دل برمی‌آید تا بر دل نشیند مناسب است.
۸-۱۰. چگونه می‌توانیم از خطرات سخن آزاد برحذر باشیم؟
۸ سخن آزاد با وجود تمام مزیّتهایش دارای خطراتی نیز هست؛ امّا می‌توان از آنها اجتناب کرد. مثلاً، گوینده ممکن است آنقدر مطالب اضافی در حین ارائهٔ گفتار به سخن خود اضافه نماید که زمان تعیین‌شده کافی نباشد. در ضمن، از این نظر که او می‌تواند مطالبی را که در حین گفتار به فکرش خطور می‌کند مطرح نماید، این احتمال وجود دارد که در مورد بعضی از مطالب وقتِ بیشتری از آنچه معین کرده بود صرف کند. تو می‌توانی از این خطرات بپرهیزی، به این ترتیب که روی رئوس مطالبت مشخص نمایی که هر بخش از گفتار را در چه مدت زمانی باید ارائه دهی. و سپس، سعی کنی مطابق با این برنامه پیش بروی.
۹ ضمناً این خطر نیز وجود دارد که بعضی از نکات حذف شوند، اظهارات درست و کامل بیان نشوند، و یا برای ادعاها دلایل کافی آورده نشوند. اگر تو در حین گفتار، گهگاهی نظری به یادداشتهای خود بیندازی، آنهم بدون عجله، باید قادر باشی مطالب خود را کاملاً ارائه دهی و از حذف و اظهارات نادرست بپرهیزی. اگر رئوس مطالب بخوبی تهیه شود، یعنی چندین نکتهٔ اصلی همراه با برهان و دلایل و آیه‌های مربوطه برای بسط روی کاغذی یادداشت شود، در آن صورت می‌توانی از اظهار ادعاهای بی‌اساس بپرهیزی.
۱۰ اگر چه در سخن آزاد لازم نیست که کلمات یکایک حفظ شوند، با وجود این می‌توانی برای بیان مناسب عبارات تمرین کنی، و برای این کار خوب است رشتهٔ افکار را کاملاً در حافظهٔ خود جای دهی. بدین طریق از استفادهٔ یک زبان بد و ناخوشانید و کلمات نابجا برحذر خواهی بود. اگر در گفتگوی روزمرهٔ خود از سخن خوب استفاده کنی، هنگام ارائه گفتار به کار بردن این نوع سخن برای تو آسانتر خواهد بود. گرچه ممکن است نتوانی از عبارات و اظهارات عالی و منتخب، و دقت دستور زبانی که در گفتارهای نسخه‌ای به کار برده می‌شود استفاده کنی، ولی می‌توانی بمراتب نحوهٔ بیان خود را بهبود بخشی. در ضمن، عادت کن حتماً قبل از این که گفتارت را ارائه دهی آن را چندین مرتبه مرور کنی. برای بعضیها مرور در سکوت، در فکر خود، کافی است. امّا بعضی دیگر مرور با صدای بلند را مفید می‌دانند بخصوص اگر می‌خواهند زمان گفتار را بسنجد.
۱۱، ۱۲. چرا داشتن رئوسی از مطالب می‌تواند برای سخنران مفید باشد؟
۱۱ با گذشت زمان و با تمرین، می‌توانی براحتی رئوس مطالب خود را به چند کلمه برای هر یک از نکات تقلیل دهی. این یادداشتها و چند آیه‌ای را که برای کاربرد در نظر داری می‌توانی روی یک کارت یا قطعهٔ کاغذی برای رجوع بنویسی. بعضی شاید برای گفتار کوتاهتر، مانند گفتار شاگرد در مدرسهٔ خدمت تئوکراتیک، ترجیح دهند که کل رئوس مطالب را حفظ کنند. امّا اگر می‌خواهی برای مواقعی که رشتهٔ افکارت قطع می‌شود، رئوس کوتاهی از مطالب به صورت یادداشت برای یادآوری در دست داشته باشی، هیچ ایرادی ندارد. برای گفتار طولانی‌تر، از قبیل سخنرانی عمومی، معمولاً طریق حکمت این است که رئوس مطالب را بتفصیل برای رجوع در حین سخنرانی در دسترس داشته باشی.
۱۲ سخن از نوع آزاد در خدمت موعظه بسیار باارزش است. زیرا اگر صاحبخانه ایرادی گرفت یا به نحوی رشتهٔ کلام را قطع کرد، می‌توان برای مدت کوتاهی از نکات مورد بحث دور شد، به اعتراض صاحبخانه رسیدگی کرد و سپس به مطلب از قبل آماده‌شده برگشت. اگر همهٔ کلمات مطلب آماده‌شده یک به یک حفظ شوند، دشوار بتوان با چنین قطع رشتهٔ کلامی مواجه شد و سپس دوباره به سخن ادامه داد.
۱۳-۱۵. در چه مواردی فی‌البَداهه سخن می‌گوییم، و چگونه برای آن آماده می‌شویم؟
۱۳ سخن فی‌البَداهه. یعنی این که سخنی «بدون آمادگی، بدون تدارک قبلی، در لحظهٔ برانگیخته شدن، انجام گیرد.» آیا به معنای این است که دربارهٔ موضوع و مطلب آن هیچ گونه آمادگی قبلی وجود نداشته است؟ خیر، به این معنا نیست، زیرا برای هر تعلیم واقعی باید آمادگی وجود داشته باشد. امّا با وجود این ممکن است مواقعی پیش آید که تو از قبل به هیچ وجه آگاهی نداشته‌ای که باید راجع به یک موضوع بخصوص سخن بگویی. بنابراین برای بحث دربارهٔ آن به طور مخصوص آماده نشده‌ای. یک چنین موردی ممکن است وقتی که شخصی را در خدمت خانه به خانه ملاقات می‌کنی واقع شود. همین وضع ممکن است در دیدارهای مجدد، مطالعات کتاب مقدس، موعظهٔ غیررسمی، و یا مواقعی که برای پاسخگویی در برابر دادگاه یا هیئتی خوانده می‌شوی برای تو پیش بیاید. در چنین وضعیتهایی ترتیب مطالب و جمله‌پردازی به صورت آزاد خواهد بود. امّا زمینهٔ معلومات تو که از مطالعات تئوکراتیک به دست آورده‌ای، اساسی برای سخنان تو خواهد بود. بنابراین آنچه را که ما سخن فی‌البَداهه می‌نامیم در واقع بستگی به آمادگی قبلی نیز دارد، گرچه شاید آمادگیی دقیق برای این مورد بخصوص در نظر گرفته نشده باشد.—اشعیا ۵۰:۴.
۱۴ حتی اگر به تو فقط چند دقیقه وقت داده شود تا خود را برای ایراد کردن سخن کوتاهی آماده کنی، گامهای ارزنده‌ای وجود دارد که می‌توانی برای آماده شدن برداری. نخست، یک یا دو نکتهٔ اصلی را برای گفتگو در نظر بگیر. چند دلیل و آیه را که برهان نکات موردنظر است انتخاب کن. سپس، کمی راجع به یک مقدمهٔ کوتاه فکر کن که چه خواهی گفت. حالا، چنانچه مورد آن پیش آید برای سخن گفتن آماده هستی. مثلاً، ممکن است در مدرسهٔ خدمت تئوکراتیک جانشین فوری برای شاگرد سخنران لازم باشد.
۱۵ در نوشته‌های مقدس مثالهایی از خادمان یَهُوَه وجود دارد که ضرورت ایجاب کرده بود بدون مقدمه دربارهٔ حقیقت شهادت بدهند. یکی از آنها استیفان بود که توسط شاهدان دروغین بزور به سَنهِدرین اورشلیم برده شده بود. سخن فی‌البَداهه و هیجان‌انگیز او را می‌توانیم در باب هفتم از کتاب اعمال رسولان بخوانیم. پولس رسول نیز توسط مردم آتن دستگیر شد و به دادگاهِ آریوپاغ برده شد و در آنجا راجع به اعتقاداتش مورد سؤال قرار گرفت. مباحثهٔ عالی او را می‌توان در اعمال رسولان باب ۱۷ یافت.
۱۶-۱۸. چرا شاگردان به جای استفاده از نوشته یا حفظ کردن گفتار، باید نوع سخن آزاد را تمرین کنند؟
۱۶ بهترین روش. گاهی شاگردان مبتدی می‌خواهند برای گفتارهای خود از نوشته استفاده کنند. به طور کلی این بهترین روش نیست، و باید هر چه زودتر آن را تغییر داد، زیرا باعث کاهش تماس با حضار و کیفیّت مکالمه می‌شود. البته، مواردی هست که از چنین گفتارهایی استفاده می‌شود، مثلاً هنگامی که به تو قرائت کتاب مقدس محول می‌شود که باید بر روی این نوع گفتار تمرین کنی. سعی کن در گفتارهای دیگرِ خود به طور آزاد و با استفاده از یادداشت سخن بگویی.
۱۷ برخی از شاگردان سعی دارند گفتارهای خود را حفظ کنند تا از یادداشت استفاده نکنند. ولی حفظ کردن گفتار قطعاً اشکالاتی نیز دارد، از قبیل عدم سازگاری با حضار، نداشتن حالت طبیعی و امکان فراموش نمودن بخش مهمی از گفتار. البته، حفظ کردن چند جملهٔ مقدمه یا نتیجه‌گیری گفتار ممکن است مفید باشد، ولی برای کلّ گفتار مناسب نیست.
۱۸ معمولاً بهترین روش، سخن آزاد است. این همان چیزی است که در خدمت موعظه از آن استفاده می‌کنیم، جایی که واقعاً یاد می‌گیریم بدون درنگ فکر کنیم. این روش اکثراً برای گفتارها در جلسات به کار می‌رود، زیرا اجازه می‌دهد که پیام ما به صورت ارائه‌ای مستقیم و صمیمی بیان شود، و نتایج خوبی بدهد. پس آن را مرتباً تمرین کن. و چنانچه از ما خواسته شود که سخنی فی‌البَداهه ارائه دهیم، برای آن آماده خواهیم بود، زیرا یَهُوَه تدارک خواهد دید تا ما چه برای سخن آزاد و چه برای سخن فی‌البَداهه آماده باشیم. هر دو روش مذکور جای شایسته‌ای در خدمتمان دارند.
[سؤالات مقالهٔ مطالعه‌ای]
