•  Asumgha 2

•  Akum ya kalare Nzame 3-5

  •  Ntun 3

  •  Mimbeng mi-mam mi ya nsisim 4

  •  Nlanghan ya Bible 5

•  Tugha ve n’nem ésèñ minkanghle 6-14

  •  A sum nlang 7

  •  A tsini naa wa fep 8

  •  A bo beyeghe 9

  •  Aval ô ne kobe adzô mebun muè 10

  •  Ntun 11

  •  É mam ma daghe bisèñ 12

  •  Étèñ ye ésèñ minkanghle 13

  •  Aval ba belane bingengeng ya mebakh 14

•  A ning ane moan kristen 15-16

  •  Ayeghe Bible y’ékôan 16

•  Ôbaghle 17

•  A saghe ye ve melepgha 18

•  Tam 19

•  N’febane ndeghe bikôan 20

•  Sono ésesang melu melal nge ki édi ésesang alu daa 21

•  Sono ésesang ôsiman awu Yésu 22

•  Mbele ayem ésulan éning moan kristen ye ésèñ minkanghle 23

•  N’wulu ésulan éning moan kristen ye ésèñ minkanghle 24

•  Nlep bèè 25

•  Nsama bong besikôlô bèè 26

•  Bingengeng 27

1. Melepgha me ne afep di ma ye vole é bôt besese ba ye bo ésèñ Ésulan éning moan kristen ye ésèñ minkanghle da ye boban aval é ne ntaane a Éning moan kristen ye ésèñ minkanghle. Bôt beté ba ye lang melepgha meté aval é ne ntsilan é Kalare Éning moan kristen ye ésèñ minkanghle, ye béé melepgha meté éyong ba ye kôman. ­Bekar fuèñ besese ba yiène dzale bisèñ be va kee be ye n’nem ôse. É bôr be ne mban a so bisulan biè, baa fe, be ne bo bisèñ akal ésulan éning moan kristen nge ba yebe naa ba ning aval kalare Nzame a yeghle de, ye dzale metsin metsing bekristen éning deba.​ Nge é môt éé se ki nkar fuèñ a kômô tsilibane naa a bo ésèñ Ésulan éning moan kristen, a yiène ke yen é mvene a kôman Ésulan éning moan kristen. Mvene té a yiène yen ya ñe nge a dzale metsin metsing ma yiène naa a bo mong sikôlô. Éyong a ye léé minlang ya ñe a yiène de bo ya é môt a bo ñe ayeghle (nge ki mboo ye bebyèñ bèñ a ne moan Bengaa). Metsin metsing é môt a kômô tsiliban a sikôlô me ne fe aval dèè ane é môt a bo nkar fuèñ (od-S cap. 8 párr. 8 ; od-F chap. 8 § 8).

2. Ébuk daa. Besono bese, niène za, ye meyaghlan me y’asumgha me manang lôt, n’wulu ésulan éning moan kristen ye ésèñ minkanghle a yiène ve bebèè ôzang nfa ntaane mam me y’ésulan. Moadzang té, a ye ngône é mam me ne éban ékôan é ne buane de.

 3. Ntun : Bibuk awôm. Kalare akal ésulan a bele nlô-adzô ye ntaane mam ô ne nkabane mebong mebèñ nge ki melal, mebong meté me bele boan minlô medzô mi tele ôsu. É mvene nge ki amvene a ne nkoghane éñe a ye tebe ntun té. É sono ba sum lang nféféñ kalare ya Bible, ba ye lere éngengeng da ñinghle kalare té. N’tebe ntun té, a ye lere élat é ne ézang nlô adzô ye ntun ­y’éngengeng té. Ve, a ye tugha daghe naa mesiman mese me ne ntaane a kalare akal ésulan té ma mane kuiñ. Nge éyong é ngen, a ye bo mbeng naa, a belane bivaghlé ye mesiman ma so ­minten mi ye ayeghle mi ne ntaane a kalare akal ésulan été. A ne belane mebakh mefe nge baa beté be ne ñe vole naa a tugha kulu metoan me ne éban ayeghle dèñ.

 4. Mimbeng mi-mam mi ya nsisim : Bibuk awôm. Étun té, dèè bele ki bifiè asumgha nge ki amangha, é bele fave minsili ye biyalan. É mvene nge ki amvene a ne nkoghane, éñe a ye wulu étun té. É moadzang a bo étun té, a yiène sili bebèè minsili mibèñ. A ne kikh nge a ye lang nge ki kaa bifus ba tu été. Biyalan é bôr a va top naa be yalane biaa yiène ki lôt bibuk 30.

 5. Nlanghan ya Bible : Bibuk binii. Moan fam éñe a ye lang nten té. Mong sikôlô té a ye lang étun té kaa bifiè asumgha nge ki amangha. N’wulu ésulan, a ye dzeng naa a vole mong sikôlô té naa a yem lang, naa bebèè be tugha wokh n’langhan wèñ, naa a lang kaa kop, a lang kaa ko-wong, a yem belane king nkobe, a sim éyong da yiène, ye naa a kobe ane a bo de melu mese. Abim bisèñ n’langhan bi ne étun, ébi bivoo ayap, éde, mbele ayem ésulan éning moan kristen a yiène da­ghe abim kada mong sikôlô a ne bo.

6. Bibuk awôm ya tan. Étun té da likh naa, môr ase a yeghe ane ba bo ésèñ minkanghle ye songhane akeng dèñ nfa minkanghle ye ayeghle. Nge é ne boban, bemvene baa fe be ne bo bisèñ bong besikôlô. Bong besikôlô besese ba yiène sèñ é dzam ba sili be nso kalare Nlanghan ye ayeghle nge ki nso kalare A dzing é bôt bevoo a ne é kalare akal ésulan Éning moan kristen ye ésèñ minkanghle été. Biyong bizing nkôman wa ye bele é vôm wa sili naa be lèè minlang ya bôt. Mvene nge amvene a ntoo nkoghane éñe a yiène wulu étun té (a daghe  abong 15 naa ô yem aval ô ne wulu minlang).

 7. A sum nlang : É mong sikôlô a bo ésèñ té, a ne bo fam nge ki minenga. Ba yiène bo befam bebèñ nge ki binenga bebèñ, nge ki faa môr ye nda-bôr dzèñ. Émién, ya é môr a ye bo ésèñ ya ñe, be ne tobe ôsi, nge ki a tebe (Nge wa kômô bera yem mam mefe ma daghe minlang, yenghe  abong 12 ye  13).

 8. A tsini naa wa fep : É mong sikôlô a bo ésèñ té, a ne bo fam nge ki minenga. Ba yiène bo befam bebèñ nge ki binenga bebèñ (Km-S 5/97 pág. 2 ; Km-F 5/97 p. 2). Émién, ya é môr a ye bo ésèñ ya ñe, be ne tobe ôsi, nge ki a tebe. Mong sikôlô a yiène lere é dzam môt a ne dzô, éyong a bera ke fep é môr a va kômô tsini nlang ôsu (Nge wa kômô bera yem mam mefe ma daghe minlang, yenghe  abong 12 ye  13).

 9. A bo beyeghe : É mong sikôlô a bo ésèñ té, a ne bo fam nge ki minenga. Ba yiène bo befam bebèñ nge ki binenga bebèñ (km-S 5/97 pág. 2 ; km-F 5/97 p. 2). ­Émién, ya é môr a ye bo ésèñ ya ñe, be ne tobe ôsi, nge ki a tebe. Ésèñ té da lere ébe ôyôm tam aval ayeghle Bible da boban. Daa dzaa ki naa n’yeghe Bible a lere aval ayeghle da sum nge ki aval da ke man, nge baa sili ki ñe do. Amben é ne boban, daa dzaa ki naa é mam ba yeghe be lang mo ôyap yôp.

 10. Aval ô ne kobe adzô mebun muè : Nge ésèñ té é ne ntun, ba yiène de kee fam. Nge a ne éfônane minkanghle be ne de kee fam nge ki minenga. Ba yiène bo befam bebèñ nge ki binenga bebèñ, nge ki bôt be ye nda bôt deba. Mong sikôlô a yiène yem yalane nsili ye nlô-adzô be va kee ñe éé belane évol mindzeng be va kee ñe. Nge mong sikôlô a kômô, a ne tu évol mindzeng a va belane do.

 11. Ntun : Fam éde da yiène bo étun té, a yiène de bo ane a tebe ntun akal ékôan. Nge nlô-adzô ye ntun wèñ wa so ñe Apéndice A ye nso kalare A dzing é bôt bevoo, mong sikôlô a yiène lere aval ba belane bifus bi ne été minkanghle. Éfonane, a ne ve ayilga ye éfus ézing ya Bible, é tam be ne belane de, nge ki aval be ne belane de naa be kanghle môt. Nge nlô-adzô ye ntun wèñ wa so ñe meyeghle ye nso kalare, a yiène bembe naa a lere aval be ne dzale meyeghle mété minkanghle. Nge a kômô, a ne bembe ébe éfônan é ne atoan ôsua ye ayeghle a sèñ nge ki bifus bife mi ne ayeghle été.

   12. É mam ma daghe bisèñ : Melepgha me ne abong di ya abong da zu ma daghe bisèñ bi ne éfaale « A sum nlang » ya « A tsini naa wa fep ». Nge béé dzi ki ñe dzô é dzam a yiène kobe, mong sikôlô a ye dzeng naa a kap bebela ya Bible ézing da yiène akal é môt a kanghle, ye likh nsili wa ye ve naa a bera ke fep môt té. Mong sikôlô a yiène top nlô-adzô ô ne éban akal abeng minkaghle dèñ. Môt émièñ a ne top nge a kômô belane mebakh nge ki bingengeng bi ne éwala bivol akal minkanghle. Éyong mia ye bo éfônan minkanghle kobeghane ane mia lèè minlang ndaane naa mia baghle é mam mia ye dzô, ye lere naa mia bis é môt mia kobe ñe.

   13. Étèñ ye ésèñ minkanghle : Mong sikôlô a ye bo éfônan minkanghle aval ba bo do é vôm be too. Éfonan :

1.  (1) Minkanghle menda-menda : A ne minkanghle misese bia bo menda (a ne bo naa bia bebièñ bia ke yen môt é vôm a too, a ne bo naa bia kobe a teléfono éte nge ki a tsili bekalare), nge ki minkanghle mia sili naa bi bera ke fep môt é nda dzèñ.

2.  (2) Minkanghle informal : A ne minkanghle misese bia bo ya é bôt besese bia tubane be éyong bia ke bia bo é mam mèè. Éfonan, bi ne kap éfus ya Bible ya môt é vôm bia sèñ, a sikôlô, é vôm bi too nge ki éyong bi ne metua été, etc.

3.  (3) Minkanghle é vôm bôt ba lôt abuiñ : A ne minkanghle bia bo ya ékalikh minkanghle, ya minkanghle bia bo é vôm bôt ba bo ôkira, minseng, é vôm bôt ba lôt tam, é vôm bôt ba yane be metua, nge ki mevòm mesese bôt be ne abuiñ.

    14. Aval ba belane bingengeng ya mebakh : Mong sikôlô émièn a yiène top nge a ye belane éngengeng nge ki abakh ézing. Nge ésèñ be va kee ñe é bele éngengeng, nge ki naa émièn a top naa a kômô lere éngengeng, a ne ñe de lere ve kaa naa ba mane de yen, éyong té ba fas é dzam é ne éngengeng été.

15. Éfaale té da sum ya dziè. Niène dziè da man, bibuk 15 bia zu ôsu bia ye yen ésèñ dàà nge ki bibèñ bia ye vole bebèè naa be dzale é mam me ne é Kalare Nzame été. É mvene nge ki amvene a ne nkoghane éñe a ye tebe ésèñ té, ve éfaale é mam ma daghe ékôan bemvene ébe étam ba ye wulu do. Éyong ésèñ da sili naa a lèè minlang ya bôt, é moadzang a bo ésèñ té aa yiène ki sili fave minsili mi ne é Kalare akal Ésulan, a ne fe sili minsili mife. Aa yiène ki kobe abuiñ éyong a sum éfaale té, a yiène likh abuiñ tam naa a ngôno é mam ma dang éban éfaale té ye naa bebèè be ve abuiñ biyalan. Nge éfaale té ba ye sili môt naa a kanghle bia nlang ézing, a yiène de bo é vôm ba tebe ntun, aa yiène ki de bo a too étoo dèñ.

  16. Ayeghe Bible y’ékôan : Bibuk mewôm melal. Nfa té, é mvene a ne nkoghane éñe a ye de bo (bikôan bi bele avitsang bemvene, bi ne belane bamvene be ne nkoghane naa be bo nfa té). Nsama bemvene ébe ba ye top é bobedzang be ne nkoghane naa be wulu ayeghe Bible y’ékôan. Bobedzang beté ba yiène yem belane tam akal ayeghle, a top bifus bi ya kalare Nzame bia dang éban, ye lere aval môr asese a ne yem dzale ayeghle té. Nfa ye naa be yem de bo, ba yiène lang melepgha me ne nkaalé Nge wa, wa wulu ayeghle (w23.04 24, nkaalé). Niène be mane yeghe mebong mesese, dèè se ki si baa mokôm naa be dzale bibuk 30. Kada sono, ba ye tsen é môr a wulu ayeghle ya fe é môr a lang. Éyong é moadzang a wulu ésulan éning moan kristen ye ésèñ minkanghle a dzô é môr a wulu ayeghle naa a sim ayeghle, a yiène yem aval a ye de bo. Ve, a ne top naa ba lang abim mebong me y’ayeghle.

17. Bibuk bilal. N’wulu ésulan éning moan kristen ye ésèñ minkanghle a ye bera baalé mesiman me ne éban be va yen ésulan. A yiène fe dzô ye avitsang bifiè é dzam ba ye yen é sono a zu. Nge a bele tam, a ne fe tu é bong be sikôlô ba ye bo bisèñ sono té. N’wulu ésulan a ye lang mefuèñ ya bekalare amangha ésulan fave nge ba dzô ñe de. Mefuèñ nfa y’ékôan, éfônan, ane metam minkanghle, ya metam ba bo mfuban, baa ye ki me lang é vôm ba tebe ntun, ve, ba ye me ban éfifin. Nge tam déé se ki fe naa be lang bekalare nge ki mefuèñ, n’wulu ésulan a ye dzô é bobedzang ba wulu nfa ésulan A ning ane moan kristen naa be kikh de bitun (daghe  mebong 16 ye  19). Ésulan da ye mane ya dziè ye meyaghlan.

18. Niène kada mong sikôlô a manang ésèñ dèñ, n’wulu ésulan éning moan kristen ye ésèñ minkanghle a bele ébuk dèè naa saghe é bôr besese be va bo ésèñ ye ve be melepgha ma daghe é vôm be va bo ésèñ. Éyong a tu é mong sikôlô a bele ésèñ, n’wulu ésulan a ye dzô atoan a yiène sèñ. Ve, niène mong sikôlô a maneyang ye naa a manang ñe saghe, a nto dzô atoan mong sikôlô a mbaa é sèñ. A ye dzô amu dzé mong a sikôlô a va yem sèñ atoan be va kee ñe, ye naa ya mbemba fulu a yiène dzô amu dzé a yiène bera sèñ atoan té. N’wulu ésulan a ne fe ngôno mam mefe ma daghe éfônan minkanghle nge a tem naa é ne éban akal mong sikôlô nge ki bebèè. A ne fe ñe ve ayôm melepgha mefe éyong be ne étam ma so nso kalare A dzing é bôt bevoo, y’abakh nlanghan ye ayeghle, nge ki abakh École du ministère nge ki Benefíciese, éyong ésulan é manang, nge ki faa éyong éfe. Melepgha meté, ma ye daghe atoan a va yiène sèñ, nge ki dzam afe.​ Nge wa kômô yem mam mefe ma daghe ésèñ mbele ayem ésulan éning moan kristen a bo, ye yem ésèñ nlep bèè a bo, keng daghe  mebong 19,  24 ye  25.

19. Ésèñ ézing daa yiène ki lôt é tam be va ve, amben melepgha n’wulu ésulan. Amben Kalare akal Ésulan a lere abim tam ba yiène bo kada ésèñ, niène be mane yeghe é mam ma dang éban, daa dzaa ki naa bi bera koghle mam mefe amu bia kômô dzale tam. Nge é bôt ba bo bisèñ be bele fulu naa ba lôt tam éyong ba bo bisèñ, n’wulu ésulan nge ki é mvene a ne nlep bèè a yiène be lep (ô ne ke daghe  abong 24 ya  25). Ésulan ésese, dziè, meyaghlan, asese té a yiène bem ngura awala nkwala ya bibuk 45.

20. Éyong ndeghe bikôan a ke fep bikôan, ésulan da ye boban aval é ne ntaane a Kalare akal ésulan éning moan kristen ye ésèñ minkanghle. Ayeghe Bible y’ékôan é ne étun A ning ane moan kristen, ba ye de tsen ye ntun akal ésèñ minkanghle tang bibuk 30, ndeghe bikôan éña a ye tebe ntun té. Kaa naa ntun akal ésèñ minkanghle ô sum, n’wulu ésulan a ye bo moan akikh bes ye mesiman be va yen ésulan été, a ye dzô ya avitsang bifiè é dzam ba ye yen é sono a zu, a ye fe ve mefuèñ me ne éban, ye lang bekalare ba yiène lang, a kôre ye vèè a ñinghle ndeghe bikôan. Niène ntun té wa ye man, ndeghe bikôan a ye mane ésulan ye é dziè a kômô. Sono té, aa ye ki bele nsama bong besikôlô bèè. Nge moan nsama bobedzang ba kobe nkobe nfe ô ne ékôan té été, be ne bo bisulan bieba, ve, ba ye ke tubane é bôr bevoo éyong ntun akal minkanghle ndeghe bikôan a ye tebe wa ye sum.

21. É sono a bele bura bisesang, ékôan daa ye ki bele ésulan. Ba ye simane ékôan naa nkôman ye sono té be yeghe do menda me-bôt, nge ki a bo do étam.

22. Éyong ésesang ôsiman awu Yésu da ye boban atarga nge ki ézizang sono, baa ye ki bo ésulan Éning moan kristen ye ésèñ minkanghle.

23. Nsama bemvene wa yiène top mvene mboo a ye bo mbele ayem ésulan éning moan kristen ye ésèñ minkanghle. Moadzang té, a yiène daghe naa ésulan da yem wulu ye mbemba ntaane aval melepgha akal ésulan da lere de. A ye ve ngu’u naa a yem woghane ye nlep bèè. Niène Kalare akal ésulan Éning moan kristen ye ésèñ minkanghle a kuiñ, a ye kee kada mong sikôlô ésèñ a yiène bo akal mengoan mebèñ, bia lang été : bisèñ bong be sikôlô ba bo, édi bemvene, ye bemvene ba ye wulu ésulan kada sono. Ébe bisèñ bibèñ bi ndagha tu, a ye top é bobedzang nsama bemvene be nga top naa be ne bo bisèñ bité (ô ne ke daghe  mebong 3-16 ya  24). Éyong a ye top bisèñ a ye kee kada môt, a yiène yem nge môt té a ne bo ésèñ té, abim mimbu a bele, nge a ne kobe dzam té a bôt été, nge ki a ne éwôlô. A yiène be ke bisèñ bité sono lal ô mvus. Kada mong sikôlô a yiène yem ésèñ a ye bo besono belal kaa naa é sono a ye bo ésèñ a kuiñ, ngalane nso afep Ésèñ akal ésulan éning moan kristen ye ésèñ minkanghle (S-89). Mbele ayem ésulan a yiène dzeng naa a furu nkôman ésulan nfin, é vôm môt asese a ne de yen. Nsama bemvene be ne top mvene nge ki amvene nfa ye naa be vole ñe ; fave bemvene ébe be ne top bisèñ bong sikôlô baa bo ki.

24. Kada sono, mvene a ye wulu ésulan éning moan kristen ye ésèñ minkanghle (bikôan bi bele avitsang bemvene, bi ne belane bamvene be ne nkoghane naa be bo ayem té). A yiène kôman bifiè bi y’asumgha ya ébi bi ye amangha. A ye fe dzô ayôm bifiè kaa naa kada môt a zu bo èsèñ dèñ naa a ñinghle ñe. A ne bo bitun bife nge nsama bemvene ô ne avitsang, dang dang nge étun té é bele éngengeng ba yiène lere kaa naa ba sili minsili mife. É tam a ñong naa a dzô ayôm bifiè ézizang kada étun daa yiène ki bo ayap. Nsama bemvene wa ye top bemvene bevoo be ne nkoghane naa ba dzale ayem té. Bemvene be va top, ba ye bo ésèñ n’wulu ésulan, béé tsen be biyong bizing. Nge é ne boban ékôan denan été, mbele ayem ésulan éning moan kristen a ne bo ésèñ n’wulu ésulan abuiñ biyong ane bemvene be ne nkoghane ba bo de. Nge mvene ézing a ne nkoghane naa a wulu ayeghe Bible y’ékôan, da yili naa a ne fe tobe nkoghane naa a bo ésèñ n’wulu ésulan. Ve, simeghane naa, ésèñ n’wulu ésulan da sili naa a saghe ye ve bong besikôlô melepgha me ne ndzalane ya éñeghe, nge da yiène. N’wulu ésulan a yiène fe daghe naa ésulan é man awala é ne nkighane akal té (ô ne ke daghe  mebong 17 ye  19). Nge n’wulu ésulan a kômô, ye naa a bele afôô, a ne tele micro é vôm ba tebe ntun, da ve naa a tu é kada môt a ye lôt, nté môr té a kômane naa a ye zu bo ésèñ dèñ. Aval dèè fe, nge a kômô de, n’wulu ésulan a ne tobe vôm ézing é vôm ba tebe ntun, nté ba lang Bible ye étun Tugha ve n’nem ésèñ minkanghle. Mboane té ô ne ve naa be bele abuiñ tam.

25. Nge é ne boban, da ye bo mbeng naa nlep bèè ba ye top, a bo é mvene a ne nkoghane y’akeng nfa ya tebe mintun. Ésèñ dèñ é ne naa a lep afeng, bemvene ye bamvene, nfa ye bisèñ be va bo bia daghe ayeghle, a ne bo ésulan Éning moan kristen, ntun, ayeghe Ô momo, ayeghe Bible y’ékôan nge ki nlanghane mebong, nté meyeghle ma lôt (ô ne ke daghe  abong 19). Nge ékôan é bele abuiñ bemvene ba yem bo mintun ye naa be ne mbemba beyeghle, be ne tsen nlep bèè kada mbu. Déé se ki éban naa nlep bèè a ve melepgha éyong ése kada môt a bo ésèñ.

26. Nge bong besikôlô be ne abuiñ, ékôan é ne bele nsama bong besikôlô bèè. Kada afôla, ba yiène de kee nlep a ne nkoghane, dang-dang mvene. Nge é ne éban, amvene a ne nkoghane a ne fe bo ésèñ té. Nsama bemvene wa ye top é môr ba ye kee ayem té, nge ki faa ba ye tsen môr té biyong bizing. Nlep a ye tông aval é ne ntaane  abong 18. Ba ye sili nsama bong besikôlô bèè naa be ke afôla bèè, niène minlang mia daghe « Mimbeng mi-mam mi ya nsisim » y’étun akum ya kalare Nzame mia man. Ba ye bera ke tubane y’ékôan niène ba man bisèñ bong besikôlô.

27. Ésulan ye ézizang sono é bele bingengeng. Be ne yen bingengeng akal bisulan bité, évol dèè JW Library® ye belane bio abuiñ mendzang bappareils nge ki baparatos été.

© 2023 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania

S-38-FGN 11/23