1. Ému, abuiñ bôr ba dang bembe ébe za dzam ?

 ÉYONG ézing ô yenang fe naa, abuiñ bôr ému, ba dang bembe ébe bébién a lôr é bôr bevoo. Éfônan, bevoo bézing be y’été, ba belane metôbane me ya nden naa bôr be yen be, ye yen é mam ba bo. Vedaa, fave avitsang bôr éde da ve Jehôva Nzame duma ému. Ayeghle di été, bia ye yen é dzam, a ve Jehôva duma da yili, ye é dzam da yiène bia tsini naa bi bo de. Bia ye fe yen, aval bi ne ve Nzame é duma a yiène de, ye aval émièn a ye ve éyôla dèñ duma melu ma zu.

ZA DZAM A VE JEHÔVA DUMA DA YILI ?

2. Aval avé Jehôva a nga ve émièn duma nkôô Sinai ? (A daghe fe é ne atarga).

² Duma, é ne dzé ? A Biblia été, éfiè « duma » é ne tsinane ye é dzam ésese é ne lere nté mbé môr a ne édedèè éban. Fave ayôm melu ôsu, niène Jehôva a nga kôre Israel minkôm a mbe Egipto, éde Jehôva a nga lere be é mura duma dèñ. Tame siman é dzam di : Bakuru bisraelitas be ne nkôan bébéñ nkôô Sinai, naa ba zu bèè é dzam é Nzame wôba a zu be dzô. Ôtsira ô nga mane kubane nkôô. A tem-tem, môra nfunghane si ô nga bo, veleves, zalang, ye fe môra édung ane é tong da long ngu’u (Akô. 19:16-18 ; 24:17 ; Bya 68:8). Tamane siman abim avé Bisraelitas beté be nga bira kam, éyong Jehôva a nga bo mura dzam té, naa a lere é duma dèñ.

3. Aval avé bia ve Jehôva duma ?

 ³ Ve, bi ne ki dzô ya nfa boan be-bôt ? Ye bi ne faa ve Jehôva duma ? Ôwé, bi ne de bo. Aval évoo bi ne ve Jehôva duma, a ne éyong bia kobe é bôr bevoo adzô é môra ngu’u dèñ, ye fe é mbemba mefulu mèñ ma fôlô. Bia ve fe Nzame duma éyong bia ve ñe ôlughu akal é mam mesese a vole bia naa bi bo (Esaïe 26:12). Kéza David a mbe mura éfônane daa ye é bôr be nga ve Jehôva duma. Meyaghlan mézing a nga bo asu ayong Israel, David a nga dzô Nzame naa : « Wa, a Jehôva, wa ô ne ôyap yô, ngu’u, sugha mbeng, édzima, y’édjié, amu é dzôm ésese é ne a dzôp été, ye a si va, é ne é duè. » Éyong David a nga mane meyaghlane mèñ, éde « ékôan ngura é nga lughu Jehôva » (1 Mila. 29:11, 20).

4. Aval avé Yésu a nga ve Jehôva duma ?

⁴ Éyong a mbe a si va, Yésu a nga ve Ésaa wèñ duma, é kanghle bôr naa, Jehôva éñe a mbe é ve ñe é ngu’u a mbe é bo de mekengha (Marc 5:18-20). Yésu a nga ve fe Jehôva duma ye aval a mbe é kobe adzô Ésaa wèñ, ye fe aval a mbe é belan é bôr bevoo. Môs ézing, Yésu a mbe é yeghle a sinagoga. Ézizang nsama bôr ô mbe wé bèè ñe, minenga ézing a mbe été, éñi mbia nsisim ô nga ndaghle tang mimbu 18. Mbia nsisim té ô nga vire ñe ñuu a zang, aval é nga ve naa a taa fe bera tebe tetele. Abalé éngôngoo dzam ! Amu a nga yen ñe éngôngoo, éde Yésu a nga yir minenga té bébéñ, ye kobe ñe ya mbemba bifiè, é dzô naa : « A minenga, ô tobeyang fili ébe é dzôm da teghe wa. » A nga bere ñe mo ô ñuu, éde étéñ té ébién, a nga tebe tetele ye « sum naa a ve Nzame duma. » A nga bira ve akiba, amu Jehôva a nga ve naa a bo mvoa minsôn ! (Luc 13:10-13). Minenga té, a mbe faa a bele mbemba akalgha naa a ve Jehôva duma. É ne fe aval daa ébe bia.

DZÉ DA TSINI BIA NAA BI VE JEHÔVA DUMA ?

5. Mekalgha mevé bi bele naa bi ve Jehôva ngang ?

⁵ Bia ve Jehôva duma amu bi bele édoa ngang akal dèñ. Bi bele abuiñ mekalgha naa bi ve ñe ngang. Jehôva a ne mengu’u mesese ; é ngu’u dèñ é ne kaa beniè (Bya 96:4-7). A bele fe mura fakh, édi da tugha lereban ébe é mam a nga vele. A ne Tsîn ye éning daa, éñe fe a baghle de (Mel. 4:11). A ne sôsôe (Mel. 15:4). É mam mesese a bo ma wulu mbeng, ye naa, éyong ésese, a dzale mengiagh mèñ (Jos. 23:14). Éde, biaa yaghane ki é dzam nkulu medzô Jeremías a nga dzô dé daghe Jehôva. A nga dzô naa : « Môr ézing éé se ki ane wa, a Jehôva. Ô ne ôyap yô ézizang beyem mam besese be ye meyong, ye ézizang bidjié bisese biaba, môr ézing éé se ki ane wa ! » (Jér. 10:6, 7). Ve, Jehôva éé se ki fave é Nzame a yiène é ngang dèè. A bele fe é mbemba mefulu ma ve naa bi bira ñe dzing.

6. Amu dzé bia dzing Jehôva ?

⁶ Bia ve Jehôva duma amu bia bira ñe dzing. Bia dzing Jehôva amu a bele abuiñ mbemba mefulu. A ne n’nem éngôngoo, ye fe naa, a wokh bôr mintéñ (Bya 103:13 ; Esaïe 49:15). A tebe étéñ é bôr bevoo ; éyong bia dzukh, ña fe a dzukh (Zach. 2:8). A ve naa, a yir ñe bébéñ nfa ya bo memvuiñ mèñ, é bo bia ébubu (Bya 25:14 ; Bisè mintôl 17:27). A ne asili ñuu ; « a lumbe naa a daghe dzôp ye si, é bere é basili ñuu be ne a mbulghu été » (Bya 113:6, 7). A ne amu mekalgha mesese meté, éde bia kômô ve é Nzame waa a ne ôyap yô, duma (Bya 86:12).

7. Za ngura aval maa bi bele ?

 ⁷ Bia ve Jehôva duma, amu bia kômô naa é bôr bevoo be yem ñe. Abuiñ bôr baa yem ki bebela nfa Jehôva. Amu dzé ? Amu naa, Satan a nga kanghle mbimbia minaa nfa wéñ, ye naa, abuiñ bôr ba bunu minaa mité (2 Becor. 4:4). Satan a nga tsini bôr a bunu naa, Jehôva a ne é Nzame a simane fave naa a kun, aa bis ki bôt, ye naa, éñe a ne tsîn ye abuiñ mindzukh bia yen a si va. Vedaa, bia yem bebela nfa é Nzame wèè ! Bi bele maa ya kobe bôr bebela nfa wèñ, ye ve ñe duma (Esaïe 43:10). Nten Bya 96 wa bembe ébe a ve Jehôva duma. Nté bia ye yen bifiè bizing bia so ébe Nzame, bia ye nten Bya été, fasghane meval mi ne ve Jehôva é duma a yiène de.

AVAL AVÉ BI NE VE JEHÔVA É DUMA A YIÈNE DE ?

8. Aval évoo avé bi ne ve Jehôva duma ? (Bya 96:1-3).

⁸ (A lang Bya 96:1-3). Bi ne ve Jehôva duma ngalan é mam bia dzô nfa wèñ. Bifus bi été, ba bane bôr be ye ayong Jehôva, bé dzô be naa, « yièghan akal Jehôva », « lughan éyôla dèñ », « kanghlan mbemba fuèñ y’akôrgha a so de », ye naa, « kanghlan é duma dèñ ézizang meyong ». Mam mesese meté me ne meval bi ne ve Ésaa wèè a ne a dzôp été duma. Besôsôe Bejudíos, ye bekristen be ye ntet mimbu ôsua, béé mbe ki bé wokh ôsoan naa ba dzô bôt é mbemba be-mam mesese Jehôva a nga bo akal deba, ye kame éwogha dèñ (Dan. 3:16-18 ; Bisè mintôl 4:29). Aval avé bi ne be vu ?

9-10. Za ayeghle bia ñong ébe nlang Angelena ? (A daghe fe évaghle).

⁹ N’yeneghan éfônane Angelena a, kal dzèè a ning Estados-unidos. A nga bo ayokh ye kobe adzô Jehôva, é vôm a mbe é sèñ. Amu a mbe nféféñ mbo-ésèñ, éde be nga bane ñe ékôan ézing minféféñ bebo bisèñ ye mbanegha té, be nga yiène dzô é bôr bevoo, beza be ne, ye é mam be nga bo. Angelena a nga kôman nsama befôrô ô mbe wé lere mevakh a wôran amu a ne moan Bengaa Jehôva. Vedaa, ôyôm tam kaa naa a sum kobe, éde mbo-ésèñ mboo a nga dzô naa, a nga vem é nda-bôr Bengaa Jehôva. A nga sum naa a dzô mbia be-mam nfa Bengaa Jehôva ye é mam ba bunu. Angelena a dzô naa : « N’nem wom ô mbe wé kur avôô. Ve, me nga dzô mamién naa : ‘Ye ma ye faa likh  naa môr a kanghle minaa nfa Jehôva ? Nge ki naa, ye ma ye faa kame ñe ?’ »

¹⁰ Éyong mboo-ésèñ té a nga mane kobe, éde Angelena a nga dzigha yaghlan ô sisi. A nga kobe ñe ye mbemba bifiè, é dzô naa : « Ma fe, me nga vem é nda-bôr Bengaa ane wa, me ngene fe moan Bengaa Jehôva ya zu kuiñ éndagha. » Amben étéñ a mbe a tele déé mbe ki ébubu, ve, Angelena a nga baghle é mvoa dzèñ. A nga lere bebo-bisèñ bevoo befôrô bèñ, ye éba memvuiñ mèñ bé sèhane Jehôva ya mevakh. Ye fe naa, a nga kobe be adzô mebun mèñ ya ngang (1 Pierre 3:15). Asughlan é mbe ya ? Éyong Angelena a nga mane kobe, éde môr té a nga simane fe naa, a mbe a bele mbemba mesiman me ye éyong a nga vem é nda-bôr Bengaa Jehôva été. Angelena a dzô naa : « Da yiène naa bi kame Jehôva. A ne môra maa naa bia kobe akal éyôla déñ. » Bi bele fe maa ya lughu Jehôva ye ve ñe duma, amben éyong é bôr bevoo ba ve ñe éyôla mvin.

11. Aval avé besôsôe bebo-bisèñ Nzame ba so ba dzale é tsin atsing bia yen nten Bya 96:8 ?

¹¹ (A lang Bya 96:8). Bi ne ve Jehôva duma ye é biôm bia bi ne tang nden. Éyong ésese, besôsôe bebo-bisèñ Jehôva ba so ba ve ñe ngang aval té (Mink. 3:9). Éfônan, Bisraelitas be nga ve bivevee nfa ye naa be long ye kale templo (2 Bed. 12:4, 5 ; 1 Mila. 29:3-9). Beyeghe Yésu bézing, be nga ve « é biôm bieba » naa éñe ye mintôô mièn be bele é biôm be nga yi (Luc 8:1-3). Bekristen be ye ntet mimbu ôsua, baa fe, be nga ve bivevee nfa ya vole bobeñang ye bekal beba be ya nsisim (Bisè mintôl 11:27-29). Ému, bia fe, bi ne ve Jehôva duma éyong bia ve bivevee.

12. Aval avé bivevee biè, bia ve Jehôva duma ? (A daghe fe évaghle).

¹² N’yeneghane fave aval évoo ye aval bivevee biè, bia ve Jehôva duma. Mbu 2020, mbia nkôr ézing ô nga bem a Zimbabue. Bôr a lôr akuru, be nga ye wu amu be mbe kaa bidzi. Kal dzèè ézing, a too éyôla naa Prisca, ña mbe fe nsama té. Amben mura nkôr té, Prisca a nga tsini ya ntaane mam wèñ, é kanghle kada sono alu lal, ye sono alu tan, amben é tam bôr be nga yiène béñ bidzi. É bôr ba bebe be mbe be too vôm mboo, be mbe bé pogho ñe, amu naa a mbe é ke minkanghle ndaane naa a ke sèñ afup, bé dzô ñe naa : « Wa ye wu zèñ. » Ye ndzi-n’nem, Prisca a mbe  é yalane naa : « Jehôva aa ye ki vaghle lame mbo-ésèñ wèñ. » Ôyôm tam ôsu vèè, a nga buane avole Ékôan dèè é nga ve. Prisca a nga bele bidzi ye biôm bife a nga yi amu bivevee kada môr y’ébe bia a ve. É bôr be too vôm mboo ye Prisca be nga bira de kam, éde be nga dzô ñe naa : « É Nzame wiè éé dzi ki wô vaghle lame, éde, bia kômô ñe tugha yem. » Bôr zangbwa ye éba, ba bebo too vôm mboo, be nga sum ke bisulan bi ye ékôan.

13. Aval ane bia yen de nten Bya 96:9, aval avé abo-dulu dèè é ne ve Jehôva duma ?

¹³ (A lang Bya 96:9). Bi ne ve Jehôva duma ye abo-dulu dèè. Befara be mbe bé sèhane Jehôva a templo, be nga yiène bo nfuban ô ñuu (Akô. 40:30-32). Vedaa, é dzam é nga dang éban a lôr nfuban nfa ya nsôn, é mbe naa, abo-dulu deba é bo nfuban (Bya 24:3, 4 ; 1 Pierre 1:15, 16). Bia yiène sèñ ngu’u naa bi vèè « n’nôm môt » wèè, da yili naa, mimboan ye mefulu me ne mvin, ye boare bia bebièñ, « nféféñ môt », da yili naa, a bele ôtemgha ye mimboan mia lere é mbemba mefulu Jehôva (Becol. 3:9, 10). Ye avole Jehôva, amben é môr a dang bele abo-dulu é ne édedèè mvin, nge ki naa a ne nget, a ne tsen, ye boat nféféñ môt.

14. Za ayeghle bia ñong ébe éfônane Jack ? (A daghe fe évaghle).

¹⁴ Ntamane yen éfônane Jack. A mbe nget ye mbia môt, aval é nga ve naa, be luè ñe naa mbia nsisim. Amu mbia be-mam a nga bo, éde be nga kikh ñe nsang naa a yiène wu. Nté Jack a mbe é yane naa be wiñ ñe, moadzang ézing a mbe é fep nda mimbokh té, a nga sili ñe nge ba ñe be ne yeghe Biblia nsama. Éde Jack a nga sum ayeghe Biblia dèñ. Amben Jack a nga bo abuiñ mbimbia be-mam, a nga tsen, ye naa, ya tam, a nga duban ane moan Bengaa Jehôva. Jack a nga bira tsen aval é nga ve naa, é môs be nga wiñ ñe, bebaghle mimbokh mizing be mbe bé yi nté a mbe é yaane be. E sargento nge ki sergent a mbe é bo ésèñ nda mimbokh té, a nga dzô naa : « Jack a mbe é moan mimbokh a nga dang nget é vôm wi. Éndagha, a ntoo éñi a dang évuvuèñ. » Sono mboo a kuane naa be wiyang Jack, é bobedzang be mbe bé ke bo bisulan a nda mimbokh, be nga yen é moan mimbokh a nga zu tobe ésulan éyong ôsua. Dzé é nga ve naa  a zu tobe ésulan té ? A nga bira kam aval Jack a nga tsen abo-dulu dèñ. Ya dzam té, éde a nga kômô yem é dzam ña fe a ne bo naa a kang Jehôva. É ne faa bebela naa, abo-dulu dèè é ne ve Ésaa wèè a ne a dzôp été duma ! (1 Pierre 2:12).

AVAL AVÉ JEHÔVA A YE VE ÉYÔLA DÈÑ DUMA MELU MA ZU ?

15. Aval avé Jehôva a ye mane ve éyôla dèñ duma melu ma zu ? (Bya 96:10-13).

¹⁵ (A lang Bya 96:10-13). Bifus bia sughlan nten Bya 96, bia lere Jehôva ane Nkikh minsang, ye ane é Kéza a ne tetele. Za aval Jehôva a ye ve éyôla dèñ duma melu ma zu ? Ngalane minsang a ye kikh. A ligheyang avitsang tam naa a zu kikh Babilonia n’nen nsang, amu naa, a va ve nfufup éyôla dèñ mvin (Mel. 17:5, 16 ; 19:1, 2). É bôr bézing ba ye yen ane ba tsam Babilonia n’nen, be ne zu kuane bia a ña ékang été. Asughlan, Armageddon, Jehôva a ye mane tsam mbia émo Satan di, é wiñ é bôr besese ba tebe ñe é ngam ayat, ye bian éyôla dèñ. Vedaa, é kôre é bôr besese ba dzing ñe ye bo ñe mewokh, bé yen fe naa, a ve éyôla dèñ duma, é ne mura maa (Marc 8:38 ; 2 Beth. 1:6-10). Niène é sugha nvaghane da ye boban amanegha Édjié toyini a mimbu Krist da ye lôt, a ke kuane naa, Jehôva a maneyang fubu éyôla dèñ (Mel. 20:7-10). Tam té, « si da ye tobe ndzalane ye n’yemane, ye é duma Jehôva, aval ane mendzim ma dzale mang » (Habac. 2:14).

16. Za nkighane ô bele naa wa ye dzale ? (A daghe fe évaghle).

¹⁶ Za mvèñ da ye bo, éyong é môr asese a ning a si va, a ye ve Jehôva, é duma da yiène éyôla dèñ ! Ve, kaa naa môs té ô kuiñ, bia yiène bo é ngap dèè naa bi ve é Nzame wèè duma, éyong ésese bi ne de bo. Naa a vole bia a bembe ébe ésèñ té, éde Tsîn ékôan é va top nten Bya 96:8 ane éfus akal mbu 2025 : « Vahane Jehôva é duma da yiène éyôla dèñ. »