1-2. Aval avé bebyèñ ba yiène ñong mam éyong é moan wôba a sili be minsili mia tsinane Nzame ye Biblia ?

 ABUIÑ bôr da yebe naa, a yale boan da sili abuiñ ésèñ. Nge mi bele moan, bebela a ne naa, mia sèñ ngu’u nfa ye naa, mi wône mebun mèñ. Éde, Jehôva a ne édedèè mevakh akal dzam té (Deut. 6:6, 7). Nté moan wônan a ke a vem, a ne bele minsili mi ne édoa nfa é mam bia bunu ane : ‘amu dzé Biblia a yeghle naa mam mézing méé se ki mbeng ?’

² Ôsusua, ô ne bele meyep nfa minsili é moan wiè a sili wa. Ô ne fe tem-tem naa, é moan wiè a sili minsili mité amu naa, éé bele ki mebun me ne ngu’u ébe Nzame ye Biblia. Ve, bebela a ne naa, éyong boan be nga vemang, ba sili minsili nfa ye naa be wône mebun meba (1 Becor. 13:11). Éde, miaa yiène ki ko wong amu ba sili minsili. Éyong ba sili minsili, mi ne ñong tam té naa mia vole be naa be yeghe aval be ne tugha fas, ye wône mebun meba ébe Nzame ye Biblia.

3. Za dzam bia ye yen ayeghle di été ?

³ Ayeghle di été, bia ye yen aval bebyèñ be ne vole é boan beba naa, (1) be veme mebun meba ébe Nzame ye Biblia, (2) be yeghe amu dzé é ne mbeng akal deba naa be bo mewokh ébe é dzam Biblia a dzô naa é ne mbeng ya édi a dzô naa é ne abé (3) be yeghe be aval be ne kamane mebun meba asu é bôr bevoo. Bia ye fe yen amu dzé é ne mbeng naa bong be sili minsili, ye lere bebyèñ é mam mézing be ne bo nsama ya é boan beba ma ye be vole naa be kobe be nfa é mam bia bunu.

 VOLGHE É MOAN WIÈ NAA A VEME MEBUN MÈÑ ÉBE NZAME YE BIBLIA

4. Za minsili mong a ne bele, amu dzé ki ?

⁴ A bebyèñ be ne bekristen, é boan benan baa ye ki bele mebun ébe Nzame fave amu mi bele mebun ébe ñe. Mii dzi ki byale, mi bele mebun ébe Jehôva. É ne fe aval dèè ébe é moan wônan. Ye tam, a ne bele minsili ane : ‘Aval avé ma yem naa Nzame a ne ? Ye me ne faa bunu é dzam Biblia a dzô ?’ Bebela a ne naa, Biblia a saghe bia naa bi belane « ngu’u ye nfasane wèè » ye naa « bi tugha fas mam mesese » (Bero. 12:1 ; 1 Beth. 5:21). Ve, aval avé mi ne vole é moan wônan a veme mebun mèñ ?

5. Za dzam bebyèñ be ne bo naa be vole é moan wôba naa a veme mebun mèñ ébe Biblia ? (Beromain 12:2)

⁵ Saghan é moan wônan naa, émién a dzeng mendem ma lere naa, é dzam Bilblia a yeghle é ne bebela (A lang Beromain 12:2). Éyong é moan wônan a sili minsili, ñonghane tam té naa mia vole ñe naa émién a bo mindzeng ébe bivole ane Índice de las publicaciones Watch Tower ye fe Guía de estudio para los testigos de Jehová nge ki Index des publications de la Société Watch Tower ye fe Guide de recherche pour les Témoins de Jéhovah. Évole bi va sughlane tu alé, nfa « Biblia nge ki Bible », a ne dzeng étun « Inspirada por Dios nge ki Inspirée par Dieu » naa a bele mendem ma lere naa, Biblia éé se ki fave é zeze abakh boan be-bôr be nga tsili. Ndaane de, a ne « nkobe Nzame » (1 Beth. 2:13). Éfônan, a ne fe bo mindzeng nfa n’nôm kisoan Basirios ba luè naa Nínive, mebakh mèè été. Metam ô mvus, beyem mam bézing nfa Biblia, be nga dzô naa, kisoan ya Nínive déé dzi vaghle bo. Ve, bébéñ mbu 1850, be nga yen n’nôm kisoan té a si été. Dzam té é nga ban naa, Biblia a mbe é kobe bebela (Soph. 2:13-15). Nge a kômô yem mam mefe nfa ntsamane Nínive me nga dzale minkulane medzô me ya Biblia, a ne daghe nlô adzô « Ye mine va yem de ? » Ô momo ye Ngoan awôm-a-mboo, ye mbu 2021. Éyong a ye vaghane é mam a yeghe mebakh mèè été, ye éma a ye yeghe be enciclopedias ye mebakh mefe be ne tobe me mebun, é moan wônan a ye bele mbemba mekalgha ma ve naa, a veme mebun mèñ ébe é mam Biblia a dzô.

6. Aval avé bebyèñ be ne vole é moan wôba naa a bele mendem naa, Biblia a ne bebela ? Vakh éfônan (A daghe fe évaghle).

⁶ Volghe é moan wiè naa a tem, amu dzé é dzam Biblia a dzô é ne bebela. Bebyèñ be bele abuiñ metam be ne belane me naa, ba lèè minlang ye é moan wôba nfa é mam ma tsinane Biblia nge ki mebun ébe Nzame. Be ne bele tam té, ngeng ézing éyong ba ke a museo, éyong bebién ba ke wéñ, nge ki éyong ba fep museo té ngalane nden, ye fe éyong ba ke yen mbemba afup mesam, nge ki faa, éyong ba ke yen é biôm bi ye metam mvus mintem  bikôan Bengaa Jehôva be wôla lere. Éfônan, éyong mia ke fep museo, a bo naa mia ke wéñ nge ki mia bo de a nden, mi ne duru ôsiman é moan wônan ébe é bura be-mam mézing me nga boban metam ô mvus, nge ki é biôm bizing bi ne ban é ndzi-n’nem a bele naa é dzam Biblia a dzô é ne bebela. Éyong ézing, mi ne yeghle é moan wônan nfa akoa ba luè naa la piedra Moabita nge ki la stelle de Mesha. Akoa té é bele mimbu 3 000 ye bele éyôla Jehôva ntsilan ayô. Be ne kuane akoa té a museo ya Louvre a Paris, a Fala nge ki Francia. Ye fe naa, be nga bera bo copia ye akoa té ye lere de bôt é museo a ne a Tsîn étabgha a Warwick, Nueva York, nlerane té ô too éyôla naa, « La Biblia y el nombre Divino nge ki La Bible et le nom Divin. » La piedra Moabita té, da lere naa kéza Mesha ya Moab, a nga ngan ya Israel. Dzam té da wulu nsama ya édi Biblia a dzô (2 Bed. 3:4, 5). Éyong é moan wônan a ye yen ya é mis mèñ naa, Biblia a ne tetele ye bebela, mebun mèñ ma ye bo ngu’u (A vaghane ye 2 Milang 9:6).

7-8. (a) Za ayeghle bi ne ñong ébe mbeng bia yen avele, ye aval mbemba mboane é ne ? Vakh éfônan (A daghe fe évaghle). (b) Za minsili mi ne vole é moan wiè naa a veme mebun mèñ ébe Mvele ?

⁷ Saghan é moan wônan naa a siman é mam Jehôva a nga vele. Nté mia wulu afup été, nge ki naa mia sèñ afup mesam denan été, volghane é moan wônan a yen aval Jehôva a nga kôm naa, bilé, biloa, mesam, mezang-mezang me fèè. Amu dzé wa yiène de bo ? Amu da ye vole é moan wiè naa a yen naa, é môr a ne édedèè fakh ye n’yeman éñe a nga kôm mam aval té. É ntoo abuiñ mimbu, beyem mam ba so ba fas, évaghle é ne ndzighi-ndzighi, naa be tugha de yem wokh. Biophysicien nge ki científico ba luè naa Nicola Fameli, a lere naa, éyong ba lang abim bivaghle bi ne ndzighi-ndzighi é si ñi, bia yen naa, be ne minsama-minsama. Ba luè minsama mité naa secuencia nge ki la suite de Fibonacci. Bia yen évaghle é ne ndzighi-ndzighi té ébe abuiñ biôm ane : begalaxias nge ki begalaxie bézing, bisoghle bekuèñ, mekièñ biloa ayô, ézizang mesam begirasoles nge ki betournesol  a.

⁸ Nté sese é moan wônan a ye yeghe ciencia a sikôlô, a ye yen naa, abuiñ biôm bizing bi ne mboane bi kang metsing mézing. Éfônan, abuiñ bilé bia yene aval dèè ô mis. Nkukh élé ô bele abuiñ bura mintem, bura mintem mité, mia fe, mi bele abuiñ boan mintem. Mboane té ba luè wô naa fractal. Ba yen fe fractal té ébe abuiñ biôm bife avele. Ve, za a nga té metsing ma ve naa, biôm bi tobe mboane aval té ? Za a nga ve naa, biôm bi tobe nkôman aval mbemba mboane té ? Éyong é moan wônan a ñong tam naa a tugha fas, ébe biyaghe-yaghane bi-mam Jehôva a nga vele alé, dzam té da ye ñe vole naa, a  wône mebun mèñ (Behéb. 3:4). Nté moan wônan a ke a vem, mia yiène fe ñe vole naa, a wokh amu dzé é ne éban naa, a bo metsing Nzame mewokh. Naa mi bo de, mi ne ñe sili naa : « Nge Nzame éñe a nga vele bia, ye waa tem naa, éñe a dang yem é dzam bia yiène bo nfa ye naa bi tobe mvom ? » Éyong té, ô ne ñe lere naa, Nzame a va ve bia Biblia nfa ya lere bia aval bi ne tobe mvom.

VOLGHE ÑE NAA A DZING METSING BIBLIA NFA ABÉ YE MBENG

9. Amu dzé é moan wônan a ne sili minsili mizing mia tsinane metsing me ya Biblia ?

⁹ Nge minsili é moan wônan a sili mia tsinan é mam Biblia a yeghle, dzenghane naa, mi yem mekalgha me ye minsili mièñ. Ye akalgha é ne naa, aa bunu ki é dzam Biblia a dzô ? Nge ki naa, aa yem ki aval a ne kamane mebun mèñ asu é bôr bevoo ? Nge é ne aval té, ébe minfa mibèñ mité, mi ne vole é moan wônan naa a dzing é mam Biblia a yeghle, mi belan abakh Beleghane éning é ne mbembèè ! b.

10. Aval avé mi ne vole é moan wônan naa, a bele élar é ne ngu’u ye Jehôva ?

¹⁰ Saghan é moan wônan naa a bele élar é ne ngu’u ye Jehôva. Nté mia yeghle é moan wônan Biblia, belane minsili ye bivaghle bi ne abakh Beleghane éning é ne mbembèè ! naa mi yem é mam a wôrane nfa mam mézing (Mink. 20:5). Éfônan, ayeghle 8 da vaghane Jehôva ye angom é ne édzing, da ve bia mbemba melepgha ma kame bia, ye so bia abuan. Niène mi maneyang fas nten 1 Jean 5:3, mi ne ñe sili nsili wi : « Éyong ô yemang naa Jehôva a ne mbemba angom, aval avé wa yiène ñong é dzam a dzô wô naa ô bo ? » É ne yene moan nsili, ve, a sili ñe wô é ne vole é moan wônan naa, a yen metsing Jehôva ane ndem ye bura édzing dèñ (Esaïe 48:17, 18).

11. Aval avé mi ne vole é moan wônan a wokh amu dzé é ne éban naa a dzale é dzam Biblia a yeghle ? (Minkana 2:10, 11)

¹¹ Kobeghane nsama abuan bia ñong, éyong bia dzale é dzam Biblia a yeghle. Éyong mia lang Biblia, nge éfus ye môs nsama, lereghane ñe aval, a dzale metsin metsing me ya Biblia, é nga vole é nda-bôr denan. Éfônan, ye é moan wônan a yen éban é ne a yem bo mam ye bo tetele ? (Behéb. 13:18) Mi ne fe ñe lere aval avé a béé metsing me ya Biblia, da vole naa bi tobe mvom ye tobe mvoa nfa ya nsôn (Mink. 14:29, 30). Nge é moan wônan a wokh nté mbé é ne mbeng naa a bo mewokh ébe é dzam Biblia a yeghle, éyong ézing a ye kômô béé metsin metsing meté mese éning dèñ (A lang Minkana 2:10, 11).

12. Aval avé ésaa ézing a vole é moan wèñ naa a wokh amu dzé é ne éban naa a béé melepgha me ya Biblia ?

¹² Steve, nlô ya nda-bôr ézing a ning a Fala nge ki Francia, a lere aval éñe ba ngal ba vole é moan wôba, Ethan, a ne étong, a yen édzing Jehôva é ne metsing mèñ été : « Bia sili ñe minsili ane, ‘Amu dzé Jehôva a kômô naa bi kang é tsîn atsing ñi ? Aval avé atsing té da lere naa a dzing bia ? Dzé da ye bo nge biaa bo ki atsing té mewokh ?’ » A bele aval minlang mité ya Ethan, é nga vole ñe naa, a bele mebun me ne ngu’u ébe é dzam Jehôva a dzô naa é ne sôsôe. Steve a koghle naa : « Nsonghane wèè ô ne, a vole Ethan a yen naa, Biblia a bele é fakh da dang é fakh ésese moan môr a ne bele. »

13. Aval évé bebyèñ be ne yeghle é moan wôba naa a dzale metsin metsing me ya Biblia ? Vakh éfônan.

¹³ Yeghlan é moan wônan naa a dzale metsin metsing me ya Biblia. Éyong ézing mi ne de bo, éyong be va kee é moan wônan abakh sikôlô naa a lang de, nfa ye ngura ésèñ ézing ba ye bo a sikôlô wèñ. Abakh té, da lere é mam Jehôva a dzô naa me ne abé. Éfônan, éyong ézing da ngône nsem évakh nge ki  nget, é too fe ntsilan aval da ve naa bong be tem naa, é mam ba bo été, méé se ki abé. Éyong té mi ne sili é moan wônan naa, a fas é dzam Jehôva a wôran éyong bôr beté ba bo nge ki a dzô aval mam meté (Mink. 22:24, 25 ; 1 Becor. 15:33 ; Beph. 4:8). Dzam té é ne vole é moan wônan a wokh, amu dzé é ne éban naa a bo Jehôva mewokh. Ye naa, nge n’yeghle nge ki é bong besikôlô bevoo be sili ñe é dzam a simane nfa abakh té, a ne yem kamane mebun mèñ.

A YEGHLE É MOAN WIÈ AVAL A NE YEM KAMANE MEBUN MÉÑ ASU É BÔR BEVOO

14. Minlô medzô mivé mi ne bo ndzukh akal bitong bekristen naa be kobe ya é bong bevoo, amu dzé ki ?

¹⁴ Biyong bizing, bitong bekristen, be ne ko wong naa ba dzô é bôr bevoo é mam ba bunu. Éfônan, be ne ko wong éyong ba dzô be naa, be dzô amu dzé baa bunu ki evolución. Amu dzé ? Amu naa, beyeghle beba be ne lere evolución ane ayeghle é ne bebela. Nge mi ne mbyèñ, aval avé mi ne vole é moan wônan a tebe naa bip nfa é mam a bunu ?

15. Dzé é ne vole étong moan kristen naa a kobe é mam a bunu ye ndzi-n’nem ?

¹⁵ Voleghan é moan wônan naa, a bele ndzi-n’nem ébe é mam a bunu. É moan wônan, aa yiène ki wokh ôsoan amu a yem bebela nfa avele (2 Tim. 1:8). Amu dzé aa yiène ki wokh ôsoan ? Amu bebela a ne naa, abuiñ beyem mam, baa ba yebe fe naa, éning déé dzi ki so a tem-tem. Beyem mam beté be bele mendem ma lere naa, é môr a ne édedèè n’yeman éñe a nga yiène vele bining bisese. Ye dzam té, éde baa fe, baa yebe ki ayeghle evolución ba yeghle abuiñ besikôlô be ye si ése ngura. É moan wônan a ne tugha wône mbunane wèñ éyong a binane mendem me nga vole bobedzang ye bekal bèè naa be bunu naa éning é nga tobe mvelan c.

16. Aval avé bebyèñ be ne vole é moan wôba naa a dzô é bôr bevoo amu dzé a bunu Mvele ? (1 Pierre 3:15) (A daghe fe évaghle).

¹⁶ Voleghan é moan wônan naa a dzô é bôr bevoo amu dzé a bunu Mvele (A lang 1 Pierre 3:15). Éyong ézing wa yen éban naa mia ñe mi bera yen nsama, minlô medzô mi ye minlong minlô medzô a nden wèè jw.org « Los Jóvenes preguntan. ¿Creación o evolución? nge ki Les jeunes s’interrogent. Création ou évolution ? » Éyong té é moan wônan a ne top éyalane da dang mbeng ébe  ñe, a ne belane de nfa ye naa a vole é bôr bevoo a wokh naa Mvele a ne. Simane ñe naa, déé se ki éban naa a wômane ye é bong besikôlô bevoo. Saghane ñe naa a dzô mam aval é ne ébubu ye tetele nge môr a kômô kobe nlô-adzô a va kôman. Éfônan, mong sikôlô ézing a ne dzô naa : « Ma bunu fave é dzôm me ne yen a mis, éde maa be ki vaghle yen Nzame. » Étong kristen é ne yalane naa : « Tame simane naa wa wulu afan été, é vôm baa yen ki boan be-bôt, ye naa, vèè wa sia yen étam mendzim é ne nfahane, be ngene fe ba belane de. Za dzam wa ye siman ? Wa ye simane naa, môr éñe a nga yiène fakh étam mendzim té. É ne aval dèè ye éning ngura, ye fe é dzôm ésese da ning. Môr éñe a nga yiène vele asese té ! »

17. Aval avé bebyèñ be ne vole é moan wôba naa a dzeng metam a ne kobe ya é bevoo bebebela be ya Biblia ? Vakh éfônan.

¹⁷ Voleghan é moan wônan naa a yen meval a ne kobe é bôr bevoo bebebela be ya Biblia (Bero. 10:10). Mi ne vaghane mengu’u a ve naa a kobe adzô mebun mèñ ye mengu’u a yiène ve nfa ye naa, a yem belan évole mezik. Ôsusua, é môr a yeghe belan évole mezik a ye sum bo é mam me ne ébubu. Ye tam, a bôm mezik ya évole té, da ye ke da bo é dzam é ne ébubu. Aval dèè fe, étong kristen é ne sume belane biyalane bi ne ébubu éyong a kobe mebun mèñ ye é bôr bevoo. Éfônan, a ne sili é mong sikôlô mboo naa : « Ye wa yem naa, é bôr ba vele biôm be wôla vu é mam ba yen avele été ? Lighe me naa me lere wa mbemba éngengeng ézing. » Niène a mane lere éngengeng ye nsama bingengeng ¿Lo diseñó alguien? nge ki Évolution ou conception ?, a ne ñe sili naa : « Nge ba ve científico duma étom naa a va bo dzôm ézing é belan ane éfônan é dzôm a va ñong avele été, bi ne dzô ya ébe é môr a nga vele biôm bité ? » A dzô mam aval té, é ne ve naa étong mong té é kômô yem mam mefe.

TSINIGHANE NAA MIA VOLE É MOAN WÔNAN NAA A WÔNE MEBUN MÈÑ

18. Aval avé bebyèñ be ne tsini naa ba vole é moan wôba a wône mebun mèñ ébe Nzame ?

¹⁸ Bia ning é si é bôr baa bunu ki Jehôva ébe ba dang abuiñ (2 Pierre 3:3). Éde, a bebyèñ, éyong mia yeghle é moan wônan Biblia, saghane ñe naa, a dzeng minlô medzô mi ne veme é ngang a bele ébe Nzame ye ébe metsin metsing mèñ. Vahane naa a belane nfasane wèñ, mi belan é mbemba be-mam Jehôva a nga vele. Voleghane ñe naa, a dzing minkulane medzô mi ya Biblia mi dzalebaneyang. Édi da dang éban, yaghlane ye é moan wônan ye fe akal dèñ. Éyong mia bo de, mi ne bele ndzi-n’nem naa, Jehôva a ye borane mengu’u menan, naa mi vole é moan wônan naa a wône mebun mèñ (2 Mila. 15:7).