1-2. Bitéñ bivé bi ne ve naa bi yi ?

 BIA besese, é kuiyang bia naa bia yi. Éyong bia tubane bitéñ bia ve bia édedèè mesan, bi ne yi ye mevakh. Éyong ézing, mi va yi éyong mura dzam ézing a va boban bining bienan. Éfônan, éyong é moan wônan a va byale, éyong mi va simane é mbemba dzam ézing a nga bobane miè ô mvus, nge ki faa, éyong mi va bera yen é mvuiñ denan mi va bo abuiñ mimbu kaa naa mia yenan.

² Ve abuiñ biyong, éyong bia yi, é ne amu bia wokh n’nem édedèè mintéñ. Éfônan, éyong môr ézing a va bo bia é dzam é ne édedèè abé. Bi ne fe yi éyong bia wokh édedèè mintéñ étom ôkoan ézing wa bem, nge ki faa éyong môr a va wu bia. Éyong bi tele aval bitéñ bité été, bi ne wôran ane nkule medzô Jeremías éyong Jerusalén a nga ku é mo Bebabilonios. Jeremías a nga dzô naa : « Atông mendzim ma shuii é mis mam [. . .] É mis mam ma yi éyong ésese kaa sim » (Min. 3:48, 49).

3. Za dzam Jehôva a wôran éyong a yen bebo-bisèñ bèñ ba dzukh ? (Esaïe 63:9)

³ Jehôva a yem abim biyong bisese bi yihang amu bi va tubane mbia dzam ézing. Biblia a ban bia naa, Jehôva a yem bitéñ mindzukh bebo-bisèñ bèñ ba tubane bie, ye naa, a  wokh éyong bia dzaa ñe avole (Bya 34:15). Ve, Jehôva aa bo ki fave a yen bia ye wokh ane bia yi. Ane mbyèñ a ne édzing, a wokh édedèè mintéñ éyong a yen é boan bèñ ba yi, ye naa, a kômô bia dzigha vole (A lang Esaïe 63:9).

4. Za dzam bifônane bizing bi ya Biblia bia yeghle bia nfa ôtemgha Jehôva ?

⁴ Jehôva a dzô bia Nkobe wèñ été, é dzam a nga wôran éyong bebo-bisèñ bèñ be mbe bé yi, ye aval a nga vole be. Bi ne de yen éyong bia binane bifônan Ana, David, ye kéza Ezequías. Dzé é nga ve naa be yi ? Aval avé Jehôva a nga vole be ? Ye naa, aval avé bifônane bieba bi ne bia vole éyong bia yi, amu bia dzukh, amu be va bo bia abé, nge ki naa, amu bi mana sulu ?

MIGHE ÉTOM BURA MINTÉÑ

5. Za dzam Ana a mbe é wôran ?

⁵ Ana a nga tuban abuiñ mindzukh mi nga ve ñe naa a bira yi. N’nôm Ana a mbe a bele minenga nfe, a too éyôla naa Penina, éñi a mbe édedèè nget ye Ana. Ye fe naa, Ana éé mbe ki a bele boan, atoo naa Penina ñe a mbe bele abuiñ (1 Sam. 1:1, 2). Penina a mbe é pwoghe Ana éyong ésese, amu a mbe nkôkôm minenga. Mi nga ye wôrane ya nge mia mi mbe mi tele étéñ Ana ? Ana a nga bira dzukh n’nem wèñ été, aval é nga ve ñe naa « a mbe é yi ye kaa dzi », ane dzam té é nga ve ñe « édedèè éwiñ » a n’nem wèñ été (1 Sam. 1:6, 7, 10).

6. Za dzam Ana a nga bo naa, a bele afôlô ?

⁶ Za dzam Ana a nga bo naa, a bele afôlô ? É dzam dèè é nga vole ñe, a mbe naa, a nga ke a tabernáclo, tsîn ña ékang. Ngeng ézing bébéñ añii ye nseng ye tabernáculo : « A nga sum yaghlane Jehôva, ye naa, éé mbe ki sim naa a yi. » Ane a nga dzaa Jehôva naa : « Yeneghe nté mbé mbo-ésèñ wiè a dzukh ye simane ma » (1 Sam. 1:10b, 11). Ana a nga dzô Jehôva é mam mese a mbe é wôran meyaghlane été. Dzam té é nga yiène bira name Jehôva, naa a yen é mighe ndzidzing ngoan dzèñ !

7. Éyong Ana a nga wiè Jehôva n’nem wèñ, za afôlô a nga bele ?

⁷ Za dzam Ana a nga wôran niène a nga wiè Jehôva n’nem wèñ meyaghlan été, ye naa, é fara n’nen Eli, a nga ban ñe naa, Jehôva a yalane meyaghlane mèñ ? Nlang wa koghle naa : « Minenga a nga bulane ye dzi, ye naa, asu dèñ déé mbe ki fe éwiñ » (1 Sam. 1:17, 18). Amben abong té, mbia étéñ a mbe a tele daa be ki sanghle, n’nem Ana ô nga siliban ôsi. A nga bele mebun naa, Jehôva a wokghang awôrane dèñ, ye mindzukh mièñ, ye naa, a ye ñe vole. A nga yen mindzukh mièñ, a bèè ébii dèñ, ye naa, ôsu vèè, a nga borane ñe é ve ñe naa a byèñ moan (1 Sam. 1:19, 20 ; 2:21).

8-9. Aval ane bia yen de nten Behébreu 10:24, 25, amu dzé bia yiène bo é dzam ésese bi ne bo, naa bi tobe bisulan bi y’ékôan ? (A daghe fe évaghle).

⁸ Ayeghle bi ne ñong. Ngeng ézing éyong  di, mia tubane ndzukh ézing wa ve mia naa mi tobe édedèè éwiñ ye ve naa mi yi. A ne bo naa, mia yi amu naa, môr ézing ye é nda-bôr denan a va wu, nge ki amvuiñ denan. Éyong mi tele aval bitéñ bité été, da yiène naa môr a kômô tobe étam. Ve, aval ane Ana a nga bele afôlô, ye tobe nsaghan éyong a nga ke a tabernáculo, mia mi ne fe bele afôlô, éyong mia ke mban bisulan bi y’ékôan (A lang Behébreu 10:24, 25). Éyong bia wokh bifus bi ya Biblia bia saghe bia é tam bi ne bisulan, Jehôva a ne bia vole naa bi tsen mbimbia mesiman ye mbemba mesiman. Dzam té é ne bia vole naa bi djié é mam bia wôran amben étéñ dèè té, daa tsen ki tam té ébién.

⁹ Éyong bi ne bisulan, bi ne lôt mbemba metam ya é bobedzang ye bekal bèè ba wokh aval bia wôran, éba ba lere bia édzing ya éba ba ve naa, bi wôrane mvoa (1 Beth. 5:11, 14). Ntamane yen éfônane ngura aval mpwaghe mefan ézing a nga dzimle ngèè wèñ. A nga dzô naa : « Me ngene ma yi. Biyong bizing ma tobe vôm ézing étam, éyong té ma sume yi. Ve, bisulane bia, bia bira me ve ngu’u ô ñuu. É mbemba bifiè bobedzang ye bekal bam ba dzô ma, bia bira me fôlô. Kaa bis meyep ya éwiñ me mba mé wôran kaa naa me ke ésulan, éyong ma siène wéñ ma wôrane mvoa. » Éyong bia tobe bisulane bia mban, Jehôva a ne belane bobedzang ye bekal bèè naa be vole bia.

10. Aval avé bi ne béé éfônan Ana éyong bia bira dzukh ?

¹⁰ Ana ña fe a mbe a bele afôlô éyong a nga dzô Jehôva é dzam ése a mbe é wôran meyaghlan été. Waa fe, ô ne wua meyep muè mese ébe [Jehôva] », wé bele ndzi- n’nem naa, a ye wô bèè (1 Pierre 5:7). É kal dzèè ézing n’wuwup ô nga wiñ n’nôm, a simane naa : « Me mbe mé wôrane naa n’nem wom ô nga buélé abuiñ mefus, ye naa, waa ye ki vaghle let môs ézing. Afôlô dam é nga so meyaghlane me mbe mé bo ndzidzing Tare wom a ne a dzôp été, Jehôva. Biyong bizing méé mbe ki me bele bifiè, ve, a mbe é wokh ma. Éyong me mbe édedèè éwiñ, me mbe mé yaghlane naa, a ve me mvoa. Me mbe wôran ane mvoa da dzèñ ma n’nem ye ôsimane wom été, éyong té me mbe tsini éning dzam ôsu. » Éyong mia dzô Jehôva é dzam mia wôran, é mighe menan ma bira ñe name amu a wokh mintéñ mi ne mia a n’nem. Amben é dzam da ve mia mintéñ daa be ki man, Jehôva a ye fôlô min’nem mienan mia dzukh, ye vole mia naa mi wôrane mvoa (Bya 94:19 ; Beph. 4:6, 7). A ye boran ôdzibi mia lere ye sôsôe (Behéb. 11:6).

JEHÔVA A YEN É MIGHE MUÈ ÉYONG É MÔR WA DZING A VA O WA ÉKOAR-KOAT DZAM

11. Za dzam David a nga wôran mbia étéñ a mbe a tele ?

¹¹ Éning dèñ été, David a nga tebe mbimbia bitéñ bi nga ve ñe naa a yi. É bôr bevoo be nga tsible ñe, ye fe naa, éba a mbe é tobe be mebun be nga wulu ékoar-koat ye ñe (1 Sam. 19:10, 11 ; 2 Sam. 15:10-14, 30). Éyong ézing a nga tsili naa : « Me voarang ye mintat miam ; ngura nté alu, ma buale énong dzam ye mighe. » Amu dzé David a wôran aval té ? Émién a yalane naa : « Étom é bôr besese ba tsible ma » (Bya 6:6, 7). Mbia mimboan é bôr bevoo, mi nga so David é bura mintèñ mi nga ve ñe naa a bira yi.

12. Aval ane Bya 56:8 wa lere de, za dzam David a mbe a bele de ndzi-n’nem ?

¹² Amben mindzukh misese David a nga tubane mie, a mbe a bele ndzi-n’nem naa, Jehôva a mbe é dzing ñe. A nga tsili naa : « Jehôva a ye wokh édung ye ébii dzam »  (Bya 6:8). Éyong éfe, David a nga tsili é mbemba bifiè bia yen nten Bya 56:8 (A lang). Mbemba bifiè bité, bia lere nté mbé Jehôva a dzing bia. David a mbe é wôrane naa, Jehôva a mbe é baghle é mighe mèñ n’yomane été, nge ki a tsili me abakh été. David a mbe a bele ndzi-n’nem naa, Jehôva a mbe é yen mindzukh miéñ ye simane mintèñ a mbe é wôran. David a mbe a bele ndzi-n’nem naa, Ésaa wèñ a ne a dzôp été a mbe é yem, se ki fave mindzukh a mbe é tubane mie, ve ye aval mindzukh mité mi nga name ñe.

13. Éyong é bôr bevoo ba bo bia é mam me ne ékoar-koat, za dzam bia yiène siman é ne bia fôlô ? (A daghe fe évaghle).

¹³ Ayeghle bi ne ñong. Ye n’nem wa dzukh wa éndagha amu é môr ézing ô too ñe mebun a va bo wa ékoar-koat dzam é va dzughu wa ? Ye éyong ézing n’nem wa koa wa befiri, amu minlang mi alukh muè, nge ki alughane duè é va man kaa naa ô va yane de ? Nge ki naa, ye é môr wa dzing a va sim naa a sèhane Jehôva ? É moadzang ézing ngal a nga bo medzian ye lame ñe a nga dzô naa : « Méé mbe ki bunu naa, ma dzam té da biaane ñe. Me mbe mé wôrane naa, me ne kaa éban, ôlun ya éwiñ. » Nge mia tuban aval dzam té, beleghan afôlô, mi yem naa, Jehôva aa ye ki mia vaghle lame. Moadzang té a nga dzô naa : « Me yegheyang naa, élat é zang boan be-bôr é ne wu ntukh, ve, Jehôva a ne é môra akoa dèè. Amben é dzam ésese é ne bo, a ne mban a tobe ye bia. Aa ye ki vaghle lame besôsôe bebo-bisèñ bèñ » (Bya 37:28). Simeghane fe naa, édzing Jehôva da lôt édi boan be-bôr besese. A bo mintéñ misese bi ne wôran amu môr a va bo bia ékoar-koat dzam, dzam té daa vaghle ki tsen aval Jehôva a yen bia (Bero. 8:38, 39). É dzam bi ne baghle é ne naa, a bo é dzam ésese môr a va bo wa, Jehôva, Ésaa wiè a ne a dzôp été a dzing wa.

14. Za ndzi-n’nem nten Bya 34:18 wa ve bia ?

¹⁴ Éyong bia tubane ékoar-koat dzam, bi ne bele afôlô ngalan é mbemba bifiè David bia yen nten Bya 34:18 (A lang). Abakh ézing da dzô naa, éfiè é bôr « min’nem mia dzukh » da yiène kobe « é bôr baa yane ki fe é dzam é ne mbeng éning. » Aval avé Jehôva a vole é bôr ba wôran aval té ? Ane mbyèñ a ne édzing, éñi a dzeng naa a fôlô é moan a dzukh, Jehôva « a ne bébéñ ye » bia ; a wokh bia éyong ésese. A ne fe nkoghane naa a vole bia nge bia wôrane naa bi ne ntsaane, amu é môr bia tobe ñe mebun a va bo bia ékoar-koat dzam, nge ki naa, bi va dzimle môt. A bele nkômane naa, a fôlô ye sili bia min’nem ôsi, ye ôsimane wèè wa dzukh. A ve bia  abuiñ mam bi ne yane éning, ma vole bia a zôme abuiñ mindzukh bia tubane mio ému (Esaïe 65:17).

JEHÔVA A YEN ÉYONG WA YI AMU WA KOAN

15. Amu dzé Ezequías a nga bira yep a n’nem ye yi ?

¹⁵ Atoo naa a mbe a bele mimbu 39, éde kéza Ezequías a nga yem naa, a bele mbimbia ôkoan wa ye ve naa a wu. Nkulu medzô Isaías a nga kare ñe mbana ô mbe wé so ñe ébe Jehôva, wé dzô naa ôkoan wèñ, wa ye ñe wiñ (2 Bed. 20:1). É mbe dé yene naa Ezequías éé mbe ki fe a bele ôyane ézing. Éyong a nga wokh mbimbia fuèñ té, Ezequías a nga bira yi. Éde a nga yaghlane Jehôva ya n’nem ôsese naa a vole ñe (2 Bed. 20:2, 3).

16. Za dzam Jehôva a nga bo akal Ezequías ?

¹⁶ Meyaghlan ye bibii Ezequías me nga bira name Jehôva, éde ye mbemba n’nem a nga dzô ñe naa : « Me va wokh meyaghlane muè. Me va yen é mighe muè. Éde, ma ye wô lerre. » Ngalane nkulu medzô Isaías, Jehôva a nga kiagh naa, a ye koghle kéza melu m’éning, ye kôre Jerusalén é mo Basirios (2 Bed. 20:4-6).

17. Aval avé Jehôva a vole bia éyong bi bele mura ôkoan ézing ? (Bya 41:3) (A daghe fe évaghle).

¹⁷ Ayeghle bi ne ñong. Ye ô bele ôkoan ézing wa ve wô naa ô simane naa, waa ye ki let ? Dzôghe Jehôva aval wa wôran. A ye wô bèè amben wa yi éyong wa yaghlane ñe. Biblia a ban bia naa « a ne Ésaa n’nem éngôngoo ye é Nzame a fôlô. » A ye bia fôlô ébe mindzukh misese mia (2 Becor. 1:3, 4). Ému, bii se ki yane naa, Jehôva a mane vèè mindzukh mia mise, ve, bi ne bele ndzi-n’nem naa, a ye bia vole éyong ésese (A lang Bya 41:3). Ngalane nfufup nsisim wèñ, Jehôva a ve bia ngu’u, fakh ye mvoa ya nsisim, naa bi dang ndzukh bia tubane wô (Mink. 18:14 ; Beph. 4:13). A ye fe bia sukh asi ngalan ôyane wèè ô tsii a Biblia été, éwi wa ban bia naa, akoan ésese da ye man (Esaïe 33:24).

18. Éfus évé ya Biblia da fôlô mia, éyong mia tubane mbimbia ndzukh ézing ? (A daghe nkaalé «  Bifiè bi ne bia tsi mighe »).

¹⁸ Bifiè Jehôva a nga dzô Ezequías bi nga fôlô ñe. Bia fe, bi ne bele afôlô Nkobe Nzame été. Jehôva a nga ve naa, é mbemba bifiè bi ne bia fôlô éyong bi ne mindzukh été, bi tobe ntsilan a Biblia été (Bero. 15:4). Éyong kal dzèè ézing ye Africa del Oeste a nga yem naa a bele cáncer, a nga bira yi. A dzô naa : « Éfus ya Biblia da bira me fôlô é ne Esaïe 26:3. Amben bii se ki tsen étéñ bi tele nge ki a vèè de, éfus té da kiagh bia naa, Jehôva a ne bia ve é mvoa da ye bia vole a djié, é mam bia wôran éyong bi tele mindzukh été. » Ye éfus ézing ya Biblia da bira mina fôlô éyong mi tele mindzukh été, nge ki éyong miaa yem ki é dzam mi ne bo ?

19. Za dzam bi ne yane akal melu ma zu ?

 ¹⁹ Amanegha ye mbia émo di é ntoo édedèè bébéñ. Bia yane fe naa mam ma ye tugha ke ma bo ve abé-abé, aval da ve naa bi bira wokh mintéñ ye yi. Ve, aval bi va yen de ye bifônan Ana, David, ye kéza Ezequías, Jehôva a yen é mighe mèè, ye fe naa, ma bira ñe name. É mighe mèè me ne édedèè tang nden akal dèñ. Éde, éyong bia tubane bura mindzukh, bia kômô ñe wiè min’nem miè, ye dzô ñe meyaghlan été, aval bia wôran. Bi taa vaghle dzeng naa, bi tebe ôyap ye é bobedzang ye bekal bèè ba dzing bia ékôan été. Ye fe naa, ntsinighane naa, bia dzeng afôlô ya é mbemba bifiè bia yen a Biblia été. Bi ne tobe ndzi-n’nem naa, nge bi tobe sôsôe, Jehôva a ye borane bia. Bia lang fe été, é mbemba ngiagh da kiagh naa, ye tam a ye mane tsi é mighe mintéñ misese bia shuii, é mighe bia shuii amu é bôr bia tobe be mebun be va dzughe bia, nge ki é mighe bia shuii amu bi maneya sulu (Mel. 21:4). Asughlan, bia ye shuii fave mighe mevakh.