Me nga byale mbu 1927, moan kisoan ézing bébéñ Chicago, Illinois, Estados Unidos. Tare ye Nane, be mbe be bele boan betan : Jetha, Don, ma, Karl, ye Joy. Bia besese bi mbe bi bele nkôman ô ne ngu’u naa bia sèhane Jehôva ye n’nem ôsese. Kal dzam Jetha é nga tobe nsama bèè ye sikôlô Galaad mbu 1943. Moaneñang wom Don, ñe a nga ke sèñ a Betel a Brooklyn Nueva York mbu 1944. Karl, é moaneñang mboo wom, ñe ki a nga ke a Betel mbu 1947, ye naa mbu 1951, kal dzam Joy ñe fe a nga ke a Betel. É mbemba éfônane bobeñang bam ye fe édi tare ye nane, é nga bira me saghe naa me dzeng naa, me tugha bera veme ésèñ dam akal Jehôva.

Tare ye nane be mbe belang Biblia, ye naa, be mbe bé dzing Nzame. Éde, be nga yeghle bia, é boan beba, a sum ye bong, naa bia fe bi dzing Nzame. Vedaa, éyong tare a nga so ésèñ moan bizima a nga bo Europa é tam Môra alumane ôsua, a kuane naa a dzimleyang é ngang a mbe a bele akal min’yebe. Nane a nga bira ve Nzame akiba amu a nga bo naa tare a taa wu alumane ye bera bulan a nda. Ya dzam té éde, a nga dzô ñe naa : « A Karl, zaa bi ke a nda-nzame aval bi mbe bi bo de. » Éde tare a nga yalane ñe naa : « Ma ye faa ke lerane wa ya ke kuiñ wéñ, vedaa, maa ye ki ñii été. » Ane nane a nga sili ñe naa : « Amu dzé waa ye ki ñii ? » Éde a nga yalane naa : « Amu naa, é tam aluman, betebe-ôsu be ye menda menzame be mbe n’yebe ôvoo, be mbe be tele bevoo ye éba bevoo é ngam-ayat, bé borane fe bizima ye mengaa meba ! Éñe Nzame a mbe faa nfa ôvé ? »

Ôsu vèè, nane a mbe a nda-nzame éyong Bengaa Jehôva bebèñ be nga kur mbéñ ye nda dzèè. Be nga kee tare mebakh mebèñ, me too éyôla naa Luz nge ki Lumière, me mbe mé tsiè mam me ye abakh Melere é ne a Biblia été. Tare a mbe é kômô yem, éde a nga yebe naa a ñong mebakh meté. Niène nane a nga yen mebakh meté, éde a nga sum naa a lang me. Môs ézing, a nga yen nso afep mefuèñ ye kisoan dzèè dé bane é bôr be mbe bé kômô avole, naa be ke bo ayeghe Biblia ngalane mebakh Luz nge ki Lumière. Éde a nga kikh naa a ke. Éyong a nga siène wéñ, ane ñaminenga ézing a nga zu ñe wiè mbéñ. É bere abakh a nga so de ôyô, éde nane a nga sili ñe  naa : « Ye mia yeghe abakh di va ? » Éde ñaminenga té a nga dzô ñe naa : « Ôwé, éngôngoo ñiighe. » É sono a nga zu ôsu vèè, ane nane a nga sum ke ye bia besese, se ki fave éyong té, ve, a nga bo é ke bia, kada sono.

Ésulan ézing, éde é môr a mbe é wulu de a nga dzô me naa, me lang nten Bya 144:15, wa dzô naa, é bôr ba kang Jehôva be ne mvom. Éfus té é nga bira me name, aval ane bifus bibèñ bife ; ma dzô vèè, nten 1 Timothée 1:11, wa dzô naa, Jehôva a ne é « Nzame a ne mvom », ye fe nten Beéphésien 5:1, wa saghe bia naa, « bi bo é bôr ba vu Nzame. » Éde me nga wokh naa, ma yiène dzing ma bo é dzam ésese me ne bo akal Mvele wom, ye ve ñe akiba akal môra maa té. Mam mebèñ meté, éme me va dzeng naa me dzale éning dzam ngura.

Ékôan é nga dang bia bébéñ, é mbe ôyap ye é vôm bi mbe, tang bekilómetros 32, é zen da ke a Chicago, vedaa, bi mbe bi ke bisulan. Dzam té é nga ve naa, n’yemane Biblia wom ô vem. Ma simane naa, môs ézing é môr a mbe é wulu ésulan a nga ve Jetha naa a yalane. Mé bèè éyalane dèñ, éde me nga dzô n’nem wom été naa : ‘Me mba mé yem de. Me mbe fe bere é wo wom ôyô.’ Éde me nga sume kômane biyalane biam mamién. É dzam da dang éban, é ne naa me nga vem nsisim, bobeñang bam, baa fe, aval dèè. Me nga duban mbu 1941.

Ma dang simane ésesang é nga bobane mbu 1942 a Cleveland, Ohio. É nda-bôr dzèè ye abuiñ menda me-bôr mefe, bi mbe bi too bibem été bébéñ é vôm ésesang é nga boban. Bobedzang ye bekal bèè be ye bekisoan a lôt 50 ye Estados Unidos, baa fe, be mbe bé bèè ésesang té ngalane teléfono. A kuane naa, é Mura alumane II ye si ése ngura é ngen, ye naa, étsible be nga bo Bengaa Jehôva é nga tugha bera vem-vem. Alu, me nga yen minsama mi bobedzang, bé tele bemetua beba ye ve naa bilam ye bemetua beté bi yông bi daghe bibem bia. Besese be nga woghane naa, ngura nté alu, metua asese ye été a yiène bele é môr mboo a tobe évévéñ. Nge dé kuiñ naa, ba yen dzam ézing é mbe bo som, éyong té be nga sum venghane bilam bieba naa bi dzim bôr beté mis ye bo fe naa, bemetua be long tong. Aval té, é bôr bevoo be mbe so, naa be zu vole. Me mbe mé siman n’nem été naa, ‘Ayong Jehôva é ne nkôman akal dzam ése !’ É mbe dé kuiñ me naa me ke ôyô, amu me mbe mé wôrane nkaman.

Ayôm mimbu ôsu vèè, mé fas adzô ésesang té, me nga yen naa, nane éé mbe ki é yep a n’nem nge ki a ko wong. A nga ve mebun mèñ ébe Jehôva ya fe ébe Ékôan dèñ. Maa ye ki vaghle vuèn éfônane dèñ.

Ôyôm tam kaa naa ésesang té é bo, nane a nga bo mpwaghe mefan. Éde a nga tugha bèè mintun mi nga tsiè mam ésèñ mpwaghe mefan. Éyong bi mbe bi bulan a nda, a nga dzô naa : « Ma kômô tsini naa ma bo mpwaghe mefan, ve méé se ki de bo, nté té mé yem fe kale é nda-bôr dzam. » Éyong té a nga sili nge bi ne ñe vole. Bi nga dzô naa, ôwé. Ane a nga ve kada môr y’ébe bia édzina dèè nge ki bibèñ, a nga yiène ve nfuban kaa naa bi dzi kikiri. Niène bi nga ke a sikôlô, a mbe é lighe a daghe naa nda é ne nfuban ye nkôman. A mbe é ke minkanghle fave éyong a nga mane de bo. A mbe é minenga a bira sèñ, ve, éé dzi ki vaghle lame é boan bèñ. Éyong bi mbe bi ñii a nda a kôre ya sikôlô naa bi zu dzi, a mbe é yane bia a nda, éyong ésese. Ôyôm tam niène sikôlô a nga man, bi nga ke lerane ñe minkanghle, dzam té é nga vole bia a wokh é dzam ésèñ mpwaghe mefan da yili.

Me nga sum ésèñ mpwaghe mefan, me too mimbu 16. Afang faa bo naa abong té tare éé be ki bo moan Bengaa, a mbe é bira bis aval me mbe mé bo ésèñ minkanghle. Alu ézing, me nga dzô ñe naa, afang faa bo naa me nga ve mengu’u mam mese, méé dzi ki yen é môr a kômô yeghe Bible. Niène ôyôm tam ô nga lôt, a ne me nga sili ñe naa : « Ye ô ne nkoghane naa wa yeghe Bible ya ma ? » A nga fas ôyôm éyong, éde a nga yalane naa : « Méé tèè ki é dzam é ne ve naa me taa de bo. » Éde, tare a nga bo n’yeghe Bible ôsua wom. É mbe mura maa naa ma yeghle ñe Bible !

Bi nga yeghe abakh « La verdad os hará libres nge ki La vérité vous affranchira. » Niène ôyôm tam ô nga lôt, me nga yen naa, tare a nga vole ma a songhane akeng dam nfa a bo mbemba n’yeghe ye n’yeghle Bible. Éfônan, ngogho ézing, niène bi nga mane lang abong ézing, a nga dzô naa : « Ma yen é dzam é ne ntsilan abakh été. Ve, wa yem yè naa é dzam é ne ntsilan été é ne sôsôe ? » Méé mbe ki nkôman akal nsili té, éde me nga dzô naa : « Méé se ki wô de lere éndagha, ve, éyong bia ye bera bo ayeghe Bible dèè, ma ye bele éyalane ye nsili wiè. » Dzam té faa, me nga bo. Me nga yen bifus bia ban é dzam bi nga tsiè ayeghle ô mvus. A kôre ye vèè, me nga yeghe a bo mindzeng nfa ye naa me tugha tobe nkôman akal ayeghe Bible dèè. Dzam té é nga vole ma a vem a nsisim, é nga vole fe tare. A nga dzale é dzam a mbe é yeghe ye duban mbu 1952.

Me nga kôre a nda éyong me nga kuiñ mimbu 17. Éyong évoo-évoo té, Jetha a a nga bo nlôman, Don ñe a kéñ a Betel. Bebèñ be mbe bé dzing é dzam be nga bo-bo, dzam té é nga bira me saghe. Me nga tsili naa ma kômô ke a Betel ye fe a Sikôlô ya Galaad, ye yane naa Jehôva émièn a kikh é vôm ma yiène ke sèñ. Asughlan é mbe yè ? Be nga bane ma a Betel mbu 1946.

Nté mimbu mi nga ke mia lôt, be nga kee ma abuiñ meval bisèñ a Betel. Dzam té é nga likh naa, me yeghe abuiñ minféféñ mi-mam. Bebela a ne naa, ébe mimbu 75 me nga lôt a Betel, me nga yeghe a bo mebakh ye tsiè mam me mono. Me nga yeghe fe, a kus biôm bi nga yi a Betel ye lôm é biôm bi ne éban mevôm mefe. A dang mam mesese meté, ma bira dzing ayeghle ya nsisim é ne mban ba ve a Betel ngalan ayeghe ya kikiri, ya mintun mife.

Me nga yeghe fe mam ébe Karl, étong moadzang wom a nga ke a Betel mbu 1947. A mbe édedèè mbemba n’yeghe ye n’yeghle Bible. Éyong ézing, me nga sili ñe avole akal ntun me nga yiène tebe. Me nga dzô Karl naa, me nga yen abuiñ mam akal ntun wom, ve, méé mbe ki mé tugha yem belane mo. A nga ve me  naa me yem é dzam me mbe bo ye nsili wi : « A Joel, nlô-adzô ye ntun wiè ô ne yè ? » Me nga dzigha wokh ôsimane wèñ. Me nga yiène belane fave é mam me nga ye me vole a ve ayilgha ye nlô-adzô ye ntun wom, kaa ki koghle mam mefe. Maa ye ki vaghle vuène é dzam a nga yeghle ma alé.

Naa bi bele mesan a Betel, bia yiène ve mengu’u mese mèè ésèñ minkanghle. Nge bi bo de, bi ne bele é mam ma bira bia saghe. É dzam avoo ye été me ngen ma tugha siman, é nga sum atarga ngogho ézing a Bronx, a Nueva York nge ki New York. Ma ye moadzang, bi nga ke fep minenga ézing a nga yebe bekalare mefuèñ Ô momo ye Vééghan ôyo ! Bi nga dzô é bôr bi ne, bi dzô naa : « É ngogho ñi, bia vole bôr a yeghe mbemba be-mam me ya Bible. » A nga yalane naa : « Nge a ne adzô Bible, ñiighan. » Bi nga lang ye bira fas abuiñ bifus bi ya Bible bia daghe Édjié Nzame ye nféféñ éning da zu. Dzam té é nga bira ñe name, amu a nga bane abuiñ bemvuiñ bèñ naa, be zu tobe ya bia é sono a nga zu ôsu vèè. Éñe ye n’nôm, be nga sughlane bo besôsôe Bengaa Jehôva.

Me nga kikh naa ma kômô lughan. Mimbu 10 ôsu vèè, éde me nga yen é minenga a yiène ma. Dzé é nga vole ma a yen é minenga a yiène a ma ? Me nga yaghlane Jehôva ye fas ébe é dzam me nga kômô bo ye ngal wom niène bia ye lughan.

Niène mura ésesang é nga boban a Yankee Stadium mbu 1953 é nga man, éde me nga yem kal dzam a too éyôla naa Mary Aniol. Éñe, ya Jetha be mbe bong besikôlô be ye nsama bèè ye Sikôlô Galaad, éde ba ñe be nga sèñ ane minlôman vôm mboo. Y’a­buiñ nsaza, María a mbe é kanghle ma é mam ma tsinane ésèñ nlômane dèñ a Caribe nge ki Caraïbes, ya fe meyeghe Bible a nga wulu a mo nté mimbu mi nga ke mia lôt. Nté bi nga yeghe a yeman, bi nga wokh naa, bia ñe bi mbe bi bele minkôman mivoo-mivoo nfa ya nsisim. Édzing dèè akal mboo ye éñi mboo é nga vem, éde bi nga lughan é Ngoan nii ye mbu 1955. Tang abuiñ mimbu, Mary a nga lere naa a mbe faa é das é nga so ma ébe Jehôva ye éfônane be ne vu. A nga bele mesan ébe ésèñ ésese be nga ve ñe. A nga sèñ ngu’u, akal é bôr bevoo ya n’nem ôsese, ye tele Édjié Nzame ôsu éyong ésese (Mat. 6:33). Bi nga sèñ ane ndeghe bikôan tang mimbu milal, éde mbu 1958, be nga bane bia naa bi ke sèñ a Betel ane minlughan.

Me nga yeghe abuiñ mam ébe Mary. Éfônan, avôô-avôô niène bi nga lughan, bi nga kikh naa bia lang Bible nsama, bi nga lang ya ke kuiñ bifus 15 étéñ dèè. Niène bi mbe bi yen naa, môr mboo y’ébe bia a nga mane lang éfaghle dèè, éyong té bi nga fas bifus bi ya Bible ye yen aval bi ne bi dzale éning dèè. María a mbe é kanghle ma, é mam a nga yeghe a Sikôlô Galaad nge ki ésèñ nlômane dèñ. É mam me nga yeghe ébe ñe, me nga vole ma a songhane mintun miam ye yem aval me ne saghe bekal bam (Mink. 25:11).

É Mary wom ma dzing a nga wu mbu 2013. Me nga kômôyang ñe dzigha yen nféféñ éning da zu ! Nté ma yane tam té, me bele nkôman ô ne ngu’u naa ma ke ôsu ye yeghe, ye ve mebun mese mam ébe Jehôva ye n’nem ôse (Mink. 3:5, 6). Éyong ma siman é mam ayong Jehôva da ye bo nféféñ éning, dzam té da fôlô ma ye ve fe ma mevakh. A yeghe minféféñ mi-mam ébe N’yeghle n’nen wèè, ye fe nfa wèñ, da ye bo mam mevoo me y’été. Ôwé, abim akiba me ne ñe ve, déé se ki vaghane ye abim mam a nga yeghle ma, ye fe akal mbeng ôsese a nga bo ma, atoo naa méé nga yiène ki de.