1. Za éban nfem ô mbe ô bele akal é bôr ba kobe be a Biblia été ?

 NFEM ô mbe bidzi bi mbe édedaa éban akal é bôr ba kobe a be a Biblia été (Atar. 14:18 ; Luc 4:4). Bebela a ne naa, ô mbe édedaa éban aval é nga ve naa, éyong Biblia a nga kobe adzô bidzi, a mbe é belan éfiè « nfem » (Mat. 6:11 ; Bisè mintôl 20:7, nota de estudio nge ki note d’étude). Yésu a nga belane fe nfem ébe menkengha mebèñ mézing a nga bo (Mat. 16:9, 10). Bia yen nlang mboo ye été, nten Jean abong 6. Nté bia ye yeghe nlang té, n’yenghane meyeghle bi ne ñong ému.

2. Éyong évé betoyini be-bôr be nga yi bidzi ?

² Mintôô Yésu mi mbe édedaa mvoaran éyong be nga so ékena minkanghle be mbe. Ane be nga dang a biè été ya Yésu, ye ke étun mang me ya Galilea nfa ye naa be wèèghan (Marc 6:7, 30-32 ; Luc 9:10). Be nga ke kuiñ é vôm ézing ô mbe mvoa bébéñ Betsaida. Ve, ane bôr be nga wokh naa, Yésu a mbe vôm té, éde, avôô-avôô betoyini be-bôr be nga zu kuane ñe, ye mane kôan. Yésu éé dzi ki bo ane aa yen ki be. Ye mbemba n’nem, ane a nga ñong tam naa a yeghle be medzô ma tsinane Édjié Nzame ye sèñ fe minkôkoan. Amu abong té ngogho é nga sièneyang, éde beyeghe bèñ be mbe bé sili aval bôr beté besese, be mbe bele bidzi. Éyong ézing, bevoo be ye été be mbe be bele avitzang bidzi ; ve, éba be nga yiène ke sôm bidzi e mèè ébe be nga dang abuiñ (Mat. 14:15 ; Jean 6:4, 5). Za dzam Yésu a nga ye bo ?

 YA AKENGHA, YÉSU A NGA VE MURA NSAMA BÔR NFEM

3. Za dzam Yésu a nga dzô mintôô mièñ naa mi bo akal mura nsama bôt ? (A daghe fe é ne atarga).

³ Yésu a nga dzô mintôô mièñ naa : « Déé se ki siba-mekôm naa be ke ; mia bebién vahane be dzôm ya dzi » (Mat. 14:16). É mbe dé yene ane é dzam déé se ki boban, amu befam be mbe bébéñ 5 000. Ye naa, éyong bia koghle binenga ye boan été, be nga yiène ve bôr bébéñ 15 000 bidzi (Mat. 14:21). Andrés a nga dzô naa : « Moan mong ézing a ne va, a bele minfem mitan ye boan bekoas bebèñ. Ve, abim té é ne dzé, akal abim abuiñ bôr di ? » (Jean 6:9) Nfem ô ne mboane ye Cebada nge ki Orge éwô mingégèñ ye bôr befe be mbe bé bira dzi. Ye fe naa, éyong ézing be mbe bé ve boan bekoas nku, ye bere mie étang, naa be mane kôt. Vedaa, abim moan mong té a mbe a bele, déé nga ye ki vaghle yiène naa be mane ve abim abuiñ bôr beté bidzi.

4. Za dzam bi ne yeghe ye nten Jean 6:11-13 ? (A daghe fe bivaghle).

⁴ Yésu a nga kômô lere bôr beté añep, éde a nga sili be naa, be ke ba tobe mengôs-mengôs biloa ayô (Marc 6:39, 40 ; a lang Jean 6:11-13). Bia lang naa, Yésu a nga ve Ésaa wèñ akiba akal nfem ya koas. Éyong a bo de, a nga lere naa, Nzame éñe a nga ve be bidzi bité, ye naa, a yem mbeng akal dzam té. Ke da yiène naa, bi vu é mbemba éfônane Yésu, naa bia fe, bi yaghlan kaa naa bi sum dzi, a bo naa bi ne étam nge ki ye bôr befe. Niène a nga mane de bo, éde Yésu a nga dzô beyeghe bèñ naa, be kap bôr bidzi bité. Môr asese a nga dzi, ya ke kuiñ a nga  dzèñ. Bidzi bi mbe édedaa abuiñ aval é nga ve naa, bôr béé mbe ki bi mane dzi. Amu Yésu éé nga kômô ki naa, be wua bidzi ôfèñ, éde a nga dzô mintôô mièñ naa, mi mane mie kôan. Éyong ézing naa, be bera bi dzi den. Yésu a nga ve bia éfônane nfa ya belan é biôm bia, aval da yiène ye fakh. Nge mi ne bebyèñ, amu dzé miaa fas ki nlang té ye é boan benan, ye yen meyeghle mi ne ñong, nfa meyaghlan, añep ye akap.

5. Za dzam bôr be nga kômô bo éyong be nga yen é dzam Yésu a nga bo môs té, za dzam ki a nga bo ôsu vèè ?

⁵ Bôr be mbe bé bira kam aval Yésu a mbe é yeghle ye fe mekengha mèñ. Bôr be mbe bé yem naa, Moisés a nga dzô naa, Nzame a ye be lôm môra nkulu medzô. Éde be mbe bé sili naa, ‘A ne bo nde ngeng ézing, Yésu éñe a mbe nkulu medzô té’ (Deut. 18:15-18). Éyong ézing be nga tem naa, Yésu a ye bo mbemba ndjié, éñi a mbe ve bôr be ye ayong Israel ngura, bidzi. Ye dzam té, mura nsama bôr ô nga ye « biñ [Yésu] ye tsuè ñe kéza » (Jean 6:14, 15). Nge Yésu a nga likh naa, be tsuè ñe kéza, a nga ye ñong ngap ébe é mam me poletik Bejudíos be mbe édjié Beromanos asi. Ye a nga bo de ? Kaa, éé dzi ki de bo. Bia lang naa, Yésu a nga kôrô vèè, ye ‘ke minkôô été’. Éde, amben é bôr bevoo be nga dzeng naa ba yemle ñe, éé dzi ki ñong ngap ébe mam me poletik. Za ayeghle bi ne ñong été ?

6. Aval avé bi ne lere naa, bia kômô béé éfônane Yésu ? (A daghe fe évaghle).

⁶ Bebela a ne naa, bôr baa ye ki bia vaghle  sili tam ézing naa, bi bo akengha minfem, bi lerre bôr ye akengha, nge ki naa bi bo é kéza wôba. Ve, be ne bia saghe naa, bi ñong ngap é mam me poletik, bi ke bo bevôte, nfa ya lere naa bia sukh é môr ézing bebién ba tem naa, a ye mane kôm mam. Ve, éfônane Yésu, da tugha lere naa, se ki éñe bia yiène bo nèè. A nga tep naa a ñong ngap ébe mam me poletik, éde a nga dzô ôsu vèè naa : « Édjié dam déé se ki ngap ye é si ñi » (Jean 17:14 ; 18:36). Bekristen be ye ému ba yiène dzeng naa, be vu ôsiman ye mimboane Yésu. Bia sukh, bia kanghle ye yaghlan akal Édjié Nzame té (Mat. 6:10). Ntsinighane nfasane wèè ébe nlang Yésu a nga ve nfem ye akengha, ye yen é mam mefe bi ne yeghe été.

« AYILGHA MINFEM »

7. Za dzam Yésu a nga bo, ye naa aval avé ki mintôô mièñ mi nga ñong mam ? (Jean 6:16-20)

⁷ Niène a nga mane ve nsama bôr bidzi, ane Yésu ye beyeghe béñ be nga kôre vôm té naa ba bulan a Capernaum a biè été, ye bera ke minkôô été nfa ya saalé é mura nsama bôr ô nga kômô ñe tsuè kéza (A lang Jean 6:16-20). Nté mintôô mi mbe a biè été, ane ôkôs ô nga bo, wé so nfunghang ô mbe édedaa ngu’u ye minkumle. Éyong té, éde Yésu a nga zu kuane be, é wulu mendzim ayô. Ane a nga bane ntôô Pedro naa, ñe a fe a wulu mendzim ayô (Mat. 14:22-31). Niène Yésu a nga dang a biè été, ane nfunghang ô nga tebe. Ane dzam té é nga ve beyeghe naa, be dzô naa : « Ô ne faa, é Moan Nzame a » (Mat. 14:33). Amben aval té, béé dzi ki yen élat é mbe é zang akengha té ye édi a nga bo ô mvus akal nsama bôt. Marc a bera koghle é moan dzam ñi : « [Mintôô] mi nga bira kam dzam té, amu béé dzi ki wokh é dzam akengha minfem té é nga yili, ve, be mbe ôtong nfa a wokh » (Marc 6:50-52). Ôwé, béé dzi ki mane wokh é ngu’u ésese Jehôva a nga ve Yésu naa a bo mekengha. Ve, ôyôm tam ôsu vèè, Yésu a nga bera kobe adzô akengha minfem ye ve bia ayeghle éfe.

8-9. Amu dzé mura nsama bôt ô nga dzeng Yésu ? (Jean 6:26, 27)

⁸ É mura nsama bôr Yésu a nga ve bidzi, ô mbe wé dang bembe, ébe a dzale mekômgha me ya nsôn meba. Amu dzé bia dzô de ? É môs ô nga berane vèè, be nga yen naa Yésu ye mintôô mièñ mii mbe ki fe vèè. Éde, bôr beté be nga dang bebiè be mbe bé so a Tiberia, naa ba ke nfa Capernaum naa ba ke ba dzeng Yésu (Jean 6:22-24). Ye be nga bo de amu be nga kômô yem mam nfa Édjié Nzame ? Kaa dzôm. Be mbe bé kômô naa Yésu a bera be dang ve nfem. Aval avé bia yem de ?

⁹ Baghle é dzam é nga boban éyong mura nsama bôr té ô nga yen Yésu bébéñ Capernaum. Yésu a nga dzô be asu naa, be nga zu kuane ñe fave amu be nga kômô naa a ve be bidzi. Amben be « nga dzi minfem ye mane dzèñ », Yésu a mbe é yem naa, « bidzi bité bi mbe ébi bia wu ntukh. » Éde a nga saghe be naa, be sèñ akal « bidzi bia bem mbèmbèè » (A lang Jean 6:26, 27). Yésu a nga dzô naa, Ésaa wèñ émién, a ye ve aval bidzi bité. Ôsimane ye naa, bidzi bi mbe ke môr éning é ne mbèmbèè, ô nga yiène be ve naa, be sighan ! Za bidzi bi mbe bo dzam té, ye naa, aval avé bebèè Yésu be mbe bi bele ?

10. « Ésèñ Nzame » évé ayong é nga yiène yem ?

¹⁰ Bejudíos beté be mbe bé kômô yem é dzam be nga yiène bo naa be bele bidzi bité. Éyong ézing be mbe be bele ôtemgha « bisèñ » bi ye Atsing Moíses. Vedaa, Yésu a nga dzô be naa : « Ésèñ Nzame é ne naa, mi  lere mebun ébe é môr a nga lôm » (Jean 6:28, 29). A lere mebun ébe é môr Nzame a nga lôm, é mbe éban naa môr « a bele éning é ne mbèmbèè. » Bebela a ne naa, abong té Yésu a tareyang kobe adzô té (Jean 3:16-18, 36). Ye naa, ôsu, a nga ye bera dzô abuiñ mam mefe nfa aval bi ne bele éning é ne mbèmbèè (Jean 17:3).

11. Aval avé Bejudíos be nga lere naa be nga kômô fave bidzi ? (Bya 78:24, 25)

¹¹ Bejudíos beté béé dzi ki yebe ayeghle Yésu a nga ve, nfa nféféñ « ésèñ Nzame. » Be nga sili ñe naa : « Za dzam wa bo é ne akengha naa bi yen de ye bunu wa ? » (Jean 6:30) Be nga dzô naa, minvemvam mieba mi ye metam Moisés, mi nga bele maná nge ki manne, be mbe vaghane ye nfem (Néh. 9:15 ; a lang Bya 78:24, 25). Da yene naa, é dzam é mbe é tsii be a n’nem, é mbe fave a bele bidzi bi ya nsôn. Ye naa, éyong Yésu a nga kobe be adzô « ña nfem wa so a dzôp été », éwi ô mbe ve éning é ne mbèmbèè, se ki ane maná, béé dzi ki ñe vaghle sili é dzam a nga kômô dzô (Jean 6:32). Amu be mbe be beme ébe mekômgha me ya nsôn meba, éde be nga biane bebebela be ya nsisim Yésu a mbe é dzeng naa a kap ye be. Za ayeghle bia ñong ye nlang té ?

É DZAM DA YIÈNE DANG BO ÉBAN AKAL DÈÈ

12. Aval avé Yésu a nga lere é dzam da dang éban ?

¹² Bia ñong ayeghle é ne édedèè éban nten Jean abong 6. A bo Jehôva mewokh ye baghle élat é ne ngu’u ye ñe, éde da yiène dang bo éban akal dèè. Éyong Satan a nga bobelane ñe, Yésu a nga lere naa, a bo Jehôva mewokh éde da dang éban a lôt mekômgha me ya nsôn mèè (Mat. 4:3, 4). Ye naa, Ntun a nga bo nkôô ayô, a nga lere éban é ne naa, bi bele mbemba élat ye Nzame (Mat. 5:3). Éde, bi ne sili bia bebién naa, ‘Ye aval ma ning da lere naa é dzam da dang éban é ne élar dam ye Jehôva, se ki a dzale mekômgha me ya nsôn mam ?’

13. (a) Amu dzé déé se ki abé naa bi dzi ? (b) Amu dzé bia yiène bo nkee ye mbamane Pablo ? (1 Becorinthien 10:6, 7, 11)

¹³ Déé se ki abé naa bi yaghlan akal biôm bi ya nsôn bizing bia yi, ye buane biôm bité (Luc 11:3). Biblia a dzô naa « é ne mbeng naa môr a dzi, ye ñu », ye yen mevakh akal ndzukh ésèñ a bo, ye naa, « dzam té da so ébe ña Nzame » (Eccl. 2:24 ; 8:15 ; Jacq. 1:17). É fiang bo aval té, bia yiène tele biôm bi ya nsôn é vôm bia yiène. Ntôô Pablo a nga ngône dzam té, éyong a nga tsili bekristen be mbe bé ning amanegha ye metam Bejudíos. A nga kobe adzô ye mbia éfônane Bisraelitas be nga lere, éyong be mbe éyang été, ye é dzam be nga bo. Éde, a nga bame bekristen naa be « taa kômô é biôm bi ne abé ane [Bisraelitas] be nga kômô bie » (A lang 1 Becorinthien 10:6, 7, 11). Bisraelitas be nga likh nkômane wôba akal bidzi, ô ve naa, é biôm Jehôva a nga ve ya akengha bi venghane « é biôm bi ne abé » (Nla. 11:4-6, 31-34). Éyong be nga bo ya kông, éyema moan kaban, naa ba kang de, Bisraelitas be nga lere naa, be nga dang bis, a dzi, a ñu ye lôr mbemba tam, ndaane a bo Jehôva mewokh (Akô. 32:4-6). Pablo a nga belan éfônane deba ane mbam akal bekristen be nga ning amanegha ye metam Bejudíos mbu 70 ye melu mèè. Bia fe éndagha, é bia, bia ning amanegha ye metam mèè, é ne éban naa bi bo nkee ye bèè mbam ntôo Pablo a nga ve, nfa ye naa bi taa bo bikop bivoo-bivoo Bisraelitas be nga bo.

14. Nfa wa daghe bidzi, za dzam bia yane naa bia ye bele nféféñ éning ?

¹⁴ Éyong a nga dzô bia naa bi yaghlan akal « nfem wèè akal môs », Yésu a nga yeghle fe bia a yaghlan akal naa nkômane Nzame ô dzalban « a dzôp été ye fe a si » (Mat. 6: 9-11). Mia simane naa, si da ye bo ya tam té ? Biblia a dzô naa, nkômane Nzame nfa si, wa daghe fe mbemba bidzi. Aval ane bia lang de nten Esaïe 25:6-8, mbemba bidzi nfa ya nsôn bia ye bo abuiñ a si, ébi bia ye buane bie Édjié Jehôva asi. Nten Bya 72:16 waa wa dzô naa : « Mefes ma ye bo abuiñ si ése ngura ; minkôô ayô, bidzi bia ye fuiñ. » Ye mia kômôyang dzigha belane mefes meté naa, mi yam nfem mia dang dzing mia dzi, nge ki a vakh minféféñ min’nam mife ? Mi ne fe dzeng naa, mia bebién mi bèñ afup vino denan ye buane bibuma bi ye été (Esaïe 65:21, 22). Ye fe naa, é môr asese a ye tobe a si va, a ye buane mbemba be-mam meté.

15. Za dzam é bôr ba ye wôme ba ye yeghe ? (Jean 6:35)

¹⁵ A lang Jean 6:35. Dzé da yane é bôr be nga dzi nfem ye é koas Yésu a nga ve ? É tam awôme bewu da zu, éyong ézing mia ye tubane bevoo bézing be y’été. Ye naa, amben metam meté béé dzi ki lere mebun ébe Yésu, é ne bo naa ba ye be wôme (Jean 5:28, 29). Bale beté, ba yiène yeghe a wokh ayilgha ye bifiè Yésu : « Me ne nfem y’éning. É môr ase a zu ébe ma, aa ye ki vaghle wokh zèñ. » Ba ye yiène lere mebun ébe ntang Yésu a nga ve akal deba. Metam meté, ba ye tele mura nkôman akal ayeghle nfa ye naa, be yeghle é bôr ba ye wôme ye é boan ba ye byale. Za bura mevakh bia ye bele, a ñong ngap ébe mura nkôman akal ayeghle té ! Mia ye dang bera wokh dzam té zam a lôt é zam bia wôran éyong bia dzi nfem ya nsôn. Ôwé, mam me ya nsisim éme ma ye dang bo éban, ye ve bia mevakh.

16. Za dzam bia ye yeghe ayeghle da zu ?

¹⁶ Bi va yen ngura nfa ye nlang ô ne nten Jean abong 6, ve, a kuane naa, Yésu a ngen a bele abuiñ mam ya yeghle nfa ye « éning é ne mbèmbèè. » Bejudíos beté be nga yiène tugha bèè é dzam Yésu a nga dzô, bia fe, bia yiène de tugha bèè. Ayeghle da zu, bia ye tsini nfasane wèè ye nten Jean abong 6.