A ke été

A ke minlô medzô

1923—Éé ntoo ntet mimbu

1923—Éé ntoo ntet mimbu

Ô MOMO ye môs 1 ye Ngoan ôsua ye mbu 1923 ô nga dzô naa : « Bia yane naa mbu 1923 wa ye bo édedèè mbeng. » « É ne môra maa naa bia kanghle [. . .] émo da dzukh ému, bii lere bôt naa mbemba metam ma yane be ôsu. » Mbu 1923, beyeghe Bible be nga bo bura mintsenan nfa bisulan, bisesang y’ésèñ minkanghle deba. Asughlane y’été, be nga bo édedèè élat.

BISULAN BI NGA WÔNE ÉLAT DEBA

Calendario nge ki calendrier bifus bi ya Bible ya benomo bya

Mbu té, Ékôan é nga bo mintsenane mi nga ve élat nfa ékang ézizang beyeghe Bible. Ô momo ô nga sum naa wa kule ntaane wa lere bifus be nga fas bisulan, é bya be nga yiè Jehôva, ye minlang mia tsinan ésèñ minkanghle. Ye fe naa, beyeghe Bible be nga kule fe calendario nge ki calendrier a nga lere bifus ba ye tsiè kada sono bisulan ye za, édi bôt be mbe belane de akal ayeghe deba bebyèn, nge ki ayeghe ya nda-bôt été.

Éyong be mbe bisulan bité, beyeghe Bible be mbe « kanghle » é mam be nga tubane me minkanghle, amu dzé ba ve Jehôva akiba, a yiè za, amben a yaghlan. Eva Barney, éñi a nga duban mbu 1923 a bele mimbu 15, a simane naa : « Nge ô nga kômô kanghle dzam, ô nga yiène tebe ye dzô dzam ézing ane, ‘Ma kômô ve Nti wèè akiba akal é mbemba be-mam mesese a va bo ma.’ » Bobedzang bézing be nga ñaghe ba kanghle mam. Kal dzèè Barney a nga tsini éé dzô naa : « N’nôm moadzang bi nga bira dzing, a mbe a bele abuiñ mam ya ve Nti akiba. Ve, éyong ngal a mbe éé yen naa é môt a wule minlang a nga funang, a mbe éé ndini n’nôm étô ôtetak, éde a mbe éé sim naa a kobe ye tobe ôsi. »

Éyong daa ébe ngoan, kada ékôan é mbe é bele ngum aval ésulan akal meyaghlan, ôlughu ye minlang minkanghle. Éé lere aval bisulan bité bi nga boban, Ô momo ye môs 1 ye Ngoan nii ye mbu 1923 ô nga dzô naa : « Ngura nfa y’ésulan ô nga yiène bo, a kanghle é mam ba tubane me minkanghle ye saghe bekare fuèñ. [. . .] Bia bunu naa mbemba bisulan bité bia ye wône élat memvuiñ. »

Charles Martin, mbo ésèñ (éñi be nga luèyang naa nkare fuèñ y’ékôan) y’ékôan Vancouver a Canada a too mimbu 19, a nga bira buane bisulan bité. Ôsu vèè a nga simane naa : « Vôm té, éwô me nga wokh éyong ôsua, é dzam ma yiène dzô mimbèñ-mimbèñ. Abuiñ biyong, bôt be mbe kanghle é dzam be nga tubane de ésèñ minkanghle mimbèñ-mimbèñ. Dzam té é nga ve ma mesiman ye biyalan me ne ve ébe é mam me ne kikh minlang. »

ÉSÈÑ MINKANGHLE É NGA WÔNE ÉLAT BOBEDZANG

Bulletin ye Ngoan tan é too alu 1 ye mbu 1923

A bele « môs akal minkanghle » é nga vole fe bobedzang a tobe élat. Ô momo y’é môs 1 ye Ngoan nii ye mbu 1923, ô nga dzô naa : « Nfa ye naa bia besese bi tobe élat ésèñ évoo été [. . .], é môs bèè ye sono ye Ngoan tan é too alu 1 ye mbu 1923, é ne é môs môt asese a yiène ke minkanghle. Aval té fe, a kôre ye vèè, é môs bèè ye sono ôsua ye mengoan mesese [. . .] Bekare fuèñ besese be y’ékôan be nga yiène ñong ngap ésèñ minkanghle. »

Amben bitong beyeghe Bible, baa be nga bo fe ésèñ té. Hazel Burford, a mbe a bele fave mimbu 16 tam té, a nga simane naa : « Bulletin a mbe a bele mesimane (éma ba luè ému naa, bifônan minkanghle) bi nga yiène baghle ya nlô a. Me nga bira sèñ minfa misese ye minkanghle ya mvam dzam. » Ve, é môt kal dzèè Burford éé nga yane ki, éñ’a nga tebe ñe é ngam ayat. A nga dzô naa : « N’nôm moadzang ézing a nga tep y’a ngu’u naa me kobe ya bôt. Tam té, abuiñ béé mbe ki béé wokh naa, beyeghe Bible besese, a lang été ‘bitong bifam ye bitong bi binenga’, ba yiène lughu é Môra Mvele wèè » (Bya 148:12, 13, King James Version). Ve, kal dzèè Burford éé dzi ki sili mo ôsi. Ôsu vèè, a nga ke nsama bèè ye Sikôlô ya Galaad ye sèñ ane nlôman a Panama. Ya tam, bobedzang beté be nga songhan aval ba yen bitong nfa minkanghle.

BISESANG BI NGA WÔNE ÉLAT BOBEDZANG

Bisesang bi nga vole fe bobedzang naa be tobe édedèè élat. Abuiñ ye bisesang bité, bi mbe bi bele môs akal minkanghle, ane éwi be nga bo a Winnipeg, a Canada. Éfônan, é bôt besese be nga tobe ésesang é nga boban kisoan té, be nga bane be « Ngura aval minkanghle a Winnipeg », é Ngoan lal é too melu 31 ye mbu té. Bi nga tubane abuiñ bôt mingum meval môs minkanghle mité, ye naa mam me nga wule mbeng. É môs 5 ye Ngoan muom, bôt bebéñ 7 000 be nga tobe ésesang fe be nga bo a Winnipeg. Tam té, a ke kuè abim bôt beté baa be ki tare tobe ésesang ba bo a Canada.

Ésesang da dang éban y’ayong Jehôva ye mbu 1923 é nga boban atéé ye môs 18-26 ye Ngoan muom, a Los Angeles, California. Besono be nga beran ésesang té, bekalare mefuèñ be nga kalane mefuèñ akal ésesang té, ye naa beyeghe Bible be nga kap minso mefep a lôt 500 000. Be mbe béé ke ba fane bura mefep ma kobe adzô môra ésesang é bemetua môt asese a ne dang ya fe é bemetua beba.

Ésesang beyeghe Bible ye mbu 1923 a Los Angeles

É môs saman ye sono ye Ngoan muom éé too melu 25, moadzang Rutherford a nga tebe ntun ô mbe nlô-adzô naa, « Mintôma ye bikela », été, a nga tugha lere naa « mintôma » mi ne é bôt be ne nkoghane ya sôsôe naa ba ning a paradis a si va. A nga lang fe é fuèñ be nga luè naa, « Mbamane. » Fuèñ té, é nga kulane bivus bekristen ye bane besôsôe be-bôt naa be kanane ye « Babylone n’nen » (Mel. 18:2, 4). Y’ayông, beyeghe Bible be ye si ése ngura be nga ye lat ôsu vèè naa ba kap bizukh mefep bi nga kalane fuèñ té.

« Mbemba bisulan bité bia ye wône élat memvuiñ »

É môs ô nga sughlan ésesang té, bôt a lôt 30 000 be nga bèè moadzang Rutherford éé tebe ntun ô mbe nlô-adzô naa, « Meyong mesese ma ke Armageddon, ve, bizukh bi-bôt bi tèè ému baa ye ki vaghle wu môs ézing. » Béé siman é môra nsama bôt wa ye so, beyeghe Bible be nga len é môra nféféñ Coliseo nge ki Colisée be nga long a Los Angeles. Nfa ye naa, môr asese a tugha yem bèè, bobedzang be nga belane bivole bia veme king ye môra nseng ndama, éwi ô mbe nféféñ tecnología nge ki technologie tam té. Abuiñ bôt befe be nga bèè ntun té ngalan éwala minkobe.

ÉSÈÑ MINKANGHLE DA YABANE SI SE NGURA

Mbu 1923, ésèñ minkanghle é nga vem ya ke kuiñ Africa, Europa, India, ya América del Sur nge ki Amérique du Sud. A India, nté a nga kale ngal y’é boan besaman bèñ, A. J. Joseph éñ’a mbe éé tsiè adzô nkulane mebakh minkobe Hindi, Tamoul, Telugu, ye Urdu.

William R. Brown ye é nda-bôt dzèñ

A Sierra Leone, beyeghe Bible Alfred Joseph ye Leonard Blackman be nga tsili a tsîn étobgha ye Brooklyn, New York, naa ba dzaa avole. É Ngoan nii é too melu 14 ye mbu 1923, be nga yalane be. Moadzang Alfred a kanghle naa : « Alu ye sono melu mesaman, be nga luè ma nkoo, atoo naa méé nga yane ki de. » A nga wokh môra king déé sili ñe naa : « Ye wa ô ne é môt a va tsili a Watch Tower Society éé dzaa bekare fuèñ ? » Alfred a nga yalane naa : « Ôwé. » Ane é môt mboo a nga dzô naa, « Be nga lôm ma. » A mbe William R. Brown. Môs té a nga so a Calibe nge ki Caraïb, ya ngal Antonia ye bengoan beba, Louise ye Lucy. Bobedzang béé nga ye ki yane aayap naa be yem moadzang Brown.

Alfred a nga tsini éé dzô naa : « Kikiri té, ma ya Leonard bi mbe bii bo ayeghe Bible bia bo kada sono, éyong a tem-tem nkôm môt ô vame mbéñ. A mbe moadzang Brown. A mbe édedèè ayông a bebela été aval é nga ve naa, a nga kômô tebe ntun akal môt asese é môs ô nga zu ôsu vèè. » Kaa naa ngoan é man, moadzang Brown a nga mane kap mebakh mesese a nga so mo. Be nga kee ñe mebakh a lôt 5 000, ôyôm tam ôsu vèè, a nga ye yi mebakh mefe. Ve, béé mbe ki béé yem moadzang Brown ane nkuane bekalare. Nté sese a nga sèñ ane mbo ésèñ Jehôva a ne ayông, a nga bira tu bifus bi ya Bible mintun mièñ été, éde be nga kee ñe éyôla Bible Brown.

Béthel ya Magdeburg bebéñ mbu 1923

Alemania nge ki Allemagne, bobedzang be nga ñong nkighane naa ba kôre ntem ékôan ya Barmen, amu abong té ô ntoo édedèè avitsang, ye naa be nga wokh naa, nsama bizima ya Fala ô nkune zu mane dzèñ si té. Beyeghe Bible be nga yen môra nda a Magdeburg é mbe déé yiène akal bisèñ be mbe béé bo nfa nkulane mebakh. É Ngaon saman é too melu 19, bobedzang be nga mane ka bivole ba belane bio akal nkulane mebakh ya biôm bife, ye kee bio nféféñ ntem ékôan ya Magdeburg. Môs té ébién, niène be nga kat tsîn étobgha naa be mana bôlô, bekalare mefuèñ me nga kar naa Fala é ñonghang kisoan Barmen. Bobedzang be nga ñong nkighane wôba ane ndem ye biboran ye nkamane Jehôva.

George Young ya Sara Ferguson (nfa meyôm) ya moanñang

E Brézil, George Young, éñi a nga bira ke bikena akal a miaman mbemba fuèñ, a nga tele nféféñ ntem ékôan ye sum naa a kule Ô momo nkobe Portugés nge ki Portugais. Fave ébe ayôm mengoan, a nga kap mebakh a lôt 7 000. Nsohane wèñ a Brézil ô nga ve kal dzèè Sara Ferguson môra maa. A nga sum lang Ô momo mbu 1899, ve, a ke kuè naa aa be ki ve Nzame éning dèñ ye duban. Ayôm mengoan ôsu, kal dzèè Ferguson ye boan benii bèñ, be nga sughlane dang môra étéñ té.

« A SÈHANE NZAME YA MEVAKH »

Ô momo ye Ngoan awôm-a-bèè é too melu 15 ye mbu 1923 ô nga lere aval mintsenan nfa bisulan, minkanghle ye bisesang bieba bi nga name beyeghe Bible, ô nga dzô naa : « É ne ébubu a yen naa bikôan [. . .] bi bele mebun me ne ngu’u [. . .] N’tobane nkômane naa, bia veme ésèñ dèè ye tsini naa bia sèhane Nzame y’ayông ya mevakh akal mbu wa zu wi. »

Mbu 1924 waa fe ô mbe mbemba mbu akal beyeghe Bible. Bobedzang be ye ntem ékôan be nga sèñ abuiñ mengoan a Staten Island, bebéñ tsîn étobgha ye Brooklyn. Menda be nga long nféféñ vôm té, me nga mane nlonghane mbu 1924, ye naa, me nga vole naa bobedzang be tobe élat, ye miaman mbemba fuèñ aval a ke kuè baa be ki de tare bo.

Nsama belong a Staten Island

a Ému, abakh té é ne Éning moan kristen ye ésèñ minkanghle—Kalare akal ésulan.