AYEGHLE 22
Tsinighan ékena denan « Nfufup zen »
« Môra ésala é ne vèè, [. . .] Nfufup zen »—ESAÏE 35:8.
ZA 31 Wuleghe ye Nzame !
AKIGHE BES a
1-2. Za môra nkighane be Judíos nge ki Bejuif be nga ning a Babilonia be nga yiène ñong ? (Esdras 1:2-4)
KÉZA a nga lôm fuèñ ! Be Judíos nge ki Bejuif be mbe minkôm a Babilonia tang bebéñ mimbu 70, be ntoo fili naa ba bulan a Israel, é si deba (A lang Esdras 1:2-4). Fave Jehôva é tam éñe a mbe bo dzam té. Amu dzé bi ne dzô ? Amu naa, Babilonia a mbe é kisoan déé mbe ki déé likh naa minkôm mièñ mi bulane mesi meba (Esaïe 14:4, 17). Ve, be nga pôô Babilonia, ane nféféñ kéza a nga dzô naa, be Judios be ntoo bulan é si dzeba. Asughlan, kada Judío, dang-dang minlô mi ya nda-bôt be nga yiène ñong nkighan : a kôre Babilonia nge ki a tsini naa baa ning ô wèñ. Éyong ézing, nkighane té, wéé mbe ki ébubu a ñong. Amu dzé ?
2 Éyong ézing, akal abuiñ é mbe édedèè mi n’nôm, é nga ye be bo édedèè nzukh naa, be bo môra ékena té. Ye naa, amu abuiñ be Judios be nga byale a Babilonia, kisoan té étam éde be nga yem. Nfa wôba, Israel a mbe é si mimvevam mieba, se ki é si deba. Ya fe naa, be Judios bézing be nga bele abuiñ akum a Babilonia, éde, é mbe be nzukh naa, be likh é mbemba menda meba nge ki mimbanegha mieba naa, ba ke tobe é si baa yem ki.
3. Aval avé Jehôva a nga ye borane be Judios nge ki Bejuif be nga ye bulan a Israel ?
3 Besôsôe BeJuif, be nga yem naa, biboran bia yane é bôt be nga ye bulan a Israel, bi nga ye lôt é mam mesese be nga ye dzimle. Ékang be nga ye ve Nzame é ne éboran é nga ye dang n’nen. Amben menda m’ékang akal bivus minyebe mii mbe a lôt 50 a Babilonia, ve daa, é templo ba kang Jehôva aa mbe ki wèñ. Altar nge ki autel be Israelitas be mbe ve metungha ane Atsing Moisés é nga sili de, déé mbe ki wèñ ye naa befara béé mbe ki nkoghane naa, be ve metungha. Befam ya binenga be nga kang bivus benzame kaa ki kang Jehôva ya metsin metsing mèñ ébe be nga dang abuiñ a lôt bôt be ye ayong Jehôva. Éde betoyini be Judios be nga dzing Jehôva be mbe nkoghane naa ba bulan é si deba, é vôm be mbe bera tuè nfufup ékang.
4. Za avole Jehôva a nga kiagh naa a ye ve be Judios nge ki Bejuif ba ye bulan a Israel ?
4 Ékena é nga kôre a téé ya Babilonia ye ke kuiñ Israel é mbe ñong mengoan menii, ve, Jehôva a nga kiagh naa, a ye mane vèè minzukh misese mi mbe ve naa, ékena té é taa boban. Esaïe, a nga tsili naa : « Kômeghane é zen Jehôva ! Yooghan é môra ésala é ne tetele akal é Nzame wèè éyang été. [. . .] Be maneghe koan mezen me bele é biôm bia koban, be maneghe dzale beyee besese » (Ésaïe 40:3, 4). Tame simane é dzam di : Môra ésala éyang été ye é yee é ne ndzalan. Za maa da ye bo akal é bôt ba ke ékena ! Da ye bo ébubu akal deba naa, be ke ékena é zen é ne tetele, ndaane naa, ba bere ya sighi é bôra minkôô y’é boan minkôô nge ki naa, ba wulu beyee ôsi. É nga ye fe ve naa, ékena té é bo avôô.
5. Za éyôla be nga ve é zen da kôre a téé ya Babilonia ya ke kuiñ Israel ?
5 Ému wi, abuiñ bisala bi bele be nomo ba luè be. Ésala ya nsisim Esaïe a nga kobe de, daa fe é mbe é bele éyôla. Bia lang naa : « Môra ésala é ne vèè, ôwé, é zen be nga luè naa, Nfufup zen. É môt a ne mvin éé se bo ékena zen té » (Esaïe 35:8). Za dzam ngiagh té é nga yili akal be Israelitas be nga bulane tam té ? Ye naa, dzam té da yili yè akal dèè ému ?
« NFUFUP ZEN » YE METAM Ô MVUS YA ÉWI YE METAM MAA
6. Amu dzé be nga luè zen té naa, nfufup ?
6 « Nfufup zen, » za mbemba éyôla akal ésala ! Amu dzé be nga luè zen té naa, nfufup ? Amu naa, « é môt a ne mvin » da yili naa, é moan Judío ésese a bo nsem évakh, a kang biyema nge ki a bo bôra minsem mife, béé nga ye ki likh naa, a bulane Israel. Bejuif be nga bulane, be nga yiène bo « nfufup ayong » akal é Nzame wôba (Deut. 7:6). Dzam té déé nga yili ki naa, é bôt be nga kôre a Babilonia béé mbe ki ashuèñ naa, be tsen mam mézing nfa ye naa, be ve Jehôva n’nem mbeng.
7. Za mintsenan Bejuif bézing be nga yiène bo ? Vakh éfônan.
7 Ane bi va yen de ôyôp, abuiñ be Judios nge ki Bejuif bézing be nga byale a Babilonia, ye naa, abuiñ be nga vebane ya mesiman ye metsing me ya Babilonia. Abuiñ mimbu ôsu, ébe nsama Bejuif ôsua ô nga tare ke a Israel, Esdras a nga wokh naa, abuiñ be Judios nge ki Bejuif be nga lughane ya é binenga baa kang ki Jehôva (Akô. 34:15, 16 ; Esdras 9:1, 2). Ôsu vèè, Ngovina Nehemias a nga Yaghan éyong a nga yem naa, é boan be nga byale Israel béé dzi ki yeghe a kobe nkobe Bejuif (Deut. 6:6, 7 ; Néh. 13:23, 24). Aval avé boan beté be nga ye yeghe a dzing ye kang Jehôva nge béé mbe ki wokh nkobe Hebreo, nkobe ôsua be nga belane wô naa ba tsili Nkobe Nzame ? (Esdras 10:3, 44). Éde Bejuif beté be nga yiène tsen bôra be-mam, ve, é nga ye be bo ébubu naa be tsen mam meté a Israel, é vôm nfufup ékang ô nga ke wa vem avitsang-avitsang—Néh. 8:8, 9.
A téé ye mbu 1919 ye melu mèè, bizukh befam, binenga ya boan be nga kôre Babylon n’nen ye sum ékena deba « Nfufup zen » ayô (A daghe abong 8)
8. Amu dzé bia yiène bis é mam me nga lôt metam ô mvus ? (A daghe fôrô ye atarga).
8 Bôt bézing be ne simane naa, ‘Mam meté mesese me ne mbeng, ve, y’é mam me nga boban Bejuif me bele ayilgha akal dèè ému ?’ É bele ayilgha akal dèè amu naa, bia fe, bia bo ékena « Nfufup zen. » A bo naa, bi ne nwaghane mboan nge ki bôt be ye « mintôma mivoo, » bia besese bia yiène tsini naa, bia wulu « Nfufup zen » amu da ye bia vole a tsini naa, bia kang Jehôva éndagha ye melu ma zu, éyong Édjié Nzame da ye ve naa, mbemba be-mam me boban a si va b (Jean 10:16). A téé ye mbu 1919 ye melu mèè, bizukh befam, binenga ya boan, be nga kôre Babilonia n’nen, nsama bivus min’yebe mi ye si ése ngura, ye sum naa ba bo ékena é zen ya nsisim été. Éyong ézing ô ne môt ye nsama té. É ntoo 100 mimbu ave bôt be sum ke ékena zen té ve, bôt bézing be nga sum kômane zen té abuiñ mimbu ô mvus kaa naa, ékena té é sum.
A KÔMANE ZEN
9. Aval avé Ésaïe 57:14, da lere naa, be nga kômane « Nfufup zen » ?
9 Ébe Bejuif be nga kôre a Babilonia, Jehôva a nga vèè é dzôm ésese é mbe be ndaghle ô zen (A lang Esaïe 57:14). Za dzam ki bi ne dzô nfa « Nfufup zen » ye melu maa ? Mintet mimbu, kaa naa, mbu 1919 ô kuiñ, Jehôva nga sum belane befam be mbe béé bira ñe kang naa, be yoo zen akal é bôt ba kômô kuiñ a Babilonia n’nen été (A vaghane ya Esaïe 40:3). Be nga yiène kôman akal ésèñ, ésèñ da daghe zen ya nsisim. A ve naa, é bôt min’nem mi koghang be kôre a Babilonia n’nen ye ñii é paradis ya nsisim, é vôm nfufup ékang Jehôva é nga tobe ntuèn. Za dzam « ésèñ ya yoo zen » été é nga sili ? N’yeneghan aval bisèñ bité bi nga tobe mboan.
Tang mintet mimbu, é bôt be nga bira kang Nzame be nga vole bôt a kuiñ Babilonia n’nen (A daghe mebong 10-11)
10-11. Aval avé nkulan ye nkonghlane Bible ô nga ve naa, n’yeman ô ne a Bible été ô mane miaman ? (A daghe fe évaghle).
10 Nkulane Bible. Be nga tsili Bible ya mo ya zu kuiñ mbu 1450. Ésèñ té é nga ñong abuiñ tam, ye naa, be copias be ya Bible be mbe nku abé ye ndzukh a yen. Ve, éyong be nga sum belane béngini naa ba kulu be Bible, é mbe ébubu naa be kulu abuiñ be Bible ye kap be bôt.
11 Nkonghlane Bible. Tang mintet mimbu, Bible a nga dang abuiñ nkobe Latín, aval da ve naa, fave é bôt be nga bo bôra besikôlô ébe be mbe ñe wokh. Ve, éyong be nga sum naa, ba bira belane béngini akal a kulu mebakh, é bôt ba ko Nzame wong be nga sum naa, ba sèñ ngu’u nfa ya konghlane Bible minkobe bôt be mbe béé bira kobe. Tam té, é bôt be nga lang Bible, be mbe vaghan é dzam Bible a dzô ya é dzam betebe ôsu be ye minyebe be nga yeghle be.
É bôt be nga bira kang Nzame be nga vole bôt a kuiñ Babilonia n’nen (A daghe mebong 12-14) c
12-13. Vakh éfônane da lere aval beyeghe Bible be ne minkee be nga sum kulane bivus meyeghle min’yebe a téé ye mbu 1835.
12 Bivol akal a yeghe Bible. Beyeghe Bible be ne minkee be nga yeghe abuiñ ya é mam be nga yeghe Nkobe Nzame été. Ve, betebe ôsu be ye min’yebe, be mbe béé wokh abé éyong beyeghe Bible be nga sum dzô bôt é mam be mbe béé yeghe. Éfônan, a téé ye mbu 1835, befam be ne sôsôe be nga sum naa, ba kulu minso mefep mi nga kulane bivus meyeghle menda menzame.
13 Bebéñ mbu 1835, môt ézing a mbe éé ko Nzame a too éyôla naa, Henry Grew a nga kulu nso afep wa kobe adzô étéñ bewu. A nga lere ngalane Mintsili naa, môt a ne bele éning é ne kaa mam, fave nge Nzame éñ’a ve ñe de, se ki naa, a nga byale ya nsisim waa wu ki, ane abuiñ menda menzame me nga yeghle be. Mbu 1837, fara a too éyôla naa, George Storrs a nga yen nso afep té a trén nge ki train été. Éyong a mbe éé ke ékena, a nga lang wô ane a nga bele ndzi n’nem naa, a yen-hang bebela. A nga ñong nkighane naa, a kap é dzam a nga yeghe ya é bôt bevoo. Mbu 1842, a nga ve abuiñ mintun mi too nlô-adzô naa, « Ye mbia be-bôt ba ning mbèmbèè ? » Mintsili George Storrs mi nga bira name étong moan fam a too éyôla naa, Charles Taze Russell.
14. Meval mevé moadzang Russell ya memvuiñ mèñ be nga buane bisèñ bi nga boban mimbu ô mvus ? (A daghe fe évaghle).
14 Meval mevé moadzang Russell ya memvuiñ mèñ be nga buane bisèñ bi nga boban mimbu ô mvus ? Éyong be nga yeghe Bible, be nga yiène bo mindzeng be léxicos nge ki be lexique, be concordancias nge ki concordance ya minkonghlane be Bible befe été, mebakh meté mesese, be nga kômane mo kaa naa be sum ésèñ deba. Be nga buane fe ya mindzeng bôt ane Henry Grew, George Storrs, ya mindzeng bôt befe be nga bo a Bible été. Moadzang Russell ya memvuiñ mèñ ba fe be nga sèñ a zen ya nsisim té, béé kulu abuiñ mebakh ya minso mefep mi nga tsiè minlô medzô me ya Bible.
15. Za bura minkôman mi nga boban mbu 1919 ?
15 Mbu 1919, Babilonia n’nen, a nga sum naa a dzimle é ngu’u a mbe a bele naa, a biñ be-bo bisèñ Nzame minkôm. Mbu té, « ôlo’o ô ne sôsôe ya nkee, » ô nga sum éséñ déñ nfa ye naa, é bôt min’nem mi koghang, be sum ékena deba « Nfufup zen ayôp » (Mat. 24:45-47). Ésèñ é bôt bevoo be nga bo mimbu ô mvus naa ba « kôm zen, » é nga vole é bôt be nga sum ékena deba naa be tugha yem Jehôva ya nkômane wèñ (Mink. 4:18). Be mbe fe kôm éning deba naa é wulu nsama ya nkômane Jehôva. Jehôva aa mbe ki éé yane naa, ayong dèñ é man tsen étéñ daa. Ndaane de, a nga fubu ayong dèñ ôtetakh-ôtetakh (A daghe nkaale « Jehôva a fubu ayong dèñ ôtetak-ôtetak »). Za mevakh bia ye bele éyong bia besese bia ye ve é Nzame waa n’nem mbeng ébe é mam mese bia ye bo !—Becol. 1:10.
« NFUFUP ZEN » Ô NGENG Ô YOO
16. A téé ye mbu 1919, za ésèñ be nga bo nfa ye naa, be baghle « Nfufup zen » ? (Esaïe 48:17 ; 60:17)
16 Ba yiène kôm mezen éyong ésese nfa ye naa, me bem. A téé ye mbu 1919, bisèñ nfa a kôm « Nfufup zen » bi nga ke ôsu, nfa ye naa, abuiñ bôt be tsini naa ba kôre Babilonia n’nen. Ôlo’o ô ne sôsôe ye nkee be nga tele ô nga sum ésèñ, éde mbu 1921, be nga kulu bivole akal a yeghe Bible nfa ya vole é bôt be nga sum yeghe be bebela be ya Bible. Abakh, El Arpa de Dios nge ki La Harpe de Dieu, é nga tobe nkulane tang bebéñ be millón besaman ébe minkobe 36, éde é nga ve naa, abuiñ bôt be yeghe bebela. Metam ma, bi ndaghe kulu nféféñ abakh akal a bo beyeghe Bible, Beleghane éning é ne mbèmbèè ! Melu me y’asughlane ma, Jehôva a nga belan ékôan dèñ naa, a ve abuiñ bidzi bi ya nsisim nfa ye naa, a vole é bôt besese ba bo ékena naa, be tsini ékena té « Nfufup zen »—A lang Esaïe 48:17 ; 60:17.
17-18. « Nfufup zen » wa ye ke bia vé ?
17 Éyong ésese môt a yebe naa a bo ayeghle Bible, bi ne dzô naa, a bele maa ya wulu « Nfufup zen » été. Bôt bézing ba wulu de fave ôyôm tam éyong té ba kôre de. Éba bevoo, be bele nkômane ya tsini ôsu, naa, ba wulu zen té ya ke kuiñ é vôm ékena deba da man. Éde zen té da ke be vôm mbé ?
18 Ébe é bôt be bele ôyane ya ke ning ayôp, « Nfufup zen té » da kee be « é paradis Nzame » a ne dzôp été (Mel. 2:7). É bôt ki be bele ôyane y’a ning a si, zen té da kee be amangha ye 1 000 a mimbu y’édjiè Yésu Christ, éyong môt asese a ye tobe kaa ékop. Nge wa bo ékena zen té ayôp ému, ô taa daghe ô mvus. Ô taa de likh kaa naa, ô kuiñ nféféñ éning ! Éde bia dzô mina ya n’nem ôse naa, « mbemba ékena. »
ZA 24 Zaghane Nkôô Jehôva
a Jehôva a nga luè ésala da té, a Babilonia ye ke kuiñ Israel naa, « Nfufup zen. » Ye Jehôva a nga wiè fe zen akal ayong dèñ ye melu maa ? Ôwé ! A téé ye mbu 1919, bizukk bi-bôt be nga kôre a Babilonia n’nen ye sum ékena deba « Nfufup zen. » Kada môt y’ébe bia, a yiène tsini naa a wulu zen té ya ke kuiñ a siène é vôm zen té da sughu.
c AYILGHA YE É FÔRÔ A NE: Moadzang Russell ya memvuiñ mèñ be nga belane bivole akal meyeghle bi nga tobe nkôman kaa naa é tam dzeba é kuiñ.
