1. Aval avé Bible a kobe adzô édzing ?

 ÉDZING « é ne nkaba nduan da yông ngu’u, nkaba nduane Yah. Ndeme ye ôshiñ déé se ki dzim édzing, ye naa ashiñ déé se ki sighe a de b» (Za Sal. 8:6, 7). Za mbemba bifiè Bible a belane bie alé nfa ya kobe adzô édzing ! Bifiè bité bi bele é bebela a sili minlughan min’nem ôsi : Mi ne bele édzing é ne kaa man mboo ya éñi mboo.

2. Za dzam minlughane mia yiène bo naa édzing deba é taa sibi ?

² Da sili mengu’u naa, minlughane mi-bôt mia dzinghane be tsini naa ba bo de, nté sese be ngen be tèè. Éfônan, naa nduan é tsini naa da yông—é ne éban naa môt a tsini naa a soo de, éé furu ndzaa. Nge môt a bo kaa de bo, nduan da ye dzim. Aval daa fe, édzing é ne ézizang n’nôm ba ngal, é ne tsini naa da bo ngu’u—fave nge ba tsini naa ba wône élat deba. Ye tam, minlughane mi-bôt mi ne wôrane naa édzing deba é nga sibeyang, dang-dang éyong ba tubane minzukh mi mono, ôkoan, nge ki ndzukh nfa y’a yale é boan beba. Éde, nge mi ne nlughan, aval avé mi ne ve naa « nkaba nduane Yah » ô tsini naa wa yông alughane denan été ? Ayeghle di été, bia ye yen meval melal mi ne tsini naa mia baghle élat denan ngu’u ye bele mevakh alukh été c.

3. Aval avé élat é ne ngu’u ye Jehôva é ne vole minlughane naa be tsini naa ba dzinghan ? (Ecclésiaste 4:12) (A daghe fe évaghle).

³ Naa « nkaba nduane Yah » ô tsini naa wa yông, n’nôm  ba ngal ba yiène sèñ ngu’u naa be bele élat é ne ngu’u ya Jehôva. Aval avé élat té é ne vole minlughan ? Éyong minlughane mia lere naa élat deba ya Ésaa wôba a ne dzôp é ne édedèè éban é mis meba, ba dzale ya n’nem ôsese melepgha a ve be, dzam té da vole be naa be saalé, ye dang minzukh mi ne sibi édzing be bele mboo y’éñi mboo (A lang Ecclésiaste 4:12). É bôt be ne éwôlô a nsisim ba ye fe dzeng naa be vu Jehôva ye vu mefulu a bele ane, mbemba fulu, ôdzibi, ye fulu bidzamgha (Beéph. 4:32–5:1). Éyong minlughan mia lerane aval mefulu meté, é ne é bubu naa édzing deba é vem. Kal dzèè é too éyôla naa Lena, a lughaneyang a lôt mimbu 25, a dzô naa : « É ne ébubu naa ô dzing ye kang é môt a ne éwôlô a nsisim. »

4. Amu dzé Jehôva a nga top Joseph ba María naa be byèñ Mesías nge ki Messi ?

⁴ N’ñonghan éfônane ya Bible. Éyong Jehôva a nga top é bôt ba ye byèñ Mesías, a nga top Joseph ba María, ndaane môt nfe y’é mvong bôt David. Amu dzé ? Amu naa, kada môt y’ébe be a mbe a bele élat ye Jehôva, ye naa, Jehôva a nga yem naa ba ye long alukh deba y’édzing be bele akal dèñ. A minlughan, za ayeghle mi ne ñong ébe Joseph ba María ?

5. Za dzam beyôm be ne yeghe ébe Joseph ?

⁵ Amu Joseph a nga dzale ya n’nem ôsese melepgha Jehôva a nga ve ñe, éde a nga bo mbemba n’nôm. Ébe biyong bilal, a nga bèè melepgha Nzame a nga ve ñe akal é nda bôt dzèñ. Éyong ésese y’été, a nga bo mewokh avôô, amben dzam té é nga sili ñe naa a yiène tsen bôra be-mam (Mat. 1:20, 24 ; 2:13-15, 19-21). Éé bèè melepgha Nzame a nga ve ñe, Joseph a nga kame María, a sukh ñe, ye ve ñe é dzam a yi nfa ya nsôn. Tamane simane nté mbé mimboane Joseph mi nga yiène wône édzing y’é ngang María a nga wôran akal dèñ ! A beyôm, ke mi ne vu éfônan Joseph mii dzeng melepgha a Biblia été nfa aval mia yiène kale nda-bôt d. Éyong mia dzale melepgha meté, amben da sili naa mi tsen bôra be-mam, mia lere ngal wônan édzing ya wône alukh denan. Kal dzaa ya Vanuatu, a ntoo lughan a lôt mimbu 20 a dzô naa : « Éyong n’nôm wom a dzeng ye dzale melepgha Jehôva, ma bira ñe kang. Ma wôrane naa a kame ma, me bele fe ndzi-n’nem ébe minkighan a ñong. »

6. Za ayeghle beyè be ne ñong ya éfônane María ?

⁶ María émièn a mbe a bele élat ya Jehôva ; mebun mèñ méé mbe ki me tsii y’éma Joseph. A mbe éé tugha yem Mintsili (A daghe atoan akal ayeghle ye nten Luc 1:46). A nga ñong fe tam naa a binan  (Luc 2:19, 51). Kaa bisô bi ne dzô naa, é mbemba élat a mbe a bele ye Jehôva é nga ve naa María a bo mbemba ngal. Ému, abuiñ beyè ba ve mengu’u naa be bo ane María. Éfônan, kal dzèè é too éyôla naa Emiko a dzô naa : « Éyong me mbe nkuèñ, me mbe me bele ntaane mam ya nsisim wom. Ve, niène me nga lughan, éde me nga yen naa, amu n’nôm wom éñe a mbe éé yaghlan akal dèè, ye wulu ayeghe ya nda-bôt, ane me nga sum yane naa éñe a bo mam meté akal dam. Me nga yen naa, mamièn me nga yiène kôm élat dam ye Jehôva naa é bo ngu’u. Éde éndagha, ma dzeng naa me bele tam ya tobe étam ya é Nzame wom, méé yaghlan, a lang, ye binane mesimane mèñ » (Begal. 6:5). A beyè, nge mi tsini naa mia wône élat denan ye Jehôva, beyôm benan ba ye bele abuiñ mekalgha ya lughu mina ye dzing mina—Mink. 31:30.

7. Za ayeghle minlughane mi ne ñong ébe Joseph ba Maria nfa a kang Nzame nsama ?

⁷ Joseph ba María ba fe be nga sèñ nsama naa be baghle élat deba ya Jehôva ngu’u. Be nga wokh naa é ne édedèè éban naa be kang Jehôva nsama ane nda-bôt (Luc 2:22-24, 41; 4:16). É nga yiène bo ayèñ naa be bo de, dang dang nté é nda-bôt deba é nga ke da vem, ve be nga bo de. Za mbemba éfônan akal minlughan ému ! Nge mi bele boan, ane Joseph ba María, é ne bo ndzukh naa mi ke bisulan nsama, nge ki a ñong tam nfa ye naa mi bo ayeghe ya nda-bôt. É ne bera dang bo ndzukh naa mi vaghan é tam mi bele naa mi yeghe ye yaghlane nsama ane ngal ye n’nôm. Ve, simeghane naa, éyong mia ve Jehôva ékang nsama, mia tugha ñe yit bebéñ ye yit é môt mboo bebéñ. Éde, boghane naa ékang mia ve Nzame é bo é dzam mia tele ôsu.

8. Nfa ye naa be tugha buan ayeghe ya nda-bôt, za dzam minlughan mi bele mintiè be ne bo ?

⁸ Za dzam ô ne bo nge alukh duè é bele mintiè ? A tobe nsama akal ayeghe ya nda-bôt é ne yene ndzukh. Nge é ne aval té, sumeghane naa mia bo boan be-mam ma yene mbeng, é dzam mina bebèñ mi ne buane de. Dzam té é ne wône élat denan ya nkômane wônan ya bo mam me ya nsisim nsama ane minlughan.

9. Amu dzé n’nôm ba ngal ba yiène lôt tam nsama ?

⁹ A minlughan, mi ne fe baghle édzing denan ngu’u éyong mia lôt tam nsama. Éyong mia bo de, da ye ve naa mi bo nkee ya é dzam é môt mbooa simane ye wôran (Atar. 2:24). Yeneghe é dzam Lilia ye Ruslan be nga yen mimbu 15 a kuène naa be lughaneyang. Lilia dzô naa : « Bi nga yen naa biaa ye ki bele abim tam bi nga simane naa bi ne bele. É môs mèè me mbe ndzalane y’ésèñ ye émo, bisèñ bi ya nda, ôsu vèè é boan bèè. Bi nga yen naa nge bi boo kaa ñong tam akal bia bebién ane n’nôm ba ngal, é ne ve naa élat dèè é ndaman. »

10. Aval avé minlughane mi ne dzale é tsin atsing é ne nten Beéphésien 5:15, 16 ?

¹⁰ Za dzam minlughane mi ne bo naa be lôt tam nsama ? Éyong ézing da ye sili naa mi ñong tam, nge ki a takh mam naa mi bele éyong ya tobe nsama (A lang Beéphésien 5:15, 16). Moadzang wèè ya Nigeria a too éyôla naa Uzondu a dzô naa : « Éyong ma takh é mam ma ye bo, ma koghle été, é tam bia ngal wom bia ye tobe nsama ane minlughan, ye naa, tam té éde fe ma tele ôsu » (Beph. 1:10). Yeneghan aval Anastasia, ngal ndeghe bikôan ya Moldavia, a tugha yem belan é tam  dèñ. A dzô naa : « Ma dzeng naa me bo é mam mam éyong n’nôm wom a bele abuiñ bisèñ. Dzam té, da ve naa, bi lôt tam nsama, éyong kada môt y’ébe bia aa bo ki fe dzam afe. » Ve, za dzam é ne boban nge mintaane mienan mia selan aval da ve naa mi taa lôt tam nsama ?

11. Za bisèñ Aquilas ba Prisca be nga bo nsama ?

¹¹ Minlughane mi ne ñong ayeghle ya éfônan Aquilas ba Prisca, minlughane abuiñ bekristen be ye ntet mimbu ôsua be nga bira dzing (Bero. 16:3, 4). É ne été naa, Bible aa dzô ki bia abuiñ mam nfa y’alukh deba, ve, a lere naa be nga sèñ, a kanghle, ye vole é bôt bevoo nsama (Bisè mintôl 18:2, 3, 24-26). Éyong ésese Bible a kobe adzô Aquilas ba Prisca, a tu be nsama.

12. Za dzam n’nôm ba ngal be ne bo naa be lôt abuiñ tam nsama ? (A daghe fe évaghle).

¹² Aval avé minlughane mi ne vu Aquilas ba Prisca ? Simeghan abuiñ mam é môt mia ñe mi ne nlughane mia yiène bo. Ye mi ne bo abim mam me y’été nsama a lôt naa, kada môt y’ébe mina a bo me étam ? Éfônan, Aquila ba Prisca be nga kanghle nsama. Ye mia fe, mia takh mam éyong ése naa mi bo mam aval té ? Aquilas ba Prisca be nga sèñ fe nsama. A ne bo naa wa y’é môt mia ñe mi ne nlughan miaa bo ki ésèñ évoo, ve, ye mi ne bo bisèñ bizing a nda nsama ? (Eccl. 4:9) Éyong mia bo mam nsama, da likh mia naa mi wôran naa mi ne môt mboo, da ve fe mia afôô ya kobe. Robert ba Linda be ne nlughan é ntoo bo mimbu a lôt 50. A dzô naa : « Bebela a ne naa, bii bele ki abuiñ éyong naa bi lôt tam nsama naa bi bo bivuiñ. Ve, éyong ma sôp bisua, ngal wom ña éé tsi bie, nge ki éyong me ne a nseng naa ma li biloa ña éé sèñ ma nfeng, ma bira wôrane mesan. A bo mam nsama da ve naa bi bo élat. Ya fe naa, édzing dèè da tugha bera vem-vem. »

13. Naa ngal ba n’nôm be tugha tobe élat, Za dzam ba yiène bo ?

¹³ Simeghane naa, se ki amu n’nôm ba ngal be ne nsama éyong ésese, éde da yili naa be ne élat. Ngal ézing ya Brésil a dzô naa : « Ému, amu bi bele édedèè abuiñ mam ya bo, é ne ébubu naa bi simane naa, bi ne nsama fave amu bia ning nda dzèè. Me yegheyang naa, a tobe nsama déé se ki fave a tobe nda dzèè. Nfa mboo wa sili naa ma yiène ve n’nôm wom é tam a yi. » Daghe aval Bruno ba ngal wèñ Tays, ba dzeng meval mesese naa be tobe nsama. A dzô naa : « É tam é ne bia fili naa bi tobe nsama, bia mane likh be teléfono bèè naa bi tugha buane é tam bia lôt mboo ya éñi mboo. »

14. Za dzam n’nôm ba ngal be ne bo, nge baa dzing ki ba lôt tam nsama ?

¹⁴ Za dzam ô ne bo, nge mina é môt mia ñe mi ne nlughane miaa dzing ki mia lôt  tam nsama ? Éyong ézing mia miaa dzing ki mam mevoo-mevoo, nge ki naa, kada môt y’ébe mina a zôme ki fe éñi mboo. Ô ne bo yè ? Simeghan é nduan bi va tare tu atarga. Nduan dèè se ki môra nkaba éyong da sum. Wa yiène tsini naa wa ve mebong medzaa avitsang-avitsang a nduan té ayô. Aval té fe, ke mi ne sum naa mia lôt ôyôm tam kada môs nsama ! Tsinighane naa mi bo é dzam mia bebèñ mia dzing mia bo nsama se ki é dzam é ne soo ntiè ézizang denan (Jacq. 3:18). Nge mi sum naa mia bo de, avitsang-avitsang mia ye yen ane édzing denan da bera ke da vem.

15. Amu dzé ngang é ne édedèè éban nfa ye naa édzing é tsini ézizang minlughan ?

¹⁵ Ngang é ne édedèè éban alukh été. Ane évung da likh naa nduan é yông ngu’u. Nge kaa évung té, nduan da ye dzigha dzim. Aval té fe, nge ngang déé se ki, minlughane mia ye yen naa édzing deba da sibi avôô. Nfa mboo ki, n’nôm ba ngal ba ve mengu’u naa be lerane ngang, ba sèñ ngu’u naa be baghle édzing deba ntitèè. Baghle ôsimane naa, é dzam é ne éban déé se ki fave nge wa tem naa wa ve ñe ngang, ve nge é môt mia ñe mi ne nlughan a wôrane naa wa kang ñe. É ntoo lôt mimbu 25 a ve Penny ba Aret be nga lughan. Minenga a dzô naa : « É ngang bia leran éñi ye éñi mboo, da likh naa é nda dzèè é tobe dzalane ya édzing. Bia wôrane naa bi bele fili y’a kobe é dzam bia kômô, amu bia yem naa éñi mboo a ye kang é dzam bia dzô. » Za dzam, ô ne bo nfa ye naa ô vole é môt mia ñe mi ne nlughane naa a wôrane naa wa kang faa ñe ? Fasghe éfônan Abraham ba Sara.

16. Za ayeghle beyôm be ne ñong ya éfônan Abraham ? (1 Pierre 3:7) (A daghe fe évaghle).

¹⁶ Abraham a nga belane Sara ya ngang. A nga kang é mam Sara a nga dzô, y’awôrane dèñ. Éyong ézing, Sara a nga wokh n’nem mintèñ, ane a nga kat Abraham awôrane dèñ, éé ve ñe bidzô akal é mam me nga ve ñe n’nem mintèñ. Ye Abraham a nga yèè ñe ye yalane ñe ya mbimbia bifiè ? Kaa. A nga yem naa Sara a mbe é minenga a yebe édjié dèñ ye sukh ñe asi. Abraham a nga bèè ñe ye dzeng naa a kôm ntiè té (Atar. 16:5, 6). Za ayeghle bi ne ñong ? A beyôm, mia mi bele ayem naa mia ñong minkighan akal é nda-bôt dzenan (1 Becor. 11:3). Ve, mia lere édzing éyong mia tare sili ngal wônan é dzam a simane kaa naa mi ñong nkighane, a dang-dang nge nkighane té wa ye ñe name (1 Becor. 13:4, 5). Tam ézing, a ne wô kômô kat aval a wôran éyong n’nem ô kele ñe ôyôp. Ye wa kang faa awôrane dèñ wéé tugha ñe bèè ? (A lang 1 Pierre 3:7). É nga zu-hang kuiñ mimbu 30 ave Angela ba  Dmitry be nga lughan. A kat aval n’nôm a bo naa a wôrane naa a ve ñe ngang, éé dzô naa : « Éyong ésese Dmitry a ne nkoghane naa a bèè ma éyong ma wokh abé nge ki éyong ma kômô kobe. A ne ôdzibi ya ma, amben éyong mam ma bira me name. »

17. Za ayeghle beyèè be ne ñong ya éfônane Sara ? (1 Pierre 3:5, 6)

¹⁷ Sara a nga lere Abraham ngang éé sukh minkighane mièñ asi (Atar. 12:5). Éyong ézing, Abraham a nga kikh naa a lere beyeng be nga siène ñe kaa naa a va yane be añep. Éde a nga dzô Sara naa a likh é dzam a nga bo naa a ke be yam abuiñ minfem (Atar. 18:6). Sara a nga bo mam avôô ye sukh nkighan Abraham asi. A beyèè, mi ne vu éfônane Sara, mii sukh minkighane beñubeyôm asi. Éyong mia bo de, mia wône alukh denan (A lang 1 Pierre 3:5, 6). Dmitry, éñi bi va tu abong ô mvus, a dzô aval ngal a bo naa a wôrane naa a ve ñe ngang. A dzô naa : « Ma dzing ma yen mengu’u Angela a ve nfa ye naa a sukh minkighane miam, amben asimane dèè da selane. Nge mam me boo kaa wulu mbeng, aa ve ki ma bidzô. » Ke bi ne ébubu a dzing é môt a lere bia ngang nga !

18. Aval avé minlughane mia buan éyong ba sèñ naa be baghle édzing deba ngu’u ?

¹⁸ Ému, Satan a kômô naa bekristen be ne minlughan be sim naa ba dzinghan. A yem naa, nge minlughane mi dzimele édzing be bele akal éñi mboo, be ne sum naa ba ke Jehôva ôyap. Ve, édzing é ne bebela déé se ki mam ! Éde édzing é ne alukh denane été, é boghe ane édzing ba kobe de é Za Salomon été. Éde ñonghane nkighane naa mia tele Jehôva ôsu alukh denan, mia lôt tam mboo y’éñi mboo, ye lere ngang akal awôran é môt mboo y’é mam a yi. Éyong mia bo de, alukh denan da ye lughu é môt a ne bebela édzing tsîn, Jehôva, éde aval ane é nduan ba tugha soo, édzing denan da ye tobe ngu’u nté sese mia ye ning.