1. Aval avé be kristen ba yiène bo ane élé ? (A daghe fe évaghle).

 « N’FUNGHA waa bukh ki élé é ne ñuèban. » Nkana té wa lere naa, bilé bia yiène ñuèban nge ki a nikhban éyong n’fungha wa vunghlé ngu’u nfa ye naa, bi taa bughu. Nfa ya nsisim, bia fe bia yiène bele fulu ya ñuèban éyong é mam bia tubane me éning dèè me ne ayéñ nfa ya k’ôsu ye sèhane Jehôva ya mevakh. Aval avé ? Bia fe bia yiène bo kaa yemle mam, bii veban éyong bitéñ bi y’éning dèè bia tsen ye kang mesimane ya minkighan é bôt bevoo.

2. Mefulu mevé ma ye bia vole a veban éyong bitéñ bia tsen bia, za dzam ki bia ye yen ayeghle di été ?

² Bia be-bo bisèñ Jehôva, bia kômô bo é bôt baa yemle ki mam. Bia kômô fe bo asili ñuu ye bo é bôt ba yem tebe étéñ é bôt bevoo. Ayeghle di été, bia ye yen aval avé mefulu meté me nga vole bekristen bézing naa, mam me wulu be mbeng éyong bining bieba bi nga tsen. Bia ye fe yen aval mefulu meté me ne bia vole. Ve ôsusua, n’yenghan aval Jehôva ba Yésu ba lere bia éfônane naa, be ne é bôt baa yemle ki mam ye bo ébubu a ñuèban.

3. Aval avé bia yem naa, Jehôva a ne é môt aa yemle ki mam ?

³ Ba luè Jehôva naa « Akok » amu a tebe naa bip, kaa teng (Deut. 32:4). Ve, a ne fe é môt aa yemle ki mam. Nté mam me y’émo di ma ke ma tsen, Jehôva ña fe a k’a tsen mam nfa ye naa, é mam mesese a kia-yang me ke ma dzalban. Jehôva a nga vele boan be-bôt éfônane déñ éde dzam té da yili naa, aval an’éñe, bia fe bi ne tsen éyong bitéñ bi y’éning dèè bia tsen. A Biblia été, a nga ve bia metsin metsing me ne bia vole a ñong mbemba minkighane kaa bis bitéñ bi ne tubane bio éning. Éfônan ébièn Jehôva ya metsin metsing  a nga ve bia ma tugha lere naa, amben ba luè ñe naa « Akok », a ne fe é môt a yemle ki mam.

4. Vakh éfônane da lere naa, Jehôva aa yemle ki mam (Lévitique 5:7, 11).

⁴ Mimboane Jehôva mi ne sôsôe ye naa, mi ne tsenban éyong bitéñ bia sanghle. Ve, éé se ki é môt a yemle mam. Éfônan, n’fasghan, aval Jehôva a nga lere be Israelitas fulu té. Éé nga yemle ki be naa, minkukuma nge ki ajèñ bôt, besese be ve ñe metungha mevoo. Biyong bizing a nga yebe naa, kada môt a ve abim a bele ane atunegha—A lang Lévitique 5:7, 11.

5. Vakh éfônane da lere asili ñuu ya fulu ya tebe étéñ é bôt bevoo Jehôva.

⁵ É fulu asili ñu y’a tebe étéñ é bôt bevoo Jehôva da tsini ñe naa, a taa yemle mam. Éfônan, Jehôva a nga lere nté mbé a ne asili ñuu, éyong a nga yiène wiñ mbimbia be-bôt be ya Sodoma. Ngalan é b’angele bèñ, Jehôva a nga dzô sôsôe Lot naa, a tup é si é bele minkôô. Lot a mbe éé ko wong naa a ke ô wéñ. Éde, a nga dzaa naa, éñe ya é nda-bôt dzèñ be ke sobe a Zoar, é moan kisoan mboo y’éba Jehôva a nga yiène tsam. Jehôva a mbe yemle Lot naa, a bo fave ane a nga dzô, ndaane de, a nga yebe é dzam Lot a nga dzaa amben dzam té é nga yili naa, aa tsam ki Zoar (Atar. 19:18-22). Mintet mimbu ôsu, Jehôva a nga lere fulu y’a tebe étéñ é bôt bevoo éyong a nga ye wiñ bôt be y’a Nínive. A nga lôm nkulu medzô Jonás naa, a ke dzô mbia be bôt be ya Nínive naa, ébe y’é kisoan deba é nkunu tobe ntsaman. Ve, niène be ninivitas be nga dzôban, Jehôva a nga yen be éngôngoo, éde éé dzi ki tsam Nínive—Jonas 3:1, 10 ; 4:10, 11.

6. Lereghane ane Yésu a vu Jehôva nfa y’a bo kaa yemle mam.

⁶ Yésu a nga vu Jehôva nfa y’a bo kaa yemle mam. Be nga lôm ñe a si va naa, a zu kanghle « mintôma mi nga dzimi mi ya ayong Israel. » Ve, a nga lere naa, éé mbe ki éé yemle mam, éyong a nga kanghle bôt meval mesese. Éyong ézing é minenga éé mbe ki Israelita a nga dzaa ñe naa, a vèè « mbia nsisim ô mbe wéé ndaghle » ngoan dzèñ. Amu Yésu a mbe é tebe étéñ é bôt bevoo, a nga bo é dzam minenga té a nga dzaa ñe ye ve naa, ngoan dzèñ a let (Mat. 15:21-28). N’ñonghane éfônane fe. Éyong a nga tare ésèñ minkanghle dèñ, Yésu a nga dzô naa : « É môt asese a tep ma [. . .], ma ye fe ñe tep » (Mat. 10:33). Ve, ya nga tep Pierre, é môt a nga tep ñe biyong bilal ? Kaa dzôm. Yésu a nga bebe aval Pierre a nga dzôban ya mebun mèñ. Niène a nga wômô, Yésu a nga lereban ébe Pierre ye ban ñe naa, a ngene a dzing ñe ye naa, a dzameyang ñe—Luc 24:33, 34.

7. Aval ane nten Bephilippien 4:5 wa lere de, aval avé bia kômô naa, bôt be yen bia ?

⁷ Bi va yen naa, Jehôva Nzame ba Yésu Christ béé se ki é bôt ba yemle mam. Édi da daghe bia ki ? Jehôva a yane naa  bia fe bi bo é bôt baa yemle ki mam (A lang Bephilippien 4:5). N’konghlane Bible ézing wa konghlan éfus té aval di : « Boghane mam aval da ve naa, é bôt bevoo be yen naa, mi ne bôt baa yemle ki mam. » Bi ne sili bia bebièn naa : ‘Ye bôt ba yen ma ane é môt aa yemle ki mam, a likh naa mam me boban aval é bôt bevoo ba tem de, ye yebe ôsiman é bôt bevoo éyong wa yiène ? Nge ki, ye ba yen ma ane é môt a yemle é bôt bevoo nge ki ane é môt a ne nlô alet ? Ye ma yemle é bôt bevoo naa, be bo mam fave aval ma tem naa, éñe ma yiène boban aval té ? Nge ki faa, ye ma bèè é bôt bevoo ye likh naa mam me boban aval ba kômô éyong da yiène ?’ Aval bia lere fulu ye naa biaa yemle ki mam, da lere nté mbé bia vu Jehôva ya Yésu. N’yenane bitéñ bibèñ bia lere éban é ne a bele fulu y’a bo kaa yemle mam éyong étéñ dèè da tsen ya éyong mesiman ya minkighan é bôt bevoo ma selane y’émèè.

8. Dzé ne bia vole naa, bi bele fulu y’a bo kaa yemle mam éyong bitéñ bia sten bia ? (A daghe fe atoan é ne asi).

⁸ A bo kaa yemle mam da sili naa, bi veban ya nfefèñ étéñ dèè. Mintsenan mité mi ne so bia minzukh bii dzi ki simane naa, bi ne bele. Éfônan, bi ne sia bele ôkoan ézing, minzukh mi mono nge ki mintiè mi politik mia sia boban é vôm bi too, é ne ve naa, éning dèè é bo édedèè ndzukh (Eccl. 9:11 ; 1 Becor. 7:31). Amben éyong ba tsen bia ayem ékôan été, daa fe, é ne bia tele mevaghle été. A bo nzukh sese bia tubane wô, bi ne vebane minféféñ bitéñ biè, nge bia dzale mefekh menii ma : (1) a yebe é dzam é bobaneyang, (2) a daghe ôsu, (3) a bembe ébe é dzam é ne mvèñ, ya (4) a bo mam akal é bôt bevoo b. N’yenghane bifônan é mam me nga boban ma lere aval mefekh menii meté me ne bia vole.

9. Aval avé minlughane mi mbe minlôman be nga dang minzukh béé nga yane ki ?

⁹ A yebe é dzam é bobaneyang. Be nga lôm Emanuele ya Francesca ane minlôman si fe. Fave ôyôm tam, niène be nga sum yaghe nféféñ nkobe ye sum naa ba yem bôt be ye nféféñ ékôan deba, a ne COVID-19 a nga sum, éde be nga yiène tobe ôyap y’é bôt bevoo. Tam té, éde ñia Francesca a nga sia wu. Francesca a nga kômô tobe ya n’nem ôsese y’é nda bôt dzèñ, ve, ôkoan té ô nga ve naa dzam té é taa boban. Aval avé a nga dang dzam té ? Ôsusua, Emanuele ya Francesca be nga yaghlane nsama naa, be bele fakh ya zômô ndzukh té kada môs ye naa, meyep me taa be neman a n’nem été. Jehôva a nga yalane meyaghlane meba éé ve be bidzi bi ya nsisim é tam da yiène. Éfônan, é dzam moadzang ézing a nga dzô di, éngengeng nlang wèñ été, é nga bira be saghe : « Éyong bia dzigha yebe minféféñ bitéñ biè, aval té avoo éde mevakh mèè ma so avôô, ye tam ya yem belane minféféñ bitéñ bité c. » Édi bèè, be nga dzeng naa, ba songhan aval be ne yem bo minkanghle be teléfono, be nga sum f’ayeghle. Édi lal, be nga yebe naa, bobeñang ya bekal beba be vole be ye yem mbeng akal édzing be nga lere be. Kal dèè ézing a ne édzing a mbe é lôm be mbana wa so a Bible été kada môs tang ngura mbu. Nge bia fe bi yebe  minféféñ bitèñ biè, bia ye tobe mevakh y’abim bi ne bo.

10. Aval avé kal dèè ézing é nga veban y’é môra ntsenan ô nga bo éning déñ ?

¹⁰ Daghe ôsu ye bembe ébe é mam me ne mvèñ. Christina, kal dèè ézing ya Romania a ning a Japón, a nga wokh n’nem mintèñ éyong be nga fet ékôan Nges a mbe éé ke. Ve, éé dzi ki bembe ébe é mam me nga boban ô mvus. Ndaane de, a nga kikh naa, a ye bo é dzam da dang mbeng ékôan nkobe Japonés, ye sèñ ngu’u nfa té. A nga sili é minenga ba ñe be nga sèñ metam ô mvus naa, a vole ñe a songhan akeng dèñ nfa nkobe té. Minenga té a nga yebe naa, a belane Bible y’abakh Beleghane éning é ne mbèmbèè ! Dzam té déé dzi ki bo v’a vole Christina a songhan akeng dèñ nfa nkobe Japonés, ve, é nga ve fe naa, minenga té a kômô yeghe Bible. Éyong bia daghe ôsu ye baghle mbemba ôsiman nfa mintsenane bii nga yane ki, é ne so bia biboran biaa yane ki.

11. Dzé é nga vole minlughane mii mbe mi bele minzukh mi mono ?

¹¹ Boghe mam akal é bôt bevoo. Minlughane mia ning é si ésèñ minkanghle dèè é ne nkîlan, be nga sum bele abuiñ bindaghle éyong minzukh mi mono mi nga sum si té. Aval avé be nga veban y’étéñ té ? Ôsusua, be nga ñong minkighane nfa ya ning moan éning. Ôsu vèè, ndaane naa, ba daghe fave minzukh mieba, be nga kikh naa, ba bembe ébe a vole é bôt bevoo ye bira sèñ nfa minkanghle (Bisè mintôl 20:35). N’nôm a nga dzô naa : « A lôt abuiñ tam minkanghle é nga vole bia naa, bi taa bira simane fave é mam me ne abé. Ve, naa bi bele abuiñ tam y’a bo nkômane Nzame. » Éyong étéñ dèè da tsen, bia yiène simane nté mbé é ne éban naa, bi k’ôsu ya vole é bôt bevoo a dang-dang éyong bia bo ésèñ minkanghle dèè.

12. Aval avé éfônane Paul é ne bia vole a veban éyong bitéñ bia tsen bia ésèñ minkanghle ?

¹² Éséñ minkanghle dèè, é ne éban naa bi vebane ya minféféñ bitéñ. É bôt bia kanghle be bele mimbunan ya metum ma selan, ye so mevôm-mevôm. Ntôl Paul a nga veban bitéñ a nga tubane bio, bia fe bi ne ñe vu nfa té. Yésu a nga tele Paul ane « ntôl ye meyong » (Bero. 11:13). Éde Paul a nga kanghle Bejuif, griegos, intelectual, é bôt ba ning ô mèè, é bôt ba sèñ édjiè ya bekéza. Nfa ye naa, a nam min’nem bôt beté bese, Paul a nga bo « mam mesese akal bôt meval mese » (1 Becor. 9:19-23). A nga bira fas é vôm é bôt a nga kobe be, be nga so ya é mam be nga bunu, dzam té é nga ve ñe naa, a songhan aval a yiène kobe ya kada môt y’été nfa ye naa, a duru ñe ébe Nzame. Bia fe, bi ne bo édedèè akeng minkanghle nge bia yem songhane ye kôm aval bia sum nkobe ya bôt nfa ya dzale é mam é bôt ba bèè bia ba yi.

13. Za ôlam bia yen 1 Becorinthien 8:9 bi ne saalé nge bia kang n’yenane mam é bôt bevoo ?

¹³ A bo kaa yemle mam da vole fe bia a kang n’yenane mam é bôt bevoo. Éfônan bekal bèè bézing ba ñeghe ba du meyang asu, atoo naa, éba bevoo baa kômô ki de bo. Bekristen bézing ba dzing ba ñu meyôkh ma fuèn ya beniè atoo naa, éba bevoo baa kômô ki de bo. Bekristen besese ba kômô bele mvoa y’a nsôn, ve, kada môt y‘été a top aval a ye sèban. Nge bia simane naa, ntobane wèè éwô wa dang mbeng éyong ésese, ye dzeng naa, é bôt bevoo be bo mam ane bia, dzam té é ne kol é bôt bevoo ôba ye kane ékôan. Bebela a ne naa, biaa kômô ki bo dzam té ! (A lang 1 Becorinthien 8:9 ; 10:23, 24) N’yenane bifônane bibèñ bia lere aval a  dzale metsin metsing me ya Bible é ne bia vole a yem songhane mam ye baghle mvoa ékôan été.

14. Za metsin metsing bia yiène baghle ôsiman éyong bia ñong minkighane nfa bitôp y’aval bia kôm nlô wèè ?

¹⁴ Bitôp biè y‘aval bia kôm nlô wèè. Ndaane naa, a mane ve metsing nfa aval bitôp bia yiène boat, Jehôva a nga ve bia metsin metsing bia yiène béé. Bia yiène boat aval da yiène be bo-bisèñ Nzame, bii lere naa, bi ne é bôt baa yemle ki mam, ba yem beniè meba ye bo « édzidzin » (1 Tim. 2:9, 10 ; 1 Pierre 3:3). Éde, biaa kômô ki naa, bôt besese be daghe bia akal aval bia boat. Metsin metsing me ya Bible ma vole fe bemvene a saalé naa ba tele metsing nfa meboat ye aval ba kôm nlô. Éfônan, bemvene be y‘ékôan ézing, be nga kômô vole bitong bi bobedzang be nga sum naa, ba keng minlô aval bong be y’émo ba bo de. Aval avé bemvene be mbe be vole kaa naa, ba té metsin ? Ndeghe bikôan a nga lep bemvene naa, be dzô bobedzang beté naa : « Nge mi ne a Plataforma nge ki Estrade ayôp ye naa, bôt ba bembe ébe aval mi ne mboaran ndaane é dzam mia dzô, da yili naa, ntsiè ô ne y‘aval mi ne mboaran ya n’kenghan. » Melepgha meté me nga vole bitong bi bobedzang a wokh é dzam ba yiène bo kaa naa, bemvene ba tele metsing d.

15. Za metsing ya metsin metsing me ya Bible ma vole bia éyong bia ñong minkighane nfa aval ba sèban ? (Beromain 14:5)

¹⁵ A sèban. Moan kristen asese a yiène kikh aval a kômô naa, be sèñ ñe (Begal. 6:5). Éyong moan kristen a top aval a sèban, a yiène bo mewokh ébe metsing me ya Bible ma dzô naa, biaa yiène ki ñong mekî nge ki a bo élat ya mbia misisim (Bisè mintôl 15:20 ; Begal. 5:19, 20). Ébe mam  mefe émièn a ne ñong minkighane a kômô. Bôt bézing ba ñeghe ba sèban a nda biang, atoo naa, éba bevoo ba ñeghe ba sèban béé belane mam mefe. A bo aval ésese kada môt y’ébe bia a kômô naa be sèñ ñe, bia yiène kang é fili bobedzang ya bekal bèè nfa minkighane mieba mia daghe aval ba kômô naa be sèñ be. Éde, nfa té, bia yiène simane é mam menii ma : (1) Fave édjiè Nzame éde da ye ve naa, bôt be taa bera koan mbèmbèè (Esaïe 33:24). (2) Moan kristen sese a yiène « tugha tobe ya ndzi-n’nem » ébe é dzam da dang mbeng akal dèñ (A lang Beromain 14:5). (3) Biaa ye ki kikh é bôt bevoo minsang akal nkighane ba ñong, kaa ki ve naa, be kol ôba nfa dzam ézing (Bero. 14:13). (4) Bekristen ba lere édzing ye wokh naa élat ékôan été, da dang édedèè éban a lôt é mam bebièn ba siman (Bero. 14:15, 19, 20). Nge bia baghle mam meté ôsiman, bia ye baghle mbemba élat ya bobedzang ya bekal bèè ye ve naa, mvoa é tobe ékôan été.

16. Aval avé mvene a ne lere naa, aa yemle ki mam y’aval a tobe ya bemvene bevoo ? (A daghe fe bivaghle).

¹⁶ Bemvene ba yiène ve mbemba éfônan nfa y’a bo kaa yemle mam (1 Tim. 3:2, 3). Éfônan, mvene aa yiène ki yane naa, é dzam a dzô éde be bèè éyong ésese fave amu éñe a dang ñamôrô ya bemvene besese bevoo. A yiène wokh naa, Jehôva a ne belane nsisim wèñ ébe môt asese nsama bemvene été, nfa ya vole be a ñong mbemba minkighan. Éde nge nsama bemvene été, abuiñ be ñonghan nkighane waa tsibi ki metsin metsing me ya Bible é mvene aa yemle ki mam, a yebe nkighane té, amben se ki éde a va kômô naa, be bo.

17. Za biboran bekristen baa yemle ki mam ba ñong ?

¹⁷ Bekristen ba ñong abuiñ biboran éyong baa yemle ki mam. Bia buane mbemba élat ya bobedzang ya bekal bèè. Ye naa, mvoa é ne ékôan été. Bia dzing ékôan Jehôva amu é bele é bôt ba so mevôm-mevôm ya mendzang-mendzang. Bia kang Jehôva ane é nda bôt é ne élat. A lôt mam mese, bi bele mevakh a yem naa, bia vu Jehôva, é Nzame aa yemle ki mam.