Ɔbaa bi hun dɛ saana no kun wia noho hwɛ ponografi. Ɔbarimba no paa ne yer no kyɛw mpɛn pii dɛ ɔmfa nkyɛ no. Ɔhyɛɛ ne yer no bɔ dɛ ɔronnhwɛ bio, na ampaara ogyaa hwɛ nda kakra. Ɔwɔ hɔ ara nna ɔbarimba yi sanee tseew tɔɔ mu bio. Aber a ne yer hun no no, ɔsanee paa ne kyɛw dɛ ɔmfa nkyɛ no na ɔronnhwɛ bio.

 Asɛm a yɛreka yi bi ato wo pɛn anaa? Sɛ dɛm a, ɔsɛ dɛ isusu mbrɛ ponografi a ehwɛ no ka wo hokafo nye mbrɛ ibesi egyaa ndzeyɛɛ a ɔtse dɛm no korakora. a

Dza yɛrebɛka ho asɛm

•  Dza ɔsɛ dɛ ihu fa ponografi ho

•  Dza ibotum ayɛ

•  Sɛ wo kun hwɛ ponografi a ebɛnadze na ibotum ayɛ?

 Ponografi botum ama obi n’awar atsetsew apansam. Obotum so ahaw ɔhokafo a ɔnnhwɛ ponografi no, na ɔremma ɔnngye no hokafo no nndzi. b

 Ɔbaa a no kun hwɛ ponografi no botum atse nka dɛ:

•   No kun enndzi no nokwar. Ɔbaa bi a wɔfrɛ no Sarah kaa dɛ: “Metsee nka dɛ mo kun afa m’ekyir mpɛn pii.”

•   Ɔmmfata. Ɔbaa bi a nna no kun hwɛ ponografi kaa dɛ, “Metsee nka dɛ m’enyim egu ase na moho nnyɛ akɔndɔ.”

•   Ɔnngye no kun nndzi. “Ɔbaa bi a wɔfrɛ no Helen kaa dɛ, “Menngye mo kun nndzi, ntsi adze biara a ɔyɛ no medze m’enyi dzi ekyir.”

•   Adwendwen. Ɔbaa bi a wɔfrɛ no Catherine kaa dɛ, “Ponografi a nna mo kun hwɛ no gyaa me adwendwen wɔ m’asetsena mu.”

 Susu ho hwɛ: Bible ka dɛ okun ndɔ ne yer. (Ephesusfo 5:25) Dza yɛabobɔ do wɔ ha yi sɛ okun bi ma ne yer tse nka dɛm a, ehwɛ a obotum aka dɛ ɔdɔ ne yer?

 Ɔnnda famu dɛ obi begyaa ponografi hwɛ. Ɔbaa bi a wɔfrɛ Stacey kaa dɛ: “Wɔannyɛ dzen amma mo kun dɛ obegyaa sigyarɛtse, marijuana na nsa nom, naaso ɔda ho ara yɛ dzen ma no dɛ obegyaa ponografi hwɛ.”

 Sɛ ɔyɛ dzen ma woara so dɛ ibegyaa ponografi hwɛ a, nyansahyɛ ahorow a odzidzi do yi bɔboa wo ma eetum egyaa korakora.

•   Hu siantsir a ɔyɛ bɔn dɛ obi bɔhwɛ ponografi. Sɛ awarfo dodɔ hɔn ho, wɔgye hɔn ho dzi na wodzi hɔn ho nokwar a, ɔma awar no sɔ. Naaso sɛ hɔn mu bi hwɛ ponografi a ɔsɛɛ awar no. Sɛ obi hwɛ ponografi a ɔmma ɔnndwen afofor ho, dza ɔyɛ a osusu dɛ ɔbɛma n’enyi agye nkotsee na ɔyɛ. Afei sɛ obi hwɛ ponografi a ɔkyerɛ dɛ ommbu Jehovah Nyankopɔn a ɔhyehyɛɛ awar no.

   Bible mu afotusɛm: “Hom ndzi awar nyi.”​—Hebrewfo 13:4.

•   Gye wo mfomdo to mu. Mma nnka dɛ ‘Sɛ me yer ho yɛ me akɔndɔ a nkyɛ moronnhwɛ ponografi.’ Sɛ epra asɛm no to wo yer do dɛm a, annyɛ no yie. Osiandɛ aber biara a ɔbɛyɛ dza w’enyi nngye ho no, ebɔkɔ akɔhwɛ ponografi.

   Bible mu afotusɛm: “Obiara a wɔsɔ no hwɛ no, ofi nankasa n’akɔndɔ a ɔdaadaa no.”​—James 1:14.

•   Mma mmfa biribiara nnsie wo yer. Ɔbarimba bi a wɔfrɛ no Kevin kaa dɛ: “Da biara ɔyɛ a mibisa me yer dɛ mahwɛ biribi a obotum ekenyan akɔndɔ bɔn wɔ mo mu anaa? Dɛm a meyɛ no ntsi ɔmma ɔnntse nnka dɛ medze biribi rusuma no.”

   Bible mu afotusɛm: ‘Yɛpɛ dɛ yɛdze nokwardzi bɔ hɛn bra wɔ adze nyina mu.’​—Hebrewfo 13:18.

•   Kɔ do ara ma w’enyi nnda hɔ. Sɛ igyaa ponografi hwɛ no akyɛr dɛn ara mpo a, ibotum asan atsew akɔtɔ mu bio. Kevin a yedzi kan aka noho asɛm no kaa dɛ: “Migyaa ponografi hwɛ no, mfe du twaa mu a nna monnhwɛɛ bi, ntsi minyaa adwen dɛ sesei dze me haw no kɔ. Naaso saana nna m’akɔndɔ no nnwui koraa, nna onya a ɔbɛsan asɔ me ahwɛ bio.”

   Bible mu afotusɛm: “Nyia ɔdwen dɛ ogyina hɔ no nnhwɛ yie ma ɔannhwe ase.”​—1 Corinthfo 10:12.

•   Sɛ akɔndɔ bɔn soɛr wɔ wo mu a, hyɛ woho do. Ɔwɔ hɔ ara a akɔndɔ bɔn botum eyi ne tsir osiandɛ irunntum nnsiw no kwan. Naaso sɛ ibedzi akɔndɔ no ekyir o, sɛ irinndzi ekyir o, ɔwɔ woara wo nsamu. Sɛ akɔndɔ bɔn no ba na sɛ edwendwen ndzɛmba pa ho anaa mpo dɛ sɛ eyɛ adze fofor a, ɔbɛma akɔndɔ bɔn no efi wo mu.

   Bible mu afotusɛm: ‘Hom mu biara bohu mbrɛ odua kora ne nyimpadua wɔ ahosan nye enyidzi mu. Nnyɛ akɔndɔ nhyɛdo mu.’​—1 Thessalonicafo 4:4, 5.

•   Twe woho fi biribiara a obotum ama aasan ahwɛ ponografi ho. Buukuu bi ka dɛ: “Sɛ biribi rotwetwe wo a, ɔtse dɛ mbrɛ apa mankyes. Dza wɔaka ara nye dɛ edze bɔsɔ biribi mu . . . ama gya no aasɔ.”​—(Willpower’s Not Enough)

   Bible mu afotusɛm: ‘Mma bɔn biara nndzi mo do tum.’​—Ndwom 119:133.

•   Mma mmpa abaw. Obotum edzi ber tsentsen​—bi mpo a mfe dodow bi​—ansaana wo hokafo asan agye wo edzi bio. Naaso awarfo piinara etum agye hɔn ho edzi bio.

   Bible mu afotusɛm: ‘Ɔdɔ wɔ abotar.’​—1 Corinthfo 13:4.