Kɔ no mu nsɛm no do

Kɔ no mu nsɛm a wɔahyehyɛ no do

ADZESUA ASƐM 2

NDWOM 132 Yɛayɛ Baako

Kunnom, Hom Ndzi Hom Yernom Nyi

Kunnom, Hom Ndzi Hom Yernom Nyi

“Kunnom, . . . hom mfa enyidzi mma ɔbaa no.”1 PET. 3:7.

DZA YEBOSUA

Yɛbɔhwɛ mbrɛ okun bi besi dze ne kasaa nye ne ndzeyɛɛ akyerɛ dɛ odzi ne yer nyi.

1. Ebɛnadze ntsi na Jehovah hyehyɛɛ awar?

 JEHOVAH yɛ ‘enyigye Nyankopɔn’ ntsi ɔpɛ dɛ hɛn so, hɛn enyi gye. (1 Tim. 1:11) Ɔakyɛ hɛn ndzɛmba pa pii a ɔma hɛn enyi gye wɔ asetsena mu. (Jas. 1:17) Dɛm akyɛdze yi mu kor nye awar. Sɛ banyin na basia bi war a, wɔhyɛ bɔ dɛ wɔbɔdɔ hɔnho, wɔbɛda obu edzi akyerɛ hɔnho, na obiara rinnsi ne nyɛnko famu. Sɛ wɔkɔ do ara ma ɔdɔ a ɔwɔ hɔn ntamu no mu yɛ dzen a, ɔbɛma hɔn enyi agye paa.—Mbɛ. 5:18.

2. Ebɛnadze na ɔrokɔ do wɔ awar pii mu ndɛ?

2 Awerɛhosɛm nye dɛ, ndɛ awarfo beberee hɔn werɛ efir ntam a wɔkae wɔ hɔn ayeforhyia da ase no. Osian iyi ntsi, hɔn enyi nngye wɔ hɔn awar mu. Ndaansa yi ara, amandzɛɛbɔ bi a Wiadze Nyina Apɔwmudzen Ahyehyɛdze no dze too gua no ma yehu dɛ kunnom beberee wɔ hɔ a, wɔbor hɔn yernom, wɔhyehyɛ hɔn ahorba, na wɔhyɛ hɔn atseetsee. Kunnom a wɔtse dɛm no, sɛ wohu nyimpa a ebɛka dɛ wobu hɔn yernom araa ma, naaso sɛ wokodu fie a, nna wɔreyɛ hɔn adze gyangyan. Afei so, osiandɛ kunnom pii hwɛ ponografi ntsi, awar pii reyɛ egu.

3. Ebɛnadze ntsi na ɔyɛ a kunnom binom yɛ hɔn yernom adze gyangyan?

3 Ebɛnadze ntsi na ɔyɛ a kunnom binom yɛ hɔn yernom adze gyangyan? Bi a nna hɔn papa yɛ hɔn maame basabasa, ntsi wosusu dɛ sɛ wɔyɛ hɔn yernom basabasa a, ɔnnyɛ hwee. Binom so wɔ hɔ a, osian hɔn amambra nye beebi a wɔtsetsee hɔn ntsi wɔwɔ adwen dɛ “banyin” dze ɔsɛ dɛ itum hyɛ wo yer do. Mbarimba binom so wɔ hɔ a, wɔannkyerɛ hɔn mbrɛ wobesi ahyɛ hɔn ebufuw do. Mbarimba binom so ahwɛ ponografi araa ma wommbu mbaa, na iyi ma wonnyi mbaa na nda mu nkitahodzi ho adwen pa. Bio so, amandzɛɛbɔ kyerɛ dɛ, aber a COVID-19 yarba no bae no, mbarimba pii yɛɛ hɔn yernom basabasa. Naaso asɛm no nye dɛ, ɔnnsɛ dɛ okun biara gyina nsɛm a yɛaka yi mu biara do yɛ ne yer basabasa da.

4. Ebɛn adwen na ɔsɛ dɛ Christianfo kunnom hwɛ hɔnho yie wɔ ho, na ebɛnadze ntsi a?

4 Adwen a ɔmmfata a wiadze no wɔ wɔ mbaa ho no, ɔsɛ dɛ Christianfo kunnom hwɛ hɔnho yie paa na woeennya bi. a Ebɛnadze ntsi na yɛreka dɛm? Siantsir a yɛreka dɛm no mu kor nye dɛ, mpɛn pii no, dza obi dwendwen ho no, ɔno na ɔyɛ. Ɔsomafo Paul bɔɔ Christianfo a nna wɔasera hɔn wɔ tsetse Rome asafo no mu no kɔkɔ dɛ ‘mma wɔnnyɛ hɔn ho dɛ wiadze yi.’ (Rom. 12:​1, 2) Aber a Paul kyerɛɛw krataa kɛmaa Rome asafo no, nna enuanom no dze mfe pii atsena asafo no mu. Naaso, sɛ yɛhwɛ asɛm a Paul kae yi a, ɔma yehu dɛ nna mbrɛ nkorɔfo yɛ hɔn adze wɔ wiadze no mu no da ho ara wɔ Christianfo binom hɔn adwen mu. Ɔno ntsi na otuu hɔn fo dɛ wɔnsesa hɔn adwen na hɔn suban no. Christianfo kunnom a wɔwɔ hɔ ndɛ so, wobotum esua biribi efi dɛm afotu yi mu. Naaso awerɛhosɛm nye dɛ, adwen a ɔmmfata a wiadze no wɔ wɔ mbaa ho no, Christianfo kunnom binom wɔ bi, na iyi ma wɔyɛ hɔn yernom basabasa mpo. b Ebɛn kwan do na Jehovah pɛ dɛ okun nye ne yer tsena? Dɛm asɛmbisa yi ho mbuae wɔ kyerɛwsɛm a adzesua yi gyina do no mu.

5. Asɛm a ɔwɔ 1 Peter 3:7 no se kunnom nyɛ hɔn yernom dɛn?

5 Kenkan 1 Peter 3:7. Jehovah aka akyerɛ kunnom dɛ ɔsɛ dɛ wodzi hɔn yernom nyi. Sɛ yebu obi a, yebedzi no nyi. Ntsi sɛ okun bi bu ne yer a, obedzi no nyi na ɔaayɛ no berɛberɛ. Ndzɛmba a okun bi yɛ a ɔkyerɛ dɛ oridzi ne yer nyi no, yebosua ho adze wɔ adzesua yi mu. Naaso ansaana yɛbɔkɔ ɔno do no, hom mma yɛnhwɛ ndzɛmba ahorow bi a sɛ okun bi yɛ a, ɔkyerɛ dɛ onndzi ne yer nyi.

MMA NNYƐ NDZƐMBA A ƆBƐKYERƐ DƐ INNDZI WO YER NYI

6. Sɛ okun bi hwe ne yer a, Jehovah hu no dɛn? (Colossaefo 3:19)

6 Mma nnhwe wo yer. Jehovah kyir obiara a n’enyiwa gye ewudzisɛm ho. (Ndw. 11:5) Na ɔahyɛ da ara aka mpo dɛ n’enyi nngye okun a ɔyɛ ne yer basabasa no ho. (Mal. 2:16; kenkan Colossaefo 3:19.) Kyerɛwsɛm a adzesua yi gyina do no ma yehu dɛ sɛ okun bi nye ne yer enndzi no yie a, ɔnye Nyankopɔn ntamu bɛsɛɛ. Ɔbɔ mpaa mpo a, annhwɛ a, Jehovah rinntsie.

7. Dɛ mbrɛ Ephesusfo 4:​31, 32 ma yehu no, ebɛn kwan na ɔnnsɛ dɛ kunnom fa do nye hɔn yernom kasa? (Hwɛ “Asɛm Bi A Wɔakyerɛkyerɛ Mu” no so.)

7 Mma nnkeka mu nngu wo yer do anaa nnhyehyɛ no ahorba. Kunnom binom wɔ hɔ a, wɔkeka mu gu hɔn yernom do anaa wɔhyehyɛ hɔn ahorba. Jehovah kyir ‘akomabɔn, nye ebufuw, nye nkekamu, nye etwitwanantsir anaa ebususɛm.’ c (Kenkan Ephesusfo 4:​31, 32.) Mbrɛ okun bi kasa kyerɛ ne yer aber mpo a obiara nnyi hɔ no ho hia Jehovah. Jehovah tsie dza ɔka biara. Okun a ɔnye ne yer kasa basabasa no sɛɛ n’awar, na ɔsan so sɛɛ ɔnye Nyankopɔn ntamu anyɛnkofa no so.—Jas. 1:26.

8. Jehovah bu ponografi dɛn, na ebɛnadze ntsi a?

8 Mma nnhwɛ ponografi. Jehovah bu ponografi dɛn? Okyir koraa. Dɛm ntsi, sɛ okun bi hwɛ ponografi a, ɔsɛɛ ɔnye Jehovah ntamu na ɔsan so kyerɛ dɛ ɔmmfa ne yer nnyɛ hwee. d Jehovah mmpɛ dɛ kunnom fa hɔn yernom ekyir na ɔmmpɛ dɛ wɔma kwan ma adwen a ɔtse dɛm mpo ba hɔn tsirmu. Jesus kaa dɛ sɛ banyin bi hwɛ basia bi na onya no ho akɔndɔ a, ɔnye no asɛɛ awar dada “wɔ n’akoma mu.” eMatt. 5:​28, 29.

9. Ebɛnadze ntsi na Jehovah mmpɛ dɛ okun bi yɛ ne yer adze gyangyan wɔ mpa mu?

9 Mma ennyɛ wo yer adze gyangyan wɔ mpa mu. Kunnom binom wɔ hɔ a, wɔhyɛ hɔn yernom nye hɔn da wɔ kwan bi do a ɔma hɔn yernom no tse nka dɛ wɔnndɔ hɔn anaa ɔhaw hɔn tsibowa. Jehovah kyir suban a ɔtse dɛm. Osiandɛ sɛ okun bi yɛ dɛm a, ɔkyerɛ dɛ ɔnndwen ne yer ho. Jehovah pɛ dɛ kunnom dɔ hɔn yernom na ɔmmpɛ dɛ wosi hɔn famu koraa. Afei so, ɔmmpɛ dɛ kunnom hyɛ hɔn yernom ma wɔyɛ biribi a wɔmmpɛ. (Eph. 5:​28, 29) Ɔnodze sɛ okun bi mmbu ne yer, ɔyɛ no adze gyangyan, anaa ɔhwɛ ponografi so ɛ? Ebɛnadze na obotum aboa no ma ɔaasesa no suban?

MBRƐ IBESI ASESA WO SUBAN NA EEDZI WO YER NYI

10. Kunnom besi dɛn esuasua Jesus?

10 Sɛ okun bi mmbu ne yer anaa ɔyɛ no adze gyangyan a, ebɛnadze na obotum aboa no ma oeegyaa dɛm suban no? Obotum ayer noho esuasua Jesus. Ɔwɔ mu dɛ Jesus annwar da dze, naaso mbrɛ ɔnye n’esuafo no dzii no, kunnom botum esuasua aber a wɔnye hɔn yernom ridzi no. (Eph. 5:25) Mbrɛ Jesus nye n’asomafo no dzii nye mbrɛ osii nye hɔn kasae no, hom mma yɛnhwɛ dza kunnom botum esua efi mu.

11. Ebɛn kwan do na Jesus nye n’asomafo no dzii?

11 Mbrɛ Jesus nye n’asomafo no dzii no ma yehu dɛ nna obu hɔn paa. Ɔannkeka mu enngu hɔn do da. Ɔwɔ mu, nna Jesus yɛ hɔn Wura na Ewuradze, naaso ɔammfa tum a ɔwɔ no annhyɛ hɔn do. Mbom ɔbrɛɛ noho adze na ɔsoom hɔn. (John 13:​12-17) Ɔkaa kyerɛɛ n’esuafo no dɛ: “Hom nsua me, osiandɛ modwe na mebrɛ moho adze wɔ akoma mu, na homho bɔtɔ hom.” (Matt. 11:​28-30) Hyɛ no nsew dɛ nna Jesus dwe. Sɛ obi dwe a, ɔnnkyerɛ dɛ ɔyɛ mberɛw, mbom dza ɔkyerɛ nye dɛ ɔyɛ obi a otum hyɛ noho do. Sɛ wɔhyɛ no ebufuw mpo a, onya abotar na ɔhyɛ noho do.

12. Ebɛn kwan na Jesus faa do nye nkorɔfo kasae?

12 Jesus dze n’anomu nsɛm kyekyee nkorɔfo hɔn werɛ na ɔdze kaa hɔn akoma so too hɔn yamu. Jesus annkasakasa n’ekyirdzifo no hɔn enyim. (Luke 8:​47, 48) Aber mpo a n’atamfo hyɛɛ no ebufuw na wɔyeyaaw no no, ‘ɔannyeyaw hɔn bi.’ (1 Pet. 2:​21-23) Ɔtɔ da a, sɛ nna nkorɔfo keka mu gu Jesus do mpo a, nna ɔnnkasa hɔn ho mbom ɔyɛ dzinn. (Matt. 27:​12-14) Dza Jesus yɛe yi yɛ suban papa a Christianfo kunnom botum esuasua.

13. Dɛ mbrɛ wɔaka wɔ Matthew 19:​4-6 no, ebɛnadze na okun bi yɛ a ɔkyerɛ dɛ ɔdze noho “afam ne yer ho”? (Hwɛ mfonyin no so.)

13 Jesus tu kunnom fo dɛ wondzi hɔn yernom nokwar. Asɛm a n’Egya kae dɛ ɔsɛ dɛ okun ‘dze noho fam ne yer ho’ no, ɔnoara so kaa bi. (Kenkan Matthew 19:​4-6.) Greek nyɛe kasafua a wɔkyerɛɛ ase “fam” wɔ dɛm kyerɛwsɛm yi mu no, dza ɔkyerɛ ankasa nye dɛ “edze glue bɛfam biribi.” Dɛm ntsi, ɔsɛ dɛ ɔdɔ a ɔwɔ okun na ɔyer bi ntamu no mu yɛ dzen tse dɛ mbrɛ wɔdze glue aka hɔn abɔ mu. Ɔba no dɛm a, adze biara a obotum atsetsew hɔn ntamu no bɛma hɔn beenu no nyina epira. Okun a ɔdze noho fam ne yer ho dzendzenndzen no ronnhwɛ ponografi. Sɛ n’enyi bɔ biribi a ɔtse dɛm do mpo a, obeyi n’enyiwa ntsɛmara, kyerɛ dɛ, ‘ɔronnhwɛ biribiara a ɔyɛ egyangyandze.’ (Ndw. 119:37) Ɔkwan bi do no, nna ɔnye n’enyiwa ridzi ahyɛmu dɛ ɔronnhwɛ ɔbaa fofor biara na onnya no ho akɔndɔ gyedɛ ne yer nkotsee.—Job 31:1.

Okun bi a odzi ne yer nokwar no mmpɛ dɛ ɔhwɛ ponografi (Hwɛ nkyekyɛmu 13) g


14. Sɛ okun bi hwe ne yer anaa ɔhyehyɛ no ahorba a, ebɛn anamɔn ahorow na obotum etu dze esiesie ɔnye Jehovah na ne yer ntamu?

14 Sɛ okun bi hwe ne yer anaa ɔhyehyɛ no ahorba a, ɔsɛ dɛ otu anamɔn ahorow bi dze siesie ɔnye Jehovah na ne yer ntamu. Ebɛn anamɔn ahorow na ɔsɛ dɛ otu? Odzi kan, ɔsɛ dɛ ɔgye to mu dɛ ɔwɔ ɔhaw kɛse. Osiandɛ dza ɔreyɛ no nyina Jehovah n’enyi tua. (Ndw. 44:21; Ɔsɛnk. 12:14; Heb. 4:13) Otsia ebien, sɛ ɔbor ne yer anaa ɔhyehyɛ no ahorba a, ɔsɛ dɛ ogyaa na ɔsesa no suban. (Mbɛ. 28:13) Otsia ebiasa, ɔsɛ dɛ ɔpa ne yer kyɛw, na ɔserɛ Jehovah so dɛ ɔmfa no bɔn nkyɛ no. (Andw. 3:19) Afei so, ɔsɛ dɛ ɔka kyerɛ Jehovah dɛ ɔpɛ dɛ ɔsesa ntsi ɔmboa no ma no nsusui, ne kasaa nye ne ndzeyɛɛ nye dza ɔpɛ nhyia. (Ndw. 51:​10-12; 2 Cor. 10:5; Phil. 2:13) Otsia anan, ɔsɛ dɛ ɔyɛ ne mpaabɔ no ho edwuma, kyerɛ dɛ, ɔsɛ dɛ ɔbɔ mbɔdzen dɛ ɔronnhwe ne yer anaa ɔrennhyehyɛ no ahorba. (Ndw. 97:10) Otsia enum, ɔsɛ dɛ ɔkɔ asafo mu mpanyimfo hɔ ntsɛmara kɔhwehwɛ mboa. (Jas. 5:​14-16) Otsia esia, ɔsɛ dɛ ɔyɛ nhyehyɛɛ a ɔbɔboa no ma ɔaatwe noho efi dɛm suban bɔn no ho amma ɔaannkɛyɛ bio. Okun a ɔhwɛ ponografi no so, ɔsɛ dɛ otu dɛm anamɔn yi ara bi. Sɛ ɔyɛ dɛm a, Jehovah bɔboa no ma oeetum asesa no suban. (Ndw. 37:5) Naaso sɛ okun bi gyaa dɛm suban bɔn yi a, nna onnwiei. Ɔsɛ dɛ osua mbrɛ obesi edzi ne yer nyi so. Ɔbɛyɛ no dɛn?

MBRƐ IBESI EDZI WO YER NYI

15. Ebɛn ndzɛmba na okun bi botum ayɛ dze akyerɛ ne yer dɛ ɔdɔ no?

15 Ma wo yer nhu dɛ edɔ no. Christianfo kunnom binom dze ayɛ hɔn suban dɛ, da biara da wɔbɛyɛ biribi dze akyerɛ hɔn yernom dɛ wɔdɔ hɔn. (1 John 3:18) Okun botum ayɛ ndzɛmba nketsenketse bi dze akyerɛ ne yer dɛ ɔdɔ no. Bi nye dɛ obosuo ne nsamu anaadɛ ɔbɛyɛ no etuu. Bi so a obotum asɛnd no tɛst mɛsegye na ɔaka akyerɛ no dɛ, “Mafe wo” anaa obotum ebisa no dɛ, “Ndzɛmba rokɔ dɛn?” Ɔwɔ mu ara a, obotum so akyerɛw nsɛm bi wɔ kaad do dze ama ne yer ma oeehu dɛ ɔdɔ no paa na ɔnntse no ho gyaa. Sɛ okun bi yɛ dɛm ndzɛmba yi a, ɔbɛkyerɛ dɛ odzi ne yer nyi na ɔbɛma hɔn awar no so asɔ twann.

16. Ebɛnadze ntsi na ɔsɛ dɛ okun bi kamfo ne yer?

16 Ma wo yer nhu dɛ w’enyi sɔ dza ɔyɛ no. Okun a odzi ne yer nyi no kamfo no na ɔma ohu dɛ ɔsom bo ma no. Ndzɛmba a ne yer yɛ dze boa no nyina, ɔnnsɛ dɛ no werɛ fir, mbom ɔsɛ dɛ ɔkyerɛ ho enyisɔ na ɔda no ase. (Col. 3:15) Sɛ okun bi fi n’akoma mu kamfo ne yer a, ɔbɛma ne yer n’enyi agye. Afei so, ɔbɛma ne yer no n’akoma atɔ ne yamu, na ɔaatse nka dɛ no kun dɔ no, na odzi no nyi.—Mbɛ. 31:28.

17. Ebɛnadze na okun bi botum ayɛ dze akyerɛ dɛ obu ne yer?

17 Yɛ wo yer berɛberɛ na ma onhu dɛ ibu no. Okun a ɔdɔ ne yer no ma ne yer no hu dɛ ɔda n’akoma do na onnsi no famu koraa. Okun a ɔtse dɛm no hu ne yer dɛ egyapadze bi a Jehovah dze akyɛ no. (Mbɛ. 18:22; 31:10) Dɛm ntsi, ɔyɛ no berɛberɛ na obu no. Dɛmara so na ɔyɛ aber a woridzi dɔ anaa woridzi mpa mu agor no. Sɛ wɔreyɛ biribi a ɔtse dɛm a, ɔrennyɛ ne yer adze gyangyan anaa ɔrennhyɛ no ma ɔnnyɛ biribi a ɔmmpɛ anaa biribi a ɔbɛhaw ne yer ne tsibowa. f Ɔsɛ dɛ okun no so bɔ mbɔdzen paa na ɔannyɛ biribiara a ɔbɛhaw narankasa so ne tsibowa.—Andw. 24:16.

18. Ebɛnadze na ɔsɛ dɛ kunnom si hɔn bo dɛ wɔbɛyɛ? (Hwɛ adakaba a wɔato dzin “ Ndzɛmba Anan Bi A Okun Bi Botum Ayɛ Dze Akyerɛ Dɛ Obu Ne Yer” no so.)

18 Kunnom, hom nnya awerɛhyɛmu dɛ mbɔdzen a hom robɔ dɛ hom bedzi hom yernom nyi wɔ biribiara mu no, Jehovah hu na n’enyi sɔ. Hom nsi hom bo dɛ hom rennyɛ hom yernom adze gyangyan. Mbom hom nyɛ hɔn berɛberɛ, hom mbu hɔn, na hom mma wonhu dɛ hom dɔ hɔn. Sɛ hom yɛ dɛm a, ɔbɛkyerɛ dɛ hom dzi hɔn nyi. Afei so, hom mma wonhu dɛ wɔda hom akoma do na wɔsom bo ma hom. Sɛ hom dzi hom yernom nyi a, ɔbɛma ebusuabɔ a hom nye Jehovah wɔ no ayɛ kama paa.—Ndw. 25:14.

NDWOM 131 “Dza Nyankopɔn Aka Abɔ Mu”

a Sɛ kunnom kenkan asɛm a wɔato dzin “Ibu Mbaa Dɛ Mbrɛ Jehovah Bu Hɔn No Anaa?” a, ɔbɔboa hɔn paa. Ɔwɔ January 2024 Ɔweɔn-Aban no mu.

b Sɛ hɔn a wɔbor hɔn anaa wɔyɛ hɔn basabasa no kenkan asɛm a wɔato dzin Help for Victims of Domestic Abuse no a, ɔbɔboa hɔn paa. Ɔwɔ ɔfa a wɔato dzin “Nsɛm Afofor A Ɔba” a ɔwɔ jw.org na JW Library® do no mu.

c ASƐM BI A WƆAKYERƐKYERƐ MU: Ndzɛmba a obi yɛ a ɔkyerɛ dɛ ɔaka “ebususɛm” no bi nye dɛ ɔbɛhyehyɛ obi ahorba, ɔbɛka nsɛm a ɔyɛ yaw dze akyerɛ no anaa da biara ɔbɛma ɔatse nka dɛ ɔnnyɛɛ adze papa biara da. Afei so, sɛ obi ka obi ho asɛmbɔn anaa ɔka asɛm bi dze kyerɛ dɛ obi nnsɛ hwee a, ɔno so yɛ ebususɛm.

d Hwɛ asɛm a wɔato dzin “Ponografi Botum Asɛɛ W’awar” a ɔwɔ jw.org na JW Library do no.

e Sɛ ɔyer bi a no kun hwɛ ponografi no kenkan asɛm a wɔato dzin “Sɛ Wo Kun Anaa Wo Yer Hwɛ Ponografi A, Ebɛnadze Na Ibotum Ayɛ?” a, ɔbɔboa no paa. Ɔwɔ August 2023 Ɔweɔn-Aban no mu no.

f Nda mu nkitahodzi a ɔkɔ do wɔ okun na ɔyer ntamu no, Bible no nnkyerɛ dza ɔfata nye dza ɔmmfata. Ɔsɛ dɛ Christianfo beenu a wɔawar no ankasa gyina obu a wɔwɔ ma Jehovah, nye dza wɔpɛ dɛ wɔyɛ dze gyegye hɔn enyi no do si gyinae. Afei so, ɔnnsɛ dɛ gyinae biara a wobesi wɔ asɛm yi ho ma hɔn tsibowa haw hɔn. Asɛm no ara nye dɛ, mpa mu agor pɔtsee a awarfo dzi no, ɔyɛ hɔnara hɔn asɛm; ɔnnsɛ dɛ wɔnye afofor dzi ho nkɔmbɔ.

g MFONYIN NO HO NKYERƐKYERƐMU: Onua bi n’edwumamufo a wɔnnyɛ Adasefo no rohwɛ ponografi wɔ magazine bi mu na wɔpɛ dɛ ɔbɔhwɛ bi.