1. Mbrɛ yesi kasa no yɛ akyɛdze a ofi woana hɔ?

 MBRƐ yesi kasa no yɛ akyɛdze a ofi Nyankopɔn a ɔwɔ ɔdɔ no hɔ. Adam nye nyimpa a odzi kan a Jehovah bɔɔ no. Aber a wɔbɔɔ Adam ara pɛ na ɔhyɛɛ ase dɛ ɔnye no sor Egya no rekasa. Afei so nna otum hyehyɛ nkasafua na ɔno maa otumii nyaa nkasafua afofor pii. Adam dze ho kwan a ɔtse dɛm a Jehovah dze maa no no totoo mbowa ahorow no edzin. (Gen. 2:19) Ber a odzi kan a Adam nye nyimpa fofor, kyerɛ, ne yer Eve a nna noho yɛ fɛw no kasae no, n’enyi gyee paa!​—Gen. 2:22, 23.

2. Ofi tsetse besi ndɛ nyina, ebɛn kwan do na wɔdze kasa edzi dwuma wɔ kwan bɔn do?

² Naaso annkyɛr na wɔdze dɛm akyɛdze yi dzii dwuma wɔ kwan bɔn do. Satan Abɔnsam daadaa Eve na iyi kɛfaa bɔn na sintɔ brɛɛ ɔnye n’asefo. (Gen. 3:1-4) Adam so dze dɛm akyɛdze yi dzii dwuma wɔ kwan a ɔmmfata do. Aber a ɔyɛɛ bɔn no, ɔdze no bɔn no ho sombo bɔɔ Eve na ɔdze bi so bɔɔ Jehovah mpo. (Gen. 3:12) Aber a Cain kum no nua Abel no, odzii ator kyerɛɛ Jehovah. (Gen. 4:9) Ekyir yi, Cain n’asenyi bi a wɔfrɛ no Lamech hyehyɛɛ awensɛm bi. Nna dɛm awensɛm no kã basabasayɛ a ɔkɔ do wɔ n’aber do no ho asɛm. (Gen. 4:23, 24) Ndɛ, ebɛn suban na nyimpa da no edzi? Yehu dɛ amanyɛfo kã kasafĩ wɔ bagua mu a wɔmmfɛr ho. Dɛmara so na wɔ sene ahorow pii mu no, kasafĩ ayɛ mu mã twom. Mbofra tse kasafĩ wɔ skuul na mpanyimfo so tse bi wɔ edwuma mu. Mbrɛ kasafĩ ebu do wɔ wiadze yi mu no ma yehu dɛ nyimpa hɔn kasaa nye hɔn suban asɛɛ koraa. Iyi yɛ awerɛhow paa.

3. Ebɛnadze na ɔwɔ dɛ yɛyɛ ahwɛyie wɔ ho, na ebɛnadze na yebosusu ho wɔ adzesua yi mu?

³ Sɛ yɛannyɛ ahwɛyie a, osiandɛ da biara yɛtse kasafĩ ntsi,  obotum aba dɛ hɛn so yɛbɛhyɛ ase dɛ yɛrekã bi. Osiandɛ yɛyɛ Christianfo ntsi, yɛpɛ dɛ yɛsɔ Jehovah n’enyi. Ntsi nnyɛ kasafĩ nko na yekwetsir dɛ yɛbɛkã. Mbom yɛpɛ dɛ yɛdze kasa a ɔyɛ akyɛdze soronko yi dzi dwuma wɔ kwan pa do. Ɔno nye dɛ yɛdze beyi Nyankopɔn ayɛw. Adzesua yi mu no, yɛbɔhwɛ mbrɛ yebotum dze hɛn kasaa eyi Nyankopɔn ayɛw wɔ (1) asɛnka mu (2) asafo nhyiamu ase nye (3) hɛn nkɔmbɔdzi mu. Naaso, yendzi kan nhwɛ siantsir a mbrɛ yɛdze hɛn kasaa dzi dwuma no ho hia Jehovah.

4. Dɛ mbrɛ Malachi 3:16 kyerɛ no, ebɛnadze ntsi na hɛn kasaa ho hia Jehovah?

⁴ Kenkan Malachi 3:16. Hɔn a wɔdze hɔn kasaa da no edzi dɛ wosuro Jehovah na ne dzin ho hia hɔn no, ana ewɔ adanse a ibotum egyina do akã dɛ Jehovah bɛkyerɛw hɔn edzin wɔ ne “nkaa nwoma” no mu? Hɛn kasaa ma dza ɔwɔ hɛn akoma mu da edzi. Jesus kãa dɛ: “Dza ebu do wɔ akoma mu no na ano kã.” (Matt. 12:34) Dza yɛkã ho asɛm no ma afofor hu mbrɛ yesi dɔ Jehovah. Na Jehovah pɛ dɛ nyimpa a wɔdɔ no no dze enyigye tsena ase daa wɔ no wiadze fofor no mu.

5. (a) Ebɛn kwan do na mbrɛ yesi dze hɛn kasaa dzi dwuma no botum aka hɛn som? (b) Dɛ mbrɛ yehu wɔ mfonyin no mu no, ebɛnadze ntsi na ɔwɔ dɛ yɛyɛ ahwɛyie wɔ hɛn kasaa ho?

⁵ Mbrɛ yɛdze hɛn kasaa dzi dwuma no botum akyerɛ dɛ Jehovah bɛgye hɛn som ato mu anaa ɔrenngye nnto mu. (Jas. 1:26) Hɔn a wɔnnsom Nyankopɔn no mu binom dze ebufuw kasa, wɔkasa tsia afofor na hɔn kasaa ma ɔda edzi dɛ wɔmema hɔnho do. (2 Tim. 3:1-5) Ɔda edzi dɛ, yɛmmpɛ dɛ yesũasua hɔn koraa. Yeesi hɛn bo paa dɛ yɛdze hɛn kasaa bedzi dwuma yie na yaasɔ Jehovah n’enyi. Sɛ yɛdze enyidzi kasa aber a yɛwɔ asafo nhyiamu ase anaa yɛnam asɛnka mu, na sɛ yɛkasa tsia hɛn ebusuafo aber a yɛwɔ fie a, aso Jehovah n’enyi bɛgye ho?​—1 Pet. 3:7.

6. Mbrɛ Kimberly dze ne kasaa dzii dwuma wɔ kwan a ɔfata do no, ebɛn adze pa na ofii mu bae?

⁶ Sɛ yɛma hɛn kasaa ho tsew a, yɛda no edzi dɛ yɛsom Jehovah. Afei so, yɛma hɔn a woetwa hɛnho ehyia no hu nsonsonee kɛse a ɔda  ‘hɔn a wɔsom Nyankopɔn nye hɔn a wɔnnsom no no ntamu.’ (Mal. 3:18) Akyerɛbaa bi a wɔfrɛ no Kimberly * n’asɛm no ma yehu dɛ iyi yɛ nokwar. Wɔmaa ɔnye no skuulnyi bi dwumadzi dɛ wɔnyɛ. Aber a wowiee dwumadzi no, no skuulnyi no bohun dɛ Kimberly nntse dɛ no skuulfo nkaa no. Obohun dɛ ɔnnkekã nkorɔfo ho nsɛmbɔn, ɔkasa wɔ enyidzi mu na nkyii so ɔnnkã kasafĩ. Kimberly no skuulnyi no n’enyi bɛgyee suban pa a ɔtse dɛm ho, dɛm ntsi ɔpeen do dɛ ɔnye no nsũa Bible no. Sɛ mbrɛ yesi kasa no ka afofor ma wobosũa Jehovah ho adze a, n’enyi gye papaapa!

7. Ebɛnadze na esi wo bo dɛ edze wo kasaa a ɔyɛ akyɛdze a ofi Nyankopɔn hɔ no bɛyɛ?

⁷ Hɛn nyinara, yɛpɛ dɛ yɛkasa wɔ kwan bi do a ɔbɛhyɛ Jehovah enyimnyam na hɛn nuanom eetum abɛn hɛn. Afei, hom mma yɛnhwɛ akwan ahorow a yebotum afa do dze hɛn kasaa ayɛ nhwɛdo.

8. Ebɛn nhwɛdo na Jesus yɛe maa hɛn wɔ mbrɛ ɔdze ne kasaa dzii dwuma wɔ asɛnka mu no ho?

⁸ Sɛ nkorɔfo hyɛ wo ebufuw a, enye hɔn nkasa wɔ enyidzi mu na kyerɛ dɛ ibu hɔn. Aber a Jesus reyɛ no som edwuma no, wɔkekãa noho nsɛmbɔn dɛ ɔyɛ nsahweam, tumfur, na wɔkãa dɛ ɔdze Abɔnsam no tum yɛ n’edwuma. Afei so, wɔkãa dɛ onndzi Ahomgyeda mbra no do na ɔkã Nyankopɔn ho ebususɛm mpo. (Matt. 11:19; 26:65; Luke 11:15; John 9:16) Naaso Jesus ammfa ebufuw annkekã bi annkyerɛ hɔn a wɔkãa dɛm no. Hɛn so, ɔsɛ dɛ yesũasua Jesus. Sɛ nkorɔfo dze ebufuw kasa tsia hɛn a, ɔnnsɛ dɛ hɛn so yɛdze ebufuw kã bi kyerɛ hɔn da. (1 Pet. 2:21-23) Nokwasɛm nye dɛ sɛ afofor dze ebufuw kasa kyerɛ hɛn a, ɔnnda famu dɛ yɛbɛhyɛ hɛnho do. (Jas. 3:2) Naaso, ebɛnadze na obotum aboa hɛn?

9. Ebɛnadze na obotum aboa hɛn ma yaahwɛ hɛn kasaa yie aber a yɛwɔ asɛnka mu no?

⁹ Sɛ obi dze ebufuw kasa kyerɛ wo wɔ asɛnka mu a, ɔyɛ a nya abotar. Onua bi a wɔfrɛ no Sam kãa dɛ: “Siantsir a no ho hia dɛ fiewura no hu nokwar no, ɔno na mobɔ mbɔdzen dɛ medze m’adwen besi do. Afei so, mema ɔtsena m’adwen mu dɛ nyimpa no botum asesa.” Ɔtɔfabi a, fiewura bi no bo bofuw hɛn osiandɛ yɛannkɔ hɔ wɔ ber pa mu. Sɛ yɛnam asɛnka mu na yɛkɔto fiewura bi a no bo efuw a, yebotum esũa dza akyerɛbaa bi a wɔfrɛ no Lucia yɛ no. Yebotum abɔ mpaa tsiabaa na yaaserɛ Jehovah dɛ ɔmboa hɛn ma yɛnhyɛ hɛnho do amma yaannkã biribi a ɔbɛhyɛ no ebufuw kɛse anaa ɔbɛkyerɛ dɛ yemmbu no.

10. Dɛ mbrɛ 1 Timothy 4:13 kyerɛ no, ebɛn botae na ɔsɛ dɛ yɛdze si hɛn enyi do?

¹⁰ Tu mpon wɔ wo nkyerɛkyerɛ mu. Nna Timothy yɛ Christiannyi ɔsɛmpakafo a noho akokwaa, naaso nna ɔsɛ dɛ ɔyer noho dɛ obotu  mpon wɔ ne nkyerɛkyerɛ mu. (Kenkan 1 Timothy 4:13.) Mbrɛ yesi kyerɛkyerɛ wɔ asɛnka mu no, yebesi dɛn etu mpon wɔ mu? Ɔsɛ dɛ yesiesie hɛnho yie. Enyigyesɛm nye dɛ, yɛwɔ edwindadze pii a obotum aboa hɛn ma yeetu mpon wɔ hɛn nkyerɛkyerɛ mu. Ibotum ahwɛ nsɛm a ɔwɔ Ma W’enyi Nku Akenkan Na Nkyerɛkyerɛ Ho nwomaba no mu. Afei so, ibotum ahwɛ nsɛm a ɔwɔ Hɛn Asɛnka Nye Christianfo Asetsena​—Nhyiamu Dwumadzi Nwoma no ne fã a wɔato dzin “Tu Mpon Wɔ Asɛnka Edwuma No Mu” no. Sɛ eyɛ dɛm a, ɔbɔboa wo paa ma eetu mpon wɔ wo nkyerɛkyerɛ mu. Ana edze dɛm edwindadze ahorow yi dzi dwuma yie? Sɛ yesiesie hɛnho yie ana yaakɔ asɛnka a, hɛn akoma runntu pii mbom yɛdze ahotodo bɛkasa.

11. Ebɛnadze na aboa enuanom binom ma woetu mpon wɔ hɔn nkyerɛkyerɛ mu?

¹¹ Sɛ yɛhwɛ mbrɛ enuanom binom si kyerɛkyerɛ na yesũasua hɔn a, yebotum etu mpon wɔ hɛn nkyerɛkyerɛ mu. Hɛn nua Sam a yeedzi kan akã noho asɛm no, ɔyɛ a, obisa noho dza ɔboa Christianfo binom ma wotu mpon wɔ hɔn nkyerɛkyerɛ mu. Afei, osie abotar hwɛ mbrɛ wosi kyerɛkyerɛ no na ɔyer noho dɛ obosũasua hɔn. Hɛn akyerɛbaa bi a wɔfrɛ Talia taa hwɛ mbrɛ akasafo a hɔnho akokwaa no si ma bagua mu ɔkasa no na otsie no yie. Dɛm a ɔyɛ no aboa no ma oehu mbrɛ obesi nye nkorɔfo akasa, na ɔnye hɔn esusu nsɛm a nkorɔfo taa bisa wɔ asɛnka mu no ho.

12. Ebɛnadze na ɔyɛ dzen ma enuanom binom dɛ wɔbɛyɛ?

¹² Sɛ yɛkɔ asafo nhyiamu na yɛnye hɛn nuanom bɔ mu tow ndwom na yɛma mbuae a ɔtɔ asomu a, yɛboa ma asafo nhyiamu yɛ enyika. (Ndw. 22:22) Enuanom binom wɔ hɔ a, ɔyɛ dzen ma hɔn dɛ wɔbɔtow ndwom anaa wɔbɛma mbuae wɔ bagua mu. Ana dɛm na ɔtse wɔ w’afamu? Sɛ dɛm a, dza wɔaboa enuanom binom ma woetum edzi suro a ɔtse dɛm do no, sũa ho adze na ɔbɔboa wo paa.

13. Ebɛnadze na obotum aboa wo ma eefi w’akoma nyina mu atow ndwom wɔ asafo nhyiamu ase?

¹³ Fi w’akoma nyina mu tow ndwom. Adze tsitsir ntsi a yɛtow ndwom wɔ asafo nhyiamu ase nye dɛ yɛdze beyi Jehovah ayɛw. Hɛn akyerɛbaa bi a wɔfrɛ no Sara bu noho dɛ onnyim ndwom tow. Naaso ɔpɛ dɛ ɔtow ndwom yi Jehovah ayɛw. Mbrɛ ɔbɛyɛ a obotum ayɛ dɛm no, sɛ orisiesie noho ama asafo nhyiamu a, osiesie noho ma ndwom a yɛbɔtow wɔ asafo nhyiamu ase no so. Osũa ndwom no, na ɔhwɛ mbrɛ ndwom no mu nsɛm no nye nsɛm a wobosusu ho wɔ asafo nhyiamu ase no hyia. Ɔkã dɛ: “Dɛm a meyɛ no boa me paa ma medze m’adwen si ndwom no mu nsɛm no do kyɛn mbrɛ misi tow ndwom no.”

14. Sɛ eyɛ obi a efɛr adze a, ebɛnadze na obotum aboa wo ma eetum ama mbuae wɔ asafo nhyiamu ase?

¹⁴ Ma mbuae aber biara a ebɔkɔ asafo nhyiamu no. Ɔyɛ nokwar dɛ iyi botum ayɛ dzen  ama enuanom binom. Talia a yeedzi kan akã noho asɛm no kãa dɛ: “Sɛ merekasa wɔ dɔm mu a, mobɔ hũ paa na mefɛr so, naaso osiandɛ mekasa bɔkɔɔ ntsi ɔyɛ a afofor nnhu. Iyi ntsi, ɔyɛ dzen ma me paa dɛ mebɛma mbuae.” Iyi nyina ekyir no, Talia bɔ mbɔdzen dɛ ɔbɛma mbuae wɔ asafo nhyiamu ase. Sɛ orisiesie noho ama asafo nhyiamu a, ɔma ɔtsena n’adwen mu dɛ, sɛ wobisa asɛm bi a, ɔsɛ dɛ mbuae a odzi kan no yɛ tsiabaa na ɔfa asɛmbisa no ho tsenn. Ɔtoaa do dɛ: “Sɛ mo mbuae no yɛ tsiabaa, no mu da hɔ na ɔda nsɛntsitsir no edzi a oye, osiandɛ dɛmara na nyia ɔhwɛ adzesua no do no hwɛ kwan.”

15. Sɛ yɛpɛ dɛ yɛma mbuae wɔ asafo nhyiamu ase a, ebɛnadze na ɔsɛ dɛ yɛma ɔtsena hɛn adwen mu?

¹⁵ Enuanom binom so wɔ hɔ a, wɔmmfɛr adze naaso ɔtɔfabi a, wɔmmpɛ dɛ wɔma mbuae wɔ asafo nhyiamu ase. Ebɛnadze ntsi a? Hɛn akyerɛbaa bi a wɔfrɛ no Juliet kãa dɛ: “Ɔyɛ a, memmpɛ dɛ mema mbuae, osiandɛ metse nka dɛ mo mbuae no yɛ tsia dodow na ɔnnyɛ papa biara.” Naaso kaa dɛ, dza Jehovah hwehwɛ ara nye dɛ yebefi hɛn akoma mu ama mbuae. * Sɛ yesi hɛn bo dɛ yɛremma suro nnka hɛn nnhyɛ na mbom yɛbɔbɔ mbɔdzen eyi no ayɛw wɔ asafo nhyiamu ase a, n’enyi sɔ papaapa.

16. Ebɛn nsɛm na ɔnnsɛ dɛ yɛkã?

¹⁶ Mma nnkasa nntsia obiara. (Eph. 4:31) Dɛ mbrɛ yeedzi kan akã ho asɛm no, Christiannyi dze, ɔnnsɛ dɛ ɔkã kasafĩ. Naaso, obotum aba dɛ yɛbɛkasa etsia afofor aber a hɛnankasa mpo hɛn enyi nnda. Ɔsɛ dɛ yɛyɛ ahwɛyie na yaannyɛ biribi a ɔtse dɛm. Dɛ nhwɛdo no, sɛ ɔba dɛ yɛrekã nkorɔfo hɔn amambra, ebusua a wofi mu anaa ɔman a wofi mu ho asɛm a, ɔsɛ dɛ yɛyɛ ahwɛyie na yaannkã hɔnho asɛm bɔn biara. Afei so, yɛmmpɛ dɛ yɛkã asɛm biara a ɔbɛyɛ dɛ yɛrehyehyɛ nkorɔfo ahorba. Onua bi kãa dɛ: “Ɔtɔ da a, nna mekã nsɛm bi a mususu dɛ ɔyɛ serew na ɔrennhaw obiara, naaso obowie ase no nna dza mekãe no ahaw obi. Naaso, me yer aboa me paa. Sɛ mekã asɛm bi ma ɔhaw no anaa ɔhaw afofor a, ɔkã ho asɛm kyerɛ me aber a aka hɛn beenu no, na ɔayɛ dɛm mfe pii.”

17. Dɛ mbrɛ Ephesusfo 4:29 kyerɛ no, yebesi dɛn ahyɛ afofor dzen?

¹⁷ Fa wo kasaa hyɛ nkorɔfo dzen. Kamfo afofor na ma w’enyi nsɔ dza wɔyɛ no, na mma nnkasa nntsia hɔn. (Kenkan Ephesusfo 4:29.) Israelfo no nsa kaa ndzɛmba pii a nkyɛ ɔwɔ dɛ wɔkyerɛ ho enyisɔ, naaso nna wɔtaa hwinhwin. Sɛ yɛtaa hwinhwin a, obotum ama afofor so eesũasua. Kaa dɛ amandzɛɛbɔ bɔn a akwanserafo du no dze bae no maa ‘Israelmba  no nyinara hwinhwinii tsiaa Moses.’ (Nka. 13:31–14:4) Sɛ yɛkamfo afofor a, ɔbɛma hɔn enyi agye. Yebotum akã dɛ Jephthah ne babaa no kɔr do somee wɔ asɔrfi hɔ osian nkuranhyɛ a onyae fii n’anyɛnkofo mbaa a nna wɔkɛsera no hɔ no. (Atsɛ. 11:40) Sara a yeedzi kan akã noho asɛm no so kãa dɛ: “Sɛ yɛkamfo afofor a, ɔma wɔtse nka dɛ Jehovah dɔ hɔn na hɔnho hia wɔ n’ahyehyɛdze no mu.” Ntsi, ho kwan biara a ibenya no, ɔyɛ a fi w’akoma mu kamfo afofor.

18. Dɛ mbrɛ Ndwom 15:1, 2 ma yehu no, ebɛnadze ntsi na ɔsɛ dɛ yɛkã nokwar, na ebɛnadze na yebotum ayɛ dze akyerɛ dɛ yɛkã nokwar?

¹⁸ Kã nokwar. Sɛ yɛnnkã nokwar a, yerunntum nnsɔ Jehovah n’enyi. Osiandɛ Jehovah kyir atordzi. (Mbɛ. 6:16, 17) Ndɛ nyimpa pii susu dɛ sɛ wodzi ator a ɔnnyɛ hwee. Naaso hɛndze, yenndzi ator osiandɛ yenyim dɛ Jehovah kyir. (Kenkan Ndwom 15:1, 2.) Nokwasɛm nye dɛ yɛmmpɛ dɛ yedzi akɔhwi. Ɔnnyɛ ɔno nko, yekwetsir dɛ yɛdze nokwar bi a ɔwɔ asɛm bi mu no besie anaadɛ yɛbɛkã bi na yeegya bi mbrɛ ɔbɛyɛ a afofor nnkohu nokwar a ɔwɔ asɛm no mu nyina.

19. Ebɛnadze fofor na ɔwɔ dɛ yɛyɛ ahwɛyie wɔ ho?

¹⁹ Mma inndzi afofor ho anokum. (Mbɛ. 25:23; 2 Thess. 3:11) Juliet a yeedzi kan akã noho asɛm no kãa mbrɛ osi tse nka wɔ anokum ho. Ɔkãa dɛ: “Sɛ obi dzi obi ho anokum kyerɛ me a, ɔhaw me paa. Afei so, ɔmma menngye nyimpa a odzii anokum no nndzi bio. Adze yi, ndɛ a ɔrekã obi noho asɛm kyerɛ me yi, ɔkyena nko na ɔdze mo so medze nam.” Sɛ enye obi ridzi nkɔmbɔ na sɛ ihu dɛ nkɔmbɔ no redan anokum a, bɔ mbɔdzen dan asɛm no na kã biribi a ɔhyɛ nkuran mbom.​—Col. 4:6.

20. Ebɛnadze na esi wo bo dɛ edze wo kasaa bɛyɛ?

²⁰ Yɛtse wiadze bi a kasafĩ ebu do mu. Dɛm ntsi, ɔsɛ dɛ yɛyer hɛnho paa dɛ yɛbɛma hɛn kasaa asɔ Jehovah n’enyi. Ɔsɛ dɛ yɛkaa dɛ kasa yɛ akyɛdze a ofi Jehovah hɔ, ntsi mbrɛ yesi dze kasa dzi dwuma no ho asɛm hia no. Dɛm ntsi, sɛ yɛbɔ mbɔdzen dze hɛn kasaa dzi dwuma yie wɔ asɛnka mu, asafo nhyiamu ase nye hɛn nkɔmbɔdzi mu a, Jehovah behyira hɛn paa. Sɛ dɛm wiadze bɔn yi ba n’ewiei a, ɔnnkɛyɛ dzen ama hɛn dɛ yɛdze hɛn kasaa bɛhyɛ Jehovah enyimnyam. (Jude 15) Naaso seseiara dze, si wo bo dɛ edze ‘w’anomu nsɛm’ bedzi dwuma yie na aasɔ Jehovah n’enyi.​—Ndw. 19:14.