1. Sɛ yɛdwendwen gyedzi a nna Abraham wɔ no ho a, ebɛn asɛm na yebotum ebisa hɛnho?

 NYIMPA pii atse Abraham ne dzin, naaso hɔn mu dodowara nnyim no ho nsɛm pii. Naaso ɔwodze inyim Abraham ho nsɛm pii. Dɛ nhwɛdo no, inyim dɛ wɔfrɛ Abraham dɛ “agyedzifo nyina egya.” (Rom. 4:11) Naaso bi a ibebisa woho ho dɛ, ‘Mubotum esuasua gyedzi a Abraham daa no edzi no bi anaa?’ Nyew, ibotum.

2. Ebɛnadze ntsi na no ho hia dɛ yesua dza Abraham yɛe no ho adze? (James 2:​22, 23)

² Adze kor a ɔbɔboa hɛn ma yeenya Abraham ne gyedzi no bi nye dɛ yebosua dza ɔyɛe no ho adze. Aber biara a nna Nyankopɔn bɛka akyerɛ Abraham dɛ ɔnyɛ biribi no, nna ɔyɛ. Nyankopɔn kaa kyerɛɛ no dɛ ontu mfi no kurow mu na ɔnkɔ ekyirkyir beebi a onnyim hɔ. Afei so, ɔdze mfe pii tsenaa ntamadan mu, na aber a Nyankopɔn kaa kyerɛɛ no dɛ ɔmfa no dɔba Isaac mbɔ afɔr no, ɔammpopo ne tsir koraa. Dza Abraham yɛe no kyerɛ dɛ nna ɔwɔ Jehovah no mu gyedzi paa. Ndwuma a Abraham dze kaa ne gyedzi ho no maa Nyankopɔn gyee no too mu na ɔbɛyɛɛ ne nyɛnko. (Kenkan James 2:​22, 23.) Jehovah pɛ dɛ ɔgye hɛn nyinara to mu ma yɛbɛyɛ n’anyɛnkofo, na woara so ka ho. Dɛm ntsi, ɔmaa Paul na James kaa dza Abraham yɛe no ho asɛm. Hom mma yɛnhwɛ dza Abraham yɛe a wɔaka ho asɛm wɔ Romefo tsir 4 na James tsir 2 no. Paul na James nyina kaa biribi a no ho hia paa faa Abraham ho.

3. Ebɛn kyerɛwsɛm na Paul na James nyina faa no mu asɛm kae?

³ Paul na James nyina faa asɛm a ɔwɔ Genesis 15:6 no kae. Hɔ ka dɛ: ‘Abraham gyee Jehovah dzii; na Jehovah buu ne gyedzi  ndzeyɛtsenenee maa no.’ Sɛ wɔka dɛ obi yɛ ɔtseneneenyi a, ɔyɛ obi a Nyankopɔn gye no to mu, na obu no dɛ asɛm biara nnyi no ho. Sɛ Nyankopɔn bu nyimpa a onndzi mu na bɔn wɔ no ho dɛ asɛm biara nnyi no ho a, innhu dɛ iyi yɛ nwanwa paa? Nokwasɛm nye dɛ, bi a woara so epɛ dɛ Nyankopɔn bu wo dɛ ɔtseneneenyi. Na enyigyesɛm nye dɛ iyi botum ayɛ yie. Sɛ yebotum ehu dza ɔsɛ dɛ yɛyɛ ama Jehovah eebu hɛn dɛ atseneneefo a, ɔsɛ dɛ yedzi kan hu siantsir a Jehovah kaa dɛ Abraham yɛ ɔtseneneenyi no.

4. Ebɛnadze na ɔma ɔyɛ dzen ma nyimpa dɛ wɔbɛyɛ dza ɔtsen?

⁴ Paul kae wɔ ne krataa a ɔkyerɛwee kɛmaa Romefo no mu dɛ bɔn wɔ nyimpa nyinara ho. (Rom. 3:23) Sɛ dɛm na asɛm no tse dze a, nna ɔno yebesi dɛn ayɛ dza ɔsɔ Nyankopɔn n’enyi ama oeebu hɛn dɛ yɛtsen anaa asɛm biara nnyi hɛnho? Asɛm a Paul kae faa Abraham ho no bɔboa nokwar Christianfo nyina ma woeenya dɛm asɛmbisa yi ho mbuae.

5. Ebɛnadze na Jehovah gyinaa do buu Abraham dɛ ɔtseneneenyi no? (Romefo 4:​2-4)

⁵ Jehovah frɛɛ Abraham ɔtseneneenyi aber a nna ɔtse Canaan asaase do no. Ebɛnadze na Abraham yɛe a ntsi Jehovah kaa dɛ ɔtsen no? Nna Abraham dzi Moses Mbra no do pɛpɛɛpɛ ntsi na Jehovah kaa dɛ ɔtsen no anaa? Ɔnntse dɛm koraa. Ebɛnadze ntsi na yɛreka dɛm? (Rom. 4:13) Siantsir nye dɛ, aber a Nyankopɔn kaa dɛ Abraham yɛ ɔtseneneenyi no, odzii mfe 400 boree ansaana ɔdze Moses Mbra no rema Israelman no. Sɛ dɛm dze a, ɔno ebɛnadze paa na Jehovah gyinaa do buu Abraham dɛ ɔtseneneenyi no? Ɔyɛ gyedzi a Abraham daa no edzi ntsi na Jehovah nam n’adom do buu no dɛ ɔyɛ ɔtseneneenyi no.—Kenkan Romefo 4:​2-4.

6. Jehovah si dɛn bu obi a bɔn wɔ noho dɛ ɔtsen?

⁶ Paul sanee so kaa dɛ sɛ obi nya Nyankopɔn no mu gyedzi a, “wobu ne gyedzi dɛ tsenenee ma no.” (Rom. 4:5) Paul dze kaa ho dɛ: ‘Dɛ mbrɛ David so bɔ nhyira ma nyimpa a Nyankopɔn kwetsi ndwuma bu tsenenee ma no, dɛ, Nhyira nye hɔn a wɔdze hɔn mbrato akyɛ hɔn, na hɔn ndzebɔn wɔakata do. Nhyira nye nyimpa a Jehovah rummbu bɔn nngu no do.’ (Rom. 4:​6-8; Ndw. 32:​1, 2) Nyankopɔn dze hɔn a wonya no mu gyedzi no hɔn bɔn kyɛ hɔn anaa ɔkata hɔn bɔn do. Sɛ ɔdze kyɛ hɔn a, ɔdze kyɛ hɔn korakora, na ommbu ho akontaa bio. Osian gyedzi a dɛm nkorɔfo no da no edzi ntsi, obu hɔn dɛ asɛm biara nnyi hɔnho na wɔtsen.

7. Ebɛnadze na ɔmaa Nyankopɔn buu n’asomfo a wɔtsenaa ase tsetse no dɛ wɔyɛ atseneneefo?

⁷ Wɔkaa Abraham, David, nye Nyankopɔn n’asomfo anokwafo bi ho asɛm dɛ wɔyɛ atseneneefo. Naaso nna wɔyɛ nkorɔfo a bɔn wɔ hɔnho. Ne nyina mu no, osian gyedzi a wɔdaa no edzi ntsi, Nyankopɔn buu hɔn dɛ asɛm biara nnyi hɔnho, nkanka aber a ɔdze hɔn totoo hɔn a wɔnnyɛ n’asomfo no ho no. (Eph. 2:12) Sɛ yɛhwɛ krataa a Paul kyerɛwee kɛmaa Romefo no mu a, ɔkyerɛkyerɛɛ mu ma no mu daa hɔ dɛ gyedzi nye adze tsitsir a ɔsɛ dɛ obi nya ama oeetum ayɛ Nyankopɔn ne nyɛnko. Ntsi sɛ yɛhwɛ a, nna Abraham na David yɛ Nyankopɔn n’anyɛnkofo osiandɛ wɔdaa gyedzi edzi. Hɛn so sɛ yɛda gyedzi edzi a, yebotum abɛyɛ Nyankopɔn n’anyɛnkofo.

8-9. Ebɛn adwen a ɔnntsen na nyimpa binom enya afa asɛm a Paul na James kyerɛwee no ho, na ebɛnadze ntsi a?

⁸ Mfe ɔhaha pii nye yi na nyamesom akandzifo agye gyedzi a yɛbɛda no edzi nye hia a ohia dɛ yɛdze ndwuma ka hɛn gyedzi ho no ho kyim. Asɔfo binom kyerɛkyerɛ dɛ sɛ ibenya nkwa a, ɔwɔ dɛ egye Jesus Christ dzi. Bi a ɔyɛ a etse dɛ  wɔka dɛ: “Gye Jesus dzi na ibenya nkwa.” Ɔtɔfabi a, asɔfo no bi mpo fa Paul n’asɛm yi ka. Wɔka dɛ: ‘Nyankopɔn kwetsi obi no ndwuma bu no tsenenee.’ (Rom. 4:6) Naaso dza binom so ka nye dɛ sɛ ibotum “enya nkwa” a, ɔsɛ dɛ itutu akwan kɔ mbea ahorow a asɔr no agye ato mu dɛ ɔyɛ krɔnkrɔn no, na eyɛ ndzɛmba ahorow a asɔr no hwehwɛ dɛ eyɛ no. Ɔyɛ mpo a, wɔdze dza wɔyɛ no gyina asɛm a ɔwɔ James 2:24 no do. Hɔ ka dɛ: “Ɔnam ndwuma do na wobu nyimpa bem, na ɔnnam gyedzi nko do.”

⁹ Osian dza asɔrasɔr no mu biara gye dzi ntsi, Bible ho abemfo binom susu dɛ Paul na James hɔn adwen nnhyia wɔ dza ɔsɛ dɛ obi yɛ ama wɔaasɔ Nyankopɔn enyi no ho. Asɔfo binom ka dɛ nna Paul gye dzi dɛ gyedzi nkotsee na obotum ama obi asɔ Nyankopɔn n’enyi, naaso nna James so gye dzi dɛ sɛ obi yɛ ndwuma pa a, nna ɔbɛma ɔasɔ Nyankopɔn n’enyi. Nyamesom ho ɔbemfo bi ka iyi ho asɛm dɛ: “Nna James nntse siantsir a Paul esi nketse reka dɛ gyedzi nkotsee na ohia ama woeebu obi dɛ ɔtseneneenyi no ase. Na dɛmara so na siantsir a James reka dɛ ndwuma ho hia ama woeebu obi ɔtseneneenyi no, nna Paul nye no nnyɛ adwen.” Naaso Jehovah na ɔmaa Paul na James nyina kyerɛɛw dɛm nsɛm no. (2 Tim. 3:16) Sɛ dɛm dze a, kwan tsiabaa bi wɔ hɔ a yebotum afa do atse dza wɔkae no ase. Sɛ yɛhwɛ dza nna hɔn mu biara reka ho asɛm no a, ɔbɔboa hɛn ma yaatse ase.

10. Nna ebɛn “ndwuma” ankasa na Paul reka ho asɛm no? (Romefo 3:​21, 28) (Hwɛ mfonyin no so.)

¹⁰ Ebɛn “ndwuma” na Paul kaa ho asɛm wɔ Romefo tsir 3 na 4 no? Dza nna ɔreka ho asɛm paa nye “mbra ndwuma.” Ɔno nye Moses Mbra a wɔdze maa Israelfo no wɔ Bepɔw Sinai do no. (Kenkan Romefo 3:​21, 28.) Paul n’aber do no, nna ɔtse dɛ mbrɛ ɔyɛ dzen ma Jewfo Christianfo binom dɛ wɔbɛgye ato mu dɛ  Moses Mbra no nye dza nna mbra no hwehwɛ dɛ wɔyɛ no etwa mu. Iyi ntsi, Paul kaa Abraham ho asɛm dze yɛɛ nhwɛdo. Na ɔmaa wohun dɛ ɔnnyɛ “mbra ndwuma” na ɔma obi yɛ ɔtseneneenyi wɔ Nyankopɔn n’enyiwa do. Na mbom ɔkyerɛkyerɛɛ mu dɛ ɔyɛ gyedzi. Dɛm asɛm a yenyim yi hyɛ hɛn nkuran paa. Osiandɛ ɔma yenya awerɛhyɛmu dɛ sɛ yenya Nyankopɔn na Christ mu gyedzi a, yebotum asɔ Nyankopɔn n’enyi.

11. Ebɛn “ndwuma” na James kaa ho asɛm?

¹¹ Naaso “mbra ndwuma” a Paul kaa ho asɛm no, ɔnnyɛ ɔno ara so nye “ndwuma” a James kaa ho asɛm wɔ no nwoma no tsir 2 no mu no. James nedze no, nna ɔreka “ndwuma” anaa ndzɛmba a Christianfo yɛ wɔ hɔn da biara da asetsena mu no ho asɛm. Dɛm ndwuma no na ɔkyerɛ dɛ Christiannyi bi wɔ gyedzi mapa wɔ Nyankopɔn mu anaa onnyi bi. Hom mma yɛnhwɛ nhwɛdo ebien bi a James kaa ho asɛm.

12. James sii dɛn kyerɛkyerɛɛ ebusuabɔ a ɔda gyedzi na ndwuma ntamu no mu? (Hwɛ mfonyin no so.)

¹² Nhwɛdo a odzi kan no mu no, James kaa dɛ sɛ Christianfo nye afofor ridzi a, ɔnnsɛ dɛ wɔyɛ enyimhwɛ. Aber a ɔrekyerɛkyerɛ dɛm asɛm no mu no, ɔkaa asɛm bi a ɔfa banyin bi a odzii sikanyi bi nyi na obuu hianyi bi enyimtsia ho. James kaa dɛ nyimpa a ɔtse dɛm no botum aka dɛ ɔwɔ gyedzi dze, naaso dza ɔyɛe no nye dza ɔgye dzi no nnhyia. (Jas. 2:​1-5, 9) Nhwɛdo a otsia ebien no mu no, James kaa obi a ɔwɔ biribi a obotum dze aboa no nuanom ho asɛm. Ɔkaa dɛ dɛm nyimpa no hu dɛ ‘onua bi anaa akyerɛbaa bi dzi adagyaw anaa onnyi dza obedzi,’ naaso ɔmmfa dza ɔwɔ no bi mboa no. Sɛ dɛm nyimpa no ka dɛ ɔwɔ gyedzi mpo a, no ndwuma mpo nnkyerɛ dɛ ɔwɔ gyedzi, na mfaso biara nnyi gyedzi a ɔtse dɛm do. Dɛ mbrɛ James kae no, “gyedzi so nnyi ndwuma a, nna oewu.”—Jas. 2:​14-17.

13. Woana no nhwɛdo na James dze kyerɛkyerɛɛ ndwuma a yɛdze bɛka hɛn gyedzi ho no mu? (James 2:​25, 26)

 ¹³ James kaa Rahab ho asɛm dɛ ɔyɛ obi a ɔdze no ndwuma kyerɛɛ dɛ ɔwɔ gyedzi. (Kenkan James 2:​25, 26.) Nna Rahab atse Jehovah ho asɛm na oehu mbrɛ ɔroboa Israelfo no. (Josh. 2:​9-11) Dɛm ntsi ɔdze no ndwuma kyerɛɛ dɛ ɔwɔ gyedzi. Ɔyɛɛ dɛn? Aber a ohun dɛ Israelfo akwanserafo beenu bi hɔn nkwa abɛda esian mu no, ɔdze hɔn sumae. Iyi ntsi, dɛ mbrɛ wobuu Abraham dɛ ɔtseneneenyi no, dɛmara so na wobuu Rahab a nna bɔn wɔ noho na ɔnnyɛ Israelnyi no so tseneneenyi. Dza yesua fi Rahab no nhwɛdo no mu nye dɛ ohia paa dɛ yɛdze ndwuma ka hɛn gyedzi ho.

14. Ebɛn kwan do na Paul ne krataa no foa dza James kyerɛwee no do?

¹⁴ Nna Paul na James nyina reka gyedzi nye ndwuma ho asɛm, naaso nna ɔsor nkyerɛkyerɛmu a obiara dze rema wɔ asɛm no ho. Dza nna Paul reka akyerɛ Jewfo Christianfo no nye dɛ sɛ wodzi Moses Mbra no do kɛkɛ a, Jehovah renngye hɔn som nnto mu da. Naaso James dze, nna orisi hia a no ho hia dɛ Christianfo yɛ nkorɔfo papa dze kyerɛ dɛ wɔwɔ gyedzi no do dua.

15. Ebɛn ndzɛmba na yebotum ayɛ dze akyerɛ dɛ yɛwɔ gyedzi? (Hwɛ mfonyin ahorow no so.)

¹⁵ Ɔnnyɛ dza Jehovah reka nye dɛ sɛ yɛpɛ dɛ obu hɛn atseneneefo a, nna ɔno ɔsɛ dɛ yɛyɛ dza Abraham yɛe no bi pɛpɛɛpɛ. Kwan ahorow pii wɔ hɔ a yebotum afa do dze hɛn ndwuma akyerɛ dɛ yɛwɔ gyedzi. Dza yebotum ayɛ no bi nye dɛ yɛbɛgye enuanom a wɔaba hɛn asafo mu fofor, nye enyigyefo a wɔba hɛn asafo nhyiamu no fɛw do. Afei so, ɔsɛ dɛ yɛboa hɛn nuanom a wohia mboa no, na yɛyɛ hɛn ebusuafo papa. Dɛm ndzɛmba ahorow yi na Nyankopɔn n’enyi sɔ na ohyira do. (Rom. 15:7; 1 Tim. 5:​4, 8; 1 John 3:18) Edwuma tsitsir a yebotum ayɛ dze  akyerɛ dɛ yɛwɔ gyedzi nye dɛ yɛdze nsi na ahokeka bɛka asɛmpa no akyerɛ nkorɔfo. (1 Tim. 4:16) Ɔsɛ dɛ hɛn nyinara dze hɛn ndwuma kyerɛ dɛ yɛgye dzi dɛ bɔ ahorow a Jehovah dze ahyɛ hɛn no bɛba mu, na dza ɔyɛ nyina ye. Sɛ yɛyɛ dɛm a, yɛwɔ awerɛhyɛmu paa dɛ Nyankopɔn bobu hɛn dɛ atseneneefo na yɛbɛba abɛyɛ n’anyɛnkofo.

16. Ebɛnadze na Abraham hwɛɛ kwan na onyaa mu gyedzi dɛ ɔbɛba mu?

¹⁶ Sɛ yɛhwɛ Romefo tsir 4 no mu a, yebotum esua biribi fofor a no ho hia efi Abraham n’asɛm no mu. Dɛm kyerɛwsɛm no ma yehu dɛ ɔwɔ dɛ yɛkɔ do hwɛ kwan dɛ enyidado a yɛwɔ no bɛba mu. Jehovah bɔɔ Abraham anohoba dɛ ɔnam no do behyira “amanaman pii.” Ɔwodze dwendwen anohoba ahorow a nna ɔyɛ enyigye a nna Abraham botum ahwɛ kwan no ho hwɛ! (Gen. 12:3; 15:5; 17:4; Rom. 4:17) Naaso aber a Abraham dzii mfe 100 na Sarah so dzii mfe 90 mpo no, nna wɔnnwoo hɔn ba a wɔahyɛ no ho bɔ no. Nyimpa enyido dze, nna ɔtse dɛ mbrɛ Abraham na Sarah nnkotum awo ba. Nna iyi yɛ nsɔhwɛ ankasa ma Abraham. Naaso Bible no ka dɛ: “Ɔgyee dzii enyidado mu, ma ɔaayɛ aman pii egya.” (Rom. 4:​18, 19) Na ampaara, n’enyidado no baa mu. Ɔwoo Isaac, ɔba a nna ɔdze mfe pii ahwɛ no kwan no.—Rom. 4:​20-22.

17. Yesi dɛn hu dɛ Nyankopɔn botum ebu hɛn atseneneefo na yaabɛyɛ n’anyɛnkofo?

¹⁷ Hɛn so, Nyankopɔn botum agye hɛn ato mu tse dɛ Abraham, na oeebu hɛn dɛ atseneneefo na yaabɛyɛ n’anyɛnkofo. Nokwasɛm nye dɛ, Paul kaa iyi ho asɛm dɛ: ‘Nnyɛ Abraham nko bi ntsi na wɔakyerɛw iyi dɛ wobui maa no, na mbom hɛn so a wobobu ama hɛn dɛ yɛgye nyia onyaan hɛn Ewuradze Jesus fii ewufo mu dzi no ntsi a.’ (Rom. 4:​23, 24) Dɛ mbrɛ Abraham dze ndwuma kaa ne gyedzi ho, na onyaa enyidado no, dɛmara na ɔsɛ dɛ hɛn so yɛyɛ. Paul sanee kaa enyidado a yɛwɔ no ho asɛm wɔ Romefo tsir 5 no, na yebosusu iyi ho wɔ adzesua a odzi hɔ no mu.