Kɔ no mu nsɛm no do

Kɔ no mu nsɛm a wɔahyehyɛ no do

Nkyerɛwee a ɔwɔ ɔbo no do: “Yahweh Sabaot mfa ndom mbra Hagav ne babanyin Hagaf do”

Ana Inyim?

Ana Inyim?

Ebɛn kwan do na tsetse nkyerɛwee bi foa dza Bible no kã no do?

BIBLE Lands Museum a ɔwɔ Jerusalem no wɔ ɔbo bi a wɔakyerɛw ho. Wɔkyerɛɛw dɛm nkyerɛwee no wɔ bɛyɛ afe 700-600 A.H.B. Wohun dɛm ɔbo yi wɔ ɔbo-tu bi a nna wosie nyimpa wɔ mu a ɔbɛn Hebron a ɔwɔ Israel. Dza wɔakyerɛw wɔ ho nye yi: “Yahweh Sabaot mfa ndom mbra Hagav ne babanyin Hagaf do.” Ebɛn kwan do na dɛm nkyerɛwee yi foa dza Bible no kã no do? Iyi kyerɛ dɛ Nyankopɔn ne dzin Jehovah a wɔdze tsetse Hebrew akyerɛwmba YHWH kyerɛw no, nna nkorɔfo nyim dzin no yie wɔ Bible mber mu na wɔdze dzii dwuma wɔ hɔn da biara da asetsena mu. Asɛm no nye dɛ, nkyerɛwee afofor a woehu wɔ ɔbo-tu ahorow bi a nna wosie nyimpa wɔ mu no ma yehu dɛ, nna hɔn a wohyia mu anaa wokosuma wɔ ɔbo-tu ahorow no mu no taa kyerɛw Nyankopɔn ne dzin nye hɔnankasa hɔn edzin a Nyankopɔn ne dzin wɔ mu no gu ban ho.

Aber a Dr. Rachel Nabulsi a ɔwɔ University of Georgia rekã dɛm nkyerɛwee yi ho asɛm no, ɔkãa dɛ: “Dzin YHWH a wɔdze dzii dwuma mpɛn pii no ma yehu dɛ nna no ho hia. . . . Nsɛm nye nkyerɛwee ahorow no ma yehu hia a nna YHWH no ho hia Israelfo nye Judahfo no.” Iyi foa dza Bible no kã no do, osiandɛ Nyankopɔn ne dzin a wɔdze Hebrew akyerɛwmba YHWH kyerɛw no pue wɔ Bible no mu mpɛn mpempem pii. Mpɛn pii no nna Nyankopɔn ne dzin wɔ dzin a wɔdze to nkorɔfo no mu.

Nkasafua “Yahweh Sabaot” a wɔakyerɛw wɔ ɔbo no ho no, dza ɔkyerɛ nye, “asafo Jehovah.” Ɔtse dɛ mbrɛ iyi ma yehu dɛ nna nnyɛ Nyankopɔn ne dzin no nko na wɔdze dzi dwuma wɔ Bible mber mu na mbom, nna wɔtaa dze asɛmfua “asafo Jehovah” so dzi dwuma. Iyi so foa asɛmfua “asafo Jehovah” a Bible no dze dzi dwuma no do. Wɔ Bible mu no, dɛm asɛmfua yi pue mpɛn 283 wɔ Hebrew Kyerɛwnsɛm no mu; no mu dodow no ara pue wɔ Isaiah, Jeremiah, nye Zechariah hɔn kyerɛwtohɔ no mu.