1-2. Sɛ worunuma binom a, ebɛnadze na ɔtaa kɔ do, na ebɛnadze na yebosusu ho?

 ANA ehu nkorɔfo bi a worubonuma hɔn pɛn? Sɛ wobisa hɔn enuma ho nsɛm ebien no a, ndze a wɔdze yi ano no ma yehu dɛ wɔgye dza wɔka no dzi paa. Ibohu dɛ hɔn ebusuafo nye hɔn anyɛnkofo enyi agye dɛm ara. Afei, sɛ wofi nsu no mu pue a, ibohu dɛ hɔn enyim ayɛ sereserew, na ebɛtse dɛ nkorɔfo so robɔ hɔn nsamu. Sɛ wɔkyekyɛ mu pɛpɛɛpɛr a, dapɛn biara nyimpa mpempem pii na wohyira hɔnho do na wonuma hɔn dɛ Jehovah Nyankopɔn n’Adasefo.

² Woara so ɛ? Sɛ erodwen ho dɛ ebɛma woenuma wo a, hu dɛ esom bo paa ma Jehovah, osiandɛ ‘erohwehwɛ Jehovah n’ekyir kwan’ wɔ dɛm wiadze bɔn yi mu. (Ndw. 14:1, 2) Sɛ eyɛ ɔbabun anaa wo mfe akɔ enyim na wonnumaa wo a, adzesua yi kɔ ma wo. Hɛn a woenuma hɛn dada no so, hɛn bo a yeesi dɛ yɛbɔsom Jehovah daa no, yɛpɛ dɛ yɛhyɛ mu dzen. Yɛwɔ siantsir ahorow pii ntsi a yɛsom Jehovah. Hom mma yensusu no mu ebiasa ho.

3. Ebɛnadze ntsi na Jehovah n’asomfo dɔ nokwar na hɔn enyi gye ho dɛ wɔbɛyɛ dza ɔtsen? (Ndwom 119:128, 163)

³ Jehovah maa no nkorɔfo ahyɛdze dɛ ‘wɔndɔ nokwar.’ (Zech. 8:19) Jesus so tuu n’ekyirdzifo fo dɛ wɔnyɛ dza ɔtsen. (Matt. 5:6) Iyi ma yehu dɛ, ɔsɛ dɛ yenya ɔpɛ paa dɛ yɛbɛyɛ dza ɔyɛ papa na no ho tsew wɔ Nyankopɔn n’enyi do. Ana edɔ nokwar na w’enyi gye ho dɛ ebɛyɛ dza ɔtsen? Yenyim paa dɛ dɛm na ɔtse wɔ w’afamu. Ikyir akɔhwi nye adze bɔn biara. (Kenkan Ndwom 119:128, 163.) Sɛ obi nnka nokwar a, ɔkyerɛ dɛ orusuasua Satan a odzi wiadze yi do tum no. (John 8:44; 12:31) Dza osi Satan n’enyi do no, no mu kor nye dɛ ɔbɛka nsɛm a ɔnnyɛ nokwar afa Jehovah Nyankopɔn ne dzin krɔnkrɔn no ho. Ofitsi aber a wɔtseew etua wɔ Eden no, Satan akɔ do aka nsɛm a ɔnnyɛ  nokwar afa Nyankopɔn ho. Ɔkaa Jehovah ho asɛm dɛ, ɔyɛ Tumdzifo a ɔyɛ pɛsɛankonya na ɔdze ndzɛmba pa bɔ adasamba etsirmɔdzen. (Gen. 3:1, 4, 5) Ndɛ na ndɛ nyina, nsɛm a ɔnnyɛ nokwar a Satan ka fa Jehovah ho no ama nkorɔfo enya Jehovah ho adwen bɔn. Sɛ obi yɛ n’adwen dɛ ɔronndɔ “nokwar” no a, Satan botum ama ɔaayɛ dza ɔnntsen anaa ndzɛmba bɔn.​—Rom. 1:25-31.

4. Ebɛnadze na Jehovah ayɛ dze akyerɛ dɛ ɔyɛ “nokwar Nyankopɔn”? (Hwɛ mfonyin no so.)

⁴ Jehovah yɛ “nokwar Nyankopɔn,” na hɔn a wɔdɔ no no, ofi n’akoma mu kyerɛkyerɛ hɔn nokwar no. (Ndw. 31:5) Dɛm a Jehovah yɛ no boa hɔn a wɔdɔ nokwar no ma Satan nndaadaa hɔn. Afei so, Jehovah kyerɛkyerɛ n’asomfo dɛ wondzi nokwar na wɔnyɛ dza ɔtsen. Iyi ma afofor bu hɔn na hɔn asomu so dwe hɔn. (Mbɛ. 13:5, 6) Aber a irusua Bible no, aso dɛm na Jehovah yɛe maa wo? Ihun dɛ Jehovah n’akwan dze, oye ma adasamba nyina, na dɛmara na oye ma woara so. (Ndw. 18:30) Dɛm ntsi, dza Jehovah ka dɛ ɔtsen no, ɔno na epɛ dɛ eyɛ. (Matt. 6:33) Epɛ dɛ eka nokwar no kyerɛ afofor, na eboa hɔn ma wohu dɛ nsɛm a Satan kae faa hɛn Nyankopɔn Jehovah ho no nnyɛ nokwar. Ibesi dɛn ayɛ dɛm?

5. Ebɛnadze na ibotum ayɛ dze akyerɛ dɛ edze nokwar no bɔ wo bra na eyɛ dza ɔtsen?

⁵ Ibotum abɔ wo bra wɔ kwan bi do a ɔbɛyɛ tse dɛ mbrɛ ereka dɛ: “Mirinntsie Satan ne ndaadaasɛm no na mbom medze nokwar no bɔbɔ me bra. Mepɛ dɛ Jehovah dzi mo do tum na mepɛ dɛ meyɛ dza ɔka dɛ ɔtsen no.” Ibesi dɛn ayɛ dɛm? Dza ibotum ayɛ nye yi: Hyira woho do ma Jehovah, kyerɛ dɛ, bɔ no mpaa na hyɛ no bɔ dɛ ebɛyɛ n’apɛdze wo nkwa nda nyina. Ɔno ekyir no, ma wonnuma wo mbrɛ ɔbɛyɛ a obiara bohu dɛ ehyira woho do ama Jehovah. Sɛ edɔ nokwar na w’enyi gye ho dɛ ebɛyɛ dza ɔtsen a, obekenyan wo paa ma eenuma.

6. Ebɛn nsɛm na ɔwɔ Ndwom 45:4 a okenyan wo ma edɔ Jesus Christ?

⁶ Ebɛnadze ntsi na edɔ Jesus Christ? Dza okenyan wo paa ma edɔ Jesus no, ibohu bi wɔ Ndwom 45:4. (Kenkan.) Jesus dɔ nokwar no, ɔbrɛ noho adze na ɔyɛ dza ɔtsen. Ntsi sɛ edɔ nokwar no na w’enyi gye ho dɛ ebɛyɛ dza ɔtsen a, ɔkyerɛ dɛ edɔ Jesus Christ so. Ɔwodze, dwendwen mbrɛ Jesus dze akokodur kaa nokwar no nye dza ɔtsen ho asɛm kyerɛɛ afofor no ho. (John 18:37) Jesus boa afofor ma wohu dɛ no ho hia dɛ wɔbrɛ hɔnho adze. Ebɛn kwan na ɔfa do yɛ dɛm?

7. Ebɛnadze na ɔma w’enyi gye mbrɛ Jesus si brɛ noho adze no ho?

⁷ Mbrɛ Jesus yɛɛ n’adze no boa afofor ma wohu dɛ ɔsɛ dɛ hɔn so wɔbrɛ hɔnho adze. Dɛ nhwɛdo no, ɔdze enyimnyam nyina maa n’Egya, na ɔanngye amma noho. (Mark 10:17, 18; John 5:19) Mbrɛ Jesus si brɛ noho adze no ma etse nka dɛn? Ekyingye biara nnyi ho dɛ, iyi ma edɔ Nyankopɔn ne Ba no, na idzi n’anamɔn ekyir. Ebɛnadze ntsi na Jesus brɛ noho adze dɛm? Siantsir nye dɛ, osuasua n’Egya n’ahobrɛadze na ɔdɔ no so. (Ndw. 18:35; Heb. 1:3) Jesus suasua Jehovah no su pɛpɛɛpɛ. Iyi nkenyan wo ma eenntwe mmbɛn no anaa?

8. Yɛdɔ Jesus na yɛpɛ dɛ odzi hɛn do tum. Ebɛnadze ntsi a?

⁸ Yɛdɔ Jesus na yɛpɛ dɛ odzi hɛn do Hen, osiandɛ ɔno nye Tumdzifo a ɔfata. Jehovah nankasa na ɔtsetsee ne Ba no, na ɔnoara so na oyii no dɛ ondzi hen. (Isa. 50:4, 5) Ɔwodze, san dwendwen ɔdɔ mapa a Jesus ada no edzi akyerɛ hɛn no ho hwɛ. (John 13:1) Osiandɛ Jesus yɛ wo Hen ntsi, ɔsɛ dɛ ifi w’akoma nyina mu dɔ no. Jesus kaa dɛ, hɔn a wofi hɔn akoma nyina mu dɔ no no, ɔfrɛ hɔn n’anyɛnkofo, na hɔn so wodzi n’ahyɛdze do dze kyerɛ dɛ wɔdɔ no. (John 14:15; 15:14, 15) Ɔyɛ hokwan kɛse paa dɛ eyɛ Jehovah ne Ba no ne nyɛnko!

9. Ebɛn kwan do na Christianfo hɔn enuma nye Christ nedze no dzi nsɛ?

⁹ Ahyɛdze ahorow a Jesus dze maa n’ekyirdzifo no, no mu kor nye dɛ ɔsɛ dɛ wonuma hɔn. (Matt. 28:19, 20) Jesus maa wonumaa no dze yɛɛ nhwɛdo wɔ iyi mu. Akwan bi do no, Jesus n’enuma no yɛ soronko fi hɔn a wodzi n’ekyir no hɔndze ho. (Hwɛ adakaba a wɔato dzin “ Ebɛn Kwan Do Na Jesus N’enuma No Yɛ Soronko Fi N’ekyirdzifo Dze No Ho?”) Naaso, nsɛdzi so wɔ mu. Aber a wonumaa Jesus no, ɔdze noho mae dɛ ɔbɛyɛ dza n’Egya pɛ. (Heb. 10:7) Sɛ wonuma Christ n’ekyirdzifo a, wɔda no edzi wɔ bagua mu ma obiara hu dɛ woehyira hɔnho do ama Jehovah Nyankopɔn. Naaso, tse dɛ Jesus no, hɔn enuma no kyerɛ dɛ wɔbɛyɛ Jehovah n’apɛdze na nnyɛ dza hɔnankasa pɛ. Ntsi yebotum aka dɛ, wodzi hɔn Wura no nhwɛdo ekyir.

10. Ebɛnadze ntsi na edɔ Jesus, na ebɛnadze na ɔsɛ dɛ dɛm ɔdɔ no kenyan wo ma eyɛ?

¹⁰ Egye dzi dɛ Jesus nye Jehovah ne Ba a ɔwoo no kor no, na w’enyi gye ho dɛ ɔno nye Ɔhen a Nyankopɔn eyi no dɛ ondzi hɛn do tum. Inyim dɛ Jesus brɛ noho adze na ɔda n’Egya no suban no bi edzi pɛpɛɛpɛ. Bible no ama ehu dɛ, Jesus maa hɔn a ɔkɔm dze hɔn edziban, ɔkyekyee hɔn a hɔn werɛ ahow werɛ na ɔsaa hɔn a wɔyar mpo yarba. (Matt. 14:14-21) Ehu mbrɛ osi kyerɛ n’asafo no kwan ndɛ no. (Matt. 23:10) Afei so, inyim dɛ ɔbɛyɛ ndzɛmba pa pii ama hɛn daakye dɛ Nyankopɔn n’Ahendzi no do Hen. Ebɛnadze na ebɛyɛ dze akyerɛ dɛ edɔ Jesus? Ɔno nye dɛ ibedzi no nhwɛdo ekyir. (John 14:21) Ndzɛmba a odzi kan a ibotum ayɛ dze edzi Jesus no nhwɛdo ekyir no, no mu kor nye dɛ ibehyira woho do ama Jehovah na ama woeenuma wo.

11. Ebɛnadze paa na ɔsɛ dɛ okenyan wo ma inuma?

¹¹ Ebɛnadze paa na ɔsɛ dɛ okenyan wo ma inuma? Jesus maa yehun Nyankopɔn n’ahyɛdze no mu dza ɔyɛ kɛse paa. Ɔkaa dɛ: ‘Dɔ Jehovah wo Nyankopɔn wɔ w’akoma nyina mu nye wo kra nyina mu, nye w’adwen nyina mu, nye w’ahoɔdzen nyina mu.’ (Mark 12:30) Ana ibotum aka dɛ dɛm na ɔdɔ a ewɔ ma Jehovah no tse?

12. Ebɛnadze ntsi na edɔ Jehovah? (Hwɛ mfonyin no so.)

¹² Dza ɔma yɛdɔ Jehovah dze, pii kwa. Dɛ nhwɛdo no, ebohu dɛ ɔno na ɔmaa hɛn “nkwa,” na ne nkyɛn so na ‘akyɛdze pa na akyɛdze a odzi mu nyina fi.’ (Ndw. 36:9; Jas. 1:17) Ntsi adze pa biara a w’enyi gye ho no, ofi hɛn Nyankopɔn a ne yamu ye na ɔdɔ hɛn no nkyɛn.

13. Ebɛnadze na ɔma werdam no yɛ akyɛdze soronko?

¹³ Jehovah ama hɛn akyɛdze pii, naaso werdam no dze ɔyɛ soronko. Ebɛnadze ntsi na yebotum aka dɛm? Ɔwodze, ma yensusu ebusuabɔ a ɔda Jehovah na ne Ba no ntamu no ho nhwɛ. Jesus kaa dɛ: “Egya no dɔ me” na “modɔ Egya no.” (John 10:17; 14:31) Nna ebusuabɔ a ɔda Jesus na Jehovah ntamu no mu yɛ dzen paa, adze yi ɔnye n’Egya tsenaa mfe ɔpepepem pii. (Mbɛ. 8:22, 23, 30) Ɔwodze, hwɛ yaw ara a Jehovah faa mu aber a ɔmaa kwan ma ne Ba no hun amandze na wokum no no. Jehovah dɔ adasamba paa, na ɔdɔ wo ara so. Dɛm ntsi, ofi ne pɛ mu maa no Dɔba no dze no nkwa bɔɔ afɔr, mbrɛ ɔbɛyɛ a ɔwo na afofor botum atsena ase daa. (John 3:16; Gal. 2:20) Iyi nye adze tsitsir ntsi a yɛdɔ Nyankopɔn dɛm no.

14. Gyinae a ɔkyɛn biara a ibotum esi wɔ w’asetsena mu nye dɛn?

¹⁴ Esua Jehovah ho adze pii, na iyi ama ɔdɔ a ewɔ ma no no ayɛ kɛse. Ɔda edzi pefee dɛ, epɛ dɛ etwe bɛn Jehovah ndɛ na eyɛ dɛm daa. Na ibotum so. Jehovah fi ayamuyie mu ka kyerɛ wo dɛ ma n’akoma enyi ngye. (Mbɛ. 23:15, 16) Ɔnnyɛ w’ano kɛkɛ na ɔsɛ dɛ edze yɛ dɛm o, mbom ɔsɛ dɛ edze wo ndzeyɛɛ so ka ho. Mbrɛ isi bɔ wo bra no bɛkyerɛ dɛ ifi w’akoma nyina mu dɔ Jehovah. (1 John 5:3) Iyi nye gyinae a ɔkyɛn biara a ɔsɛ dɛ isi wɔ w’asetsena mu.

15. Ebɛnadze na ibotum ayɛ dze akyerɛ dɛ edɔ Jehovah?

¹⁵ Ebɛnadze na ibotum ayɛ dze akyerɛ dɛ edɔ Jehovah? Odzi kan, ɔsɛ dɛ ebɔ mpaa tsitsir bi dze hyira woho do ma nokwar Nyankopɔn no. (Ndw. 40:8) Ɔno ekyir no, ɔsɛ dɛ ema wonuma wo ma obiara hu dɛ ehyira woho do ama Nyankopɔn. Dɛ mbrɛ yeedzi kan aka ho asɛm wɔ adzesua yi mu no, sɛ wonuma wo a, ɔbɛma w’enyi agye paa na ɔbɛyɛ da a wo werɛ rimmfir da. Afei dze, ebɔbɔ wo bra dɛ mbrɛ Jehovah pɛ, na nnyɛ dɛ mbrɛ wankasa pɛ. (Rom. 14:8; 1 Pet. 4:1, 2) Bi a iyi bɛyɛ wo dɛ ɔyɛ gyinae kɛse bi a ɔsɛ dɛ isi wɔ w’asetsena mu, na dɛm pɛpɛɛpɛ so na ɔtse. Naaso, sɛ wonuma wo a, ɔbɛma enya asetsena a akomatɔyamu wɔ mu. Ebɛnadze ntsi a?

16. Dɛ mbrɛ Ndwom 41:12 ma yehu no, ebɛnadze na Jehovah bɛyɛ dze etua hɔn a wɔdze hɔn nkwa nda nyina som no no kaw?

¹⁶ Jehovah dze, ne yamu ye kyɛn obiara. Sɛ ekyɛ Jehovah biribi a, dza ɔdze bɛma wo no, ɔkyɛn dza edze maa no no koraa. (Mark 10:29, 30) Ɔbɛma enya asetsena a enyigye, akomatɔyamu na asomdwee wɔ mu wɔ wiadze bɔn yi mpo mu. Naaso nnyɛ ɔno nko, sɛ wonuma wo a, ɔbɛma etum asom w’Egya a edɔ no no afebɔɔ, na ɔdɔ a ɔwɔ ma w’Egya Jehovah no so bɔkɔ do ayɛ kɛse. Afei, ebɛtsena ase daa, dɛ mbrɛ Jehovah so tse ase daa no.​—Kenkan Ndwom 41:12.

17. Ebɛnadze na Jehovah nnyi a ibotum dze ama no?

¹⁷ Sɛ ihyira woho do ma Nyankopɔn na wonuma wo a, ɔma inya hokwan dze biribi a ɔsom bo paa ma w’Egya Jehovah. Adze pa biara a ewɔ no, Jehovah na ɔdze ama wo. Iyi da nkyɛn a, ɔama enya enyigye wɔ w’asetsena mu. Dza woara so ibotum ayɛ nye dɛ, ebɛma Nyia ɔbɔɔ sor nye asaase no biribi a onnyi, kyerɛ dɛ, ibefi wo pɛ mu dze wo nkwa nda nyina asom Jehovah. (Job 1:8; 41:11; Mbɛ. 27:11) Iyi nye adze a no ho hia kyɛn biara a ibotum ayɛ wɔ w’asetsena mu. Ekyingye biara nnyi ho dɛ, ɔdɔ a ewɔ ma Jehovah no na ɔsɛ dɛ okenyan wo paa ma inuma.

18. Ebɛn nsɛm na ibotum ebisa woho?

¹⁸ Dze besi ha yi, sɛ yebisa wo dɛ, ana epɛ dɛ wonuma wo a, ibeyi ano dɛn? Woara na  ibotum ebua dɛm asɛmbisa yi. Naaso ibotum ebisa woho dɛ, ‘Ebɛnadze ntsi na morotwentweɔn m’ananadze dɛ mubonuma?’ (Andw. 8:36) Mma wo werɛ mmfir ndzɛmba ebiasa a yeesusu ho wɔ adzesua yi mu no. Odzi kan, edɔ nokwar na w’enyi gye ho dɛ ebɛyɛ dza ɔtsen. Bisa woho dɛ, ‘Ana morohwɛ ber a obiara bɛka nokwar na ɔayɛ dza ɔtsen no kwan?’ Otsia ebien, edɔ Jesus Christ. Bisa woho dɛ, ‘Ana mepɛ dɛ Nyankopɔn ne Ba no dzi mo do tum dɛ me Hen, na mepɛ dɛ musuasua no?’ Dza otsia ebiasa a ɔkyɛn ne nyina no, edɔ Jehovah. Bisa woho dɛ, ‘Aso mepɛ dɛ mosom Jehovah na mema n’enyi gye?’ Sɛ iyi dɛm nsɛmbisa yi ano dɛ nyew a, ɔnodze, ebɛnadze ntsi na erotwentweɔn w’ananadze dɛ ibonuma?​—Andw. 16:33.

19. Ebɛnadze ntsi na ɔnnsɛ dɛ etwentweɔn w’ananadze dɛ ibonuma? Fa mfatoho kyerɛkyerɛ mu. (John 4:34)

¹⁹ Sɛ erotwentweɔn w’ananadze dɛ ibonuma a, nna ɔno susu ntotoho bi a Jesus yɛe no ho. (Kenkan John 4:34.) Hyɛ no nsew dɛ Jesus dze n’Egya n’apɛdze a ɔbɛyɛ no totoo edziban ho. Ebɛnadze ntsi a? Edziban dze, oye ma hɛn nyimpadua no. Nna Jesus nyim dɛ biribiara a Jehovah bɛka akyerɛ hɛn dɛ yɛnyɛ no, oye ma hɛnara. Jehovah mmpɛ dɛ yɛyɛ biribi a obepira hɛn. Ndzɛmba a Jehovah pɛ dɛ eyɛ no, ana enuma ka ho? Nyew. (Andw. 2:38) Dɛm dze a, nya awerɛhyɛmu dɛ, sɛ itsie Jehovah na inuma a, ɔbɔboa woara. Sɛ eronntwentweɔn w’ananadze dɛ ibedzi edziban bi a ɔkyɛn edziban biara a, nna ɔno ebɛnadze ntsi na erotwentweɔn w’ananadze dɛ ibonuma?

20. Ebɛnadze na yebosusu ho wɔ adzesua a odzi hɔ no mu?

²⁰ Ebɛnadze ntsi na nyimpa binom twentweɔn hɔn ananadze dɛ wɔbɛma woenuma hɔn? Ɔyɛ a, dza hɔn mu pii ka nye dɛ, “Mennyɛɛ krado dɛ mubonuma.” Nokwasɛm nye yi, gyinae a ibesi dɛ ibehyira woho do ama Jehovah na enuma no, ɔno nye gyinae a ɔkyɛn biara a ibotum esi wɔ w’asetsena mu. Iyi ntsi, ɔsɛ dɛ edwen ho yie paa ana esi gyinae a ɔtse dɛm. Afei so, ɔbɛgye mber na mbɔdzembɔ ana eetum afata dɛ wonuma wo. Naaso, sɛ ɔda w’akoma do dɛ ibonuma a, nna ɔno ebɛnadze na ibotum ayɛ no ndɛ dze esiesie woho? Yebosusu dɛm asɛmbisa yi ho wɔ adzesua a odzi hɔ no mu.