Kɔ no mu nsɛm no do

Kɔ no mu nsɛm a wɔahyehyɛ no do

ADZESUA ASƐM 45

Hom Mma Yɛnkɔ Do Nda Nokwar Dɔ Edzi Nkyerɛ Hɛnho

Hom Mma Yɛnkɔ Do Nda Nokwar Dɔ Edzi Nkyerɛ Hɛnho

“Nyimpa biara nkyerɛ mbɔbɔrhu nye ayamuhyehye wɔ no nua do.”​—ZECH. 7:9.

NDWOM 107 Ɔdɔ Ho Nhwɛdo

DZA YERUBOSUSU HO *

1-2. Ebɛn siantsir papa na yɛwɔ a ntsi ɔwɔ dɛ yɛda nokwar dɔ edzi kyerɛ hɛnho?

YƐWƆ siantsir papa pii ntsi a ɔwɔ dɛ yɛda nokwar dɔ edzi kyerɛ hɛnho. No mu bi nye dɛn? Hom mma yɛnhwɛ mbrɛ Bible mu mbɛbusɛm yi bua dɛm asɛmbisa yi: “Mma mma adɔyɛ na nokwardzi mmpar wo: . . . Nna ibenya enyimpa na atsenka pa wɔ Nyankopɔn na nyimpa enyim.” “Nyimpa mbɔbɔrhufo yɛ nankasa ne kra yie.” “Nyia odzi ndzeyɛtsenenee na mbɔbɔrhu ekyir no onya nkwa.”​—Mbɛ. 3:3, 4; 11:17; 21:21.

2 Dɛm mbɛbusɛm yi ma yehu siantsir a ɔwɔ dɛ yɛda nokwar dɔ edzi. Odzi kan, sɛ yɛda nokwar dɔ edzi a, ɔma yɛsom bo wɔ Nyankopɔn n’enyi do. Otsĩa ebien, sɛ yɛda nokwar dɔ edzi a hɛnankasa yenya do mfaso. Dɛ nhwɛdo no, ɔma yetum nye afofor nya anyɛnkofa a ɔtsena hɔ daa. Otsĩa ebiasa, sɛ yɛda nokwar dɔ edzi a, yebenya nhyira pii daakye a onnyiewiei nkwa so ka ho. Nokwasɛm nye dɛ, yɛwɔ siantsir papa pii ntsi a ɔwɔ dɛ yɛdze Jehovah n’afotusɛm a odzi do yi yɛ edwuma. Ɔkã dɛ: “Nyimpa biara nkyerɛ mbɔbɔrhu nye ayamuhyehye wɔ no nua do.”​—Zech. 7:9.

3. Ebɛn nsɛmbisa na yebosusu ho wɔ adzesua yi mu?

3 Adzesua yi mu no, yebosusu nsɛmbisa anan bi ho. Ɔno nye dɛ: Woananom na ɔwɔ dɛ yɛda nokwar dɔ edzi kyerɛ hɔn? Ɔdze fa nokwar dɔ a yɛbɛda no edzi ho no, ebɛnadze na yebotum esũa efi Ruth nwoma no mu? Yebesi dɛn ada nokwar dɔ edzi ndɛ? Hɔn a wɔda nokwar dɔ edzi no, ebɛn mfaso na wonya?

WOANANOM NA ƆWƆ DƐ YƐDA NOKWAR DƆ EDZI KYERƐ HƆN?

4. Yebesi dɛn esũasua Jehovah na yaada nokwar dɔ edzi? (Mark 10:29, 30)

4 Dɛ mbrɛ yehunii wɔ adzesua a odzi iyi enyim mu no, hɔn a wɔdɔ Jehovah na wɔsom no no, hɔn nkotsee na ɔda nokwar dɔ edzi kyerɛ hɔn. (Dan. 9:4) Yɛpɛ dɛ yesũasua Nyankopɔn osiandɛ yɛyɛ ne mba a ɔdɔ hɛn. (Eph. 5:1) Dɛm ntsi, yɛpɛ dɛ yɛda nokwar dɔ edzi kyerɛ hɛn nuanom a yɛnye hɔn som Jehovah no.​—Kenkan Mark 10:29, 30.

5-6. Mpɛn pii no, nkorɔfo tse kasafua “nokwardzi” ase dɛn?

5 Ebɛgye ato mu dɛ, sɛ yɛtse dza nokwar dɔ kyerɛ ase yie a, ɔbɔboa hɛn paa ma yaada no edzi akyerɛ hɛn nuanom a yɛnye hɔn som Jehovah no. Mbrɛ ɔbɛyɛ a yɛbɛtse nokwar dɔ ase yie no, hom mma yɛmfa ntoto mbrɛ nkorɔfo si tse nokwardzi ase no ho. Hom mma yɛnhwɛ mfatoho bi.

 6 Ndɛ, sɛ obi dze mfe pii yɛ edwuma wɔ edwumakuw pɔtsee bi mu a, wotum kã dɛ ɔyɛ odwumayɛnyi a odzi nokwar. Naaso, mfe pii a ɔdze ayɛ edwuma no, bi mpo a nna onnhyiaa edwuma no mu mpanyimfo no mu biara da. Bi a, ɔnnyɛ aber nyina na ɔgye akwankyerɛ a edwumakuw no dze yɛ edwuma no to mu. Bi so a nna no dɔ nnyi edwumakuw no mu, eso n’enyi gye dɛ oenya edwuma a wotua no kaw aber biara. Naaso, bi a ɔbɔkɔ do ara ayɛ edwuma wɔ hɔ kesi dɛ ɔbɔkɔ ahomgye mu, gyedɛ onya edwuma papabi wɔ beebi fofor.

7-8. (a) Ebɛnadze na ɔma obi da nokwar dɔ edzi? (b) Ebɛnadze ntsi na yerubosusu nsɛm ahorow bi ho wɔ Ruth nwoma no mu?

7  nkyekyɛmu 6 no mu no, yehun dɛ nsonsonee a ɔda nokwardzi nye nokwar dɔ ntamu no nye adwen a obi dze yɛ biribi. Sɛ yɛhwɛ Bible no mu a yehu Nyankopɔn no nkorɔfo a wɔdaa nokwar dɔ edzi. Ebɛnadze ntsi na wɔyɛɛ dɛm? Ɔnnyɛ dɛ nna ɔsɛ dɛ wɔda nokwar dɔ edzi ntsi na wɔyɛɛ dɛm, mbom hɔn akoma na ɔkaa hɔn ma wɔdaa ɔdɔ a ɔtse dɛm edzi. Hom mma yɛmfa David dɛ nhwɛdo. N’akoma na ɔkaa no ma ɔdaa nokwar dɔ edzi kyerɛɛ ne nyɛnko pa Jonathan ɔmmfa ho mpo dɛ nna Jonathan ne papa pɛ dɛ oku David no. Jonathan no wu ekyir mfe pii mpo no, David kɔr do daa nokwar dɔ edzi kyerɛɛ Jonathan ne ba Mephibosheth.​—1 Sam. 20:9, 14, 15; 2 Sam. 4:4; 8:15; 9:1, 6, 7.

8 Sɛ yesusu nsɛm ahorow bi a ɔwɔ Ruth nwoma no mu ho a, yebotum esũa pii afa nokwar dɔ ho. Nyimpa binom a wɔakã hɔnho nsɛm wɔ dɛm nwoma yi mu no, ebɛn nokwar dɔ ho esuadze na yebotum enya fi hɔn hɔ? Yebesi dɛn dze esuadze a ɔtse dɛm no ayɛ edwuma wɔ asafo no mu? *

ƆDZE FA NOKWAR DƆ A YƐBƐDA NO EDZI HO NO, EBƐNADZE NA YEBOTUM ESŨA EFI RUTH NWOMA NO MU?

9. Ebɛnadze ntsi na Naomi kãa dɛ Jehovah asoɛr etsia no?

9 Sɛ yɛhwɛ Ruth nwoma no mu a, yehu Naomi, n’asew Ruth, nye ɔbarimba nyamesuronyi bi a wɔfrɛ no Boaz a ɔyɛ Naomi no kun no busuanyi no hɔnho nsɛm. Ɔkɔm sii Israel asaase do. Ntsi, Naomi, no kun, nye hɔn mbabanyin beenu no tui kɔr Moab asaase do. Aber a wɔwɔ hɔ no, Naomi no kun no wui. Ekyir yi, hɔn mbabanyin beenu no warwaree, naaso awerɛhosɛm nye dɛ, hɔn beenu no so wui. (Ruth 1:3-5; 2:1) Dɛm awerɛhosɛm a osisii yi maa Naomi n’abaw mu buu papaapa. Awerɛhow hyɛɛ no do araa ma ɔkãa dɛ Jehovah asoɛr etsia no. Hyɛ mbrɛ osii kãa mbrɛ nna ɔtse nka wɔ Nyankopɔn ho no nsew. Ɔkãa dɛ: ‘Jehovah nsa asoɛr wɔ mo do.’ “Na Otumfo no nye me edzi no wenwen dodow.” Afei so ɔkãa dɛ: ‘Jehovah ebua me atsɛn, na Otumfo no atseetsee me.’​—Ruth 1:13, 20, 21.

10. Jehovah yɛɛ n’adze dɛn wɔ Naomi ne nsɛm a nna ɔyɛ yaw no ho?

10 Jehovah yɛɛ n’adze dɛn wɔ Naomi ne nsɛm a nna ɔyɛ yaw no ho? Jehovah no bo emmfuw no. Mbom, ɔmaa ohun dɛ ɔtse ne tsebea no ase. Jehovah nyim dɛ “apempensi ma onyansafo dan kwasea.” (Ɔsɛnk. 7:7) Naaso, nna Naomi da ho ara hia mboa ama oeehu dɛ Jehovah wɔ n’afã. Ebɛnadze na Nyankopɔn yɛe dze boaa no? (1 Sam. 2:8) Ɔkaa Ruth n’akoma ma ɔdaa nokwar dɔ edzi kyerɛɛ Naomi. Ruth fii ayamuyie mu boaa Naomi ma n’abaw mu aannkɔ do emmbu. Nkyii so, ɔboaa no ma ohun dɛ Jehovah da ho ara dɔ no. Ebɛnadze na yesũa fi Ruth no nhwɛdo no mu?

11. Ebɛnadze ntsi na enuanom fi hɔn akoma mu boa hɔn a wɔwɔ ahohia mu no?

11 Nokwar dɔ ka hɛn ma yɛboa hɔn a wɔwɔ ahohia mu no. Dɛ mbrɛ Ruth dze noho takyeer Naomi ho no, dɛmara na ndɛ so enuanom fi hɔn akoma mu dze hɔnho takyer enuanom a wɔwɔ asafo no mu a wɔwɔ ahohia mu no ho. Wɔdɔ hɔn nuanom no, na wɔwɔ ɔpɛ a no mu yɛ dzen dɛ wɔbɛyɛ dza wobotum biara aboa hɔn nuanom. (Mbɛ. 12:25; 24:10) Dɛm asɛm yi nye dza ɔsomafo Paul kãe no hyia. Ɔkãa dɛ: “Hom nkyekye hɔn a hɔn akoma apa werɛ, hom nwaw hɔn a wɔyɛ mberɛw, na hom nyɛ penkyɛr wɔ nyimpa nyina afamu.”​—1 Thess. 5:14.

Sɛ yɛkyɛn hɛn aso tsie hɛn nuanom a, yebotum ahyɛ hɔn nkuran (Hwɛ nkyekyɛmu 12)

12. Mpɛn pii no, ɔkwan a otu mpon a yebotum afa do aboa onua anaa akyerɛbaa bi a n’abaw mu ebu nye dɛn?

12 Mpɛn pii no, ɔkwan a otu mpon a ibotum afa do aboa onua anaa akyerɛbaa bi a n’abaw mu ebu nye dɛ ebɛkyɛn w’aso etsie no na aakã nsɛm a ɔbɛma oehu dɛ edɔ no. Jehovah n’enyi sɔ mbɔdzen a ebɔ dɛ ifi w’akoma mu boa no nguan a wɔsom bo no. (Ndw. 41:1) Mbɛbusɛm 19:17 kã dɛ: “Nyia ohu ohianyi mbɔbɔr no, ɔdze fɛm [Jehovah], na ne yieyɛ no, wobotua ama no bio.”

Ruth dze noho bɔɔ n’asew Naomi ho dzendzenndzen, na Orpah dze, ɔsanee kɔr Moab. Ruth kãa kyerɛɛ Naomi dɛ: “Beebiara mbrɛ ebɔkɔ no, mobɔkɔ” (Hwɛ nkyekyɛmu 13)

13. Ebɛn kwan do na dza Ruth yɛe no yɛ soronko fi dza Orpah yɛe no ho? Ebɛnadze ntsi na dza Ruth yɛe no kyerɛ nokwar dɔ? (Hwɛ mfonyin a ɔwɔ Ɔweɔn-Aban yi enyim no.)

13 Sɛ yesusu dza ɔtoo Naomi aber a no kun na ne mbabanyin beenu no wui no ho a, ɔbɛma yɛatse nokwar dɔ ase akɔ ekyir. Aber a Naomi nyaa no ntsee dɛ Jehovah “abɛsera ne man dɛ ɔrema hɔn edziban” no, osii gyinae dɛ ɔbɛsan akɔ no kurow mu. (Ruth 1:6) Naomi ne nsewnom beenu no nye no hyɛɛ akwantu no ase. Naaso aber a wɔnam kwan do no, Naomi kãa kyerɛɛ hɔn mpɛn ebiasa dɛ wɔnsan nkɔ Moab. Wɔyɛɛ hɔn adze dɛn? Kyerɛwnsɛm no kã dɛ: “Orpah feew n’asew no ano; na Ruth dze, ɔtakyeer no ho.” (Ruth 1:7-14) Orpah tsiee asɛm a Naomi kãa kyerɛɛ no no, na ɔsaan n’ekyir kɔr Moab. Naaso Ruth dze, ɔyɛɛ biribi a nna ɔyɛ nwanwa. Nna ɔno so wɔ ho kwan dɛ ɔsan n’ekyir, naaso ɔannyɛ dɛm. Mbom, ɔdaa nokwar dɔ edzi na ɔdze noho takyeer Naomi ho dɛ ɔbɔboa no. (Ruth 1:16, 17) Ruth dze noho takyeer Naomi ho. Nna nnyɛ dɛ ɔwɔ dɛ ɔyɛ ntsi na ɔyɛe. Mbom, nna ɔwɔ ɔpɛ dɛ ɔbɛyɛ dɛm. Dza Ruth yɛe no kyerɛ nokwar dɔ ankasa. Ebɛnadze na yesũa fi dɛm kyerɛwtohɔ yi mu?

14. (a) Ndɛ, ebɛnadze na enuanom a wɔwɔ ɔdɔ no yɛ? (b) Dɛ mbrɛ Hebrewfo 13:16 kyerɛ no, ebɛn afɔrbɔdze na ɔsɔ Nyankopɔn n’enyi?

14 Nokwar dɔ ma yɛbɔ mbɔdzen kɛse paa dɛ yɛbɔboa afofor. Dɛ mbrɛ nna ɔtse wɔ tsetse no, ndɛ so enuanom da nokwar dɔ edzi kyerɛ hɔn mfɛfo agyedzifo. Hɔn mfɛfo agyedzifo yi binom wɔ hɔ a wonnyim hɔn mpo. Dɛ nhwɛdo no, sɛ atoyerɛnkyɛm si a, hɔnho per hɔn dɛ wobohu dza wobotum ayɛ dze aboa enuanom a hɔnho aka no. Afei so, sɛ onua bi kɔ sikasɛm mu ahokyer mu a, wɔyɛ ntsɛm hwɛ dza wobotum ayɛ dze aboa no. Dɛ mbrɛ tsetse Christianfo a nna wɔwɔ Macedonia yɛe no, wɔbɔ mbɔdzen kɛse paa dɛ wɔbɔboa hɔn nuanom. Wɔdze ndzɛmba bɔ afɔr, na wɔdze “dza ɔtra hɔn tum mpo” ma mbrɛ ɔbɛyɛ a wɔbɔboa hɔn nuanom a hɔnho akyer hɔn no. (2 Cor. 8:3) Sɛ Jehovah hu dɛ wɔreda nokwar dɔ a ɔtse dɛm edzi a, ɔka n’akoma papaapa!​—Kenkan Hebrewfo 13:16.

YEBESI DƐN ADA NOKWAR DƆ EDZI NDƐ?

15-16. Ebɛn kwan do na Ruth ammpa abaw?

15 Yebotum enya esuadze pii efi mbrɛ Ruth sii boaa Naomi no mu. Hom mma yensusu no mu bi ho nhwɛ.

16 Mma mmpa abaw. Aber a Ruth kãa dɛ ɔnye n’asew Naomi bɔkɔ Judah no, ahyɛse no ɔammpen do. Naaso, Ruth ammpa abaw. Ɔbaa no dɛm no, Naomi yɛɛ dɛn? “Aber a ohun dɛ ɔayɛ n’adwen dzendzenndzen dɛ ɔnye no bɔkɔ no, ogyaa dɛ ɔkasa kyerɛ no.”​—Ruth 1:15-18.

17. Ebɛnadze na ɔbɔboa hɛn amma yaammpa abaw ntsɛm?

17 Esuadze a ɔwɔ mu: Ɔbɛgye abotar ana yeetum aboa hɔn a wɔwɔ ahohia mu no, naaso ɔnnsɛ dɛ yɛpa abaw. Dɛ nhwɛdo no, bi a akyerɛbaa bi hia mboa, naaso ahyɛse no bi a ɔbɔpow mboa a yɛpɛ dɛ yɛdze ma no no. * Sɛ ɔba no dɛm mpo a, nokwar dɔ a yɛwɔ ma no no bɛka hɛn ma yaakɔ do ara dze hɛnho atakyer noho. (Gal. 6:2) Siantsir nye dɛ, yɛgye dzi dɛ ewiei koraa no ɔbɛgye mboa a yɛpɛ dɛ yɛdze ma no no ato mu, na ɔaama kwan ma yaakyekye no werɛ.

18. Ebɛnadze na nkyɛ obotum ama Ruth edzi yaw?

18 Mma nndzi yaw. Aber a Naomi na Ruth dur Bethlehem no, Naomi hyiaa n’efipamfo no mu binom. Ɔkãa kyerɛɛ hɔn dɛ: “Mokɔr no mã, na [Jehovah] dze me pan aba fie bio.” (Ruth 1:21) Aber a Naomi kãa dɛm asɛm yi no, susu mbrɛ nna Ruth besi atse nka afa no ho! Nna Ruth ayɛ dza obotum biara aboa Naomi. Nna ɔnye no abɔ mu esu, akyekye no werɛ, na ɔnye no etwa kwan tsentsen nda pii. Ne nyinara ekyir no, Naomi se: “[Jehovah] dze me pan aba fie bio.” Asɛm a Naomi kãa yi kyerɛ dɛ, nna onnhu mboa a Ruth dze aboa no no. Aber a ɔkãa dɛm asɛm no, nna Ruth gyina ne nkyɛn pɛɛ. Hwɛ mbrɛ asɛm yi besi ayɛ Ruth yaw afa! Naaso, ɔkɔr do dze noho takyeer Naomi ho.

19. Ebɛnadze na ɔbɔboa hɛn ma yaakɔ do dze hɛnho atakyer hɛn nua a ɔwɔ ahohia mu no ho?

19 Esuadze a ɔwɔ mu: Ndɛ so, ɔmmfa ho mbɔdzen a yɛrobɔ dɛ yɛbɔboa akyerɛbaa bi a ɔwɔ ahohia mu no, obotum aba dɛ ɔbɛkã asɛm bi ma wɔaayɛ hɛn yaw. Naaso, yɛremma iyi mma yenndzi yaw. Yɛbɔkɔ do dze hɛnho atakyer hɛn akyerɛbaa a ohia mboa no ho, na yaaserɛ Jehovah dɛ ɔmboa hɛn ma yenhu ɔkwan a yebotum afa do akyekye hɛn akyerɛbaa no werɛ.​—Mbɛ. 17:17.

Asafo mu mpanyimfo a wɔwɔ hɔ ndɛ besi dɛn esũasua Boaz? (Hwɛ nkyekyɛmu 20-21)

20. Ebɛnadze na ɔhyɛɛ Ruth nkuran ma ɔammpa abaw?

20 Hyɛ hɔn nkuran wɔ ber a ɔsɛ mu. Nna Ruth ada nokwar dɔ edzi akyerɛ Naomi, naaso dɛm aber yi dze, nna nankasa so hia nkuranhyɛ. Jehovah kaa Boaz n’akoma ma ɔhyɛɛ no nkuran. Boaz kãa kyerɛɛ Ruth dɛ: “Ewuradze nhyɛ wo dwumadzi ananmu, na Ewuradze, Israel Nyankopɔn no a aba robɔdɔ n’atsaban ase no, ɔmfa akatua imu mma wo.” Nsɛm a ɔhyɛ nkuran yi kaa Ruth n’akoma papaapa. Ruth so kãa kyerɛɛ Boaz dɛ: “Akyekye mo werɛ, na akasa ayamuyie mu akyerɛ w’abaawa.” (Ruth 2:12, 13) Boaz ne nsɛm a ɔkãe wɔ ber a ɔsɛ mu no hyɛɛ Ruth nkuran ma ɔkɔr do boaa Naomi.

21. Dɛ mbrɛ Isaiah 32:1, 2 kyerɛ no, ebɛnadze na asafo mu mpanyimfo a wɔwɔ ɔdɔ no bɛyɛ?

21 Esuadze a ɔwɔ mu: Hɔn a wɔda nokwar dɔ edzi kyerɛ afofor no, ɔtɔ da a, hɔnankasa so hia nkuranhyɛ. Boaz kamfoo Ruth wɔ ayamuyie a ɔada no edzi akyerɛ Naomi no ho. Dɛmara na ndɛ so, asafo mu mpanyimfo a wɔdze hɔn enyi to famu no fi hɔn akoma mu kamfo enuanom a wofi ɔdɔ mu dze mboa ma afofor no. Nkamfo a asafo mu mpanyimfo dze ma enuanom no bɔboa hɔn amma wɔaammpa abaw.​—Kenkan Isaiah 32:1, 2.

HƆN A WƆDA NOKWAR DƆ EDZI NO, EBƐN MFASO NA WONYA?

22-23. Ebɛn kwan do na mbrɛ Naomi si tse nka no sesaa, na ebɛnadze ntsi a? (Ndwom 136:23, 26)

22 Mber bi ekyir no, Boaz fii ayamuyie mu maa Ruth nye Naomi edziban. (Ruth 2:14-18) Naomi yɛɛ n’adze dɛn wɔ ayamuyie a Boaz daa no edzi no ho? Ɔkãa dɛ, Jehovah a “onngyaa atseasefo na ewufo ayamuyie yɛ no” nhyira no. (Ruth 2:20a) Nna mbrɛ Naomi si tse nka no asesa koraa! Ahyɛse no ɔdze yaw kãa dɛ Jehovah “ebua me atsɛn,” naaso afei dze ɔdze enyigye kãa dɛ Jehovah ‘nngyaa ayamuyie yɛ.’ Ebɛnadze na ɔsesaa mbrɛ Naomi si tse nka no?

23 Ewiei koraa no, Naomi bohun dɛ Jehovah nnyii no tokyen. Aber a nna Naomi resan aba Judah asaase do no, Jehovah nam Ruth do maa ne nsa kaa mboa a ohia no. (Ruth 1:16) Afei so, Naomi hun Jehovah ne nsa wɔ n’asetsena mu ber a Boaz a ɔyɛ ebusuafo a wɔbɛn hɔn no mu kor fii ɔdɔ mu daa ayamuyie edzi kyerɛɛ ɔno na Ruth no. * (Ruth 2:19, 20b) Bi a Naomi kãe wɔ ne tsirmu dɛ ‘Afei dze mehu dɛ Jehovah nnyii me tokyen. Ɔka moho aber nyina!’ (Kenkan Ndwom 136:23, 26.) Ruth na Boaz ammpa abaw wɔ Naomi ho, na iyi maa n’enyi gyee papaapa! Hɔn baasa nyinara dzii ehurusi wɔ dza ewiei koraa osii no ho.

24. Ebɛnadze ntsi na yɛpɛ dɛ yɛkɔ do da nokwar dɔ edzi kyerɛ hɛn nuanom?

24 Ebɛnadze na yeesũa afa nokwar dɔ ho wɔ Ruth nwoma no mu? Nokwar dɔ ka hɛn ma yɛmmpa abaw ntsɛm wɔ hɛn nuanom a wɔwɔ ahohia mu ho. Afei so, ɔma yɛdze ndzɛmba bɔ afɔr mbrɛ ɔbɛyɛ a yɛbɔboa hɔn. Enuanom a wɔda nokwar dɔ edzi kyerɛ afofor no, ɔsɛ dɛ asafo mu mpanyimfo fi ɔdɔ mu hyɛ hɔn nkuran wɔ ber a ɔsɛ mu. Sɛ yehu dɛ enuanom a nna wɔwɔ ahohia mu no enya enyigye na wɔaasan rosom Jehovah a, ɔma hɛn enyi gye papaapa. (Andw. 20:35) Naaso, ebɛnadze tsitsir ntsi na yɛkɔ do da nokwar edzi kyerɛ hɛn nuanom? Osiandɛ yɛpɛ dɛ yesũasua Jehovah a “no mbɔbɔrhu . . . dɔɔ sõ” no na yɛsɔ n’enyi.​—Ex. 34:6; Ndw. 33:22.

NDWOM 130 Fa Bɔn Kyɛ

^ nky. 5 Jehovah pɛ dɛ yɛda nokwar dɔ edzi kyerɛ hɛn nuanom a yɛnye hɔn wɔ asafo no mu no. Sɛ yesusu mbrɛ Jehovah n’asomfo binom a wɔtsenaa ase tsetse no daa nokwar dɔ edzi no ho a, ɔbɔboa hɛn ma yaatse dɛm su no ase akɔ ekyir yie. Adzesua yi mu no, yebosusu dza yebotum esũa efi nhwɛdo a Ruth, Naomi, nye Boaz yɛe no mu.

^ nky. 8 Mbrɛ ɔbɛyɛ a ibenya adzesua yi do mfaso kɛse no, yɛhyɛ wo nkuran dɛ dzi kan kenkan Ruth tsir 1 na 2 no.

^ nky. 17 Osiandɛ yerususu Naomi no nhwɛdo no ho ntsi na yɛrekã nkyerɛbaa a wohia mboa ho asɛm no. Naaso, esuadze a ɔwɔ mu no kɔ ma enuanom mbarimba so.

^ nky. 23 Sɛ epɛ nsɛm pii a ɔfa dwuma a nna Boaz dzi dɛ obusuanyi a ɔbɛn ho a, hwɛ asɛm a wɔato dzin “Sũasua Hɔn Gyedzi​—‘Ɔbaa Pa’” wɔ Ɔweɔn-Aban October 1, 2012 Twi dze no mu, kr. 20.