Kɔ no mu nsɛm no do

Kɔ no mu nsɛm a wɔahyehyɛ no do

ADZESUA ASƐM 38

Nya Ɔdɔ A No Mu Yɛ Dzen Ma Jehovah Nye Wo Nuanom

Nya Ɔdɔ A No Mu Yɛ Dzen Ma Jehovah Nye Wo Nuanom

‘Morobɔkɔ sor wɔ m’Egya nye hom Egya nkyɛn.’​—JOHN 20:17.

NDWOM 3 Hɛn Ahoɔdzen, Hɛn Enyidado Nye Hɛn Ahotodo

DZA YERUBOSUSU HO *

1. Ebɛn ebusuabɔ na nyimpa anokwafo botum nye Jehovah enya?

JEHOVAH n’ebusua mufo a wɔyɛ n’asomfo no, hɔn mu bi nye Jesus a ɔyɛ “abɔdze nyina abakan” no nye abɔfo mpempem pii no. (Col. 1:15; Ndw. 103:20) Ber a nna Jesus wɔ asaase do no, ɔkãa dɛ nyimpa anokwafo botum ebu Jehovah dɛ hɔn Egya. Aber a nna ɔnye n’esuafo no rekasa no, ɔkãa Jehovah ho asɛm dɛ “m’Egya nye hom Egya.” (John 20:17) Sɛ yehyira hɛnho do ma Jehovah na wonuma hɛn a, yɛbɛka ebusua bi a no mufo dodɔ hɔnho no ho.​—Mark 10:29, 30.

2. Ebɛnadze na yebosusu ho wɔ adzesua yi mu?

2 Nyimpa binom wɔ hɔ a, ɔyɛ dzen ma hɔn dɛ wobohu Jehovah dɛ Egya a ɔwɔ ɔdɔ. Binom so wɔ hɔ a, bi a wonnyim mbrɛ wobesi ada ɔdɔ edzi akyerɛ hɔn nuanom. Adzesua yi mu no, yɛbɔhwɛ mbrɛ Jesus si boa hɛn ma yehu Jehovah dɛ Egya a ɔwɔ ɔdɔ a yebotum atwe abɛn no. Afei so, yɛbɔhwɛ akwan ahorow a yebotum afa do esũasua Jehovah wɔ mbrɛ yɛnye hɛn nuanom dzi ho.

JEHOVAH PƐ DƐ YƐTWE BƐN NO

3. Ebɛn kwan do na Ewuradze mpaabɔ no twe hɛn bɛn Jehovah?

3 Jehovah yɛ Egya a ɔwɔ ɔdɔ. Jesus bu Jehovah dɛ ɔwofo a ne yamu ye na ɔwɔ ɔdɔ a ne mba tum bɛn no. Na mbom nnyɛ ɔwofo a ne tsirmu yɛ dzen na ɔkã a obi nnkã bi. Jesus pɛ dɛ yenya adwen a ɔwɔ wɔ Jehovah ho no bi. Iyi da edzi wɔ dza ɔkyerɛɛ n’esuafo no dɛ wɔmbɔ ho mpaa no ho. Ɔhyɛɛ Ewuradze mpaabɔ no ase dɛ: “Hɛn Egya.” (Matt. 6:9) Nkyɛ Jesus botum akã akyerɛ hɛn dɛ yɛmfrɛ Jehovah dɛ “adze nyina do Tumfo,” “Ɔbɔadze,” anaa “mbersantsen Hen.” Iyinom nyina yɛ abɔdzin a ɔfata a Kyerɛwnsɛm no kã ho asɛm. (Gen. 49:25; Isa. 40:28; 1 Tim. 1:17) Naaso, Jesus kãa dɛ yɛmfrɛ Jehovah dɛ hɛn “Egya.”

4. Yesi dɛn hu dɛ Jehovah pɛ dɛ yɛtwe bɛn no?

4 Aso ɔyɛ dzen ma wo dɛ ibohu Jehovah dɛ Egya a ɔwɔ ɔdɔ? Hɛn mu bi wɔ hɔ a, ɔyɛ dzen ma hɛn. Sɛ egya a ɔtsetsee hɛn no annda ayamuyie edzi annkyerɛ hɛn a, bi a ɔbɛyɛ dzen dɛ yɛbɛgye ato mu dɛ egya bi wɔ hɔ a ɔdɔ hɛn. Naaso, yebotum enya akomatɔyamu, osiandɛ Jehovah nyim mbrɛ yesi tse nka ankasa nye siantsir a yɛtse nka dɛm! Ɔpɛ dɛ ɔtwe bɛn hɛn. Dɛm ntsi na ɔhyɛ hɛn nkuran wɔ n’Asɛm no mu dɛ: “Hom ntwe mpin Nyankopɔn na ɔbɔtwe epin hom.” (Jas. 4:8) Jehovah dɔ hɛn, na ɔpɛ dɛ yehu no dɛ Egya a ɔkyɛn biara a yebotum enya.

5. Dɛ mbrɛ Luke 10:22 kyerɛ no, ebɛn kwan do na Jesus botum aboa hɛn ma yaatwe abɛn Jehovah yie?

5 Jesus botum aboa hɛn ma yaatwe abɛn Jehovah yie. Jesus nyim Jehovah yie paa na ɔda no suban ahorow no bi edzi pɛpɛɛpɛr. Dɛm ntsi, ɔkãa dɛ: “Nyia oehu me no, oehu Egya no” so. (John 14:9) Jesus tse dɛ hɛn nua panyin. Ɔkyerɛkyerɛ hɛn mbrɛ yebesi ada obu edzi akyerɛ hɛn Egya na yaayɛ setsie ama no, mbrɛ yebesi ekwetsir dza okyir, nye mbrɛ yebesi enya n’enyimpa. Naaso, Jesus n’asetsena wɔ asaase do tsitsir ma yehu mbrɛ Jehovah ne yamu ye nye mbrɛ osi ɔdɔ hɛn fa. (Kenkan Luke 10:22.) Hom mma yensusu bi ho nhwɛ.

Jehovah yɛ Egya a ɔwɔ ɔdɔ, ntsi ɔsomaa ɔbɔfo bi ma ɔbɛhyɛɛ ne Ba no dzen (Hwɛ nkyekyɛmu 6) *

6. Ma nhwɛdo ahorow a ɔkyerɛ mbrɛ Jehovah sii tsiee Jesus ne mpaabɔ.

6 Jehovah tsie ne mba. Ma yɛnhwɛ mbrɛ Jehovah sii yɛɛ aso tsiee n’abakan no. Aber a Jehovah ne Ba no baa asaase do no, ekyingye biara nnyi ho dɛ ɔyɛɛ aso tsiee mpaa dodow a ɔbɔe no. (Luke 5:16) Otsiee mpaa a Jesus bɔe aber a nna orisi gyinae ahorow a no mu yɛ dur no. Bi nye ber a nna ɔrepaw n’asomafo 12 no. (Luke 6:12, 13) Afei so, Jehovah tsiee mpaa a Jesus bɔe ber a nna ɔwɔ ahohia mu no. Ansaana woribeyi Jesus ama no, ɔbɔɔ n’Egya mpaa dzendzenndzen wɔ nsɔhwɛ a no mu yɛ dzen a nna oribehyia no ho. Nnyɛ mpaa a Jesus bɔe nko na Jehovah tsiei, na mbom ɔsomaa ɔbɔfo bi so ma ɔbɛhyɛɛ no Dɔba no dzen.​—Luke 22:41-44.

7. Nyim a yenyim dɛ Jehovah tsie hɛn mpaabɔ no ka hɛn dɛn?

7 Ndɛ so, Jehovah kɔ do ara tsie n’asomfo hɔn mpaabɔ, na obua wɔ ber a ɔfata mu nye kwan a oye paa do. (Ndw. 116:1, 2) Hom mma yɛnhwɛ mbrɛ akyerɛbaa bi a ɔwɔ India hun dɛ iyi yɛ nokwar. Nna adwendwen ahyɛ no do araa ma ɔyɛ ho hwee a ɔnnyɛ yie, ntsi ɔbɔɔ Jehovah mpaa dzendzenndzen na ɔkãa ɔhaw no ho asɛm kyerɛɛ no. Ɔkãa dɛ: “Nna May 2019 JW Broadcasting® dwumadzi no kã mbrɛ yebesi edzi ɔhaw nye dadwen ho dwuma. Dɛm dwumadzi no boaa me papaapa. Nna me mpaabɔ no ho mbuae ara nye no.”

8. Ebɛnadze na Jehovah yɛe dze kyerɛɛ dɛ ɔdɔ Jesus?

8 Dɛ mbrɛ Jehovah dɔɔ Jesus na ɔboaa no aber a ɔbaa asaase do no, dɛmara na ɔyɛ ma hɛn so. (John 5:20) Ɔdze Jesus no sunsum afamu, ne nkãtse afamu nye no honam afamu ehiadze nyinara maa no. Afei so, Jehovah kãa kyerɛɛ ne Ba no dɛ ɔdɔ no na n’enyi sɔ no. (Matt. 3:16, 17) Nna Jesus nyim dɛ no sor Egya a ɔdɔ no no ka noho aber nyinara ntsi ɔanntse nka da dɛ ɔyɛ ankonam.​—John 8:16.

9. Ebɛnadze na ɔma yehu dɛ Jehovah dɔ hɛn?

9 Hɛn so, Jehovah ada ɔdɔ edzi akyerɛ hɛn wɔ akwan pii do dɛ mbrɛ ɔdaa no edzi kyerɛɛ Jesus no. Ɔwodze susu ho hwɛ: Jehovah atwe hɛn aba ne nkyɛn na ɔama yeenya enuanom a yɛnye hɔn bɔ mu som ma hɛn enyi gye na wɔhyɛ hɛn nkuran aber a hɛn abaw mu ebu no. (John 6:44) Afei so, Jehovah ma hɛn nsa ka ndzɛmba a ɔboa hɛn ma hɛn gyedzi yɛ dzen. Nkyii so, ɔboa hɛn mpo ma hɛn nsa ka hɛn honam afamu ehiadze dabaa. (Matt. 6:31, 32) Sɛ yɛdwendwen ɔdɔ a Jehovah wɔ ma hɛn no ho a, ɔdɔ a yɛwɔ ma no no bɛyɛ kɛse.

ENYE WO NUANOM NDZI DƐ MBRƐ JEHOVAH NYE HƆN DZI NO

10. Ebɛnadze na yebotum esũa efi mbrɛ Jehovah nye hɛn nuanom dzi no mu?

10 Jehovah dɔ hɛn nuanom nyina. Naaso, ɔnnyɛ aber nyina na obotum ayɛ mberɛw ama hɛn dɛ yɛbɔdɔ hɛn nuanom a yɛnye hɔn som Jehovah no. Siantsir no nye dɛ, ɔsor beebi a obiara fi nye n’amambra. Iyi da nkyɛn a, hɛn nyina yɛfom hɛn nuanom, na iyi tum ma hɔn bo fuw anaa ɔmma hɔn enyi nngye. Naaso, hɛn nyina botum ahyɛ ɔdɔ a yɛwɔ ma hɛn nuanom no mu dzen. Ebɛn kwan do? Ɔnye dɛ yebosũasua hɛn Egya na yaada ɔdɔ edzi akyerɛ hɛn nuanom. (Eph. 5:1, 2; 1 John 4:19) Hom mma yɛnhwɛ dza yebotum esũa efi nhwɛdo a Jehovah ayɛ no mu.

11. Ebɛn kwan do na Jesus daa Jehovah “n’ayamuhyehye” no bi edzi?

11 Jehovah da ‘ayamuhyehye’ edzi. (Luke 1:78) Obi a ɔwɔ ayamuhyehye no, sɛ ohu dɛ nkorɔfo ruhu amandze a, ɔtse nka ma hɔn, na ɔhwehwɛ akwan a obotum afa do aboa hɔn na ɔaakyekye hɔn werɛ. Mbrɛ Jesus nye afofor dzii no ma yehu mbrɛ Jehovah si dwen afofor ho. (John 5:19) Aber bi Jesus hun nyimpadodow bi, na ne yamu hyehyee no maa hɔn osiandɛ nna “wɔahaw na wɔapetse dɛ nguan a wonnyi guanhwɛfo.” (Matt. 9:36) Jesus anntse nka kɛkɛ amma hɔn, mbom ɔyɛɛ biribi so boaa hɔn. Jesus saa hɔn a nna wɔyar no yarba na ɔmaa hɔn a nna ‘wɔreyɛ edwuma berɛ na wɔasoa hɔn dza ɔyɛ dur’ no ho dwee hɔn.​—Matt. 11:28-30; 14:14.

Da ayamuhyehye nye ayamuyie edzi kyerɛ wo nuanom fa sũasua Jehovah (Hwɛ nkyekyɛmu 12-14) *

12. Ma nhwɛdo fa kyerɛ mbrɛ yebesi ada ayamuhyehye edzi.

12 Sɛ yebotum ada ayamuhyehye edzi akyerɛ hɛn nuanom a, ɔwɔ dɛ yehu nsɛndzendzen a worihyia no ana. Fa no dɛ yarba bi a no mu yɛ dzen retseetsee akyerɛbaa bi. Ɔmmbɔ do nnkyerɛ obiara, naaso sɛ obi yɛ no mboa a, bi a n’enyi bɛgye ho. Yebotum ebisa hɛnho dɛ: Osi dɛn hwɛ n’ebusua? Ana n’enyi bɛgye ho dɛ yɛbɛyɛ edziban kakra ama no anaa yɛbɔboa no ma oeesiesie ne fie? Yɛmfa no dɛ onua bi so n’edwuma efi ne nsa. Aso yebotum akyɛ no sika nkakrankakra wɔ ɔkwan bi do a onnkohu dɛ ofi hɛn hɔ, kesi dɛ obenya edwuma fofor?

13-14. Yebesi dɛn ada ayamuyie edzi tse dɛ Jehovah?

13 Jehovah ne yamu ye. (Matt. 5:45) Onnyi dɛ yɛtweɔn kesi dɛ hɛn nuanom bɛba abɔhwehwɛ mboa efi hɛn hɔ ana yaada ayamuhyehye edzi akyerɛ hɔn. Yebotum esũasua Jehovah na yaaboa hɛn nuanom ana woeebebisa hɛn hɔ mboa. Yɛnnserɛ no dɛ ɔmma hɛn ewia naaso da biara ɔma ofir ma hɛn. Nnyɛ hɔn a wɔda Jehovah ase no nko na ewia no fir ma hɔn na mbom ofir ma obiara! Aso enngye nnto mu dɛ hɛn ehiadze a Jehovah dze ma hɛn no kyerɛ dɛ ɔdɔ hɛn anaa? Yɛdɔ Jehovah papaapa osiandɛ ne yamu ye!

14 Hɛn nuanom pii sũasua hɛn sor Egya no, na wɔda ayamuyie edzi kyerɛ afofor. Dɛ nhwɛdo no, afe 2013 mu no, ehum kɛse bi a wɔfrɛ no Super Typhoon Haiyan sɛɛ ndzɛmba pii wɔ Philippines. Hɛn nuanom pii hweer hɔn adan nye hɔn egyapadze. Naaso, hɔn nuanom a wɔnye hɔn som Jehovah a wɔwɔ wiadze nyina no yɛɛ hɔn mboa. Dɛm enuanom yi mu pii yii ntoboa anaa wɔdze hɔnho hyɛɛ adansi edwuma kɛse a ɔkɔr do wɔ hɔ no mu. Dza ofii iyi mu bae nye dɛ wosiesiee anaa wosisii adan bɛyɛ 750. Mber a wɔdze yɛɛ dɛm nsiesie edwuma yi nndu afe! Iyi da nkyɛn a, aber a COVID-19 yarba bɔn no yii ne tsir no, Adasefo yɛɛ dza wobotum biara boaa hɔn nuanom. Sɛ yɛyɛ ntsɛm boa hɛn nuanom a yɛnye hɔn som no a, yɛda no edzi dɛ yɛdɔ hɔn.

15-16. Dɛ mbrɛ Luke 6:36 kyerɛ no, ɔkwan tsitsir a yebotum afa do esũasua hɛn sor Egya Jehovah nye dɛn?

15 Jehovah wɔ ehumbɔbɔr na ɔdze bɔn kyɛ. (Kenkan Luke 6:36.) Da biara, hɛn sor Egya no da n’ehumbɔbɔr edzi kyerɛ hɛn. (Ndw. 103:10-14) Nna Jesus n’esuafo no yɛ nyimpa a wonndzi mũ, ntsi ɔdaa ehumbɔbɔr edzi kyerɛɛ hɔn, na ɔdze hɔn mfom kyɛɛ hɔn. Ofii ne pɛ mu dze no nkwa bɔɔ afɔr maa hɛn mbrɛ ɔbɛyɛ a wɔdze hɛn bɔn bɛkyɛ hɛn. (1 John 2:1, 2) Jehovah na Jesus da ehumbɔbɔr edzi na wɔdze bɔn kyɛ. Ana iyi nntwe wo mmbɛn hɔn?

16 Sɛ yefi hɛn pɛ mu dze bɔn ‘kyekyɛ hɛnho’ a, ɔbɛma ɔdɔ a yɛwɔ ma hɛn nuanom no mu akɔ do ayɛ dzen. (Eph. 4:32) Ɔwɔ mu, ɔnnyɛ aber nyina na ɔyɛ mberɛw dɛ yɛdze afofor hɔn bɔn bɛkyɛ hɔn naaso ɔwɔ dɛ yɛyer hɛnho dɛ yɛbɛyɛ dɛm. Hɛn akyerɛbaa bi kãa dɛ Ɔweɔn-Aban adzesua a n’asɛntsir nye “Hom Mfa Nkyekyɛ Homho Korakora” no boaa no ma otumii yɛɛ dɛm. * Ɔkãa dɛ: “Adzesua asɛm a yesũae no aboa me ma mabɛtse siantsir a noho hia dɛ medze afofor hɔn bɔn bɛkyɛ hɔn no ase. Ɔweɔn-Aban no kyerɛkyerɛɛ mu dɛ, sɛ edze afofor hɔn bɔn kyɛ hɔn a, ɔnnkyerɛ dɛ epen bɔn do anaadɛ emmfa asɛm no enyibersɛm. Mbom, dza ɔkyerɛ nye dɛ ibeyi ebufuw biara efi wo mu na eenya w’asomdwee.” Sɛ yefi hɛn pɛ mu dze hɛn nuanom hɔn bɔn kyɛ hɔn a, yɛda no edzi dɛ yɛdɔ hɔn na yesũasua hɛn Egya Jehovah.

MA W’ENYI NSƆ HO KWAN A EWƆ DƐ EKA JEHOVAH N’EBUSUA HO NO

Mpanyimfo nye mbofra nyina da ɔdɔ edzi kyerɛ afofor wɔ hɛn enuayɛkuw no mu (Hwɛ nkyekyɛmu 17) *

17. Dɛ mbrɛ Matthew 5:16 kyerɛ no, yebesi dɛn ahyɛ hɛn sor Egya no enyimnyam?

17 Ɔyɛ ho kwan kɛse a yeenya dɛ yɛka wiadze nyina enuayɛkuw bi a wɔdodɔ hɔnho no ho. Yɛpɛ dɛ yɛboa nyimpa dodow biara a yebotum ma wɔbɛka hɛnho ma yɛsom hɛn Nyankopɔn no. Ɔsɛ dɛ yɛma iyi tsena hɛn adwen mu na yɛyɛ ahwɛyie paa dɛ yɛrennyɛ biribiara a ɔbɛma wɔabɔ Jehovah no nkorɔfo dzin bɔn anaa obogu hɛn sor Egya no ho fĩ. Ɔsɛ dɛ yɛbɔ hɛn bra wɔ kwan bi do a ɔbɛma afofor etsie asɛmpa no.​—Kenkan Matthew 5:16.

18. Ebɛnadze na ɔbɔboa hɛn ma yeetum dze akokodur edzi dase?

18 Osian setsie a yɛyɛ ma hɛn sor Egya no ntsi, ɔtɔfabi a, binom bu hɛn enyimtsia na wɔdze ɔtaa ba hɛn do. Sɛ yesuro dɛ yɛbɛkã hɛn gyedzi ho asɛm akyerɛ afofor a, ebɛnadze na yebotum ayɛ? Yebotum enya awerɛhyɛmu dɛ Jehovah nye ne Ba no bɔboa hɛn. Jesus hyɛɛ n’esuafo no nkuran dɛ mma wɔnndwendwen mbrɛ wobesi akasa anaa asɛm a wɔbɛkã no ho. Ebɛnadze ntsi a? Jesus kãa dɛ: “Wɔdze dza hom bɛkã bɛma hom dɔn no ara mu. Na nnyɛ hom na hom kasa, na hom Egya no sunsum na ɔkasa wɔ hom mu.”​—Matt. 10:19, 20.

19. Kã mbrɛ onua bi sii dze akokodur dzii dase ho asɛm.

19 Hom mma yensusu onua bi a wɔfrɛ no Robert ho nhwɛ. Aber a ɔhyɛɛ ase dɛ orusũa Bible a nna onnyi Bible mu nyimdzee pii no, wɔdze no kɔr asogyafo asɛndziibea wɔ South Africa. Ɔdze akokodur kãa kyerɛɛ asɛndziibea no dɛ ɔdɔ no nuanom Christianfo papaapa, ntsi orunntum nnkɔ sogya. Nna ho kwan a ɔwɔ dɛ ɔka wiadze nyina enuayɛkuw no ho no som bo ma no papaapa! Ɔtsɛmbuafo no bisaa no mpofirmu ara dɛ, “Woananom nye wo nuanom?” Nna Robert nnhwɛ dɛm asɛmbisa yi kwan, naaso ntsɛmara na kyerɛwsɛm a daa asɛm no kãa ho asɛm dɛm da no baa ne tsirmu. Nna asɛm no wɔ Matthew 12:50. Hɔ kã dɛ: “Na obiara a ɔbɛyɛ m’Egya a ɔwɔ sor no ne pɛ no, ɔno nye mo nua, nye m’akyerɛbaa, nye me nã.” Ɔwɔ mu dɛ nna Robert yɛ Bible suanyi fofor dze, naaso Jehovah dze no sunsum no boaa no ma oyii dɛm asɛmbisa no nye afofor a ɔnnhwɛ kwan ano. Dza Robert yɛe no maa Jehovah n’akoma tɔɔ ne yamu papaapa! Dɛmara so na sɛ yɛdze hɛnho to Jehovah do na yɛdze akokodur dzi dase wɔ tsebea ahorow a no mu yɛ dzen mu a, Jehovah n’akoma tɔ ne yamu.

20. Ebɛnadze na ɔwɔ dɛ yesi hɛn bo dɛ yɛbɛyɛ? (John 17:11, 15)

20 Ɔmbra dɛ yɛbɔkɔ do akyerɛ dɛ ho kwan a yɛwɔ dɛ yɛka enuayɛkuw a wɔdodɔ hɔnho no ho no som bo ma hɛn. Yɛwɔ Egya a ɔkyɛn egya biara nye enuanom pii a wɔdɔ hɛn. Onnyi dɛ yebu dɛm ho kwan yi adze tootooba. Satan nye n’ekyirdzifo a wɔsoɛr tsia hɛn no pɛ dɛ yenya adwen dɛ hɛn sor Egya no nndɔ hɛn. Bio so, wɔyɛ dza wobotum biara dɛ wɔbɛsɛɛ koryɛ a ɔwɔ hɛn ntamu no. Naaso, Jesus aserɛ ama hɛn dɛ hɛn Egya nhwɛ hɛn do ama koryɛ a ɔwɔ hɛn ntamu no aakɔ do atsena hɔ. (Kenkan John 17:11, 15.) Jehovah rubua mpaa a ɔtse dɛm. Dɛ mbrɛ Jesus yɛe no, onnyi dɛ yɛma hɛn adwen mu yɛ hɛn konsee wɔ ɔdɔ a hɛn sor Egya no wɔ ma hɛn nye mboa a ɔdze ma hɛn no ho. Hom mma yensi hɛn bo dɛ yɛbɔkɔ do enya ɔdɔ a no mu yɛ dzen ama Jehovah nye hɛn nuanom.

NDWOM 99 Enuanom Mpempem Beberee

^ nky. 5 Yeenya ho kwan soronko dɛ yɛwɔ ebusua a no mufo dodɔ hɔnho mu. Hɛn nyina pɛ dɛ yɛhyɛ ɔdɔ a yɛwɔ ma hɛnho no mu dzen. Naaso, yebesi dɛn ayɛ dɛm? Sɛ yesũasua mbrɛ hɛn sor Egya a ɔwɔ ɔdɔ no si nye hɛn dzi, na yedzi nhwɛdo ahorow a Jesus nye hɛn enuanom ayɛ no do a, yebotum ayɛ dɛm.

^ nky. 57 MFONYIN NO HO NKYERƐKYERƐMU: Jehovah somaa ɔbɔfo bi ma ɔbɛhyɛɛ Jesus dzen wɔ Gethsemane ture no mu.

^ nky. 59 MFONYIN NO HO NKYERƐKYERƐMU: Aber a COVID-19 yarba bɔn no yii ne tsir no, enuanom pii boaboaa edziban ahorow ano ma wɔdze kɛmaa afofor.

^ nky. 61 MFONYIN NO HO NKYERƐKYERƐMU: Maame bi roboa ne babaa ma ɔaakyerɛw krataa dze akɛhyɛ onua bi a ɔda efiadze nkuran.