1. Ndɛ nyimpa pii ka dɛ wɔnngye afofor nndzi. Ebɛnadze ntsi na ɔnnsɛ dɛ iyi yɛ hɛn nwanwa?

 SATAN no wiadze bɔn yi mu no, nyimpa nnhu nyia obotum agye no edzi. Siantsir nye dɛ, mpɛn pii no eguadzifo, amanyɛfo nye nyamesom mpanyimfo daadaa hɔn. Binom so ka dɛ wɔnngye hɔn anyɛnkofo, hɔn efipamfo, na mpo hɔn ebusuafo nndzi. Onnyi dɛ iyi yɛ hɛn nwanwa. Siantsir nye dɛ Bible aka ato hɔ dada dɛ: ‘Nda a odzi ekyir no mu no, nyimpa bɛyɛ hɔn a wonndzi nokwar, hɔn a wɔsɛɛ nkorɔfo dzin, nye hɔn a woyi nkorɔfo ma.’ Iyi kyerɛ dɛ, nyimpa bɛda wiadze yi nyame no suban no bi edzi. Yenyim ampaara so dɛ, yerunntum nngye dɛm nyame yi nndzi da.​—2 Tim. 3:1-4; 2 Cor. 4:4.

2. (a) Woana na yebotum agye no edzi koraa? (b) Ebɛn asɛm na bi a nyimpa binom bebisa?

² Yɛyɛ Christianfo, ntsi yenyim dɛ yebotum agye Jehovah edzi koraa. (Jer. 17:7, 8) Yɛgye dzi paa dɛ ɔdɔ hɛn na ‘ɔrenndan’ n’asomfo ‘nngya’ da. (Ndw. 9:10) Afei so, yebotum agye Christ Jesus edzi, osiandɛ ɔdze no nkwa too hɔ maa hɛn. (1 Pet. 3:18) Nkyii so, hɛnankasa yehu dɛ Bible no ma hɛn akwankyerɛ papa a yebotum dze abɔ bra. (2 Tim. 3:16, 17) Yɛwɔ ahotodo dɛ yebotum agye Jehovah, Jesus, nye Bible no edzi. Naaso binom wɔ hɔ a, hɔn adwen mu botum ayɛ hɔn konsee dɛ, ana wobotum akɔ do agye enuanom edzi anaa worunntum nnyɛ dɛm? Sɛ dɛm na etse nka a, ebɛnadze na obotum aboa wo ma aakɔ do agye enuanom edzi?

3. Ebɛn hokwan kɛse na yeenya? (Mark 10:29, 30)

³ Jehovah dze hɛn abɛka n’asomfo a wɔwɔ wiadze nyina no ho. Iyi yɛ hokwan kɛse paa na ɔma yenya nhyira pii so! (Kenkan Mark 10:29, 30.) Yɛdɔ Jehovah, na dɛmara na hɛn nuanom a wɔwɔ wiadze mfɛndzanan nyina so dɔ no. Afei so, hɛn  nyina yɛyer hɛnho dɛ yɛdze Jehovah ne mbra bɔbɔ hɛn bra. Bi a ɔsor hɛn kasaa, hɛn amambra, anaa hɛn afadze, naaso sɛ yehyia ber a odzi kan mpo a, yɛda ɔdɔ edzi kyerɛ hɛnho. Hɛn enyi gye paa dɛ yɛnye hɔn bɔ mu som hɛn sor Egya no na yeyi no ayɛw.​—Ndw. 133:1.

4. Ebɛnadze ntsi na yehia hɛn nuanom hɔn mboa?

⁴ Ndɛ paa nye ber a ɔsɛ dɛ yɛnye hɛn nuanom bɔ. Ɔtɔ da a, wɔboa hɛn ma yegyina hɛn haw ahorow ano. (Rom. 15:1; Gal. 6:2) Afei so, wɔhyɛ hɛn nkuran ma yɛyer hɛnho wɔ Jehovah no som mu na wɔboa hɛn ma yɛkɔ do nye no nya ebusuabɔ a no mu yɛ dzen. (1 Thess. 5:11; Heb. 10:23-25) Ɔwodze bisa woho dɛ: Sɛ ɔnnyɛ dɛm enuanom yi a, nkyɛ yebesi dɛn ako etsia hɛn atamfo? Atamfo a yɛreka hɔnho asɛm no nye Satan Abɔnsam nye no wiadze bɔn yi. Ɔrennkyɛr, Satan nye n’ekyirtaafo bɔtow ahyɛ Nyankopɔn n’asomfo do. Dɛm aber no sɛ yɛto hɛn enyi na yehu hɛn nuanom yi a, hwɛ mbrɛ hɛn enyi besi agye afa!

5. Ebɛnadze ntsi na ɔtɔ da a, ɔyɛ dzen ma binom dɛ wɔbɛgye hɔn nuanom edzi?

⁵ Naaso binom wɔ hɔ a, ɔyɛ dzen ma hɔn dɛ wɔbɛgye hɔn nuanom edzi. Siantsir nye dɛ, bi a wɔkaa hɔn esumasɛm kyerɛɛ onua bi, nna onua no so kɛkaa kyerɛɛ obi fofor, anaadɛ onua bi hyɛɛ hɔn bɔ, naaso oenndzi do. Obotum so aba dɛ, onua bi kaa asɛm bi anaa ɔyɛɛ biribi ma ɔyɛɛ hɔn yaw paa. Sɛ yehyia ɔhaw a ɔtsetse dɛm a, obotum ayɛ dzen ama hɛn dɛ yɛbɛgye hɛn nuanom edzi. Dɛm dze a, ebɛnadze na obotum aboa hɛn ma yaakɔ do agye hɛn nuanom edzi?

6. Ebɛn kwan do na ɔdɔ bɔboa hɛn ma yaagye hɛn nuanom edzi? (1 Corinthfo 13:4-8)

⁶ Ɔdɔ nye adze tsitsir a ɔka hɛn ma yɛgye hɛn nuanom dzi. Corinthfo nwoma a odzi kan tsir 13 no ma yehu dɛ sɛ yɛwɔ ɔdɔ a, yɛbɛda su ahorow bi edzi. Dɛm su ahorow no  bɔboa hɛn ma yaakɔ do adɔ hɛn nuanom. (Kenkan 1 Corinthfo 13:4-8.) Dɛ nhwɛdo no, nyiyimu 4 no ka dɛ, ‘ɔdɔ wɔ abotar na ne yamu ye.’ Sɛ yɛfom Jehovah mpo a, onya hɛnho abotar. Dɛm ntsi, sɛ hɛn nuanom ka asɛm bi anaa wɔyɛ biribi ma ɔhyɛ hɛn ebufuw anaa ɔyɛ hɛn yaw mpo a, ɔsɛ dɛ yenya hɔnho abotar. Nyiyimu 5 no dze ka ho dɛ: ‘Ɔdɔ no bo nnhaw no, ommbu bɔn ho akontaa.’ Yɛmmpɛ dɛ ‘yebu bɔn ho akontaa.’ Iyi kyerɛ dɛ ɔnnsɛ dɛ yɛdze bɔn a hɛn nuanom yɛ tsia hɛn no hyɛ hɛn mu na ber fofor wɔfom hɛn a yaakɔtwe aba. Ɔsɛnkafo 7:9 ka dɛ ɔnnsɛ dɛ ‘yɛpɛ ntsɛm fa ebufuw.’ Dɛm ntsi no ho hia paa dɛ yɛdze asɛm a ɔwɔ Ephesusfo 4:26 no yɛ edwuma. Hɔ ka dɛ: “Mma wi nntɔ hom ebufuw do”!

7. Ebɛn kwan do na afotusɛm a ɔwɔ Matthew 7:1-5 no botum aboa hɛn ma yaagye hɛn nuanom edzi?

⁷ Sɛ yehu hɛn nuanom dɛ mbrɛ Jehovah hu hɔn no a, ɔno so bɔboa hɛn ma yaakɔ do agye hɔn edzi. Nyankopɔn dɔ hɛn nuanom no na ommbu hɔn bɔn ho akontaa. Hɛn so, ɔnnsɛ dɛ yebu hɔn bɔn ho akontaa. (Ndw. 130:3) Ɔnnsɛ dɛ yɛdze hɛn adwen si mfom a wodzi no do, na mbom ɔsɛ dɛ yɛdze si suban pa na mbɔdzen a wɔbɔ no do. (Kenkan Matthew 7:1-5.) Yɛgye dzi dɛ wɔpɛ dɛ wɔyɛ dza ɔtsen na nnyɛ hɔn adwen nye dɛ wɔbɛyɛ biribi ma aahaw hɛn da. Siantsir nye dɛ, ɔdɔ ‘gye adze nyina dzi.’ (1 Cor. 13:7) Dɛm asɛm yi nnkyerɛ dɛ Jehovah hwɛ kwan dɛ yɛbɛgye hɛn nuanom edzi kɛkɛ, mbom ɔhwɛ kwan dɛ yɛbɛgye hɔn edzi osiandɛ wɔada no edzi dɛ yebotum dze hɛnho ato hɔn do. b

8. Ibesi dɛn enya wo nuanom mu gyedzi?

⁸ Sɛ yebenya obu ama obi a, ɔsɛ dɛ nyimpa no yɛ adze a ɔbɛma yeebu bu no. Dɛmara na gyedzi a yebenya wɔ obi mu so tse, naaso ɔbɛgye mber kakra. Ebɛnadze na ɔbɔboa wo ma aagye wo nuanom edzi? Ɔsɛ dɛ ihu hɔn yie. Sɛ ekɔ asafo nhyiamu a, enye hɔn mbɔ nkɔmbɔ. Yɛ nhyehyɛɛ na enye hɔn mbɔ mu nkɔ asɛnka. Nya hɔnho abotar na mma mmper woho nnka dɛ enngye hɔn nndzi. Obi a innyim no yie dze, bi a ahyɛse no, ɔbɛyɛ dzen dɛ ebɛka wo kukua mu nsɛm nyina akyerɛ no. Naaso ber a iruhu no yie no, ɔbɛyɛ mberɛw dɛ ebɛka wo kukua mu nsɛm akyerɛ no. (Luke 16:10) Sɛ eka w’asɛm kyerɛ onua bi na ekyir yi ɔkɔbɔ no dawur a, ebɛnadze na ibotum ayɛ? Mma mmper woho nnka dɛ erennye onua no mmbɔ, mbom nya noho abotar. Afei so, mma enuanom kakraabi hɔn ndzeyɛɛ ntsi nnka dɛ erenngye enuanom nkaa no nndzi. Aber a iyi wɔ hɛn adwen mu no, hom mma yɛnhwɛ nhwɛdo bi a Jehovah n’asomfo anokwafo binom yɛe. Ɔwɔ mu dɛ nyimpa binom yɛɛ adze ma ɔyɛɛ hɔn yaw, naaso wɔkɔr do nyaa afofor mu gyedzi.

9. (a) Ebɛn kwan do na Hannah kɔr do gyee Jehovah ne nhyehyɛɛ too mu ɔmmfa ho mpo dɛ nna Jehovah n’ananmusifo binom yɛ ndzɛmba bɔn no? (b) Ehwɛ mbrɛ Hannah nyaa gyedzi wɔ Jehovah ne nhyehyɛɛ mu no a, ebɛnadze na isua fi mu? (Hwɛ mfonyin no.)

⁹ Ana onua bi a ɔwɔ ɔsom hokwan wɔ asafo no mu ayɛ adze ma ahaw wo pɛn? Sɛ dɛm a, Hannah n’asɛm no a yebosusu ho no bɔboa wo paa. N’aber do no, nna Sɔfopanyin Eli nye obi a ɔwɔ hokwan kɛse wɔ Jehovah no som mu wɔ Israel. Naaso, nna Eli n’ebusua nnyɛ nhwɛdo pa. Nna ne mba a wɔsom dɛ asɔfo wɔ asɔrfi hɔ no taa yɛ ndzɛmba a ɔyɛ enyiwu na wɔbɔ ɔbrakyew so. Naaso hɔn papa ammfa ne nan ennsi famu anntsea hɔn. Iyi nyina ekyir no, Jehovah anngye hokwan a Eli wɔ dɛ sɔfopanyin no emmfi ne nsamu. Hannah kɔr do gyee Jehovah ne nhyehyɛɛ too mu. Ɔannka dɛ sɛ Eli da ho ara yɛ  sɔfopanyin dze a, ɔronnkɔ ntamadan no mu nnkɔsom bio. Mber bi mu, Hannah kɔr ntamadan no mu kɔbɔɔ mpaa. Aber a ɔrobɔ mpaa no, nna ɔwɔ ahohia mu paa. Naaso Eli hun Hannah no, onyaa adwen dɛ ɔabow. Oennya abotar annhwehwɛ asɛm no mu, mbom no, ɔkasae tsiaa Hannah a nna oridzi awerɛhow no. (1 Sam. 1:12-16) Iyi nyina mu no, Hannah hyɛɛ bɔ dɛ, sɛ ɔwo babanyin a ɔdze no bɛba ntamadan no mu ma ɔaabɔsom wɔ hɔ. Sɛ ɔba no dɛm a, nna Eli na ɔbɔhwɛ abofra no do. (1 Sam. 1:11) Aso nna ɔwɔ dɛ wɔtsea Eli ne mba no wɔ asoɔdzen a nna wɔreyɛ no ho? Nyew. Jehovah yɛɛ dɛm wɔ ber a ɔfata mu. (1 Sam. 4:17) Nyankopɔn maa Hannah woo babanyin na ɔtoo no dzin Samuel.​—1 Sam. 1:17-20.

10. David yɛɛ n’adze dɛn aber a Absalom na Ahithophel yii no mae no?

¹⁰ Ana wo nyɛnko bi a ɔbɛn wo paa eyi wo ama pɛn? Sɛ dɛm a, ma yɛnhwɛ dza ɔtoo Ɔhen David. Nna Ahithophel yɛ n’anyɛnkofo no mu kor. Naaso aber a David ne ba Absalom yɛɛ dɛ obotu ne papa adze do no, Ahithophel kɛtaa Absalom n’ekyir. Dza David ne nyɛnko berɛbo Ahithophel nye ne ba Absalom yɛe no, ɔwodze hwɛ mbrɛ osii kaa David! Naaso David annka dɛ dza woesi no ntsi, ɔrenngye obiara nndzi bio. Ɔkɔr do gyee ne nyɛnko fofor bi dzii. Wɔfrɛ no Hushai. Dɛm ɔbarimba yi annkɛka Absalom na Ahithophel ho. Hushai amma David ne nsa eennsi famu. Ɔyɛɛ adze a ɔkyerɛ dɛ ɔyɛ nyɛnko berɛbo. Ɔdze no nkwa mpo too esian mu mbrɛ ɔbɛyɛ a ɔbɔboa David.​—2 Sam. 17:1-16.

11. Ebɛnadze na Nabal n’akowaa kor bi yɛe dze kyerɛɛ dɛ ɔgye Abigail dzi?

¹¹ Hom mma yɛnhwɛ dza Nabal no nkowaa no mu kor so yɛe. Nna David na ne mbarimba no efi hɔn akoma mu abɔ Israelnyi ɔbarimba bi a wɔfrɛ no Nabal no nkowaa ho ban. Mber bi ekyir no, David serɛɛ ɔdzefo Nabal dɛ ɔmma ne mbarimba no edziban. David kaa dɛ dza ɔdze bɛma hɔn biara no, wɔbɛgye. Naaso Nabal anngye David n’ebisadze kakra no annto mu. David no bo fuuw araa ma nkyɛ ɔrepaa. Dɛm ntsi osii mu dɛ orukokuku mbanyin a wɔwɔ Nabal ne fie nyina. Nabal n’akowaa bi yɛɛ ntsɛm kɛkaa asɛm a esi no kyerɛɛ Nabal ne yer Abigail. Nna akowaa no tse fie hɔ bi. Ntsi nna onyim dɛ sɛ obenya nkwa a, ogyina Abigail do.  Nkyɛ obotum eguan efi fie hɔ, naaso nna ɔgye dzi dɛ Abigail botum esiesie asɛm a woesi no. Nna akowaa no botum enya gyedzi a ɔtse dɛm, osiandɛ nna wonyim Abigail dɛ ɔyɛ ɔbaa nyansafo. Dza osii wɔ iyi ekyir no ma yehu dɛ, ahotodo a akowaa no nyae wɔ Abigail mu no, nna ɔfata paa. Abigail nyaa akokodur nye David kasae ma ɔsesaa n’adwen wɔ dza nna ɔpɛ dɛ ɔyɛ no ho. (1 Sam. 25:2-35) Nna ɔgye dzii paa dɛ David bɛyɛ n’adze wɔ kwan pa do.

12. Ɔmmfa ho dɛ nna Jesus n’esuafo no dzi mfom no, ebɛnadze na ɔyɛe dze kyerɛɛ dɛ ɔgye hɔn dzi?

¹² Ɔtɔ da a, nna Jesus n’esuafo no dzi mfomdo, naaso nna ɔgye hɔn dzi. (John 15:15, 16) James na John serɛɛ Jesus dɛ ɔmma hɔn dzibew soronko bi wɔ Ahendzi no mu. Jesus annka dɛ ɔnnyɛ adwen papa na wɔdze rosom Jehovah. Afei so, ɔannka dɛ wɔnnyɛ n’asomafo bio. (Mark 10:35-40) Ekyir yi, anafua a wɔkyeer Jesus no, n’esuafo no nyina guanee gyaa no hɔ. (Matt. 26:56) Naaso Jesus kɔr do gyee hɔn dzii. Nna onyim paa dɛ wɔyɛ nyimpa a wodzi mfom, naaso “ɔdɔɔ hɔn kesii ewiei.” (John 13:1) Aber a wonyaan Jesus no, ɔdze asodzi a no mu yɛ dur mpo hyɛɛ n’asomafo anokwafo 11 no hɔn nsa dɛ wondzi esuafoyɛ edwuma no enyim na wɔnhwɛ no nguan a wɔsom bo no. (Matt. 28:19, 20; John 21:15-17) Nna ɔgye mbarimba a mfom wɔ hɔnho yi dzi dɛ wɔbɛyɛ hɔn adze wɔ kwan pa do. Nokwasɛm nye dɛ, hɔn nyina dze nokwardzi somee kesii dɛ wowiee hɔn asaase do som edwuma no. Ampaara Hannah, David, Nabal n’akowaa no, Abigail, nye Jesus nyina yɛɛ nhwɛdo pa. Wɔgyee nyimpa a nna mfom wɔ hɔnho no dzii.

13. Ebɛnadze na obotum ama ayɛ dzen ama hɛn dɛ yɛbɛgye afofor edzi?

¹³ Ana aka wo kukua mu asɛm bi akyerɛ onua bi, na ɔno ekyir no, wɔabɛda edzi dɛ ɔakɔbɔ asɛm no dawur? Sɛ ɔba dɛm a, ɔyɛ yaw paa. Akyerɛbaa bi kaa no kukua mu asɛm kyerɛɛ asafo mu panyin bi. Nna akyerɛbaa yi nyim dɛ asafo mu panyin no rommbɔ asɛm yi do nnkyerɛ obiara. Naaso, adze kyee ara na ne yer frɛɛ akyerɛbaa yi dɛ ɔrehyɛ no nkuran. Asɛm a ɔpanyin no ne yer kae no maa akyerɛbaa no hun dɛ no kukua mu asɛm a ɔkaa kyerɛɛ ɔpanyin no, ɔaka akyerɛ ne yer no. Iyi ntsi, nna ɔyɛ dzen ma akyerɛbaa yi dɛ ɔbɔkɔ do ara agye asafo mu panyin no edzi, na ntseasee so wɔ mu. Naaso akyerɛbaa yi kɔhwehwɛɛ mboa. Ɔkɔr asafo mu panyin fofor bi hɔ na ɔkɛkaa dza woesi no nyina kyerɛ no. Asafo mu panyin no boaa akyerɛbaa no ma ɔsanee nyaa asafo mu mpanyimfo no hɔn mu gyedzi.

14. Ebɛnadze na ɔboaa onua bi ma ɔsanee nyaa asafo mu mpanyimfo bi mu gyedzi?

¹⁴ Onua bi nyaa asafo mu mpanyimfo beenu hɔnho ebufuw ber tsentsen bi. Nna onua no tse nka dɛ orunntum nngye dɛm mpanyimfo beenu yi nndzi. Naaso ɔdwendween asɛm bi a tum wɔ mu a onua bi kae ho. Nna obu dɛm onua no paa. Asɛm a dɛm onua no kae no nye dɛ: “Satan na ɔyɛ hɛn tamfo, na nnyɛ hɛn nuanom a yɛnye hɔn som no bi a.” Onua no dwendween asɛm yi ho na ɔbɔɔ mpaa. Aber a ɔbɔɔ Jehovah mpaa ekyir no, Jehovah boaa no ma ɔnye mpanyimfo beenu no siesiee hɔn ntamu kama.

15. Ebɛnadze ntsi na ɔtɔ da a ɔgye ber ana yaasan agye obi edzi bio? Ma ho nhwɛdo.

¹⁵ Ana ahwer hokwan bi wɔ asafo no mu? Sɛ ɔba dɛm a, ɔyɛ yaw paa. Nna hɛn akyerɛbaa Grete nye ne maame yɛ Jehovah Adasefo a wɔdze nokwardzi som Jehovah wɔ Nazi Germany wɔ 1930 mfe no mu. Dɛm aber no, nna wɔdze nsa ato hɛn dwumadzi do wɔ hɔ. Nna Grete wɔ hokwan bi a n’enyi gye ho paa. Ɔnye dɛ, nna otsintsim Ɔweɔn-Aban a ɔba no bi ma enuanom. Ekyir yi, enuanom a wɔwɔ hɔ no hun dɛ, nna ne papa mmpɛ Adasefo no hɔn nkyerɛkyerɛ. Iyi ntsi wɔgyee hokwan a nna Grete wɔ no fii ne  nsa mu. Nna enuanom yi suro dɛ annhwɛ a ne papa bɔkɔ akɛka asafo no ho nsɛm akyerɛ hɔn a wɔsoɛr tsia hɛn no. Asɛm no ennsi hɔ ara. Aber a Wiadze Ko II rokɔ do no, nna enuanom mma Grete na ne maame magazine a ɔba no bi. Afei so, sɛ nna wohyia hɔn wɔ kurow mu a, wɔnye hɔn nnkasa mpo. Asɛm yi haaw no paa! Ɔgyee Grete ber tsentsenntsen ana ɔdze enuanom yi hɔn bɔn rekyɛ hɔn na ɔagye hɔn edzi bio. Ekyir yi, onyaa adwen dɛ, bi a Jehovah dze enuanom no hɔn bɔn akyɛ hɔn, ntsi ɔsɛ dɛ noara so dze kyɛ hɔn. c

16. Ebɛnadze ntsi na ɔsɛ dɛ yɛbɔ mbɔdzen dɛ yɛbɛgye hɛn nuanom edzi?

¹⁶ Sɛ asɛm a ɔtse dɛm ato wo pɛn a, bɔ mbɔdzen dɛ ibenya wo nuanom mu gyedzi bio. Obotum agye ber kakra dze, naaso ekyir yi ibohu dɛ oye paa dɛ eyɛɛ dɛm. Ma yɛnyɛ asɛm yi ho mfatoho. Sɛ yedzi edziban bi ma hɛn yafun yɛ hɛn yaw a, bi a da fofor no yɛbɛyɛ ahwɛyie wɔ edziban a yedzi no ho. Naaso yɛrennka dɛ edziban no a yedzii ma ɔhaaw hɛn no ntsi yerinndzidzi bio. Dɛmara so na ɔnnsɛ dɛ yɛka dɛ osiandɛ onua bi a yɛgye no dzi maa hɛn nsa sii famu ntsi, yɛrenngye obiara nndzi bio. Ɔsɛ dɛ yɛkaa dɛ hɛn nyina bɔn wɔ hɛnho. Sɛ yɛkɔ do gye hɛn nuanom dzi a, hɛn enyi bɛgye paa. Afei so, ɔbɔboa hɛn ma yaayɛ hɛn afamudze aboa mbrɛ ɔbɛyɛ a obiara a ɔwɔ asafo no mu no bɛgye no nua edzi.

17. Ebɛnadze ntsi na ohia dɛ yɛgye hɛn nuanom dzi, na ebɛnadze na yebosusu ho wɔ adzesua a odzi hɔ no mu?

¹⁷ Ndɛ ɔyɛ dzen dɛ nkorɔfo bɛgye afofor edzi wɔ Satan no wiadze yi mu. Naaso hɛndze, yɛdodɔ hɛnho ntsi yɛgye hɛn nuanom dzi. Ndɛ, gyedzi a yɛwɔ wɔ hɛn nuanom mu no ma hɛn enyi gye na ɔma yɛyɛ kor. Afei so, gyedzi a ɔtse dɛm no bɔbɔ hɛnho ban ber a yerihyia nsɛndzendzen daakye no. Sɛ obi ayɛ adze ma ahaw wo ma ɔno ntsi enngye no nndzi bio so ɛ, ebɛnadze na ibotum ayɛ? Bɔ mbɔdzen dɛ ibohu Jehovah n’adwen wɔ tsebea no ho. Ɔno ekyir no, hwehwɛ Bible mu afotusɛm na fa yɛ edwuma, nya ɔdɔ a no mu yɛ dzen ma wo nuanom, na sua biribi fi Bible mu nhwɛdo ahorow a ɔfa wo tsebea no ho no mu. Sɛ obi ayɛ biribi ma wɔayɛ hɛn yaw mpo a yebotum eyi yaw no efi hɛn mu na yɛagye hɛn nuanom edzi. Sɛ yɛyɛ dɛm a, hɛn enyi bɛgye dɛ yɛwɔ enuanom pii a wɔbɛn hɛn kɛse sen hɛn honam afamu enuanom. (Mbɛ. 18:24) Sɛ yɛgye hɛn nuanom dzi a, oye. Naaso ɔsɛ dɛ hɛn so yɛyɛ ndzɛmba a ɔbɛma hɛn nuanom agye hɛn edzi. Adzesua a odzi hɔ mu no, yɛbɔhwɛ dza ɔsɛ dɛ yɛyɛ ama hɛn nuanom aagye hɛn edzi.