Kɔ no mu nsɛm no do

Kɔ no mu nsɛm a wɔahyehyɛ no do

Nsɛm A Akenkamfo Bisa

Nsɛm A Akenkamfo Bisa

Abrandaa a nna ɔwɔ Solomon n’asɔrfie no enyim no, nna ne tsentsen yɛ ahen?

Nna abrandaa no wɔ asɔrfie no enyim. Nna hɔ na wɔfa dze wura asɔrfie no ne Krɔnkrɔnbea hɔ. Kyerɛw Krɔnkrɔn—Wiadze Fofor Nkyerɛase ahorow a woyii no edzi ansaana afe 2023 no kaa dɛ “abantsentsen a ɔwɔ fie no enyim no, ne ntwemu yɛ basafa eduonu, na ne tsentsen yɛ basafa ɔha eduonu.” (2 Mber. 3:​4, NWT.) Bible nkyerɛasee afofor so ka dɛ nna ofi abrandaa no anaa abantsentsen no no sor dze besi famu yɛ “basafa 120,” kyerɛ dɛ, nna ne tsentsen yɛ bɛyɛ mita 53 (anamɔn 175).

Naaso, wɔ Wiadze Fofor Nkyerɛase a wotsintsimii wɔ 2023 mu no, wɔkaa Abrandaa a nna ɔwɔ Solomon n’asɔrfie no ho asɛm dɛ: “Ofitsi sor besi famu yɛ basafa 20,” anaa bɛyɛ mita 9 (anamɔn 30). a Ma yɛnhwɛ nsɛm ahorow bi a yesusuu ho a ɔmaa yɛyɛɛ dɛm nsesa yi.

Ofitsi abrandaa no sor besi famu no, kyerɛwtohɔ a ɔwɔ 1 Ahemfo 6:3 no nnka ho asɛm. Dɛm kyerɛwsɛm yi mu no, Jeremiah kaa abrandaa no ne tsentsen na ne tɛtɛr ho asɛm, na ofitsi no sor dze besi famu no dze, ɔannka ho asɛm. Na wɔ Ahemfo nwoma a odzi kan tsir esuon no mu so, ɔkaa ndzɛmba etsitsir bi a nna ɔwɔ asɔrfie hɔ no ho asɛm kɔr ekyir. Dɛm ndzɛmba no bi nye ogu po anaa dadzesɛn kɛse bi a nna wɔdze nsu gu mu a wɔfrɛ no Po, eguarsɛn ase ndaka du, na boran edum ebien a nna osisi abrandaa no enyim no. (1 Ahe. 7:​15-37) Ntsi sɛ nna ofitsi abrandaa no sor dze besi famu bor mita 50, na ɔsan so war sen asɔrfie no koraa a, nna ɔno ebɛnadze ntsi na Jeremiah annka ho asɛm? Mfe pii ekyir mpo no, Jewfo abakɔsɛm akyerɛwfo kyerɛɛw dɛ, nna abrandaa a ɔwɔ Solomon n’asɔrfie enyim no nnwar nnsen asɔrfie no.

Abemfo nngye nndzi dɛ nkyɛ asɔrfie no botum esuo abrandaa a ne tsentsen fi sor besi famu yɛ basafa 120 mu egyina. Tsetse no, nna wɔdze mbobaa na brekese sisi adan atsentsen. Nna wɔma n’ase no yɛ tɛtɛr paa, na wɔma no sor no yɛ tseaa. Nna dɛm na Egyptfo hɔn abosondan tse. Naaso nna Solomon n’asɔrfie no nntse dɛm. Abemfo binom gye dzi dɛ, nna asɔrfie no ne ban no ne peperepe mmbor basafa 6 anaa mita 2.7 (anamɔn 9). Theodor Busink yɛ abakɔsɛm kyerɛwfo bi a ɔka mbrɛ nna wosi adan wɔ tsetse mber mu ho asɛm. Ɔno so kaa dɛ: “[Beebi a nna wɔfa dze wura asɔrfie no mu] no, sɛ yɛhwɛ ne ban no ne peperepe a, nna abrandaa no [ne tsentsen] runntum nnyɛ basafa 120 ma ɔnnyɛ yie.”

Ɔbɛyɛ dɛ hɔn a wɔhwɛɛ tsetse nsaano nkyerɛwee no do kyerɛɛw asɛm a ɔwɔ 2 Mbermunsɛm 3:4 no annkyerɛw no yie. Dɛm kyerɛwsɛm yi mu no, tsetse nsaano nkyerɛwee binom ka dɛ nna ofitsi abrandaa no no sor besi famu yɛ basafa “120.” Naaso nsaano nkyerɛwee afofor a nkorɔfo gye dzi paa, tse dɛ Codex Alexandrinus a wɔkyerɛwee bɔbor mfe 1500 a wɔabɛsen kɔ, nye Codex Ambrosianus a wɔkyerɛwee bɔbor mfe 1400 a wɔabɛsen no ka dɛ nna ɔyɛ “basafa 20.” Ebɛnadze na bi a ɔmaa ɔkyerɛwfo bi dzii mfom kyerɛɛw “120”? Tsetse Hebrew kasa mu no, nna nkasafua a wɔkyerɛ ase “ɔha” na “basafa” no sɛ kakra. Dɛm ntsi, obotum aba dɛ nna ɔkyerɛwfo bi pɛ dɛ ɔkyerɛw “basafa,” naaso owiee ase no nna ɔakyerɛw “ɔha” mbom.

Nokwasɛm nye dɛ, bi a yɛbɔbɔ mbɔdzen dɛ yɛbɛtse mbrɛ wosii Solomon n’asɔrfie no ase yie, na yɛdze hɛn adwen eebu mbrɛ nna osi tse. Naaso, dza ɔsɛ dɛ yɛdze hɛn adwen si do kɛse nye dza asɔrfie no gyina hɔ ma. Ogyina hɔ ma sunsum afamu asɔrfie kɛse no. Ɔyɛ hɛn dɛw paa dɛ Jehovah ato nsa afrɛ n’asomfo nyina dɛ wɔmbɔsom no wɔ dɛm asɔrfie yi mu!—Heb. 9:​11-14; Nyi. 3:12; 7:​9-17.

a Ase hɔ asɛm a ɔwɔ dɛm kyerɛwsɛm yi mu no ma yehu dɛ “tsetse nsaano nkyerɛwee binom ka dɛ ɔyɛ basafa ‘120,’ nna nsaano nkyerɛwee afofor nye Bible nkyerɛase binom so ka dɛ ɔyɛ ‘basafa 20.’”