1, 2. Ebɛn nsɛm na nkorɔfo taa bisa?

MBOFRA bisa nsɛm pii. Ibia ebɛkyerɛkyerɛ biribi mu akyerɛ hɔn, naaso mpɛn pii no, wobebisa wo dɛ, ‘Ebɛnadze ntsi a?’ Na sɛ ebɔ mbɔdzen ma hɔn mbuae a, ibia wɔbɛsan ebisa wo dɛ, ‘Ebɛnadze ntsi na ɔtse dɛm?’

² Dɛ yɛyɛ mbofra anaa mpanyimfo no, hɛn nyina bisa nsɛm. Ibia yebebisa nsɛm a ɔfa dza yebedzi, dza yebofura anaa dza yɛbɔtɔ ho. Anaa ibia yɛwɔ nsɛmbisa a ohia a ɔfa asetsena na daakye ho. Naaso, sɛ yennya nsɛmbisa yi ho mbuae a ɔma akomatɔyamu a, annhwɛ a, yebegyaa dɛ yɛbɔhwehwɛ mbuae no.

3. Ebɛnadze ntsi na nyimpa pii susu dɛ worunntum nnya hɔn nsɛmbisa a ohia no ho mbuae?

³ Nsɛmbisa a ohia a yebisa no, aso no ho mbuae wɔ Bible no mu? Ibia nyimpa binom bɛkã dɛ nyew, naaso wobosusu dɛ mbuae a Bible no dze ma no, ɔyɛ dzen dodow dɛ wɔbɛtse ase. Ibia wobosusu dɛ akyerɛkyerɛfo anaa asɔfo nkotoo na wobotum ama ho mbuae. Na binom afamu dze, ɔyɛ hɔn enyitõ dɛ wɔbɛgye ato mu dɛ, wonnyim mbuae no. Na ɔwo so, edwen ho dɛn?

4, 5. Ebɛn nsɛmbisa na ohia wo a epɛ dɛ ibisa? Ebɛnadze ntsi na ɔsɛ dɛ ekɔ do hwehwɛ mbuae no?

⁴ Ibia epɛ nsɛmbisa a ɔtsetse dɛm yi ho mbuae: Ebɛnadze ntsi na mowɔ wiadze? Sɛ muwu a, henfa na mobɔkɔ? Nyankopɔn tse dɛn? Dza Jesus, Ɔkyerɛkyerɛfo a wonyim no yie no, kãa nye dɛ: “Hom mbisa na wɔbɛma hom; hom nhwehwɛ na hom bohu; hom mbɔ mu na wobobue hom.” (Matthew 7:7) Mma nngyaa dɛ ebɔhwehwɛ  mbuae no kesi dɛ ibenya mbuae a ibotum enya mu ahotodo.

⁵ Ɔyɛ ampa dɛ, sɛ ekɔ do “hwehwɛ” a, ibohu mbuae no wɔ Bible no mu. (Mbɛbusɛm 2:1-5) Mbuae a Bible no dze ma no ne ntseasee nnyɛ dzen koraa. Dza isũa no bɛma enya asetsena a enyigye wɔ mu ndɛ, nye daakye ho enyidado a ɔkã akoma. Ma yensusu asɛmbisa bi a ɔahaw nyimpa pii adwen no ho nhwɛ.

6. Ebɛnadze ntsi na nyimpa binom susu dɛ Nyankopɔn nndwen hɛn ho?

⁶ Nyimpa pii susu dɛ Nyankopɔn nndwen hɛn ho. Wosusu dɛ, sɛ Nyankopɔn dwen hɛn ho a, nkyɛ wiadze yi nnkɛyɛ dɛ mbrɛ ɔtse yi. Yehu dɛ akodzi, ɔtan na awerɛhodzi ayɛ wiadze yi mu mã. Nkorɔfo yar, wohu amandze na wowuwu. Nyimpa binom kã dɛ, ‘Sɛ Nyankopɔn dwen hɛn ho a, ebɛnadze ntsi na ɔmma amandzehu yi nyina no tun nntwa?’

7. (a) Ebɛn kwan do na nyamesom akandzifo ama nkorɔfo enya adwen dɛ Nyankopɔn yɛ otsiɔdzennyi? (b) Ebɛnadze ntsi na yebotum agye edzi dɛ, worunntum mmfa ndzebɔn a osisi no ho sombo mmbɔ Nyankopɔn?

⁷ Ɔtɔfabi a, nyamesom akandzifo ma nkorɔfo nya adwen dɛ, Nyankopɔn yɛ otsiɔdzennyi. Sɛ esian bi si a, dza wɔkã nye dɛ, ɔyɛ Nyankopɔn ne pɛ. Wɔkã dɛ, Nyankopɔn pɛ dɛ esian a ɔtse dɛm si. Sɛ wɔkã nsɛm a ɔtsetse dɛm a, ɔyɛ Nyankopɔn ankasa na wɔrobɔ no sombo. Naaso, Bible no kyerɛkyerɛ dɛ, ɔnnyɛ Nyankopɔn na ɔdze ndzebɔnyɛ ba da. James 1:13 kã dɛ, Nyankopɔn mmfa ndzebɔn nnsɔ obiara nnhwɛ. Dza ɔkã nye dɛ: “Sɛ wɔsɔ obiara hwɛ a, mma ɔnnkã dɛ, Nyankopɔn na ɔsɔ me hwɛ: na bɔn bi nntum nnsɔ Nyankopɔn nnhwɛ, na ɔno so  nnsɔ obiara nnhwɛ.” Iyi kyerɛ dɛ, ɔwɔ mu dɛ besi sesei dze Nyankopɔn nnsiiw ndzɛmba bɔn a osisi no kwan dze, naaso ɔnnkyerɛ dɛ ɔno na ɔdze ba. (Kenkan Job 34:10-12.) Ma yensusu nhwɛdo bi ho.

8, 9. Ebɛnadze ntsi na ɔnnkɛyɛ papa dɛ yɛdze hɛn haw ahorow ho sombo bɔbɔ Nyankopɔn? Ma nhwɛdo.

⁸ Susu ɔbabanyin bi a ɔnye n’awofo tse ho hwɛ. N’egya dɔ no papaapa na ɔakyerɛkyerɛ no mbrɛ obotum esisi gyinae papa. Naaso, ɔbabanyin yi tsew n’egya do etũa na ofi fie. Ɔkɛyɛ ndzebɔn na onya amandze. Ana ebɔbɔ egya no sombo wɔ dza osii no ho osiandɛ oennsiw ne ba no kwan ber a ofii fie no? Ɔnntse dɛm koraa! (Luke 15:11-13) Tse dɛ egya a yɛakã no ho asɛm yi no, Nyankopɔn nnsiw nyimpa kwan ber a wɔpaw dɛ wɔbɛtsew etũa na wɔaayɛ dza omuo no. Ntsi, sɛ adzebɔn bi si a, ɔnnyɛ Nyankopɔn na ɔmaa osii. Ɔnnkɛyɛ papa dɛ yɛdze sombo no bɔbɔ Nyankopɔn.

⁹ Nyankopɔn wɔ siantsir paa bi ntsi a onnsiiw ndzɛmba bɔn a osisi no kwan. Ibosũa dza Bible no kã wɔ dɛm asɛm yi ho wɔ nwoma yi ne Tsir 11 no mu. Naaso, ibotum enya awerɛhyɛmu dɛ Nyankopɔn dɔ hɛn na nnyɛ ɔno na ɔyɛ hɛn haw ahorow no ne farbaa. Nokwasɛm nye dɛ, Ɔno nkotsee nye obi a obotum edzi hɛn haw ho dwuma ama hɛn.​—Isaiah 33:2.

10. Ebɛnadze ntsi na yebotum enya awerɛhyɛmu dɛ Nyankopɔn besiesie ɔhaw ahorow a ndzebɔnyɛfo dze aba no nyina?

¹⁰ Nyankopɔn yɛ krɔnkrɔn. (Isaiah 6:3) Dza ɔyɛ biara ho tsew, oye na fĩ biara nnyi ho. Ntsi, yebotum enya no mu awerɛhyɛmu. Nyimpa nntse dɛm koraa. Ɔtɔfabi a, wɔyɛ ndzebɔn. Nyimpa a ɔwɔ tum na odzi nokwar mpo no nnyi tum a ɔdze besiesie ɔhaw a ndzebɔnyɛfo dze ba no. Naaso, Nyankopɔn wɔ tum a ɔsen biara. Obesiesie ɔhaw ahorow a ndzebɔnyɛfo dze aba no nyina. Obeyi ndzebɔnyɛ nyina efi hɔ.​—Kenkan Ndwom 37:9-11.

11. Nyankopɔn tse nkã dɛn wɔ dza ɔrokɔ do wɔ w’asetsena mu no ho?

¹¹ Sɛ Nyankopɔn hu dza ɔrokɔ do wɔ wiadze no mu nye dza ɔrokɔ do wɔ w’asetsena mu a, ɔtse nkã dɛn wɔ ho? Bible no kyerɛkyerɛ dɛ, Nyankopɔn “dɔ atsɛmbu” anaa atsɛntsenenee. (Ndwom 37:28) Dɛm ntsi ɔdwen dza ɔtsen nye dza ɔnntsen ho papaapa. Okyir dɛ obohu dɛ nyimpa ruhu amandze. Ber a emumuyɛ hyɛɛ wiadze no mu mã wɔ mber bi a etwa mu mu no, Bible no kã dɛ, “ɔyɛɛ no yaw wɔ n’akoma mu.” (Genesis 6:5, 6) Nyankopɔn nnsakyeree. (Malachi 3:6) Bible no kã dɛ, Nyankopɔn dwen wo ho ankasa.​—Kenkan 1 Peter 5:7.

12, 13. (a) Ebɛnadze ntsi na yɛdɔ afofor na yɛdwen hɔn ho, na yɛtse nkã dɛn wɔ amandzehu a ɔrokɔ do wɔ wiadze no mu no ho? (b) Ebɛnadze ntsi na yebotum agye edzi dɛ Nyankopɔn beyi amandzehu na ndzebɔnyɛ nyina efi hɔ?

¹² Bible no san so kyerɛkyerɛ dɛ, Nyankopɔn bɔɔ hɛn wɔ no suban do. (Genesis 1:26) Iyi kyerɛ dɛ, su pa a Nyankopɔn wɔ no ara bi na ɔdze bɔɔ hɛn. Ntsi sɛ idzi yaw ber a ihu dɛ nyimpa a wɔnnyɛɛ bɔn ruhu amandze a, kaa dɛ Nyankopɔn dzi yaw kɛsenara ber a ohu ndzɛmba a ɔtsetse dɛm no! Yesi dɛn hu iyi?

¹³ Bible no ma yehu dɛ, “Nyankopɔn nye dɔ.” (1 John 4:8) Ɔdɔ na okenyan Nyankopɔn ma ɔyɛ n’adze biara. Osiandɛ Nyankopɔn da ɔdɔ edzi ntsi na hɛn so yɛda ɔdɔ edzi no. Susu iyi ho hwɛ: Sɛ ewɔ tum a, nkyɛ ibeyi amandzehu na ndzebɔnyɛ nyina efi wiadze yi mu? Osian ɔdɔ a ewɔ ma nyimpa ntsi, ɔyɛ nokwar dɛ nkyɛ ebɛyɛ. Na Nyankopɔn so ɛ? Osian ɔdɔ a ɔdɔ hɛn na tum a ɔwɔ ntsi, obeyi amandzehu na ndzebɔnyɛ nyina efi hɔ. Ibotum enya awerɛhyɛmu dɛ, Nyankopɔn n’anohoba ahorow a  yɛakã ho asɛm wɔ buukuu yi n’ahyɛse no, no mu biara bɛba mu ɔkwan biara do! Mbrɛ ɔbɛyɛ a ibotum enya dɛm anohoba ahorow yi mu gyedzi no, ɔsɛ dɛ ihu Nyankopɔn ho nsɛm pii.

14. Nyankopɔn ne dzin dze dɛn, na yesi dɛn hu dɛ ɔsɛ dɛ yɛdze dzi dwuma?

¹⁴ Sɛ epɛ dɛ efa obi nyɛnko a, adze a odzi kan a ebɛma oeehu nye dɛn? Ɔyɛ wo dzin. Aso Nyankopɔn wɔ dzin? Ɔsom ahorow pii kyerɛkyerɛ dɛ ne dzin dze Nyankopɔn, Ewuradze anaa Nyame. Naaso, iyinom nnyɛ dzin ankasa. Iyinom yɛ abɔdzin tse dɛ, “ɔhen” anaa “ɔmampanyin.” Nyankopɔn akã akyerɛ hɛn dɛ, ne dzin dze Jehovah. Ndwom 83:18 kã dɛ: “Ma woeehu dɛ ɔwo a wo dzin dze JEHOVAH no, Ɔwoara nko nye Ɔsorsornyi wɔ asaase nyinara do.” Bible akyerɛwfo dze Nyankopɔn ne dzin dzii dwuma mpɛn mpempem pii. Jehovah pɛ dɛ ihu ne dzin na edze dzi dwuma. Ɔabɔ ne dzin akyerɛ wo mbrɛ ɔbɛyɛ a ibotum abɛyɛ ne nyɛnko.

15. Nyankopɔn ne dzin Jehovah no, n’ase kyerɛ dɛn?

¹⁵ Nyankopɔn ne dzin Jehovah no kyerɛ ndzɛmba ahorow pii. Dza ɔkyerɛ nye dɛ, Nyankopɔn botum ama n’anohoba biara a ɔabɔ no aba  mu na obotum edzi pɔw biara a ɔabɔ wɔ ne tsir mu no ho dwuma. Biribiara nnkotum esiw no kwan. Jehovah nkotsee na ɔsɛ fata dɛm dzin yi. *

16, 17. Ebɛnadze na (a) “adze nyina do Tumfo” kyerɛ? (b) “mbersantsen Hen” kyerɛ? (d) “Ɔbɔadze” kyerɛ?

¹⁶ Dɛ mbrɛ yɛakenkan ho asɛm dadaw no, Ndwom 83:18 kã Jehovah ho asɛm dɛ: “Ɔwoara nko nye Ɔsorsornyi.”  Bio so, Nyikyerɛ 15:3 kã dɛ: “Ewuradze Nyankopɔn, adze nyina do Tumfo, wo ndwuma yɛ akɛse na ɔyɛ nwanwa; mbersantsen Hen, w’akwan tsen na ɔyɛ nokwar.” Abɔdzin “adze nyina do Tumfo” no kyerɛ dɛn? Dza ɔkyerɛ nye dɛ, wɔ wiadze nyinara mu no, Jehovah no tum bor obiara dze do. Na abɔdzin “mbersantsen Hen” no kyerɛ dɛ, ɔno nkotsee na ɔatsena ase akyɛr. Ndwom 90:2 kyerɛkyerɛ mu dɛ, Jehovah fi tsetseetse kesi ɔdomankoma yɛ Nyankopɔn. Aso iyi nnyɛ nwanwa!

¹⁷ Jehovah nkotsee nye Ɔbɔadze. Nyikyerɛ 4:11 kã dɛ: “Hɛn Ewuradze Nyankopɔn, ɔwo efata dɛ egye enyimnyam nye enyidzi nye tum: na ɔwo na ebɔɔ adze nyina, na wo pɛ ntsi na wɔwowɔ hɔ, na wɔbɔe.” Nyew, ofi abɔfo a wɔwɔ sor, nworaba a wɔwɔ wimu, nduaba a wɔsow wɔ dua do dze kesi nam a wɔwɔ po mu do, nye adze biara a ibotum dze w’adwen ebu no, Jehovah na ɔbɔɔ ne nyinara!

18. Ebɛnadze ntsi na ibia nyimpa binom bosusu dɛ wonnkotum ayɛ Nyankopɔn n’anyɛnkofo ara da? Ebɛnadze na Bible no kã wɔ asɛm yi ho?

¹⁸ Sɛ nyimpa binom kenkan Jehovah no su ahorow a ɔyɛ nwanwa no ho asɛm a, wɔbɔ hu. Wosusu dɛ, ‘Nyankopɔn no tum yɛ kɛse dodow, ɔkrɔn sen obiara, na ɔnye hɛn ntamu kwan war dodoodow, obesi dɛn na ɔadwen moho?’ Naaso, dɛm na Nyankopɔn pɛ dɛ yɛtse nkã? Nnyɛ dɛm koraa. Jehovah pɛ dɛ ɔtwe pin hɛn. Bible no kã dɛ, Nyankopɔn nye “hɛn mu biara ntamu kwan nnwar.” (Ndwuma 17:27) Nyankopɔn pɛ dɛ etwe pin no na ɔabɔ anohoba dɛ, “ɔbɔtwe epin” wo.​—James 4:8.

19. (a) Ibesi dɛn abɛyɛ Nyankopɔn ne nyɛnko? (b) Jehovah no suban no mu dza ɔwɔ hen na w’enyi gye ho paa?

¹⁹ Ibesi dɛn abɛyɛ Nyankopɔn ne nyɛnko? Jesus kãa dɛ: “Iyi nye onnyiewiei nkwa, dɛ wobohu ɔwo, nokwar Nyame kor no, nye nyia esomaa no, mekyerɛ Jesus Christ.” (John 17:3) Kɔ do sũa Bible no na ibohu Jehovah na Jesus yie. Iyi bɛma enya onnyiewiei nkwa. Dɛ nhwɛdo no, yeedzi kan esũa dɛ, “Nyankopɔn nye dɔ.” (1 John 4:16) Naaso, ɔsan so wɔ suban afofor a ɔyɛ ahomka. Bible no kyerɛkyerɛ hɛn dɛ, Jehovah yɛ “Nyankopɔn a ayamuhyehye nye adom ahyɛ no mã, ɔfa ebufuw nyaa, na no mbɔbɔrhu nye no nokwar dɔɔ sõ.” (Exodus 34:6) Jehovah ‘ye na ɔdze fir.’ (Ndwom 86:5) Nyankopɔn wɔ penkyɛr na ɔyɛ nokwafo. (2 Peter 3:9; Hebrewfo 10:23) Ibosũa Nyankopɔn no suban ahorow a ɔyɛ ahomka no ho adze pii ber a ekɔ do kenkan Nyankopɔn no ho nsɛm wɔ Bible no mu no.

20, 21. Sɛ innkotum ehu Nyankopɔn a, ibesi dɛn na atwe epin no?

²⁰ Sɛ innkotum ehu Nyankopɔn a, ibesi dɛn na atwe epin no? (John 1:18; 4:24; 1 Timothy 1:17) Sɛ isũa  Jehovah ho adze wɔ Bible no mu a, ibotum ehu no dɛ Obi a ɔwɔ hɔ ankasa. (Ndwom 27:4; Romefo 1:20) Mpɛn dodow a ekɔ do sũa Jehovah ho adze no, mpɛn dodow no ara na ɔdɔ a ewɔ ma no no bɛyɛ kɛse na ebɔtwe epin no yie.

²¹ Ibohu Jehovah dɛ ɔyɛ hɛn Egya. (Matthew 6:9) Ɔno na ɔmaa hɛn nkwa na ɔsan so pɛ dɛ yenya asetsena a oye sen biara. Dɛm na egya biara a ɔwɔ ɔdɔ no bɛpɛ dɛ ne mba nya. (Ndwom 36:9) Ɔyɛ ampa dɛ, Bible no kyerɛkyerɛ dɛ, ibotum abɛyɛ Jehovah ne nyɛnko. (James 2:23) Susu ho hwɛ, Jehovah a ɔyɛ wiadze nye no mu ndzɛmba nyina Bɔfo no pɛ dɛ ebɛyɛ ne nyɛnko!

22. Sɛ nyimpa binom pɛ dɛ igyaa Bible a irusũa no a, ebɛnadze na ɔsɛ dɛ eyɛ?

²² Ibia nyimpa binom bɛpɛ dɛ igyaa Bible a irusũa no. Ibia ɔbɛhaw hɔn dɛ, Bible a irusũa ntsi, ibefi ɔsom a ewɔ mu no mu. Naaso, mma obiara nnsiw wo kwan dɛ ebɛyɛ Jehovah ne nyɛnko. Ɔyɛ Nyɛnko a oye sen biara a ibotum enya.

23, 24. (a) Ebɛnadze ntsi na ɔsɛ dɛ ekɔ do bisa dza irusũa no ho nsɛm? (b) Ebɛnadze na yebosusu ho wɔ tsir a odzi hɔ no mu?

²³ Ber a ekɔ do sũa Bible no, ndzɛmba bi wɔ hɔ a ennkɛtse ase. Mma mmfɛr dɛ ibebisa ho asɛm anaa ebɛkã dɛ wɔmboa wo ma tse ase. Jesus kãa dɛ, yɛmbrɛ hɛnho adze dɛ mbofraba. (Matthew 18:2-4) Mbofra bisa nsɛm pii. Nyankopɔn pɛ dɛ inya wo nsɛmbisa ho mbuae. Ntsi, kɔ do sũa Bible no yie na hwɛ hu dɛ, dza irusũa no nye nokwar no.​—Kenkan Ndwuma 17:11.

²⁴ Ɔkwan a oye kyɛn biara a yebotum afa do esũa Jehovah ho adze nye dɛ, yebosũa Bible no. Bible no yɛ soronko fi buukuu fofor biara ho. Yebosusu dɛm asɛm yi ho wɔ tsir a odzi hɔ no mu.