Na yabaki qo sa ika100 ni yabaki na kena tauyavu na valenivolavola ni tabana e Amsterdam, na koroturaga kei Necaladi. Ena gauna kece qori era yaloqaqa tu ga na tacida, qai dei na nodra vakabauta.

Oti na veiyabaki ni 1900, sa vunautaki na itukutuku vinaka e Necaladi. Qori nona wilika e dua na cauravou o Heinrich Brinkhoff na noda ivola e tabaka na Watch Tower Society, kei na International Bible Students Association. E tekivu wasea sara vei ira eso tale na ka dina e vulica kina, toso na gauna, sa tubu na sore ni ka dina qori. Ena 1920, e sikovi Urope o Brother Joseph F. Rutherford, qai tauyavutaka na valenivolavola ni tabana e Suwitisiladi, e qaravi tale ga kina na cakacaka e Necaladi. Ena 1921, e lesi o Brother Adriaan Block me qarava na cakacaka e Necaladi. Ena 1922, e tauyavutaki sara na valenivolavola ni tabana e Amsterdam, e Necaladi.

E tuvanaki vinaka na cakacaka vakavunau e Necaladi ni sa tiko na valenivolavola ni tabana, qai tubu tiko ga na iwiliwili ni dautukutuku. Ni bera na iKarua ni iValu Levu, sa rauta ni le 500 na dautukutuku e kea.

Ni tubu na ivalu, sa liutaki Necaladi o Itala. E saga sara ga me tusaqati ira na tacida, kei na so tale. Era vakatalai vakaukaua e rauta ni le 300 na tacida, levu vei ira qori era vakau ina keba ni veivakararawataki. Era mate e rauta ni le 130 na tacida nira tauvimate, kei na so tale na ituvaki dredre era sotava. Dina nira tusaqati tiko, ia e tubu tiko ga na kedra iwiliwili na tacida. Oti na ivalu ena 1945, sa le 3,125 na dautukutuku e Necaladi.

Ia e sega ni cegu na veivakacacani. Era tusaqati vakaukaua na tacida vei ira na lotu Katolika, vakabibi o ira na tiko ena ceva kei Necaladi. Kena ivakaraitaki, ena 1952 era saga na lotu Katolika mera tarova na soqo a caka e Venlo. E sega ni vakadonui kina mera redetaka na tacida na vanua ni soqo. Ia era sega ni soro, era tara e dua na valelaca me caka kina na soqo.

Era sasaga tiko ga na dauveitusaqati. Dua na gauna a caka tiko na soqo ena yakavi ni Sigatabu, ra qai gole yani e sivia ni le 1,000 mera tarova na soqo. Era vakacaca tale ga e kea na ovisa, ra qai vesuki ira eso na tacida tagane.

Ia e sega ni yaco nodra inaki na dauveitusaqati. E vakayacori vinaka na soqo nira muria na tacida na veidusimaki mai na valenivolavola ni tabana.

Na nodra dei na tacida e vakalougatataki ira tiko ga kina o Jiova. Ena 1983, e tokitaki na valenivolavola ni tabana ena siti o Emmen. Ena 2022, sa voleka ni le 30,000 na tacida e Necaladi.

E matata ena kedra ivolatukutuku na tacida e Necaladi, ni o Jiova ‘ena sega vakadua ni biuti ira nona tamata, se vakanadakui ira.’—Vakarua 31:6.