Ke o sega ni pasi ena lesoni ni fika, o na rairai nanuma mo vuli lesoni vakalevu. Ke o sega ni vinaka ena dua na qito, de dua o nanuma mo tereni vakalevu. Ia na rua na ituvaki qori, ena vinakati ga mo moce vinaka. Vakasamataka mada e vica na tikina qo.

•  Vuna mo moce kina

•  Cava e dredre kina nomu moce?

•  Au na rawa ni moce vinaka vakacava?

•  Ka era kaya nomu icaba

 Era kaya na kenadau ni vinakati e walu ina tini na aua, na levu ni gauna mera moce kina na itabagone e veibogi. Cava e bibi kina na moce vinaka?

•   Vinaka na ivakarau ni nomu vakasama. E dau tukuni tu ni yaga ina vakasama na moce. Ena vinaka kina nomu cakacaka ni vuli, qito kei na sala mo walia kina na leqa.

•   Vinaka nomu itovo kei na ivakarau ni lomamu. O ira na sega ni dau moce vinaka ena rairai veisau na ivakarau ni lomadra, era na dau rarawa se lomabibi, dredre tale ga mera veimaliwai kei ira eso tale.

•   Draiva kina vakavinaka. E laurai ena dua na vakadidike mai Merika, “nira dau sosovu tiko vakalevu” o ira na draiva era yabaki 16 ina 24 “ena gauna era coqa kina,” ni vakatauvatani kei ira na draiva yabaki 40 ina 59.

•   Bulabula vakayago. E yaga na moce ina sela ni yagomu kei na kena vakavinakataki tiko ga, vaka kina nomu viciko, kei na drodro ni dra. Ni o moce vinaka, o na sega ni levulevu ca, matenisuka, se strouk.

 Sa vakamacalataki mai cake na yaga ni moce, ia e levu na itabagone e dredre tiko ga nodra moce. Kena ivakaraitaki e kaya o Elaine e yabaki 16:

 “Tarogi keimami o qasenivuli se gauna cava keimami moce kina. Levu era kaya ena rua se lima na kaloko ena mataka. Dua ga e kaya ni moce ena veimama ni ciwa ena bogi.”

 Cava e vakadredretaka nomu moce?

 Veimaliwai. “E rawarawa na yadra sivia ni dau caka kina eso na ka e sega ni bibi sara, vakauasivi niu veimaliwai kei ira noqu itokani ena bogi.”—Pamela.

 iTavi. “Au dau taleitaka na moce, ia e dredre ni sa rui levu na osooso.”—Ana.

 iYaya Vakalivaliva. “E vakaleqa sara ga noqu moce na noqu talevoni. Dau dredre sara meu biuta niu davo toka ena loga.”—Anisa.

•   Dikeva nomu rai me baleta na moce. E kaya na iVolatabu: “E vinaka me sinai e dua na liga ena vakacegu, e ca ni sinai ruarua na liga ena cakacaka kaukaua qai tautauvata kei na cemuria na cagi.” (Dauvunau 4:6) E bibi na moce, sega ni ka me marautaki wale ga. Ke sega na moce vinaka, o na datuvu na cakacaka, lailai tale ga na ka ni veivakamarautaki o kauai kina!

•   Kila na vu ni nomu sega ni moce vinaka. Kena ivakaraitaki, o dau yadra tu vakabogi kei ira na nomu ilala? Vakacava sa rui levu nomu lesoni kei na cakacaka e lesi vei iko? E vakavuna tiko nomu yadra sivia se mo yadra mai na moce nomu talevoni?

 Me vakasamataki: Ena vinakati na cakacaka mo walia kina eso na ka e vakadredretaka nomu moce vinaka, ia ena yaga nomu sasaga. E kaya na Vosa Vakaibalebale 21:5:“ Na lalawa ni tamata gumatua ena tini vinaka ga, ia o ira kece era vakusakusa era na dravudravua.”

 Io, na kena e yaga vei iko ena rairai sega ni yaga vua e dua tale. Kena ivakaraitaki, era kaya eso ni nodra moce vakalekaleka ena siga, e vukei ira mera moce vinaka ena bogi. Ia e yaco na kena veibasai qori vei ira eso tale. Saga mo kila na kena e vinaka vei iko. Qo eso na vakatutu ena rawa ni vukei iko:

•   Tiko na gauna mo vakacegu kina. Ke o saga mo vakacegu ni se bera na gauna ni moce, ena rairai totolo ga nomu moce lutu.

   “Vakaotia rawa nomu itavi e vale kei na so tale na ka o vakacolati kina, mo kua ni leqataka tiko ena gauna ni moce.”—Maria.

•   Kua ni dau veiveisau. Kua ni vakamuai totolo ena dua na ituvaki e yaco vakasauri, lewa vinaka nomu ituvatuva mo rawa ni moce vinaka kina.

   “Au vinakata meu moce ena veibogi me walu na aua. Ia keu na yadra vakamataka, au na cakacakataka na gauna meu moce kina.”—Vincent.

•   Mo dei kina. E tiko tale ga na ituvatuva e muria na yagomu me baleta na moce kei na yadra, ia ena rawa ga ke o vakamatauni iko kina. Era kaya na kenadau ni kila tiko na yagomu na gauna ni moce, kei na gauna mo yadra kina e veisiga. Tovolea mada ena dua na vula, o na raica na kena vinaka.

   “Ke dua tiko ga na gauna o moce kina e veibogi, ena bulabula nomu vakasama ena siga tarava. O na cakacaka tale ga vakavinaka.”—Jared.

•   Kua ni sivia na ka ni veivakamarautaki. E kaya na iVolatabu meda “lewai keda vinaka,” e okati tiko kina na ka o cakava ena gauna o galala kina.—1 Timoci 3:2, 11.

   “Au saga meu vakalailaitaka na ka ni veivakamarautaki au lakova ena yakavibogi. Keu sega ni yalana, ena vakaleqai ga kina noqu moce!”—Rebecca.

•   Me “moce” tale ga nomu talevoni! Ni vo e dua na aua mo moce, saga mo kua ni vaqaqara ena internet, se vakau itukutuku vei ira nomu itokani. Era veivakasalataki tale ga eso na kenadau ni rarama ni talevoni, tivi se tablet e dau vakadredretaka na moce.

   “Era namaka eso mo raica tu ga nomu talevoni e veigauna. Ia ke o vinakata mo cegu, bokoca nomu talevoni.”—Julissa.