Sa oti na ivalu, e vakanomodi tu na Buca o Ela, qai mudre vinaka toka na cagi ena nodra keba na mataivalu. Oti e kacivi ira sara nona sotia o Tui Saula mera veivosaki. A tiko kina nona ulumatua o Jonacani, qai talanoataka tiko ena marau e dua na cauravou e ivakatawanisipi na veika e sotava. Na yacana o Tevita, e cauravou gugumatua qai taleitaka nona veiqaravi. E vakarogoci koya matua toka o Saula ni via kila na ka kece e sotava. Ia cava nona rai o Jonacani? Sa veiqaravi dede tu vei Jiova, levu tale ga na ivalu e qaqa kina. Ia qo sa nei Tevita na qaqa ni vakamatea na tuawa o Koliaci! Vakacava a vuvutaka o Jonacani nona vakacaucautaki o Tevita?

 O na rairai kurabuitaka nona rai o Jonacani. Qo na ka e volai: “Ni vosa oti ga o Tevita vei Saula, erau duavata sara o Jonacani kei Tevita me rau veitokani voleka, e lomani Tevita sara o Jonacani me vaka ga nona lomani koya.” E kenadau ena vanataki dakaititi o Jonacani, ia e lolomataka vei Tevita nona iyaragi ni vala, wili kina nona dakaititi. Oti rau qai bubuluitaka ni rau na veitokani, rau na veivukei tale ga e veigauna.​—1 Samuela 18:​1-5.

 Tekivu sara ga e keri na veitokani vinaka duadua me talanoataki ena iVolatabu. Io e bibi na veitokani vei ira na tamata vakabauta. Ke da digia vinaka na noda itokani, da veitokoni, qai yalodina, ena vaqaqacotaka noda vakabauta ena gauna dredre qo. (Vosa Vakaibalebale 27:17) Meda raica mada qo na veika eda rawa ni vulica ena nona veitokani o Jonacani.

 E totolo tu vakacava na veitokani va qori? Ena kilai na kena isau ni dikevi na yavu rau veitokani kina. Vakasamataki Jonacani mada, e sotava na veika dredre. Toso na gauna sa qai ca sara vakalevu na ivakarau i tamana. Dua na gauna a tui yalomalumalumu qai dau vakabauta, ia qo sa tekivu dokadoka qai talaidredre.​—1 Samuela 15:17-​19, 26.

 E lomaleqataki tamana vakalevu o Jonacani ni rau dau veivolekati. (1 Samuela 20:2) A rairai vakasamataka tiko na leqa ena vakavuna o Saula ina matanitu yalataki i Jiova. De dua ena vakamuai ira tani na lewenivanua na tui, qai sega ni vakadonui ira o Jiova. Macala ga ni qori e dua na gauna dredre dina vua na turaga vakabauta qo o Jonacani.

 Na veika kece qori eda kila kina na vuna e volekati Tevita kina o Jonacani. E raica o koya na vakasakiti ni vakabauta i Tevita. E sega mada ga ni rerevaka o Tevita na levu kei Koliaci, kei na nona iyaragi me vaka nodra rere na mataivalu i Saula. E kaya ni vakaukauataki koya ga ena ivalu na yaca i Jiova.​—1 Samuela 17:45-​47.

 E va tale ga qori nona rai o Jonacani ena vica na yabaki yani eliu. E nuitaki Tevita kei koya e dau cola nona iyaragi ni rau na valuti ira kece na sotia. Na vuna? E kaya o Jonacani: “Ni sega (na ka e) dredre vei Jiova.” (1 Samuela 14:6) E levu na ka rau tautauvata kina o Jonacani kei Tevita, e vakasakiti nodrau vakabauti Jiova, rau lomani koya tale ga. Qori na yavu e dei kina nodrau veitokani vinaka. Sa voleka ni yabaki 50 o Jonacani qai ravouvou yaloqaqa, o Tevita e ivakatawanisipi yalomalumalumu se qai voleka ni yabaki 20. Ia e sega ni dua na ka vei rau na veisivi ni nodrau yabaki ni bula. a

 Na nodrau veiyalayalati e taqomaki kina nodrau veitokani. Ena sala cava? E kila o Tevita na ka sa nakita oti tu vua o Jiova, oya ni na sosomitaki Saula me tui kei Isireli! Vakacava a vunitaka qori vei Jonacani? Sega! E qaqaco tiko ga nodrau veitokani ni rau dau veitalanoa vakadodonu, sega ni rau vunia na itukutuku se me rau veilasutaki. Cava na rai nei Jonacani ni sa kila ni na tui o Tevita? Vakacava ke nanuma tiko me tui ena dua na gauna me qai vakadodonutaka na veika ca e cakava o tamana? E sega ni tukuni ena iVolatabu ni cata qori o Jonacani, e vakamacalataka ga na ka e bibi, oya nona yalodina kei na nona vakabauta. E raica o koya ni tiko vata kei Tevita na yalo tabu i Jiova. (1 Samuela 16:​1, 11-​13) E saga gona me dei tiko ga ena nodrau veidinadinati, me kua ni raici Tevita me kena meca, ia me nona itokani. E vinakata o Jonacani me vakayacori na loma i Jiova.

 Dua dina na vu ni veivakalougatataki na veitokani qori. Cava eda vulica ena vakabauta i Jonacani? Ena vinaka nona bula na dauveiqaravi ni Kalou ni raica vakabibi na nona veitokani. Sega ni bibi sara me tautauvata noda yabaki se isususu kei ira na noda itokani, ia era rawa ni ivurevure ni ka vinaka ena noda bula ke dei nodra vakabauta. Levu na gauna rau dau veivakauqeti o Jonacani kei Tevita, rau veivakayaloqaqataki tale ga. E bibi qori vei rau ni vakarau vakatovolei na dei ni nodrau veitokani.

 E taleitaki Tevita o Saula, mani lesi koya me liutaka nona mataivalu. Sega ni dede sa rawai Saula na ka e sega ni rawai Jonacani, oya na vuvu. E veitaravi nona qaqa o Tevita vei ira na kai Filisitia. Levu gona era vakacaucautaki koya, ra qoroi koya tale ga. Eso mada ga na yalewa ni Isireli era lagata: “E vakamatea o Saula e vica na udolu, ia o Tevita e oba vakaoba.” E cata na sere qori o Saula. Eda wilika tarava: “Tekivu mai na siga oya e dau raici Tevita vakatani o Saula.” (1 Samuela 18:7, 9) E lomaleqataka ni na kaliraka tani o Tevita nona veiliutaki vakatui. E ka vakalialia dina me vakasama tu va qori o Saula. E kila vinaka o Tevita ni na sosomitaki Saula, ia e sega ni bau vakasamataka me cakava qori vua na lumuti i Jiova ni se veiliutaki tiko!

 E nakita lo o Saula me vakamatei o Tevita ena ivalu, ia e seva nona inaki. E qaqa tiko ga ena ivalu o Tevita, sa qai levu ga era dokai koya. Oti e saga tale o Saula me vakamatei koya, oya nona vakaduavatataka nona vuvale, wili kina o ira kece nona dauveiqaravi kei na nona ulumatua! Vakasamataka mada na rarawa i Jonacani ni via cakava qori o tamana! (1 Samuela 18:25-​30; 19:1) E yalodina o Jonacani vei tamana, e itokani yalodina tale ga vei Tevita. Ia qo sa na yalodina vei cei?

 E kaya o Jonacani: “Me kua ni caka ca na tui vua na nona dauveiqaravi o Tevita, ni sega ni caka ca vei iko o koya, e yaga vei iko na ka e cakava. E bolemate o koya me lai vakamatea na kai Filisitia qai vakavuna o Jiova na qaqa levu vei ira kece na Isireli. O raica sara ga qori, o marautaka vakalevu. Na cava mo caka ca kina vua e dua e sega ni cala ni o vakamatei Tevita wale tu?” E veisau vakalailai e keri na vakasama i tamana, mani rogoci koya. E bubuluitaka sara ni na sega ni cakava e dua na ka ca vei Tevita, ia e vosa wale tu ga. Oti e vica tale nona qaqa o Tevita e vuvutaki koya o Saula, qai saga me cokai koya! (1 Samuela 19:​4-6, 9, 10) Ia e dro o Tevita qai biuta na vale vakatui.

 Vakacava e bau vakatovolei nomu yalodina vua e dua? Dau rarawataki dina na ituvaki qori. Ena so na gauna, era na kaya eso ni dodonu me liu na noda vuvale. Ia e kila o Jonacani ni sega ni dodonu me caka qori. E rawa vakacava ni to vei tamana ni o Tevita e dau yalodina qai talairawarawa vei Jiova? E vakalaiva o Jonacani me dusimaki koya nona yalodina vei Jiova, qori na vuna e to kina vei Tevita. E saga me vakaliuca nona yalodina vua na Kalou, e vakaraitaka tale ga nona yalodina vei tamana ni vakadodonutaki koya, sega ni tukuna vua na ka ga e via rogoca. Ena yaga vei keda yadua na noda vakatotomuria nona yalodina o Jonacani.

 E saga o Jonacani me rau veimaliwai vinaka tale o Saula kei Tevita, ia e dreve nona sasaga. E lako lo o Tevita vei Jonacani qai tukuna vua ni leqataka nona bula. E kaya vua o Tevita: “Sa vo ga e dua na ikalawa meu mate!” E kaya sara o Jonacani me vakatovolei tamana tale me qai tukutuku lesu vua. E vuni toka o Tevita ena qai tukutuku vua o Jonacani ena gauna e vanataka kina e dua na gasau. E mani kerei Tevita: “Me kua ni mudu na nomu lomani ira na lewe ni noqu vuvale, ni vakawabokotaka o Jiova na meca kece i Tevita ena dela i vuravura.” E yalataka sara o Tevita vua ni na dau kauaitaki ira na lewe ni nona vuvale.​—1 Samuela 20:​3, 13-​27.

 E tovolea o Jonacani me tukuna vei Saula na veika vinaka me baleti Tevita, ia e cudru katakata na tui! E tukuna vei Jonacani: “O iko na luve ni yalewa talaidredre.” Oti e qai vosataka ni vakamadualaki nona vuvale ni yalodina tiko vei Tevita. E uqeti Jonacani me nanuma na nona itutu: “Na gauna kece e bula tiko kina e vuravura na luvei Jese, o na sega ni vakataudeitaki o iko kei na nomu veiliutaki.” E sega ni rawai kina o Jonacani, e vakamasuti tamana tale: “Na cava me vakamatei kina o koya? Na cava e cakava?” E voravora sara ga kina nona itovo o Saula, qai cokai luvena ena moto! E kenadau ena cokataki moto o Saula, ia e cala na vanua e tau kina. Dua na ka nona rarawa, qai madua o Jonacani mani biubiu ena cudru.​—1 Samuela 20:24-​34.

 Na siga e tarava e gole sara o Jonacani ina vanua e vuni toka kina o Tevita. E vanataka e dua na gasau me vakaraitaka vei Tevita ni se via vakamatei koya tiko o Saula. E tala sara o Jonacani nona dauveiqaravi me lesu ina koro. Lekaleka wale ga nodrau veivosaki kei Tevita ena gauna rau sota kina. Rau veitagicaki, e vakamoce sara o Jonacani vua nona itokani sa na vakarau vakasasataki.​—1 Samuela 20:35-​42.

 Na ituvaki dredre kece qori e vakaraitaka tiko ga o Jonacani nona yalodina. Ia o Setani, na meca ni dauveiqaravi yalodina kece e vinakata sara ga me muri Saula o luvena qai saga me vakaitutu, me vakalagilagi tale ga. Nanuma tiko o Setani e dau uqeta na gagadre ca ni tamata, a rawai rau kina na vuda o Atama kei Ivi. (Vakatekivu 3:​1-6) Ia e dreve nona sasaga vei Jonacani. Sa wacava nona rarawa! Vakacava o na vorata tale ga na veitemaki va qori? Eda bula tu qo ena gauna sa takalevu tu kina na yalo ni nanumi keda ga. (2 Timoci 3:​1-5) Ia meda vuli ena ivakaraitaki i Jonacani ni sega ni dau nanumi koya ga, qai yalodina.

 Na levu ni nona cati Tevita o Saula e vakamuai cala kina nona vakasama kei na lomana. Sega ni dua na ka e cakava rawa o Jonacani ni sa vaka na lialia o tamana ena nona soqona e levu na nona mataivalu, ra qai curuma na vanua taucoko mera vakasasataka na cauravou qo e sega nona cala. (1 Samuela 24:​1, 2, 12-​15; 26:20) A vakaitavi kina o Jonacani? E sega ni tukuni ena iVolatabu ni veitokoni ena sasaga veivakacalai qori. Sa na sega tu ga ni cakava qori o Jonacani baleta ni yalodina vei Jiova, vei Tevita, vaka kina nodrau veidinadinati me rau veitokani.

 E sega ni veisau na loma i Jonacani me baleti nona itokani. Toso na gauna rau sota tale ena vanua e Oresi, kena ibalebale “Vanua Veikau.” E tiko ena veiulunivanua e rairai vica na maile mai na cevaicake kei Epironi. Na cava e bolemate kina o Jonacani me lai raici nona itokani? E tukuna na iVolatabu ni nona inaki me vukei koya me “nuitaka na kaukaua i Jiova.” (1 Samuela 23:16) E cakava vakacava qori o Jonacani?

 E kaya vei nona itokani: “Kua ni rere ena sega ni kunei iko o Saula na tamaqu.” E yavutaki ena cava na veivakadeitaki qori? E vakabauta dei o Jonacani ni na yaco dina na inaki i Jiova. E kaya tale: “O na nodra tui na Isireli.” A lesi na parofita o Samuela me cavuta qori ena veiyabaki sa sivi, e tukuna o Jonacani vei Tevita me nanuma tiko ni dau nuitaki na vosa i Jiova. Ia cava nona rai o Jonacani me baleti koya? “Au na qai taravi iko.” Vakasakiti dina na ivakaraitaki ni nona yalomalumalumu na turaga qori! E lomavakacegu me veiqaravi ina nona veiliutaki o Tevita e gone sara vua ena 30 na yabaki, me tokoni koya tale ga! E qai tinia o Jonacani: “E kila tale ga qori o Saula na tamaqu.” (1 Samuela 23:17, 18) E kila vinaka tu o Saula ni na sega ni qaqa vua na tagane sa digitaka tu o Jiova me tui!

 Ena veiyabaki tarava, e dau vakananuma o Tevita na gauna rau sota kina, e iotioti tale ga ni gauna me rau veivosaki kina. Ka ni rarawa ni qai sega ni yaco na ka e nuitaka tu o Jonacani, oya me ikarua vei Tevita.

 Era bolebole na kai Filisitia vei ira na Isireli, mani lai vala kei tamana o Jonacani. E savasava nona lewaeloma ni sega ni vakalaiva na ka ca e cakava o tamana me vakalatilati ena nona veiqaravi vei Jiova. Dua na ka nona nuidei qai vala ena yaloqaqa, ia era druka ena ivalu qori. Nona caka ca o Saula e lai yaco sara ena nona vakatevoro, qori e dua na cala levu ena Lawa ni Kalou, e muduka kina o Jiova nona vakalougatataki koya. E mate e tolu na luvena ena ivalu qori, wili kina o Jonacani. A mavoa o Saula qai vakamatei koya ga.​—1 Samuela 28:​6-​14; 31:​2-6.

 Dua na ka nona rarawa o Tevita. Na cauravou yalovinaka qori e lolositaki Saula mada ga, o koya e vakavuna vakalevu nona bula dredre kei na rarawa! E vola e dua na sere ni lolosi me baleti rau na veitamani. E vakaciriloloma na ka e vola me baleti nona itokani e dau vukei koya: “Au rarawa vakalevu ena vukumu, taciqu Jonacani, o rui talei vei au. E talei sara nomu lomani au ni vakatauvatani kei na nodra loloma na yalewa.”​—2 Samuela 1:​26.

 Sega vakadua ni guilecava o Tevita nona vosa bubului vei Jonacani. Vica tale na yabaki e muri e vakasaqarai Mefiposeci na luve i Jonacani e lokiloki, qai dau vukei koya. (2 Samuela 9:​1-​13) E vulica o Tevita e levu na ka ena nona yalodina, kei na nona veidokai o Jonacani. E levu na veika dredre e sotava kina, ia e dei tiko ga ena nodrau veitokani. Vakacava eda na vuli tale ga kina? Eda rawa ni qarai ira na itokani vakataki Jonacani? Eda rawa ni vakaraitaka nida itokani va qori? Eda na rawa ga ni vakataki Jonacani ke da vakayaloqaqataki ira na noda itokani mera vakabauti Jiova, da yalodina taumada vua na Kalou, yalodina tiko ga, da qai kua ni nanumi keda ga. Eda na qai rawa ni vakatotomuria nona vakabauta.