Vakacava o dau vinakata mera sara iyaloyalo, se wilivola na luvemu ena gauna era vakacegu kina? Era dau taleitaka vakalevu na talevoni se na ivola?

 Vica vata na yabaki nodra sega ni wilivola tu e levu nira vakawelei ena sara tivi, kei na vakayagataki ni internet. E vola o Jane Healy ena nona ivola na Endangered Minds ena 1990: “Toso na gauna, e rawa nira sega ni taleitaka na tamata na wilivola.

 De dua o nanuma ni o ira ena gauna ya era taleitaka na wiliwili. Ia oti e vica vata na yabaki, era kaya eso na qasenivuli ena vanua e vakayagataki kina vakalevu na iyaya vakalivaliva, ni levu na itabagone era sega ni taleitaka na wiliwili me vakai ira ga eso ena veigauna sa oti.

Ena ulutaga qo

•  Vuna e bibi kina mera wilivola na gone

•  O na uqeti ira vakacava na luvemu mera taleitaka na wiliwili?

•  Ka era kaya eso na itubutubu

•   Vukei ira mera raitayaloyalotaka na ka. Kena ivakaraitaki, ni o wilika e dua na italanoa tovolea mo vakasamataka tiko eso na taro qo: E vakacava na rorogo ni domodra na talanoataki tiko? E vakacava tu na kedra irairai? E vakacava tu na irairai ni vanua e talanoataki tiko? O koya e vola na ivola ena vakamacalataka ga mai vakaraibailevu na italanoa, ia o koya e wilika ena qai saga me sema na italanoa kece.

   E kaya e dua na tina o Laura: “Ni keitou sara iyaloyalo, keitou na raica ga na ka e nanuma o koya e vakaraitaki tiko ena iyaloyalo. Ia e talei sara na wilivola, nida raitayaloyalotaka sara ga na ka eda wilika tiko.”

•   Era na bucina na itovo vinaka. Na wilivola ena vukei ira na gone mera kila na leqa era rawa ni sotava, kei na sala mera walia kina. Ena dei tale ga ina nodra vakasama na ka era wilika tiko. Qori ena vukei ira mera bucina na itovo me vaka na vosovoso, lewa vinaka na yalodra, mera dauloloma tale ga.

   E rawa vakacava mera dauloloma na gone mai na ka era wilika? Era kaya eso na dauvakadidike, na nodra wiliwili vakamalua na gone era na kila kina na ivakarau ni lomadra na talanoataki tiko. Qori ena vukei ira mera vakaraitaka na loloma vei ira kece na tamata.

•   Uqeta mera vakasama vakatitobu. O ira na dauwiliwili vinaka era na wiliwili me vakatau ena kedra ituvaki. Ke vinakati, e rawa nira wilika tale na ka era sa wilika oti me rawa nira kila vinaka na ka e talanoataki tiko. Ena vukei ira qori mera nanuma dei na ka era wilika, ra qai vuli kina.—1 Timoci 4:15.

   E kaya e dua na tama o Joseph: “Ni o wiliwili, ena rawarawa nomu kila na ibalebale ni yatuvosa, sema vata kei na ka o sa kila rawa tiko, o rawa ni raica tale ga na ka o vulica kina. Ia nida sara iyaloyalo ena dredre meda vakasama vakatitobu.”

 Bibi me nanumi: E rawa ni yaga na sara iyaloyalo, ia ena calata o luvemu eso na ka bibi ke sega ni dau wilivola.

•   Tekivu nira se lalai. E kaya o Chloe, e dua na tina e rua na luvena tagane: “Keirau dau wiliwili vei rau na gone ni rau se kunekunetaki tiko, keirau cakava tiko qori me yacova na gauna rau sucu kina. Keirau marau ni keirau dei tiko ga kina, toso na gauna keitou marautaka ni sa ivakarau sara ga ni neitou bula na wilivola.”

   iVakavuvuli vakaivolatabu: “O kila na iVolatabu ni o se gonedramidrami.”—2 Timoci 3:15.

•   Uqeta na wilivola e nomudou vale. Biuta tu vakarawarawa vei luvemu eso na ivola me dau wilika. E kaya o Tamara e dua na tina e va na luvena: “Vaqara na ivola ena taleitaka o luvemu me wilika, qai tuvani ira tu ena nona yasa ni loga.”

   iVakavuvuli vakaivolatabu: “Mo vakavulica na gone ena sala me muria, ni qase mai ena sega ni gole tani mai kina.”—Vosa Vakaibalebale 22:6.

•   Yalana na vakayagataki ni internet. E kaya e dua na tama o Daniel me baleta na vakayagataki ni iyaya vakalivaliva ena yakavi: “Ena loma ni dua na macawa keitou na saga vakavuvale me keitou kua ni sara tivi ena dua na yakavi. Keitou na vakayagataka na gauna qori me keitou wilivola kina vakavuvale se wiliwili yadudua.”

   iVakavuvuli vakaivolatabu: “Vakadeitaka na veika era bibi sara.”—Filipai 1:10.

•   Mo liu sara ga ena wilivola. E kaya o Karina e rua na luvena yalewa: “Me bulabula nomu wiliwili vei luvemu, me laurai tale ga ni o marautaka na ka o wilika. Ni o cakava qori ena taleitaka tale ga o luvemu na wilivola.”

   iVakavuvuli vakaivolatabu: “Gumatua tiko ga ena wilivola e matanalevu.”—1 Timoci 4:13.

 Sega ni o ira kece na gone era taleitaka na wilivola. Ia na nomu ivakaraitaki ena rawa ni uqeti ira mera wilivola. Qo e dua tale na ka e cakava o David, e rua na luvena yalewa. E kaya: “Au dau wilika na ivola rau wilika na luvequ. Qori e vukei au meu kila na ka rau taleitaka, kei na ka me keitou dau veitalanoataka. E tiko na gauna keitou dau wiliwili vata kina vakaveitamani. Keitou marautaka vakalevu!”