So era gunu vakasivia nira lomabibi, galili se vucesa. Vakacava sa sivia na nomu gunu ni vakatauvatani eliu? Ke dina qori, o na rawa vakacava ni vakadeitaka mo kua ni gunu vakasivia se mo bobula ena gunu? Ena yaga vei iko eso na ivakasala qo mo lewai iko kina vakavinaka.

•  Na cava na gunu vakarauta?

•  O na kila vakacava ni sa sivia na nomu gunu?

•  Lima na ka mo cakava mo lewa vinaka kina nomu gunu

 Ka e kaya na iVolatabu: “Mo kua ni maliwai ira na gunu waini vakasivia.”—Vosa Vakaibalebale 23:20.

 Dikeva mada: E sega ni vakacala na iVolatabu na gunuvi vakarauta ni alakaolo. (Dauvunau 9:7) Ia e vakamacalataka ni duidui na gunu vakarauta, na gunu vakasivia kei na mateni. (Luke 21:34; Efeso 5:18; Taito 2:3) Ke o sega mada ga ni mateni, na gunu vakasivia ena rawa ni vakaleqa na nomu vakatulewa, na nomu bula, kei na nomu veimaliwai kei ira na so tale.—Vosa Vakaibalebale 23:29, 30.

 Levu na tabana ni matanitu era kila na duidui ni gunu vakarauta kei na gunu vakasivia. Era qai cakacakataka na levu ni alakaolo e gunuva e dua e veisiga kei na vica na siga ena dua na macawa. a Ia e duidui na nodra rai e levu me baleta na alakaolo. Ena so na gauna, so era sa nanuma ga ni vakatulewa vinaka duadua mera kua ni gunu.

 “E rawa ni veivakaleqai mada ga ke o gunuva e 10 se 20 na kilokaramu na alakaolo—ena so na ituvaki qo:

•   Ni o draiva, se o draivataka na misini lelevu.

•   Ni o bukete, se o vakasucu gone.

•   Ni o gunuva tiko e dua na wainimate mai valenibula.

•   Ke tauvi iko tiko e dua na mate.

•   Ke o sega ni lewa rawa na ka o gunuva.”

 Ka e kaya na iVolatabu: “Meda vakaraica se dikeva mada na noda ivalavala.”—Lele i Jeremaia 3:40.

 Dikeva mada: O na rawa ni taqomaki iko mai na leqa ni gunu vakasivia ke o dau dikeva tiko ga na ivakarau ni nomu gunu qai veisau ni sa sivia. Qo eso na ivakatakilakila e rawa ni dusia ni o sa sega ni lewa vinaka tiko na ka o gunuva.

•   O na gunu ga ni o via marau. O nanuma ni o na rawa ga ni vakacegu, veimaliwai, se veilasamaki ke o gunu. O gunu mo guilecava kina na nomu leqa.

•   Sa levu na ka o gunuva ni vakatauvatani eliu. Sa veitaravi na nomu gunu. Sa toso cake tiko ga na levu ni alakaolo o gunuva me rawa kina ni o mateni me vakatauvatani eliu.

•   E vakaleqai iko na gunu ena nomu veimaliwai e vale se vanua ni cakacaka. Kena ivakaraitaki, sa levu na ilavo o vakalusia ena voli gunu.

•   O sega ni vakatulewa vinaka ni oti nomu gunu, me vaka mo draiva se kua, mo lai sisili e wai se kua, se mo draivataka na lori lelevu.

•   Era tukuna eso tale ni sa sivia na nomu gunu. O na cudru se vakaiulubale nira cakava qori. O na saga mo vunitaka na nomu gunu vei ira eso tale, se lasutaka na levu ni alakaolo o gunuva.

•   O sa sega ni tarova rawa na nomu gunu. Sa dredre sara ga ni o tarova na ka o gunuva.

 1. Tuvanaka rawa.

 Ka e kaya na iVolatabu: “Na lalawa ni tamata gumatua ena tini vinaka ga.”—Vosa Vakaibalebale 21:5.

 Tovolea mada qo: Tuvanaka na siga o na gunu kina. Vakasamataka rawa na levu ni alakaolo mo gunuva me rawa ni vakarauta. Qai digia e rua na siga ena dua na macawa mo kua kina ni gunu.

 E kaya e dua na isoqosoqo e dau veivakavulici ena alakaolo e Peritania, “Dua na sala vinaka mo kua kina ni bobula ena gunu oya nomu muduka tiko vakalalai na ka o gunuva.”

 2. Cakava sara na nomu lalawa.

 Ka e kaya na iVolatabu: “Ni vakaotia sara na ka oni sa tekivuna.”—2 Korinica 8:11.

 Tovolea mada qo: E bibi mo kila vinaka na levu ni alakaolo e tiko ena dua na gunu mo rawa ni kila na levu ni ka mo gunuva. Vaqara eso na gunu e sega kina na alakaolo, e sega tale ga ni vakavu tauvimate, qai volia.

 E kaya na U.S. National Institute on Alcohol Abuse and Alcoholism “Ena sega ni vakaleqai iko na gunu vakasivia ke o cakava tiko eso na veiveisau lalai.”

 3. Dei ena nomu vakatulewa.

 Ka e kaya na iVolatabu: “Me “Io” na nomuni io, me “Sega” na nomuni sega.”—Jemesa 5:12.

 Tovolea mada qo: Ke o sa vakadeitaka tu ni o na sega ni gunu, mo tu vakarau ni kaya na “Sega” ena veidokai vua e dua e sureti iko ena gunu.

 E kaya na U.S. National Institute on Alcohol Abuse and Alcoholism, “Na levu ga ni nomu vakasega ena veisureti va qori, o na sega tale ga ni temaki ena gunu.”

 4. Vakasamataka rawa na yaga ni nomu vakatulewa.

 Ka e kaya na iVolatabu: “E vinaka na itinitini ni dua na ka, e ca na kena itekitekivu.”—Dauvunau 7:8.

 Tovolea mada qo: Vola rawa na vuna kece o via lewa vinaka kina na nomu gunu. Me vaka na nomu moce vinaka, vinaka kina nomu bula, sega ni lusi nomu ilavo, ena vinaka tale ga nomu veimaliwai. Ke o vakamacalataka vei ira eso tale ni o sa vinakata mo lewa vinaka na nomu gunu, kua ni tukuna na kena ca ia mo vakabibitaka ga na kena yaga.

 5. Nuitaka na veivuke ni Kalou.

 Ka e kaya na iVolatabu: “Au rawata na ka kece ena vuku i koya e vakaukauataki au.”—Filipai 4:13.

 Tovolea mada qo: Ke o kauaitaka tiko na ivakarau ni nomu gunu, mo kere veivuke vua na Kalou ena masu. Kerea vua na kaukaua kei na lewa vinaka. b Qai tikica na gauna mo vulica kina na iVolatabu mo rawata kina na vuku. Ni tokoni iko o Jiova, o na rawa kina ni lewa vinaka na alakaolo o gunuva.