1.Na cava meda saga kina meda kilai ira na agilosi?

EDA na kila vinaka e dua ke da saga meda kila eso na ka me baleta na nona vuvale. E vaka kina na noda saga meda kila na Kalou o Jiova. Ena rawarawa na noda kilai koya ke da kila eso na ka me baleti ira na lewe ni nona vuvale vakalomalagi—o ira na agilosi. Na iVolatabu e vakatokai ira na agilosi mera “luve ni Kalou.” (Jope 38:7) Ia na cava na nodra itavi ena vakayacori ni inaki ni Kalou? Era bau vakaitavi ena veika e vauca na noda bula na tamata? Vakacava, e vakamua na nomu bula na veika era vakayacora na agilosi? Ke vaka kina, ena sala cava?

2. Era vu mai vei na agilosi, e vica na kedra iwiliwili?

² Levu sara na vanua ena iVolatabu era cavuti kina na agilosi. Meda dikeva mada e vica qo meda kila kina e levu tale na ka me baleti ira. Era vu mai vei na agilosi? E kaya na Kolosa 1:16: “E vakaitavi o koya [o Jisu Karisito] ena buli ni ka kece tale eso mai lomalagi kei vuravura.” O ira gona na ka bula vakayalo kece era vakatokai na agilosi e buli ira yadua sara ga na Kalou o Jiova, ena nona vakayagataki Luvena ulumatua. E vica na kedra iwiliwili na agilosi? Na iVolatabu e vakaraitaka nira a buli e vicanadrau na milioni na agilosi era ibulibuli kaukaua kece.—Same 103:20; Vakatakila 5:11.

3. Na cava eda vulica ena Jope 38:4-7 me baleti ira na agilosi?

³ E kaya na Vosa ni Kalou na iVolatabu ni gauna e tauyavutaki  kina o vuravura, era “tekivu kaila ena vakasausau o ira kece na luve ni Kalou.” (Jope 38:4-7) O koya gona, era buli makawa sara na agilosi ni bera nida buli na tamata, ni bera tale ga ni buli na vuravura. E macala tale ga ena tikinivolatabu qo nira dau vakila na ka na agilosi, ni kaya nira “kaila vata ena marau.” Dikeva nira a kaila ra qai sere vata ena reki “o ira kece na luve ni Kalou.” Ena gauna oya, o ira kece na agilosi era a lewe ni dua na vuvale duavata, ra qai qaravi Jiova ena yalodina.

4. E vakaraitaka vakacava na iVolatabu ni o ira na agilosi yalodina era kauaitaki keda dina na tamata?

⁴ Tekivu mai na buli ni imatai ni tamata me yacova mai qo, sa tubu tiko ga na keda iwiliwili na lewe i vuravura. Ena gauna kece qo, era dau kauaitaki keda voli mai na agilosi yalodina, era kauaitaka tale tiko ga na vakayacori ni inaki ni Kalou. (Vosa Vakaibalebale 8:30, 31; 1 Pita 1:11, 12) Ia ni toso na gauna, era raica na agilosi ni iwase levu ga ni kawatamata era sega ni via qaravi koya na Kalou dauloloma a buli ira. Sega ni vakabekataki ni qo e vakararawataki ira vakalevu na agilosi yalodina. Ia ni dua mada ga na tamata e lesu vei Jiova, dua na ka ‘nodra marau na agilosi.’ (Luke 15:10) Macala e ke nira dau kauai vakalevu na agilosi ena veika e yaco vei ira na tamata ni Kalou. Sa rauta me dau talai ira na agilosi o Jiova mera vakaukauataki ira na nona tamata yalodina e vuravura, mera taqomaki ira tale ga. (Wilika Iperiu 1:7, 14.) Dikeva mada eso na kena ivakaraitaki.

5. iTukutuku cava soti ena iVolatabu e vakaraitaka na nodra veitokoni na agilosi?

⁵ Ni sa voleka ni rusa na koro o Sotoma kei Komora, erau mai vukei koya na turaga yalodina o Loti e rua na agilosi. Rau kauti koya kei rau na luvena ina saula ni koro, ratou mani bula kina. (Vakatekivu 19:15, 16) Dua tale na gauna e muri a biu ina qara ni laione na parofita o Taniela, ia era sega ni cakava vua e dua na ka na laione. E kaya o koya: “E tala mai na noqu Kalou na nona agilosi me sogota na gusudra na laione.”  (Taniela 6:22) A sereki Pita mai valeniveivesu e dua na agilosi ena imatai ni senitiuri G.V. (Cakacaka 12:6-11) Era a vakayaloqaqataki Jisu tale ga na agilosi ena itekitekivu ni nona cakacaka vakaitalatala e vuravura. (Marika 1:13) Ena gauna mada ga sa voleka kina ni mate o Jisu a rairai mai vua e dua na agilosi “me vakaukauataki koya.” (Luke 22:43) Macala ga ni a veivakacegui dina vei Jisu na nodra veitokoni na agilosi ena gauna bibi ruarua ya!

6. (a) Era taqomaki ira vakacava na tamata ni Kalou nikua na agilosi? (b) Taro cava eda na veivosakitaka qo?

⁶ Era sa sega ni rairai tale mai na agilosi kaukaua ni Kalou ena gauna qo. Ia era se taqomaki ira tiko ga na tamata ni Kalou, vakauasivi mai na veika e rawa ni vakaleqai ira vakayalo. E kaya na iVolatabu: “Na agilosi i Jiova e keba wavoliti ira na rerevaki koya tiko, qai dau vakabulai ira.” (Same 34:7) Na cava e veivakacegui kina na veivosa qori? Baleta nira tiko na yalo velavela rerevaki era via vakarusai keda! O cei o ira qo? Era lako mai vei? Sala cava era via vakaleqai keda kina? Meda sauma e vica na taro qo, meda raica tale mada na ka e yaco ena itekitekivu ni bula ni kawatamata.

7. Sa vakacava na mana ni nona saga o Setani me vakamuai ira tani na tamata mera kua ni qarava na Kalou?

⁷ Eda sa raica ena Wase 3 ni ivola qo ni dua vei ira na agilosi a vinakata me veiliutaki, qo e vakavuna sara nona tusaqata na Kalou. E muri e vakatokai na agilosi qo me o Setani na Tevoro. (Vakatakila 12:9) Ena loma ni 1,600 na yabaki me tekivu mai na gauna a vakacalai Ivi kina o Setani, sa mana na nona sasaga ni sa voleka ni vakamuai ira tani na tamata kece mera kua ni qarava na Kalou, vakavo ga e vica na tamata yalodina me vakataki Epeli, Inoki, kei Noa.—Iperiu 11:4, 5, 7.

8. (a) Era vuki vakacava eso na agilosi mera timoni? (b) Era qai bula vakacava ena Waluvu ena siga i Noa na timoni?

⁸ Eso tale na agilosi era vakanadakui Jiova donuya na gauna e bula voli kina o Noa. O ira na agilosi qo era biuta na nodra itikotiko mai lomalagi ra qai mai liatamata e vuravura. Ena  vuku ni cava? E kaya na Vakatekivu 6:2: “Era raica na luve ni Kalou dina na totoka ni kedra irairai na luvedra yalewa na tamata. Era taura me watidra o koya ga era digitaka.” Ia e sega ni vakalaiva o Jiova mera veivakaleqai tiko ga na agilosi qo. Mani kauta mai e dua na waluvu e roboti vuravura. Na waluvu qo era vakarusai kece kina na tamata ca, ra qai bula ga o ira na yalodina tiko vua na Kalou. (Vakatekivu 7:17, 23) Era bula ga na agilosi talaidredre se na timoni ena nodra biuta na yagodra vakatamata ra qai lesu i lomalagi ena yago vakayalo. Era sa lai tovata kei na Tevoro, mani yaco kina o koya me “nodra iliuliu na timoni.”—Maciu 9:34.

9. (a) Na cava e yacovi ira na timoni nira lesu i lomalagi? (b) Na cava eda na dikeva qo me baleti ira na timoni?

 ⁹ Nira lesu i lomalagi na agilosi talaidredre, sa sega tale nira lewe ni vuvale ni Kalou, me vakataki koya ga na nodra iliuliu o Setani. (2 Pita 2:4) Sa sega ni rawa nira liatamata ena gauna qo, ia se rawa tiko ga nira vakacalai keda na tamata. Nira tokoni Setani na timoni qo, e rawa kina vua me ‘vakacala na vuravura taucoko.’ (Vakatakila 12:9; 1 Joni 5:19) Ia era cakava vakacava qo? Era vakayagataka na timoni e levu sara na ivadi mera veivakacalai kina. (Wilika 2 Korinica 2:11.) Meda dikeva mada eso na nodra ivadi.

10. Na cava na vakatevoro?

¹⁰ Era dau vakayagataka na timoni na vakatevoro mera veivakacalai kina. E okati ena vakatevoro na nona vakaitavi e dua ena ka vakatimoni, se nona lako me raici ira na dau vakacuru, dau vakadraunikau, kei na so tale. E kaya na iVolatabu ni vakatevoro se na cakaisausau e ivalavala ca bibi, eda vakasalataki kina meda kua sara ni siova. (Kalatia 5:19-21) Era vakayagataka na timoni na vakatevoro mera bacani keda kina, me vaka ga na nona vakayagataka na baca na dausiwa me rawa ika kina. Ena duidui na baca e vakayagataka e dua na dausiwa, me vakatau ena mataqali ika e via siwata. Era vakayagataka tale ga na yalo velavela e levu na mataqali vakatevoro, ia e nodra inaki tiko ga mera vakacalai ira kina na veimataqali tamata kece.

11. Na cava na rairai, na cava meda kua ni siova kina?

¹¹ Dua na mataqali baca era vakayagataka na timoni na rairai. Na cava mada na rairai? Qo na kena sagai me kilai na ka vuni se na ka e se bera ni yaco. Eso na kena mataqali e vakatokai na tuvaimau, na yarasasa, na nodra lakovi na daukilakila, dauvagunu, na kena dau sagai me vakaibalebaletaki na tadra, na vakaibalebaletaki ni laini ena qeteqete ni liga, kei na raici ni horoscope. Era nanuma e levu ni sega ni dua na ca ni rairai se noda lakovi ira na daurairai, ia e vakaraitaka na iVolatabu nira cakacaka vata sara vakavoleka na daurairai kei ira na yalo velavela. Me kena ivakaraitaki, na Cakacaka 16:16-18 e vakamacalataka  e dua na goneyalewa “daurairai e curumi timoni” e rawa ni tukuna na ka se bera ni yaco. Ia e mudu vakadua ni vakasavi tani vua na timoni.

12. Na cava e rerevaki kina na nona saga e dua me veivosaki kei ira na mate?

¹² E dua tale na sala era veivakacalai kina na timoni oya na nodra dau uqeti ira e levu mera veivosaki kei ira na mate. O ira era lolositaka tiko na nona takali e dua na wekadra voleka e rawarawa sara mera vakacalai ena ka e vauca na kedra ituvaki na mate. Rawa sara me vosa mai e dua na daurairai se dua na dauvakacuru me vaka sara ga e vosa tiko o koya e sa mate, vakaraitaka tale ga mai eso na itukutuku e kila dina tiko o koya sa mate oya. Qo e vakavuna mera vakabauta e levu nira bula dina tiko na mate, qai dua na sala mera vakacegui kina na lolosi oya mera veivosaki kei ira. Ia na vakacegu era qara qo e sega ni vakacegu dina, e rawa ga ni kauta tale mai vei ira na leqa. Ena vuku ni cava? Baleta ni rawa vei ira na timoni mera vakatotomuria na domo i koya e sa mate, mera vakaraitaka tale ga vei ira na daurairai se dauvakacuru eso na itukutuku me baleti koya e sa mate. (1 Samuela 28:3-19) Kena ikuri, eda  vulica ena Wase 6 ni o ira na mate era sega tale ni bula tiko. (Same 115:17) Ke dua gona e “dau vakatarogi ira na mate” e sa coko sara tiko ga ena nodra veivakacalai na timoni, e veisaqasaqa tale ga kei na loma ni Kalou na ka e cakava. (Wilika Vakarua 18:10, 11; Aisea 8:19) O koya gona, e bibi meda kua sara ni siova na baca rerevaki qo era vakayagataka tiko na timoni.

13. Na cava e sa yaco vei ira e levu era a dau rerevaki ira na timoni?

¹³ Era sega ni veivakacalai wale ga na yalo velavela, era dau veivakarerei tale ga. E kila vinaka o Setani kei ira nona timoni ni “sa lekaleka” na gauna e vo vei ira ni bera nira vesu. Oya na vuna era sa soli isele tiko kina ena gauna qo. (Vakatakila 12:12, 17) Ia e dreve ga na nodra sasaga ni levu na tamata nikua era sa sega tale ni rerevaki ira na yalo velavela me vaka e liu. E yaco vakacava qo? Na cava e rawa ni cakava e dua ke coko tu ena qaravi tevoro?

14. Na cava meda cakava meda galala kina mai na nodra ivesu na yalo velavela, me vaka era cakava na lotu vaKarisito mai Efeso ena imatai ni senitiuri?

¹⁴ E tukuna na iVolatabu na ka meda cakava meda vorati ira kina na yalo velavela, meda tagutuva tale ga kina na noda veivosaki kei ira. Vakasamataka mada na nodra ivakaraitaki na lotu vaKarisito ena koro o Efeso ena imatai ni senitiuri. Eso vei ira era dau vakatevoro ni bera nira tavuki mera lotu vaKarisito. Nira sa vakatulewataka mera sa biuta na vakatevoro, na cava era qai cakava? E kaya na iVolatabu: “E levu sara ga na daucakaisausau era kauta yani na nodra ivola ra qai lai vakama e matadra kece.” (Cakacaka 19:19) Na ka era cakava na lotu vaKarisito era se qai tavuki ena gauna ya e ka ni vuli sara ga vei ira na vinakata mera vorati ira na yalo velavela ena gauna qo. O ira na via qaravi Jiova e dodonu mera vakarusa na veika vakatevoro e tu vei ira. Qo e okati kina na kena veimataqali ivola, iyaloyalo, itaba, kei na ivakatagi era uqeta se bukana na qaravi tevoro. E okati tale ga eke na itaube, qato, kei  na veika eso e dau daramaki me itataqomaki mai na ca.—1 Korinica 10:21.

15. Na cava meda cakava meda vorati ira kina na yalo velavela?

¹⁵ Oti e vica na yabaki na nodra vakarusa na lotu vaKarisito mai Efeso na nodra ivola ni cakaisausau, e qai vola vei ira na yapositolo o Paula: “Eda veivala kei ira . . . na yalo ca tawarairai.” (Efeso 6:12) O koya gona, era se sega ga ni cegu na timoni. Era sasaga tiko ga. Na cava tale mera cakava na lotu vaKarisito mai Efeso? E kaya o Paula: “Na kena e bibi duadua, moni taura na isasabai levu ni vakabauta, moni bokoca kina na gasau waqa kece i koya na vunica [o Setani].” (Efeso 6:16) Ena rawarawa na noda vorati ira na yalo velavela ke qaqaco vinaka na noda vakabauta, ni qori sara ga na noda isasabai.—Maciu 17:20.

16. Na cava meda cakava me qaqaco kina na noda vakabauta?

¹⁶ Na cava gona meda cakava me qaqaco kina noda vakabauta? Ena noda dau vulica na iVolatabu. Na kaukaua ni dua na baivatu cecere e vakatau ena kaukaua ni kena yavu. E vaka kina na noda vakabauta. Na qaqaco ni noda vakabauta e vakatau sara ga ena kaukaua ni kena yavu, oya na noda kila vinaka na Vosa ni Kalou, na iVolatabu. Ena dei noda vakabauta nida wilika qai vulica e veisiga. Na vakabauta va qo ena vaka na baivatu cecere ni na taqomaki keda mai na nodra sasaga na yalo velavela.—1 Joni 5:5.

17. Na cava tale meda cakava meda vorati ira kina na yalo velavela?

¹⁷ Na cava tale e bibi mera cakava na lotu vaKarisito mai Efeso? E dodonu mera na qaqarauni nira bula tiko ena dua na koro e sa tiki tu ni kena bula na qaravi tevoro. Oya na vuna e kaya kina vei ira o Paula: “Moni dau kerea na veidusimaki ni yalo tabu ena ituvaki kece ga oni cabora kina na veimataqali masu kei na kerekere.” (Efeso 6:18) Sa sinai o vuravura nikua ena veika vakatevoro, o koya gona, e bibi tale ga meda dau masuti Jiova me taqomaki keda, mera kua kina ni rawai keda na yalo velavela. Kua ni guilecava ni bibi tale ga meda dau vakayagataka na yaca i Jiova ena noda masu. (Wilika Vosa Vakaibalebale 18:10.) O koya gona, e kilikili meda masuti  Jiova tiko ga vagumatua me ‘vakabulai keda mai vua na vunica,’ o Setani na Tevoro. (Maciu 6:13) Ena rogoca dina ga o Jiova na masu vagumatua va ya.—Same 145:19.

18, 19. (a) Na cava eda nuidei kina nida na qaqa ena noda vorati ira na yalo velavela? (b) Na taro cava ena dikevi ena wase e tarava?

¹⁸ E rawa nira vakaleqai keda na timoni, ia eda na sega ni domobulataki ira ke da vorata na Tevoro da qai toro voleka vua na Kalou ena noda cakava na lomana. (Wilika Jemesa 4:7, 8.) E vakaiyalayala na nodra kaukaua na yalo velavela. Era a totogitaki ena siga i Noa. Ena dua na gauna sa tu qo e matada ena tau vei ira na iotioti ni kedra itotogi. (Juta 6) Kua ni guilecava nira na taqomaki keda tale ga na agilosi kaukaua i Jiova. (2 Tui 6:15-17) O ira na agilosi qo era kauaitaki keda vakalevu, era vinakata meda qaqa ena noda vorati ira na yalo velavela. E vaka sara ga era kailavaki keda tiko mai ena noda vakaitavi tiko ena veitaucici vakayalo. O koya gona, meda toro voleka tiko ga vei Jiova kei na nona vuvale era lewena na ka bula vakayalo yalodina. Meda qarauni keda ena veimataqali ka vakatevoro kece, da qai saga e veigauna meda muria na ivakasala ena Vosa ni Kalou. (1 Pita 5:6, 7; 2 Pita 2:9) Sa na rawa nida nuidei nida na qaqa ena noda vala kei ira na yalo velavela.

¹⁹ Ia na cava e vakalaiva tiko ga kina o Jiova mera bula voli na yalo velavela, meda vakila tale tiko ga na tamata e levu sara na ka rarawa? Na taro qo ena dikevi ena wase e tarava.