1, 2. (a) Na iloloma vakacava e dau talei duadua vei keda? (b) Na cava e rawa ni tukuni kina ni keda ivoli e iloloma uasivi duadua me bau solia vei keda?

VEI ira kece na iloloma o sa bau ciqoma, na iloloma cava e talei duadua vei iko? Na talei ni dua na iloloma e sega ni vakatau ena kena isau. E dau talei vei keda na iloloma e vakamarautaki keda, na iloloma e vakaceguya sara ga na noda gagadre.

² Vei ira kece na ka totoka e rawa ni soli me iloloma, e tiko e dua e uasivi ira kece. Oqo na iloloma ni Kalou vua na kawatamata. Levu na ka sa solia vei keda o Jiova, ia na nona iloloma uasivi duadua vei keda na isoro ni veivoli i Luvena, o Jisu Karisito. (Wilika Maciu 20:28.) Eda na raica ena wase oqo ni keda ivoli e iloloma uasivi duadua me bau soli vei keda, baleta ni na kauta mai na marau e tawayalani, ena vakacegui keda tale ga ena ka sara ga eda vinakata tu. Na keda ivoli e ivakaraitaki levu duadua ni nona lomani keda o Jiova.

3. Na cava na keda ivoli, na cava meda vakasamataka me qai matata vei keda na uasivi ni loloma totoka qo?

³ Qo na ka e vakarautaka o Jiova me sereki kina na  kawatamata mai na ivalavala ca kei na mate. (Efeso 1:7) Ena rawarawa na noda taura na ivakavuvuli vakaivolatabu qo ke da vakasamataka lesu na ka a yaco mai na were o Iteni. Ena sega ni matata vei keda na bibi ni keda ivoli ke da sega ni kila na ka talei a kau tani vei Atama ena vuku ni nona ivalavala ca.

4. E vakacava na bula i Atama ni bula uasivi?

⁴ Ni buli Atama o Jiova, a solia vua e dua na ka talei sara—na bula uasivi. Kena ibalebale ni uasivi na yago i Atama kei na nona vakasama ena gauna e buli kina, ena sega ni tauvimate, qase, se mate. Erau veivolekati sara kei Jiova. E kaya na iVolatabu ni o Atama e “luve ni Kalou.” (Luke 3:38) Na veivolekati gona nei Atama kei Jiova e vaka sara ga na veivolekati ni dua na gone kei na tamana dauloloma. A dau veitaratara o Jiova kei na luvena e vuravura, e lesia vei Atama eso na cakacaka marautaki qai vakamatatataka na veika e namaki vua.—Vakatekivu 1:28-30; 2:16, 17.

5. Na cava na kena ibalebale ni tukuna na iVolatabu ni buli o Atama me “ucuya na Kalou”?

⁵ A buli o Atama me “ucuya na Kalou.” (Vakatekivu 1:27) Sega ni kena ibalebale qo ni o Atama e ucuya na Kalou ena kena irairai. Eda vulica ena Wase 1 ni ivola qo ni kabula vakayalo o Jiova. (Joni 4:24) E sega gona ni vakayago o koya me vakalewe se vakadra. Nona buli o Atama me ucuya na Kalou e kena ibalebale ni ucuya na Kalou ena nona itovo me vaka na loloma, vuku, lewadodonu, kei na kaukaua. E dua tale na sala e ucui Tamana kina o Atama, ya ni tu vua na galala me vakatulewataka na ka e via cakava. O koya gona, o Atama e sega ni vaka na misini me cakava ga na ka e porokaramutaki tu me cakava. E soli vua na galala me vakatulewa, me digia me cakava na ka e vinaka se ka e ca. Ke a digia me talairawarawa vua na Kalou, ke a bula tawamudu ena Parataisi e vuravura.

6. Na cava e kau tani vei Atama ni talaidredre vua na Kalou? E tarai keda vakacava na nona kawa?

 ⁶ E macala gona ni itotogi e tau vei Atama ena nona talaidredre vua na Kalou e sega ni itotogi mamada. E kena isau sara ga me kau laivi na nona bula uasivi, kei na veika totoka e salavata mai. (Vakatekivu 3:17-19) Ka ni rarawa ni a sega ni kau tani wale ga vei Atama na nona bula uasivi, e kau tani tale ga vei keda kece nona kawa. E kaya na Vosa ni Kalou: “Ena vuku ni dua ga na tamata [Atama] e curu kina i vuravura na ivalavala ca, kei na mate ena vuku ni ivalavala ca, mani dewa na mate vei ira na tamata kece ga ni sa valavala ca na tamata kece ga.” (Roma 5:12) Io, o Atama e vakadewa na ivalavala ca vei keda kece. Sa rauta me kaya na iVolatabu ni sa “volitaki” koya kei ira na nona kawa ina ivalavala ca kei na mate. (Roma 7:14) Sa na sega tale ni dua na ka e rawa ni caka me vakalesui kina vei Atama kei Ivi na nodrau bula, ni rau nakita me rau talaidredre vua na Kalou. Ia vakacava o ira na nodrau kawa, wili kina o keda?

7, 8. Na cava na rua na ibalebale ni ivoli?

⁷ Sa qai vuetaka na kawatamata o Jiova ni vakarautaka na keda ivoli. Na cava na ivoli? E rua na ibalebale ni vosa qo ena kena ivakavakayagataki ena iVolatabu. Kena imatai, na ivoli e rawa ni vakaibalebaletaka na ilavo e soli me isere se me vakasukai kina e dua na ka. E rawa ni vakatauvatani kei na ilavo e soli me sereki kina e dua era kauta vakavesu na batikadi. Kena ikarua, na ivoli e rawa ni vakaibalebaletaki ena ilavo e soli me isau ni dua na ka. E tautauvata kei na ilavo e soli me buluti se sosomitaki kina e dua na ka e vakaleqai. Kena ivakaraitaki, ke dua e bale vua na coqa ni dua na motoka, ena sauma o koya na ilavo e veirauti vinaka kei na ka e vakacacani.

⁸ Ena buluti vakacava na dinau vakaitamera e vakavuna o Atama vei keda, meda sereki kina ena ivau ni ivalavala ca kei na mate? Meda dikeva sara mada na ivoli e vakarautaka o Jiova kei na kena yaga vei keda.

9. Na ivoli vakacava e dodonu me vakarautaki?

⁹ E sega ni dua na tamata ivalavala ca e rawa ni volia lesu na bula uasivi e kau laivi ena vuku i Atama. (Same 49:7, 8) E rawa ga ni vakalesui tale mai ke vakarautaki e dua na ivoli veirauti. E salavata oqo kei na yavu ni lewadodonu e volai ena Vosa ni Kalou ni kaya: “Me isau ni bula na bula.” (Vakarua 19:21) O koya gona, na ivoli cava ena veirauti kei na bula uasivi a vakayalia o Atama? Ena dodonu me solia na nona bula e dua tale na tamata uasivi me “ivoli veirauti.”—1 Timoci 2:6.

10. E vakarautaka vakacava o Jiova na keda ivoli?

¹⁰ E vakarautaka vakacava o Jiova na keda ivoli? A tala mai vuravura e dua na luvena vakayalo uasivi. A rawa vei Jiova me tala mai e dua ga vei ira na agilosi, ia a sega ni vakayacora vaka kina. E tala mai o koya na luvena vakamareqeti duadua, na Luvena e duabau ga e vakatubura. (Wilika 1 Joni 4:9, 10.) E sega ni ka ni voraki vua na Luve ni Kalou qo me biuta na nona itikotiko vakalomalagi. (Filipai 2:7) Me vaka eda sa dikeva ena wase sa oti, e vakayacora o Jiova e dua na cakamana ena nona tokitaka na bula i Luvena ina katonigone i Meri. Ena veitaqomaki ni yalo tabu ni Kalou, e sucu rawa kina o Jisu me dua na tamata uasivi, qai sega ni vauci o koya ena itotogi mate a tau vei Atama kei ira na nona kawa.—Luke 1:35.

11. E rawa vakacava me lewe dua ga e keda ivoli na kawatamata kece?

¹¹ E rawa vakacava me lewe dua ga e keda ivoli na tamata kece? Me saumi na taro oqori, vakasamataka mada se tekivu vakacava na noda mai valavala ca na tamata kece. A tekivu vei Atama ena nona sa valavala ca, sa kau tani kina na ka talei a soli taumada vua, na bula uasivi vakatamata. Sa sega kina ni rawa ni vakadewa na bula uasivi vei keda na nona kawa. Sa vakadewa ga na ivalavala ca kei na mate. Ia na kena veibasai o Jisu, e vakatokai koya na iVolatabu me “iotioti ni Atama,” e  tamata uasivi, e sega na nona ivalavala ca. (1 Korinica 15:45) A lewe dua ga o Atama, sa mai sosomitaki koya tale ga e lewe dua, o Jisu, me rawa ni vakabulai keda kina. Nona sega ni cala o Jisu kei na nona talairawarawa vua na Kalou ena nona bula taucoko a sega ni dodonu kina me mate. Ia e bolea me solia nona bula uasivi me isosomi ni bula uasivi e vakayalia o Atama ena vuku ni nona ivalavala ca. Na ka e vakayacora o Jisu e vakarautaka kina na inuinui vei keda na kawa i Atama.—Roma 5: 19; 1 Korinica 15:21, 22.

12. Na cava e vakaraitaka votu o Jisu ena veika rarawa e sotava?

¹² E vakamacalataka vinaka na iVolatabu na veika rarawa a sotava o Jisu ni bera nona mate. E warumisa na kuita e tau vua, e vako vakararawa, qai dua na ka na nona mosi ni bera ni mate ena kaunirarawa. (Joni 19:1, 16-18, 30; iKuri, tabana e 204-206) Cava me lai sotava sara kina o Jisu e levu na ka rarawa? Eda na qai dikeva ena ivola oqo na vakalelewa i Setani ena nona via vakaraitaka ni o ira na tamata era qaravi Jiova era na sega ni yalodina vua ke ra vakatovolei. Dua na ka na vakalelewa i Setani, ia e isogo sara ga ni gusuna na nona yalodina tiko ga o Jisu e dina ni sotava na veika mosimosi. E vakaraitaka votu o Jisu ni tamata uasivi e tu vua na galala ni vakatulewa, e rawa ni yalodina tu ga veitalia na ka ena cakava vua na Tevoro. Sa na wacava nona marautaka o Jiova na yalodina i Luvena lomani!—Vosa Vakaibalebale 27:11.

13. E saumi vakacava na keda ivoli?

¹³ E saumi vakacava na keda ivoli? Ena ika14 ni siga ni nodra vula na Jiu na Naisani, ena yabaki 33 G.V., e vakatara kina na Kalou me vakamatei na Luvena uasivi. E vakacabora kina “vakadua” o Jisu na nona bula uasivi vakatamata. (Iperiu 10:10) Ena ikatolu ni siga ni nona mate, sa qai vakaturi koya o Jiova ina bula vakayalo i lomalagi. E kea, e lai cabora kina vei Tamana na nona bula uasivi vakatamata mera voli lesu kina na kawa i Atama. (Iperiu 9:24) E ciqoma o Jiova, qai vakayagataka me kedra ivoli na kawa i Atama ni oya sara ga  na ka e gadrevi me sereki kina na kawatamata mai na ivesu ni ivalavala ca kei na mate.—Wilika Roma 3:23, 24.

14, 15. Na cava meda cakava ke da vinakata me “vosoti na noda ivalavala ca”?

¹⁴ Eda sa ivalavala ca, ia e rawa ni sobuti keda na veivakalougatataki e vu mai na ivoli e vakarautaka o Jiova. Meda dikeva mada eso na ka ni veivakalougatataki eda na vakila ena gauna oqo kei na gauna se bera mai ena vuku ni iloloma uasivi qo ni Kalou.

¹⁵ Vosoti ni ivalavala ca. Me vaka nida sucu ivalavala ca, e ka ni sasaga dina meda cakava tiko ga na ka vinaka. Eda dau ivalavala ca kece ena vosa, se ka eda cakava. Ia, sa rawa ni “vosoti na noda ivalavala ca” ena vuku ni isoro ni veivoli i Jisu. (Kolosa 1:13, 14) Sa qai noda itavi meda vakaraitaka na veivutuni dina me rawa ni qai vosoti na noda ivalavala ca. E dodonu tale ga meda torovi Jiova ena yalomalumalumu ena noda masuti koya me vosoti keda ena yavu ni noda vakabauta na isoro ni veivoli i Luvena.—Wilika 1 Joni 1:8, 9.

16. Na cava e rawa kina vei keda meda qarava na Kalou ena lewaeloma savasava? Na cava na yaga ni lewaeloma savasava?

¹⁶ Savasava na noda lewaeloma ena mata ni Kalou. O koya e ca tiko na nona lewaeloma ena nanuma ni tawayaga na ka e cakava, e sega na betena. Ia, na veivosoti e rawati ena vuku ni ivoli e sa vakarawarawataka kina o Jiova noda qaravi koya ena lewaeloma savasava, e dina nida ivalavala ca. (Iperiu 9:13, 14) Eda na sega ni madua kina meda torovi Jiova. Sa rawa kina nida doudou meda torovi koya ena masu. (Iperiu 4:14-16) Noda saga me savasava tiko ga noda lewaeloma ena vakaceguya noda vakasama, eda na veiqaravi ena yalo vakacegu, eda na mamarau tale ga.

17. Na veivakalougatataki cava e rawa nida vakaivotavota kina ni mate ena vukuda o Jisu?

¹⁷ iNuinui ni bula tawamudu ena parataisi e vuravura.  E kaya na Roma 6:23: “Na isau ni ivalavala ca na mate.” Qai tomana: “Ia na iloloma ni Kalou na bula tawamudu ena vuku i Karisito Jisu na noda Turaga.” Eda a veivosakitaka ena Wase 3 ni ivola oqo na veivakalougatataki ena yaco ni sa na parataisi na vuravura. (Vakatakila 21:3, 4) Na veivakalougatataki kece oqori, wili kina na bula tawamudu ena ituvaki totoka, e rawa ga ena nona mai mate ena vukuda o Jisu. Me rawa nida vakaivotavota ena ka ni veivakalougatataki oqo, e dodonu meda vakaraitaka nida vakavinavinakataka na iloloma uasivi ni Kalou, na keda ivoli.

18. Na cava meda vakavinavinaka kina vakalevu vei Jiova ni vakarautaka na keda ivoli?

¹⁸ Na cava meda vakavinavinaka kina vakalevu vei Jiova ni vakarautaka na keda ivoli? E talei qai uasivi e dua na iloloma ke o kila ni o koya e solia e sega ni ka rawarawa na nona vakarautaka na iloloma oya. E tarai keda nida raica ni ka e lolomataki e vakavotuya sara ga na nona kauai dina o koya e lolomataka. Na keda ivoli e iloloma uasivi duadua vei ira kece na iloloma, ni vakayacora kina na Kalou na ka dredre duadua me bau cakava. E kaya na Joni 3:16: “Na levu ni nona  lomani vuravura na Kalou e solia kina na Luvena e duabau ga e bulia.” Na vakarautaki ni ivoli e ivakaraitaki vakasakiti duadua ni nona lomani keda o Jiova. E vakaraitaka tale ga ni lomani keda o Jisu, baleta ni a tu vakarau o koya me solia na nona bula ena vukuda. (Wilika Joni 15:13.) E dodonu gona meda kila mai na vakarautaki ni keda ivoli ni iloloma qo e vakadeitaka nodrau lomani keda yadua o Jiova kei na Luvena.—Kalatia 2:20.

19, 20. Sala cava mo vakaraitaka kina ni o vakavinavinakataka na ivoli e vakarautaka vakayalololoma na Kalou?

¹⁹ O na vakaraitaka vakacava ni o vakavinavinakataka na ivoli e vakarautaka vakayalololoma na Kalou? Kena imatai, saga mo kilai koya na Dausolisoli Uasivi, o Jiova. (Joni 17:3) O na kilai koya ena nomu vulica na iVolatabu ni o vakayagataka sara ga na ivola oqo me nomu idusidusi. Ni o sa kilai Jiova, ena titobu na nomu lomani koya. Ni o sa lomani koya, o na vinakata sara ga mo vakamarautaki koya.—1 Joni 5:3.

²⁰ Vakaraitaka ni o vakabauta na isoro ni veivoli i Jisu. A tukuni me baleti Jisu: “Ena bula tawamudu o koya e vakaraitaka ni vakabauta na Luvena.” (Joni 3:36) Eda na vakaraitaka vakacava nida vakabauti Jisu? Na vakabauta qo e sega ni vakaraitaki wale ga ena vosa. E kaya na Jemesa 2:26: “Ena mate . . . na vakabauta e sega ni cakacakataki.” Io, na vakabauta dina e vakaraitaki ni “cakacakataki.” Dua na sala eda vakaraitaka kina nida vakabauti Jisu oya ena noda solia noda vinaka kece meda vakatotomuri koya ena ka sara ga eda cakava, sega ena noda vosa wale ga.—Joni 13:15.

21, 22. (a) Na cava meda dau tiko kina ena iVakayakavi ni Turaga e veiyabaki? (b) Na cava ena vakamacalataki ena Wase 6 kei na 7?

²¹ Dau lakova na iVakananumi ni iVakayakavi ni Turaga. Ena yakavi ni ika14 ni Naisani, 33 G.V., e tauyavutaka kina o Jisu e dua na ivakananumi bibi e vakatokai ena iVolatabu me “iVakayakavi ni Turaga.” (1 Korinica 11:20; Maciu 26:26-28) E dau vakatokai tale ga me iVakananumi ni mate i Karisito. E vakarautaka na ivakananumi o Jisu mera  kua kina ni guilecava na yapositolo kei ira kece na lotu vaKarisito dina ni nona solia nona bula vakatamata uasivi me mate e rawati kina na keda ivoli. E vakarota o Jisu ena vuku ni ivakananumi oqo: “Dou dau cakava qo mo dou vakananumi au kina.” (Luke 22:19) Noda vakananuma na mate i Karisito eda na sega ni guilecava kina na loloma uasivi i Jiova kei Jisu ena vakarautaki ni keda ivoli. Eda na vakaraitaka noda vakavinavinakataka na ivoli ena noda dau tiko ena soqo e veiyabaki e vakananumi kina na mate i Jisu. *

²² Na ivoli e vakarautaka o Jiova e dua dina na iloloma ena sega ni vakatauvatani rawa. (2 Korinica 9:14, 15) Na iloloma vakasakiti oqo e rawa sara mada ga ni yaga vei ira na sa mate. Ena sala cava? Ena vakamacalataki qo ena Wase 6 kei na 7.