1-3. (a) Cava eda vulica ena Vosa Vakaibalebale 13:20? (b) Cava meda digia vinaka kina noda itokani?

O SA bau raica e dua na peipei me vakaraici nona itubutubu tiko? Ni bera mada ga ni vosa, sa katona tiko na ka e raica kei na ka e rogoca. Ni tubu cake, ena rawarawa nona vakatotomuri rau nona itubutubu. E sega gona ni ka ni vakacalaka ke dua na uabula e vakatotomuria na rai kei na nodra ivalavala na nona ilala.

² Eda vulica ena Vosa Vakaibalebale 13:20: “O koya e vakailala kei ira na vuku ena vuku.” E okati ena noda “vakailala kei” na dua, oya na noda dau veimaliwai e veigauna. Eso tale na ka e gadrevi mai na nomu tiko vata ga kei ira. E tukuna e dua na vuku ni iVolatabu ni noda dau lako vata kei na dua e okati kina na noda lomani koya da qai dau veivolekati. Era dau vakamuai keda vakalevu o ira eda dau veimaliwai wasoma, vakabibi ke da veivolekati.

³ Era rawa ni uqeti keda na noda itokani ena ka vinaka se na ka ca. E tomana na Vosa Vakaibalebale 13:20: “O koya e veitokani kei ira na lialia ena tini  ca.” Ena vosa vakaIperiu na “veitokani” e rawa ni kena ibalebale noda “veimaliwai” kei na dua. (Vosa Vakaibalebale 22:24; Dauveilewai 14:20) Na itokani era lomana na Kalou, era na uqeti keda meda yalodina tiko ga. Me rawa nida digia vinaka na noda itokani, dikeva mada na itokani e digia o Jiova.

4. Na cava e ka dokai kina meda itokani ni Kalou? Cava e vakatokai Eparama kina o Jiova me “noqu itokani”?

⁴ O Jiova na Turaga Cecere ni lomalagi kei na vuravura, e vakatara meda nona itokani. Qo e dua dina na ka dokai. E dau digitaki ira vinaka sara ga na nona itokani o Jiova. E digi ira na lomani koya ra qai vakabauti koya. Vakasamataki Eparama mada. A vakarau tu me cakava na ka ena vuku ni Kalou. E vakaraitaka wasoma o Eparama nona yalodina qai talairawarawa. A yalorawarawa mada ga me cabori Aisake na luvena. E vakabauta o Eparama “ni rawa vua na Kalou me vakaturi koya mai na mate.” (Iperiu 11:17-19; Vakatekivu 22:1, 2, 9-13) E yalodina qai talairawarawa, mani vakatokai koya o Jiova me “noqu itokani.”—Aisea 41:8; Jemesa 2:21-23.

5. E raici ira vakacava na yalodina vua o Jiova?

⁵ O Jiova e mareqeti ira na nona itokani. Era kauaitaka vakalevu nodra yalodina vua. (Wilika 2 Samuela 22:26.) Era yalodina ra qai talairawarawa nira lomani koya. E tukuna na iVolatabu ni Kalou e “veitokani voleka kei ira na yalododonu,” o ira na talairawarawa vua. (Vosa Vakaibalebale 3:32) O  Jiova e sureti ira na nona itokani mera nona vulagi dokai ena nona “valelaca.” E sureti ira mera sokaloutaki koya, e sega tale ga ni yalana nodra masu vua.—Same 15:1-5.

6. Eda na vakaraitaka vakacava nida lomani Jisu?

⁶ E tukuna o Jisu: “O koya e lomani au, ena muria na noqu vosa, ena lomani koya o Tamaqu.” (Joni 14:23) Meda nona itokani gona o Jiova, e vinakati tale ga meda lomani Jisu, meda cakava tale ga na ka e vakavulici keda kina. Me kena ivakaraitaki, eda talairawarawa vei Jisu nida muria na nona ivakaro meda vunautaka na itukutuku vinaka da qai veivakatisaipelitaki. (Maciu 28:19, 20; Joni 14:15, 21) Nida lomani Jisu, eda na “muria voleka na weniyavana.” (1 Pita 2:21) E marau o Jiova ni raica nida solia tiko noda vinaka taucoko meda vakatotomuri Luvena ena ka eda tukuna qai cakava.

7. Cava meda vakadeitaka kina nida veitokani kei ira na itokani i Jiova?

⁷ O ira na itokani i Jiova era yalodina, talairawarawa, era lomani Luvena tale ga. Vakacava eda na digia tale ga na itokani me vakataki Jiova? Ke ra vakatotomuri Jisu na nomu itokani, ra qai ogaoga ena veivakavulici me baleta na Matanitu ni Kalou, era na rawa ni vukei iko mo tamata vinaka cake qai yalodina tiko ga vei Jiova.

8. Cava o taleitaka ena nodrau veitokani o Ruci kei Neomai?

⁸ Eda rawa ni wilika ena iVolatabu e levu na veitokani me vakataki Ruci kei na vugona o Neomai.  Erau cavutu mai na duidui vanua, e duidui tale ga na nodrau isususu, qai qase sara o Neomai vei Ruci. Ia erau veitokani voleka ni rau lomani Jiova ruarua. Ni sa via biubiu mai na vanua o Moapi o Neomai me lesu e Isireli, “o Ruci e kabiti koya tiko ga.” E tukuna vei Neomai: “Na kainomu era na kainoqu, na nomu Kalou ena noqu Kalou.” (Ruci 1:14, 16) Dua na ka nona lomani Neomai o Ruci. Ni rau sa yaco e Isireli, e cakacaka vakaukaua o Ruci me tokoni nona itokani. E lomani Ruci tale ga vakalevu o Neomai, qai vinaka na ivakasala e solia vua. E vakarorogo o Ruci, rau lai tini vakalougatataki kina vakalevu.—Ruci 3:6.

9. Cava o qoroya me baleta nodrau veitokani o Tevita kei Jonacani?

⁹ E dua tale na ivakaraitaki vinaka o Tevita kei Jonacani, erau yalodina tale ga na qaravi Jiova. E qase cake ena 30 na yabaki o Jonacani vei Tevita qai dodonu me tui tarava kei Isireli. (1 Samuela 17:33; 31:2; 2 Samuela 5:4) Ni rogoca ni sa digitaki Tevita o Jiova me tui, a sega ni vuvu o Jonacani se me qati Tevita. E tokoni koya ga. Me kena ivakaraitaki, ni sa rivarivabitaki tiko na bula i Tevita, a vukei koya o Jonacani me “nuitaka na kaukaua i Jiova.” A bolemate sara ga ena vuku i Tevita. (1 Samuela 23:16, 17) E itokani yalodina tale ga o Tevita. A yalataka me raici ratou na vuvale i Jonacani, qai dina ena yalayala qori ena gauna mada ga sa mate kina o Jonacani.—1 Samuela 18:1; 20:15-17, 30-34; 2 Samuela 9:1-7.

10. Cava o vulica me baleta na veitokani ena nodratou ivakaraitaki na tolu na Iperiu?

 ¹⁰ O Setareki, Mesake, kei Apeteniko eratou le tolu na itokani Iperiu eratou kau vakavesu ni ratou se gone. Ni ratou yawaka nodratou vuvale, eratou dau veivukei me ratou yalodina tiko ga vei Jiova. Qai vakatovolea na nodratou vakabauta o Tui Nepukanesa ni ratou sa qase cake me ratou qarava na matakau koula. Eratou bese ni qarava na matakau o Setareki, Mesake, kei Apeteniko, ratou qai tukuna vua na tui: “Keitou na sega ni qarava na nomuni kalou, se sokaloutaka na ivakatakarakara koula oni vakaduria.” Eratou yalodina tiko ga vua na Kalou na tolu na veitokani qo ni vakatovolei na nodratou vakabauta.—Taniela 1:1-17; 3:12, 16-28.

11. Eda kila vakacava ni rau veitokani vinaka o Paula kei Timoci?

¹¹ Ni mai kila o Paula na cauravou o Timoci, e raica rawa nona lomani Jiova, e kauaitaka dina tale ga na ivavakoso. Mani vakavulici Timoci me vukei ira na mataveitacini ena levu na vanua. (Cakacaka 16:1-8; 17:10-14) Nona cakacaka vagumatua o Timoci e kaya kina o Paula: “[E] tokoni au ena vakatetei ni itukutuku vinaka.” E kila o Paula ni na ‘qaravi ira vinaka’ na mataveitacini o Timoci. Ni rau veitomani ena gumatua ni qaravi Jiova, rau mani veitokani vinaka sara.—Filipai 2:20-22; 1 Korinica 4:17.

12, 13. (a) Cava meda digia vinaka kina noda itokani ena ivavakoso mada ga? (b) Cava e veivakasalataki kina na yapositolo o Paula ena 1 Korinica 15:33?

¹² Ena loma ni ivavakoso, eda rawa ni vuli vei  ira na tacida, da qai veivukei meda yalodina tiko ga. (Wilika Roma 1:11, 12.) Ia e bibi meda qarauna na itokani eda digia ena ivavakoso. E duidui na vanua era cavutu mai kina na mataveitacini kei na nodra isususu. So era se qai ka vou, so tale sa dede nodra qaravi Jiova voli mai. Vaka ga na gauna e taura me dreu e dua na vuata, ena taura tale ga na gauna me qai vinaka noda veiwekani kei Jiova. Vinakati gona meda vosovoso  da qai veilomani, meda digia vakayalomatua tale ga na noda itokani.—Roma 14:1; 15:1; Iperiu 5:12–6:3.

¹³ Eso na gauna ena yaco na ituvaki leqataki ena ivavakoso, ena vinakati kina vakalevu na qaqarauni. De cakava tiko e dua na tacida na ka e vakacala na iVolatabu se vosa kudrukudru me lai vakaleqa na ivavakoso. Meda kua ni kurabui kina, ni dau yaco tale ga na leqa ena ivavakoso ena imatai ni senitiuri. E vakaroti ira kina na lotu vaKarisito ena gauna ya na yapositolo o Paula ni kaya: “Ni kua ni vakaisini kemuni. Na ilala ca e vakacacana na itovo vinaka.” (1 Korinica 15:12, 33) A vakasalataki Timoci tale ga o Paula me qarauna vinaka nona digia na nona itokani. Meda cakava tale ga qori nikua.—Wilika 2 Timoci 2:20-22.

14. E rawa ni tara vakacava noda veiwekani kei Jiova na itokani eda digia?

¹⁴ Meda karona na noda veiwekani kei Jiova. Qo na ka talei duadua meda taukena. Meda kua gona ni vakailala kei na dua ena vakaluluqataka noda vakabauta qai vakaleqa noda veiwekani kei Jiova. Me vaka ga noda sega ni namaka me savasava na ligada nida sava kuro, eda na sega tale ga ni namaka me vinaka tu ga noda itovo nida vakailala ca. E bibi kina meda qarauna vinaka sara na ilala eda digia.—1 Korinica 5:6; 2 Cesalonaika 3:6, 7, 14.

15. Cava o rawa ni cakava mo vakailala vinaka kina ena ivavakoso?

¹⁵ O rawa ni kunei ira na lomani Jiova dina ena ivavakoso. Era rawa ni nomu itokani voleka. (Same  133:1) Kua ni qarai ira ga oni itabavata se tautauvata nomuni isususu. Nanuma tiko ni qase sara vei Tevita o Jonacani, qai gone sara vei Neomai o Ruci. E vinaka meda muria na ivakasala vakaivolatabu e kaya: “Moni lomasavu.” (2 Korinica 6:13; wilika 1 Pita 2:17.) Na levu ga ni nomu vakatotomuri Jiova, levu tale ga era na vinakata mera nomu itokani.

16, 17. Ke dua ena ivavakoso e vakacudrui keda, cava meda kua ni cakava?

¹⁶ Ena vuvale kece e duidui na itovo, ivakarau ni rai, kei na noda dau cakava na ka. E dina tale ga qori ena ivavakoso. E marautaki kina na bula, eda rawa tale ga ni vulica e levu na ka. Ia so na gauna na duidui qori e dau vakavuna me cala noda raici ira na tacida, da qai sega ni taleitaki ira. So na gauna eda na vakacudrui se mosimosi na ka e caka vei keda. (Vosa Vakaibalebale 12:18) Vakacava eda na yalolailai kina, se meda biuta na ivavakoso?

¹⁷ Sega. Ke dua mada ga e vakararawataki keda, eda na sega ni biuta na ivavakoso. E sega ni vakacudrui keda o Jiova. E solia na bula, kei na veika tale eso. E dodonu meda lomani koya da qai yalodina vua. (Vakatakila 4:11) E isolisoli i Jiova na ivavakoso me vukei keda me dei tiko ga na noda vakabauta. (Iperiu 13:17) Eda na sega ni cata na nona iloloma baleta ga ni dua e vakararawataki keda.—Wilika Same 119:165.

18. (a) Na cava ena vukei keda meda veiyaloni kei ira na tacida? (b) Na cava meda veivosoti kina?

 ¹⁸ Eda lomani ira na tacida, eda vinakata tale ga meda veiyaloni. E sega ni namaka o Jiova meda uasivi, me va tale ga qori noda rai. (Vosa Vakaibalebale 17:9; 1 Pita 4:8) Eda dau cala kece, na loloma ga ena vukei keda meda ‘dau veivosoti vakarawarawa.’ (Kolosa 3:13) Ena uqeti keda na loloma meda kua ni vakalevutaka na noda duidui lalai. Ia so na gauna e dau dredre dina meda guilecava nona vakacudrui keda e dua. Dau rawarawa meda cudru da qai katona tiko ga na ca. Nida cakava qori, eda na sega ni marau da qai lomaca. Ia nida vosoti koya e vakacudrui keda, e rawa ni vakacegu noda vakasama, na duavata na ivavakoso, qai bibi sara noda veiwekani vinaka kei Jiova.—Maciu 6:14, 15; Luke 17:3, 4; Roma 14:19.

19. Gauna cava meda kua ni veimaliwai kina kei na dua ena ivavakoso?

¹⁹ Ni vakilai na loloma ena vuvale, era na dui cakava na nodra itavi mera mamarau kina. Ia vakasamataka mada ke veivorati e dua na lewenivuvale. Eratou na sasaga na vo ni vuvale me ratou vukei koya, e sega ga ni ciqoma. De vakatulewataka se tukuna vua o ulunivuvale me sa biubiu. Qori tale ga na ka e rawa ni yaco ena ivavakoso. De digia e dua ena ivavakoso me cakava tiko ga na ka e vakacudrui Jiova qai vakaleqa na ivavakoso. E sega ni ciqoma na veivuke, na ka tale ga  e cakava e vakaraitaka ni sa sega tale ni via lewena na ivavakoso. De digia ga o koya me biuta na ivavakoso, se vakasivoi. Ke yaco qori, e vakamatatataka na iVolatabu ni dodonu meda “kua ni vakailala” kei koya. (Wilika 1 Korinica 5:11-13; 2 Joni 9-11) Ena dau dredre me muri qori vakabibi ke noda itokani se noda lewenivuvale. Ena ituvaki va qori e dodonu me dei tiko ga noda yalodina vei Jiova, sega ni dua tale.—Raica na iKuri ni iVakamacala 8.

20, 21. (a) Na sala cava e ituvatuva vakayalololoma kina na veivakasivoi? (b) Na cava e bibi kina meda digia vinaka noda itokani?

²⁰ E ituvatuva vakayalololoma i Jiova na veivakasivoi. Qo e taqomaka na ivavakoso mai na nodra veivakamuai na sega ni kauaitaka na ivakatagedegede i Jiova. (1 Korinica 5:7; Iperiu 12:15, 16) E vukei keda meda lomani Jiova, nona ivakatagedegede cecere, kei na yacana tabu. (1 Pita 1:15, 16) Na ituvatuva tale ga ni veivakasivoi e ivakaraitaki ni loloma vei koya e sa sega tale ni lewena na ivavakoso. Na veivakadodonutaki va qo, ena rawa ni vukei koya me liaca na cala ni ka e cakava, qai uqeti koya me veisau. Levu era vakasivoi era sa qaravi Jiova tale, ra qai ciqomi ena ivavakoso.—Iperiu 12:11.

²¹ Se mani cava e yaco, e dau tarai keda na ka era cakava na noda itokani. E bibi gona meda digidigi vinaka sara. Ke da lomani ira na lomani Jiova, era na vukei keda meda yalodina tiko ga me tawamudu.