1, 2. Na cava meda qarauna kina na ka ni veivakamarautaki?

KAYA mada ni o vakarau kana vuata, ia o qai raica ni luca tu e dua na tikina. Cava o na cakava? O na kania ga? O na viritaka laivi? Se o na seleta laivi na kena e luca qai kania na kena e vinaka?

² Na ka ni veivakamarautaki e via va tale ga na vuata qori. E rawa ni marautaki eso, ia e levu era vakasisila, era voravora se ka vakatevoro. Ni o digia gona na ka ni veivakamarautaki, vakacava o dau kaya: “E vakatau ga  vei au na ka ni veivakamarautaki au digia.” Se o na kaya: “Era ca kece na ka ni veivakamarautaki.” Se o cata na ka ni veivakamarautaki e ca, qai digia o koya e vinaka.

3. Na cava meda vakasamataka tiko nida digia na ka ni veivakamarautaki?

³ Eda dau vinakata kece na lasa kei na marau, ia meda digia vinaka tale ga. Bibi kina meda vakasamataka se na tara vakacava noda qaravi Jiova na ka ni veivakamarautaki eda digia.

4. Na ivakavuvuli vakaivolatabu cava ena yaga nida digia na ka ni veivakamarautaki?

⁴ Nida yalayala vei Jiova, eda sa yalataka nida na qaravi koya ena noda bula taucoko. (Wilika Dauvunau 5:4.) Eda yalataka nida na “cakava na ka kece me vakalagilagi kina na Kalou.” (1 Korinica 10:31) Kena ibalebale qori ke da mani marautaka na ka ni veivakamarautaki se da vakacegu, da tiko ena soqoni se cakacaka vakaitalatala, eda sa yalataki keda tu vua na Kalou.

5. Me vakacava na noda sokalou vei Jiova?

⁵ Na ka kece eda cakava ena noda bula e sema ena noda qaravi Jiova. E vakamacalataka qo o Paula ni kaya: “Moni solia na yagomuni me isoro bula, e savasava, e vakadonuya na Kalou.” (Roma 12:1) E tukuna o Jisu: “Mo lomani Jiova na nomu Kalou ena lomamu taucoko, ena nomu vinaka taucoko, ena nomu vakasama taucoko, kei na nomu kaukaua taucoko.”  (Marika 12:30) Eda dau via solia vei Jiova noda vinaka taucoko. E vinakati e Isireli makawa me vinaka na manumanu e cabori vei Jiova. Ke leqa na ka e cabori, ena sega ni vakadonuya na Kalou. (Vunau ni Soro 22:18-20) E rawa tale ga ni sega ni vakadonuya o Jiova na noda sokalou. Ena sala cava?

6, 7. E rawa vakacava ni tara noda qaravi Jiova na ka ni veivakamarautaki eda digia?

⁶ E tukuna vei keda o Jiova: “Moni savasava niu savasava o yau.” (1 Pita 1:14-16; 2 Pita 3:11) Ena ciqoma ga o Jiova noda veiqaravi ke savasava. (Vakarua 15:21) Ena sega ni savasava noda veiqaravi ke da cakava na ka e cata o Jiova, me vaka na ka vakasisila, ivalavala kaukaua se ka e sema ena vakatevoro. (Roma 6:12-14; 8:13) Ena sega tale ga ni marau o Jiova ke da raica me ka ni lasa na ka va qori. Ena sega ni savasava kina noda sokalou qai sega ni vakadonuya. Rawa sara ga ni vakaleqa noda veiwekani kei koya.

⁷ Eda na digia vakayalomatua vakacava na ka ni veivakamarautaki? Na ivakavuvuli cava ena veivuke meda kila kina na ka ni veivakamarautaki e donu se cala?

8, 9. Na ka ni veivakamarautaki cava eda na cata? Na vuna?

⁸ E levu na ka ni veivakamarautaki sa tu nikua. Eso era ganiti keda na lotu vaKarisito, levu tale e sega ni veiganiti. Ia meda kila mada e liu na kena meda cata.

⁹ E dau basika vakalevu ena iyaloyalo, internet, porokaramu ena tivi, qito ena vidio, kei na sere na ka vakasisila, ivalavala kaukaua, se ka vakatevoro. E dau  raici vakalevu na ka ca me lasa qai sega ni dua na kena leqa. Ia eda na qarauna na lotu vaKarisito meda cata na ka ni veivakamarautaki e sega kina na ivakatagedegede savasava i Jiova. (Cakacaka 15:28, 29; 1 Korinica 6:9, 10) Nida cata na ka ni veivakamarautaki qori, eda vakaraitaka kina vei Jiova nida cata na ka ca.—Same 34:14; Roma 12:9.

10. Na cava e rawa ni yaco ni digitaki cala na ka ni veivakamarautaki?

¹⁰ Ia eso era nanuma ni sega ni ca na ka ni veivakamarautaki e tu kina na ivalavala kaukaua, ka vakasisila se vakatevoro. Era nanuma: ‘Na cava na kena ca? Au na sega ni lai cakava sara.’ Eda na vakaleqai keda ga ke va qori noda rai. E kaya na iVolatabu: “E dau veivakaisini duadua ga na loma ni tamata qai rerevaki.” (Jeremaia 17:9) De dua eda na kaya nida cata na ka e sega ni vakadonuya o Jiova, ia cava eda lai marautaka tale tiko kina? Na levu ga ni noda marautaka, eda na lai raica kina nira sega ni cala. Toso na gauna sa na malumalumu noda lewaeloma, sa na sega ni vakasalataki keda nida vakarau vakatulewa cala.—Same 119:70; 1 Timoci 4:1, 2.

11. E yaga vakacava na Kalatia 6:7 ena kena digitaki na ka ni veivakamarautaki?

¹¹ E kaya na Vosa ni Kalou: “Ka kece e kaburaka e dua ena tamusuka tale ga.” (Kalatia 6:7) Ke da dau raica vakamamada na ka ni veivakamarautaki e ca, eda rawa ni lai cakava tale ni toso na gauna. Kena ivakaraitaki, eso era dau marautaka vakalevu na ka ni veivakamarautaki vakasisila, oti ra lai cakava sara. Ia e  vakarautaka o Jiova na sala meda digia kina vakayalomatua na ka ni veivakamarautaki.

12. Na cava ena vukei keda ena vakatulewataki vinaka ni ka ni veivakamarautaki?

¹² E matata tu vei keda ni so na ka ni veivakamarautaki e sega ni vakadonuya o Jiova, eda kila tale ga ni dodonu meda cata. Ia vakacava ke sega ni matata? O Jiova e sega ni vakarautaka na lisi ni ka meda sarava se sega, na ka meda rogoca se wilika. E vinakata ga meda vakayagataka noda lewaeloma e vakavulici vakaivolatabu. (Wilika Kalatia 6:5.) E vakarautaka o Jiova na ivakavuvuli. Qori na yavu ni ka dina eda vulica kina nona rai. Ena yaga ena vakavulici ni lewaeloma, eda na kila tale ga kina se “cava na loma i Jiova.” Eda na vakatulewataka kina na ka ena vakamarautaki koya.—Efeso 5:17.

13. Na cava e duidui kina noda vakatulewa na lotu vaKarisito ena ka ni veivakamarautaki? Ia na cava me bibi vei keda?

¹³ Levu na gauna e dau duidui na ka ni veivakamarautaki eda digia na lotu vaKarisito. Na vuna? Ni duidui na ka eda dau taleitaka. Na ka ena donu vua e dua, ena rairai sega ni donu vua e dua tale. Ia me vinaka noda vakatulewa, e bibi me dusimaki keda na lotu vaKarisito na ivakavuvuli vakaivolatabu. (Filipai 1:9) Qori ena vukei keda ena digitaki ni ka ni veivakamarautaki e vakadonuya na Kalou.—Same 119:11, 129; 1 Pita 2:16.

14. (a) Na cava meda vakasamataka vakabibi me baleta na vakayagataki ni gauna? (b) Na cava e veivakasalataki kina o Paula vei ira na lotu vaKarisito?

 ¹⁴ E dua tale na ka meda vakasamataka oya na levu ni gauna e vakayagataki ena ka ni veivakamarautaki. Ni qori eda na kila kina ke bibi vei keda na ka ni veivakamarautaki. Nida lotu vaKarisito, me bibi duadua ena noda bula o Jiova. (Wilika Maciu 6:33.) Ia ke da sega ni liaca, eda rawa ni vakalaiva na ka ni veivakamarautaki me kania e levu noda gauna. E vakasalataki ira na lotu vaKarisito o Paula: “Ni qarauna . . . na nomuni ilakolako, ni kua ni vakataki ira na lialia, ni vakataki ira ga na vuku, ni vakayagataka vakavinaka na nomuni gauna.” (Efeso 5:15, 16) E vinakati kina me vakaiyalayala ga na gauna eda vakayagataka ena ka ni veivakamarautaki, da qai dau vakadeitaka ni bibi duadua ena noda bula na qaravi Kalou.—Filipai 1:10.

15. Eda na taqomaki keda vakacava ena ka ni veivakamarautaki e rawa ni vakaleqa noda veiwekani kei Jiova?

¹⁵ E bibi meda cata na ka ni veivakamarautaki eda kila ni sega ni vakadonuya o Jiova. Ia vakacava na kena eda na rairai lomatarotarotaka? E se vinakati tiko ga meda qaqarauni? Vakasamataka mada qo. Ke o taubale tiko ena ulunivanua, vakacava o na toro volekata yani na batibatina? Sega. Ke o kauaitaka nomu bula, o na sega sara ga ni via volekata yani na vanua rerevaki. E va tale ga qori noda digia na ka ni veivakamarautaki. E tukuna na Vosa ni Kalou: “Mo tarova na yavamu mai na ca.” (Vosa Vakaibalebale 4:25-27) Eda na sega gona ni cata ga na ka ni veivakamarautaki eda kila ni ca, ia na kena tale ga eda rairai lomatarotarotaka, ni rawa tale ga ni vakaleqa noda veiwekani kei Jiova.

16. (a) Na cava eso na ka e cata o Jiova? (b) Eda na vakaraitaka vakacava nida cata na ka e cata o Jiova?

¹⁶ E vola na daunisame: “O kemuni na lomani Jiova, ni cata na ka ca.” (Same 97:10) Na iVolatabu e vakavulici keda ena rai kei na nanuma i Jiova. E vinaka mo taroga se vukei iko vakacava na ka o vulica me tiko kina vei iko na rai i Jiova. Kena ivakaraitaki, eda vulica ni cata o Jiova “na yame daulasu, na liga e vakadavea na nodra dra na sega ni cala, na yalo e nakita na ka ca, na yava e ciciva totolo na ca.” (Vosa Vakaibale bale 6:16-19) Eda vulica meda cata na “veiyacovi tawadodonu, . . . qaravi matakau, qaravi tevoro, . . . vuvu, cudru, . . . veivuvutaki, daumateni, marau vakalialia, kei na veika va ya.” (Kalatia 5:19-21) O raica rawa na yaga ni ivakavuvuli vakaivolatabu qo ena digitaki ni ka ni veivakamarautaki? Eda via muria na ivakatagedegede kece i Jiova nida veimaliwai se da tiko duadua. (2 Korinica 3:18) Na ka gona eda vakatulewataka nida tiko duadua ena kilai kina se da mataqali tamata vakacava.—Same 11:4; 16:8.

17. Ni bera nida digia na ka ni veivakamarautaki, na cava meda taroga?

¹⁷ Nida digia na ka ni veivakamarautaki, e vinaka meda taroga: ‘Ena tara vakacava na noqu veiwekani kei Jiova? Vakacava noqu lewaeloma?’ Meda dikeva mada eso tale na ivakavuvuli vakaivolatabu ena yaga ena digitaki ni ka ni veivakamarautaki.

18, 19. (a) Na ivakasala cava e solia o Paula vei ira na lotu vaKarisito? (b) Na ivakavuvuli cava ena vukei keda ena digitaki ni ka ni veivakamarautaki?

¹⁸ Na ka ni veivakamarautaki eda digia e dusia sara tiko ga na ka eda vakatawana ena noda vakasama. E vola o Paula: “Ni dau vakananuma na ka kece ga e dina, na ka kece ga e bibi, na ka kece ga e dodonu, na ka kece ga e savasava, na ka kece ga e uqeta na veilomani, na ka kece ga e rogo vinaka, na ka kece ga e kilikili, kei na ka kece ga e ganita me vakacaucautaki.” (Filipai 4:8) Nida vakatawana noda vakasama na ka vinaka va qori, eda rawa ni kaya: “Na vosa ni gusuqu, kei na vakanananu ni lomaqu me talei vei kemuni, i Jiova.”—Same 19:14.

 ¹⁹ E vinaka mo taroga: ‘Na cava au vakatawana tiko ena noqu vakasama? Niu sarava oti e dua na iyaloyalo se porokaramu, e dau vinaka noqu vakasama, e veiuqeti? Vakacava au lomavakacegu, ni vinaka noqu lewaeloma? (Efeso 5:5; 1 Timoci 1:5, 19) E vinaka na lomaqu niu masu vei Jiova? Vakacava au vakasamataka na ivalavala kaukaua se ka vakasisila ena ka ni veivakamarautaki qo? (Maciu 12:33; Marika 7:20-23) Ena ka ni veivakamarautaki au digia, au sa “muria [kina] na ivakarau ni veika vakavuravura qo”?’ (Roma 12:2) Na noda isaunitaro ena uqeti keda meda raica na ka bibi meda cakava me dei kina noda veiwekani kei Jiova. Eda via masu me vakataki koya na daunisame: “Ni vagolea tani na mataqu meu kua ni raica na ka tawayaga.” *—Same 119:37.

20, 21. Na cava meda kauaitaka kina nodra rai eso tale ena digitaki ni ka ni veivakamarautaki?

²⁰ E dua tale na ivakavuvuli bibi meda nanuma tiko: “E tara na ka kece, ia e sega ni veiuqeti na ka kece. Me kua ni dua e qara na ka e yaga ga vua, me qara tale ga na ka e yaga vei ira tale eso.” (1 Korinica 10:23, 24) Ni soli tu na galala meda cakava e dua na ka, e sega ni kena ibalebale meda lai cakava sara. E bibi meda vakasamataka vinaka ni rawa ni tarai ira na tacida na ka eda vakatulewataka.

²¹ E sega ni tautauvata kece noda lewaeloma. Kena  ivakaraitaki, de na vakatara nomu lewaeloma mo sarava e dua na porokaramu ena tivi. Ia o qai kila ni porokaramu qori e vakaleqa nona lewaeloma na tacimu vakayalo. Na cava o na cakava? Ke mani tu mada ga na dodonu mo sarava, o rawa ni vakatulewataka mo kua ni sarava. Na vuna? Ni o sega ni via ‘vakacalai ira na tacimu’—se mo ‘cala tiko ga vei Karisito.’ (1 Korinica 8:12) Eda sega ni via cakava e dua na ka mera tarabe kina na tacida.—Roma 14:1; 15:1; 1 Korinica 10:32.

22. Eda na yalorawarawa vakacava ena nodra vakatulewa eso tale na tacida?

²² Ia vakacava ke sega ni vakatara nomu lewaeloma mo sarava, wilika, se cakava na ka e donu vua e dua tale? Ni o lomani ira na tacimu, o dokai ira tale ga, o na sega ni vakasaurarataki ira mera duavata kei na nomu vakatulewa. E dua e dau draiva motoka e kila nira tiko eso na draiva era totolo se berabera vua, ia era dau draiva vinaka. E va tale ga qori o iko kei na dua na tacimu vakayalo. Drau rawa ni muria ruarua tiko na ivakavuvuli vakaivolatabu, ia ena via duidui nomudrau rai ena ka ni veivakamarautaki e donu.—Dauvunau 7:16; Filipai 4:5.

23. Na cava ena veivuke me digitaki vinaka na ka ni veivakamarautaki?

²³ Na cava gona ena veivuke meda digia vinaka kina na ka ni veivakamarautaki? Nida vakayagataka noda lewaeloma e vakavulici ena iVolatabu, da qai kauaitaki ira dina na tacida. Eda na marau tale ga nida sa cakava tiko na “ka kece me vakalagilagi kina na Kalou.”